1

JAARREDEvandePRESIDENTvandeREPUBLIEKSURINAME

inzakehettevoerenbeleidinhetDienstjaar2017.MevrouwdeVoorzitter,DeJaarredeaangaandehetdoordeRegeringtevoerenbeleidinhetdienstjaar2017zalquaopzetandersingerichtzijndantraditioneelhetgevalis.Hoekanhetookanders,MevrouwdeVoorzitter.MethetbesluitvandeRegeringomgebruiktemakenvandefinancieel-monetairemogelijkhedenvanhetInternationaalMonetairFonds(IMF)omonzezwakgewordeneconomietesanerenenteversterken,heeftzijookgekozenvoorhetstrakkeregiemvaneconomischemaatregelenvanhetIMF.Dekritiekesociaal-economischesituatievanonslandgafonsweiniganderemogelijkhedenomoprelatiefkortetermijnenopeffectievewijzemiddelsefficiënteenstructurelehervormingen,deeconomischeneergangtekerenendezetegelijkertijdomtezetteninduurzameontwikkeling,datwilzeggen:omzettenineenstructureleeconomischegroeigeïntegreerdmetmaatschappelijkestabiliteit.DemaatregelenvanhetIMFzullenmetdenodigedisciplinedoordeRegeringuitgevoerdmoetenwordenendezezullenpasmetdenodigeoffersvanonsallen,overeenjaartottwee,beginnenteleidentotdegewensteresultatenvooronzetoekomst.Onnodigtevermeldendatwijalsvolkgeeneenvoudigewegtebewandelenhebben;dezewegisgeengemakkelijkeenzijzalveelvanonsallenvergen.MevrouwdeVoorzitter,DeeconomieverkeertophetmomentdatdezeJaarredewordtuitgesprokennogsteedsinmoeilijkvaarwater.DemijnbouwinkomstenvandeStaatnamenverderafin2015.Erwerdeenfiscaalbeleidvaninkrimpinguitgezet;datbeleidbegonindetweedehelftvandatjaarzijnvruchtenaftewerpen.Erwerdeenstrakkeuitgavedisciplinetoegepastzowelbijkredietopeningalsbijkredietautorisatie,waarbijhetbetalenvandevastelastenensocialeuitgavenvooropstondenerdaarnaastslechtsvoorspoedeisendeenhoognodigeuitgavenvandeministeriesgeldenwerdenvrijgegeven.Hierdoorishetrealisatietekortteruggebrachtvan12,5%vanhetBrutoBinnenlands

2

Product(BBP)gedurendejanuaritotjulivan2015,naar3,5%indeperiodeaugustus-decembervandatjaar.Tegelijkertijdistoenaangevangenmethetinlopenvanoudebetaalachterstanden,omdatdienstverlenersendiverseaannemersdreigdeninfinanciëleproblementegerakenmethunfinanciers.Dezebetalingenhebbenbijgedragentothetvlottrekkenvanheteconomischverkeer.In2016heeftdeRegeringeenaanvanggemaaktmetdeveilingvankorte-termijnschuldpapieropdebinnenlandsemarkt.Schatkistpapiervan3en12maanden,enindetoekomstmogelijkkorterecoupures,wordtinmaandelijkseveilingenaangeboden.Hetsamenkomenvanaanbodenvraagnaardezebeleggingeninoverheidspapierbepaaltdanderentehierover.Hiermeeiseenaanzetgegeventotdeintroductievaneenmarktconformerentecurvevooroverheidsschuldpapier,watnavolgingkrijgtindegeheleeconomieonderanderevoormonetairebeheersinstrumentenvandeCentraleBankvanSuriname.

Vanbelangisookdateenhechtekoppelingtussenfiscaalenmonetairbeleidtotstandwerdgebracht,zodatoptimaleondersteuningaaneconomischestabilisatieinhetdienstjaarkanwordengegeven.Demonetaireautoriteitenhebbeneenovereenkomstgetekendommonetairefinancieringuittesluiten.DeCentraleBankvanSurinameontwikkeltinditverbandnieuweinstrumentenomdebinnenlandseliquiditeitentekunnenbeheersen.VanuitdeRegeringkomterdusgeenmonetairegeldcreatieendeCentraleBankkanzichbetertoespitsenophetbeheersbaarhoudenvandeprijsontwikkeling.Ditlaatsteisimmerseenzorgpuntgebleven.

DeRegeringheefteind2015eendevaluatietoegepast,omdatdebalanstussendevraagenhetaanbodbinnendeeconomielangdurigverstoordwasgeraaktdoorhetstructureelverminderdzijnvanexterneinkomsten,terwijlonslandimportafhankelijkisgebleven.Ditisduidelijkzichtbaaropdehandelsbalans,diein2015vaneenoverschotomsloegineentekort.Hettekortopdetotalerekeningvandebetalingsbalansisverdertoegenomen.Ookinheteerstekwartaalvan2016zettedezetrenddoor.

Inhetverlengdehiervanheeftdeoverheiddewisselkoersvrijgelatenmetalsdoeldatmarktkrachtenhetnieuweevenwichttussenvraagenaanbodtotstandbrengenenerverschuivingnaarimport-substitutiekanoptreden.Deoverheidblijftzorgdragendatdeviezenterbeschikkingkomenvooressentiëleimportenenbetalingen,zoalsvoor

3

olierekeningen,basisgoederenenmedicamenten,schuldaflossingenrente.Echter,vooralleimportendiebuitenhetessentiëlevallen,zaldehandelaardedeviezenopdemarktkopen.Indiendedeviezenteduurworden,zaldevraagernaarafnemenenzoookdedrangomteimporteren.Demarktzaldanervarendatzemoetverschuivennaarlokaleproducten.Ditishetdoelvanhetoverheidsbeleid.

Ookhelptdeoverheidomdevraagnaardeviezenintedammen,dooreenstrakfiscaalenmonetairbeleidtevoeren.Alserovervloediggeldinomloopkomt,zalditimmersdevraagnaardeviezendoentoenemen.Doorgeenoverbodigebudgettaireuitgaventeplegenengoedtoezichttehoudenopdekredietverleningendefinanciëlesectorwordtbijgedragenomgezondeliquiditeitsstromenbinnendeeconomietebehouden.

DeCentraleBankvanSurinameheeftzichin2016consequentingezetvoorherwinningvanhetvertrouwenindeeconomie,mededoordewederopbouwvanonzeinternationalereserves.DiewarenpereindaugustusinmiddelsopgebouwdtotUSD359miljoen.Ditniveauisbereiktondankshetstiptnakomenvannoodzakelijke,nietonaanzienlijke,verplichtingeninvreemdevalutaaanhetbuitenlandindeafgelopenachtmaanden.

GedurendedeafgelopenachtmaandenishetmogelijkgeweesttevoldoenaandebuitenlandseschuldvandeStaat.SurinameheeftintotaalUSD122miljoenaangewendomaanhaarvreemdevalutaverplichtingentevoldoen.Omgeenstagnatieinnoodzakelijkevoorzieningen,zoalsmedicamenten,brandstofimporten,kookgasenbasisbehoeften,tekrijgen,heeftdeBankUSD112miljoenaangewendinhetinternationaalbetalingsverkeer.Deinternationalegemeenschapneemthiermeenotavanonzekredietwaardigheid.ZoweldeStaatalsonzeparticulieresectorkanhiervanprofijttrekken.

DegrootstebronnenaandeinstroomzijdevanonzeinternationalereserveswarenstaatsleningenadUSD176miljoenvandeInter-AmericanDevelopmentBank,WereldbankendeCaribbeanDevelopmentBank.EenvolgendebronaandeinstroomzijdezijndemijnbouwinkomstenadUSD30miljoen.Belastinginkomstenenniet-belastinginkomstenvandeStaat,alsookaankoopvangoudendeviezenopdebinnenlandsemarkt,warenindeperiodejanuaritotenmetaugustus2016samenUSD39,5miljoen.

4

Deimportdekkingvanonzeinternationalereserveis,ondanksdesterkgedaaldeimportenvangoederenendiensten,hersteldvan2,4maandenpereinddecember2015tot3,5maandenpereindaugustusditjaar.DeBankendeRegeringwerkengestaagaanstabiliseringvandeeconomie,zodatwijonsmethettreffenvangerichtemaatregelen,wederomophetpadvanherstelengroeikunnenbegeven.

WatdesocialegevolgenvanhetstrakkefinancieelbeleidbetreftlegtdeRegeringzichnogsteedstoeophetsocialecompensatiebeleidophetaanbrengenvandenodigeefficiëntieinhetsubsidiebeleidenophetcreërenvanrandvoorwaardenvoorhogereproductieenverzelfstandigingbinnendediverseeconomischesectoren.

Hetmacro-economischbeleidvandeRegeringheeftdeinteressegewektvanhetIMFendeStandByAgreement(SBA)vanhetIMFisuiteindelijkhetraamwerkgewordenterondersteuningvanonsStabilisatie-enHerstelplandoorditFonds.Hiermeezijnookandereinternationaleinstellingeningekomen,diemetconcessioneleleningenhetprocesvanstabilisatieenherstelvanonzeeconomietotondersteuningzullendienen.

Verwachtingenoverdeoverheidsinkomstenzijnin2017gunstigerdanin2016hetgevalwas,voorzoweldemijnbouw-alsniet-mijnbouwsectoren.Onderanderezullenernieuweinkomstentegeneind2016vanuitNewMontSurinamezijnopgrondvanhetinproductiekomenvandeMeriangoudmijn.DegeschattereëleeconomischegroeivolgenshetMediumTermFiscalFramework(MTFF)zalin2017ongeveerminus0,5%bedragenendegeschattejaargemiddeldeinflatiezalsterkafnemen.Indekomendejarennemendeeconomischegroeienhetpercapitainkomentoemeteenbeheersbareinflatieenmeteenlageschuldpositie.

Deverwachtingenvoordeinkomstenuitdemijnbouwsectorzijnin2017gunstigerdanindevoorgaandejaren.Voortswordendeinstitutionelevoorbereidingenomdestaatsinkomstenstructureelteverhogenendeinningefficiënterenpublieksvriendelijkertemaken,voortgezet.Debegrotingvan2017kenmerktzichookdoorverhoogdeuitgavenaansocialeprogramma’senaankapitaalsuitgaven.

MevrouwdeVoorzitter,VoorwatbetreftdeverslechteringvandekoopkrachtheeftdeRegeringgemeendomenkelekoopkracht-compenserendemaatregelentetreffen,diezullenvoortdurentotdatdeeconomieweeraantrekt.DeRegeringiszicherechtervanbewust,datterwijldezemaatregelenalgemeenverzachtendwerken,ernoggerichtemaatregelennodig

5

zijnomdezwaarstgetroffenenteondersteunen.Erzaldaaromookgewerktwordenaanhetversterkenvandesubjectsubsidiesaandekansarmen,terwijlalgemenesubsidiesstapsgewijsafgebouwdzullenworden.DeRegeringheeftdestijgendekoersnietoveralwillenlatendoorwerken.Zowerdinapril2016eenmaximaleprijsopdebrandstofaandepompingesteld,zodatverdereprijsverhogingennietdoorgevoerdzoudenworden.PasrecentelijkisdeprijsvanbrandstofmetSRD0,20(twintigcenten)perliterverhoogd,wateenkleindeelisvandenoodzakelijkdoortevoerenverhoging,hetgeeneenbelangrijketegemoetkomingaandeverbruikerkanwordengenoemd.Ookisrecentelijkdedouanekoers,diealtijdnogSRD4,04bedroeg,terwijldeCentraleBankkoersalopSRD7stond,gebrachtophetniveauvandehuidigeCentraleBankkoers.

DeRegeringheeftookcompensatievoorkoopkrachtverliesgegevenaanlandsdienarendievanaf1december2015eenextraonbelastetoeslagvanSRD100,-krijgenophetloon;ookisereenverhogingvandebelastingkortingtotSRD125,-opsalarissenvoorlandsdienarenvanaf1maart2016envooronderwijsgevendenvanaf1februari2016.Tevensisvooraldezegroepeneenhogerebelastingvrijegrensingesteldopdevakantietoelageengratificatie.VerderbeslootdeRegeringomdeenergietarievennietineens,maargefaseerdaantepassen.

Doorditpadtekiezen,MevrouwdeVoorzitter,waarbijerrekeningwordtgehoudenmetdedraagkrachtvandeburgersenwaarbijopdeoverheidsuitgavennogverderbezuinigdkonwordentothetminimumvandeessentiëlevastelastenenvoorzieningen,ishettekortzeerbeperktgebleven.

MevrouwdeVoorzitter,WewetenechterookdatdeRegeringnietoneindigdoorkanbesnoeien.Denodigeuitgaveneninvesteringenvoorhetsociaal-economischebeleidvandeRegeringmoetenvanuitdebegrotinggefinancierdworden.Hetisdanookzaakomnoodzakelijkeadditioneleinkomstenverhogendemaatregelentetreffen.DeRegeringheeftdevolgendewetsvoorstellenenmaatregelenopfiscaalgebiedreedsvoorbereid,teweten:

• EengewijzigdeWetVerbruiksbelastingMotorbrandstoffen;dezezalervoorzorgendatgeïmporteerdekerosinenietlangerisuitgezonderdvanverbruiksbelastingendatdezebelastingookgehevenzalwordenopallelokaal

6

geproduceerdebrandstoffen.• Deherinvoeringvanrij-envoertuigenbelasting;hiermeewordteennieuwebron

vaninkomsteningesteld.• Erzalgestartwordenmetdeinningvanwegenbelasting;dithoudtindater

voortaanomzetbelastingopdeopcentenvanbrandstoffenzalwordengeheven.• Verhogingvandetarievenvandein-enuitvoerkostenwet;hierdoorzullener

meerinkomstenvoortvloeienuitalleDouanetransacties,gerelateerdaandedoorvoerhandel.Dusookhetin-enuitklarenvanimportenenexporten.

• AfschaffingvandeaftrekpostA.O.V.-premie;ditzalhetbelastbaarinkomenverhogenendusextrageldbijdeBelastingdienstbinnenbrengen.

• Samenvoegingvandeaccijnswetten,waardoorversnipperingwordttegengegaanendeeffectiviteitvandeinningwordtgewaarborgd.

• UitbreidingvandefiscalejurisdictienaardeExclusieveEconomischeZone.• InvoeringvandeInvorderingswet,aangevuldmeteenKeten-en

Inlenersaansprakelijkheid,waardoorbelastingengehevenwordenopaanleverdienstenenintra-concerntransacties.

• Invoeringvanmicro-feesop,onderanderetelefoonverbruik,vliegtickets,theater-enanderentertainmentbezoektenbehoevevansociaal-medisch-educatievesectoren.

Demaatregelenstrekkenzichookuitnaardedeviezenversterking,teweten:

• Inwisselplicht;opdeluchthavensengrenspostenzullenniet-ingezetenenverplichtgesteldwordenomvastgesteldebedragenaanvreemdevalutaintewisselen.

• Instellingvaneenmini-visumplicht,voortijdelijkverblijfvanbuitenlandsestudentenenbemanningvanlucht-enzeevervoer.

• Eenversneldevergunning-toewijzing,aanillegalebuitenlandsewerkers,diehetnutvanhunverblijfkunnenaantonenentijdelijkinSurinamewensenteverblijven.

• Instellingvaneenrepatriëringsplichtvoorexportopbrengsten,binnendegoudsectorkanbijdeexporteenverkoopplichtaandeCentraleBankvan5-10%vandevoorgenomenexporthoeveelheidwordeningesteld.Derepatriatieplichtvoordeviezeninkomstenzalwordengekoppeldaanlokaleherinvesteringeninde

7

goudsector.• Ookzullendeverhogingvandeconcessiegeldenendevergunningenstelsels,

zoalsbinnendevisserijsector,wordendoorgelicht.MevrouwdeVoorzitter,DeRegeringheeftbeslotenaanalleactieveengepensioneerdeambtenaren,landsdienarenendaaraangelijkgesteldeneenalgemeneloonsverhogingtegeven,dieuiterlijkeindapril2017zalplaatsvinden.DeRegeringwilhiermeebewerkstelligendathetlevenonderdegegevenomstandighedendragelijkerwordtvoordesamenlevingendatdezeloonsverhogingalseenbehulpzameoverbruggingkandienenindeloopnaarbeter.

MevrouwdeVoorzitter, Erzijnaltijdenlangdiversebelastingachterstanden.DeRegeringisvoornemensdezeachterstandenversneldteinnen.Erzaleengoedemediacampagnehieroverwordengevoerdenerzullengunstigeprikkelsgebodenwordenomaandeburgerplichtvanhetbetalenvanbelastingentevoldoen.ZozullenbedrijvenopgeroepenwordenombelastingachterstandeninSurinaamsedollarstebetalentegenkortingenvan25%.BijeenbelastingachterstandinvreemdevalutakandezeinSurinaamsedollarsafgekochtworden,maardanmeteenopslag.Tenslottezalvoorhetgemakenvoordeeffectiviteit,deBelastingdiensteenonlineportaalinstellen.

MevrouwdeVoorzitter,IkzeiUreedsdatdezeJaarredeandersvanopzetis.Wijstaannietmeerenkelstilbijdeoorzakenvanonzeeconomischeneergang.Wijhebbenalruimschootsdetijdgenomenomdezeoorzakenblootteleggen,hetlaatstnoginonsStabilisatie-enHerstelPlan.Hetisnumeerdanooitdetijdommetonzeverderediscussiehierovertegelijkertijdvooralookaandeslagtegaan.Ja,MevrouwdeVoorzitter,omsamenmetelkaaraandeslagtegaan.Latenwijnusamenverderinactiegaan,MevrouwdeVoorzitter.DeovergangtotdezewerkwijzezoalsaangegevenindezeJaarrede,MevrouwdeVoorzitter,komteropneerdathetweliswaarnoodzakelijkisomsteedsmetelkaartediscussiërenensamenobjectiefenkritischteblijven,maardatdaarbijsteedsmoetwordenbeseftdatalleendoordeverbindingvandetheoriemetdaadwerkelijkeacties,

8

verbeteringvandesituatiekanwordenbereikt.Wijmoetenineenopelkaarafgestemdenationaleactiegaanomhetmaatschappelijkgetijmetvoortvarendheidenopdekortstmogelijketermijntekeren.Enditkanalleendoormetversterkteeenheidverderoptetrekkeninactie,evaluatieenbijstelling.Nietsdoen,stilstaanennietverdergaandanenkeltheoretiserenofkritiseren,zijngeenoptie:alleendeverbindingmetpositievemaatschappelijkeactieenmetopbouwendeenkritischeparticipatievanallen,zalverlichtingkunnenbrengenentotoplossingenkunnenleiden.Kernachtiggezegd:hetsamenkomenishetbegin,hetbijelkaarblijvenisvooruitgangenhetsamendoenleidttotsucces.Wijmogengeentijdverliezen,MevrouwdeVoorzitter,wijhebbenelkmomentnodigomdegewensteduurzameeconomischegroeiinstijgendelijntekrijgen,omonzelevensstandaardweeropaanvaardbaarniveautebrengen,omdekwaliteitvanonssociaalzekerheidsstelselteverdedigenenom,metname,deteruggangvanonzewerkgelegenheidtedoenomslaaninhetcreërenvanwerkgelegenheid.

Hetistijd,MevrouwdeVoorzitter,omonslevenspadvanduurzameontwikkelingmetraadendaadenmetzijnallenoptepakkendoorblijvendmetelkaarinconstructievedialoogtezijn.Dezedialoogzalingoedeinteractiemetelkaarmoetengeschieden,steedsgerichtopnationaleopbouw.DitalleszalcentraalgeleidengecoördineerdwordendoorenvanuitdeRegeringensamengevoerdmoetenwordenmetallegrondwettelijkvastgelegdeenbeleidsmatigingesteldenationaleinstitutiesenmetgevestigdemaatschappelijkestructuren.Wijmogen,MevrouwdeVoorzitter,enwijmóetenzelfs,eengezondeideeënstrijdblijvenvoerenvoorhetzoveelmogelijkoverbruggenvanonzeverschillenininzichten.Debasisblijftevenweldatelkediscussieonverdeeld,eenduidigenuitsluitendgerichtmoetzijnoponsnationaalbelangensamenzullenwijmoetenwakenvoorhetafwijkenvanhetnationalebelangendaarbijverdeeldheidinactiesvoorkomen.Eriseenconstructievehoudingvereist,MevrouwdeVoorzitter,dusiservoordestructiegeenplaats.Versnipperdeactieszullenonsnietbrengennaardedooronsallengewensteoplossingen.InditverbandishetvanbelangermeldingvantemakendatdeRegeringrecenteenPresidentiëleCommissieheeftingesteldomteevaluerenofenzoja,inwelkezinonzevigerendeKiesregelingaangepastzoumoetenwordenterverderevergrotingvandepolitiekeparticipatievanhetvolkindeontwikkeling,indiezindatergekekenzalwordenofeenmeerrechtvaardigevertegenwoordigingvanhetvolkinhetparlementverkregenzalkunnenworden.Deresultatenvandebredeevaluatiewordendoor

9

middelvanhearingsmetnagenoegallepolitiekepartijendieaandeverkiezingenhebbendeelgenomen,indeloopvanhetdienstjaar2017verwacht.MevrouwdeVoorzitter,zullenwijindachtighetvoorgaandedirectovergaantothetaangevenvandieprojecten,waarwijalsRegeringineersteinstantiehetinitiatieftoenemen,omdezealsprioriteitenuittevoerenentevenshierbijalledeurenopentelatenvoornogmeeropbouwendeinitiatievenvanuitdegehelesamenleving.VandaarookderecentdoordeRegeringgehoudenbrederondevanhearings,omopdezewijzenogmeerbetrokkenheidvanmetnamefunctioneleenmaatschappelijkegroepenvanuitdesamenlevingbijheteconomischherstelendeeconomischegroeitebevorderen.MevrouwdeVoorzitter,MagikUbijdezevoorhoudendathetStabilisatie-enHerstelPlan2016-2018(hetSHP),datinjuli2016doorUwGeachtCollegewerdaangenomen,ondermeerhetuitgangspuntendebasisisvoordezeJaarrede.DeactieradiusvanhetSHPiseffectiefinhetjaar2017endusgelijkaandievandezeJaarrede.DeJaarrede2017isdaarommeereenactiegerichtetoespitsingvanuithetSHP.DeuniekeomstandigheidvandenoodzaakvanhetformulerenvanhetSHPtenbehoevevandefinancieringvanonzeontwikkelingheeftdezebestuurlijkesituatiedoenontstaanvanhetsamenvallenvandeJaarredevan2017metditSHP.HetvijfjarigOntwikkelingsplan2017-2021,datvolgensvoorschriftvandeGrondwetbijUwGeachtCollegeookwordtingediendvooraannamebijWet,vormtindezehetlangetermijnbeleidskader,voortvloeienduithetSHPendezeJaarrede.HetStabilisatie-enHerstelPlan2016-2018,hetJaarplan2017,hetOntwikkelingsPlan2017-2021endezeJaarredevormenalduseensamenhangendgeheelvanfundamentelebeleidsinzichtenvandezeRegering.MevrouwdeVoorzitter,Hetdienstjaar2017isvancruciaalbelanginhetbrengenvaneenommekeerinonzeinkrimpendeeconomienaarhettrefzekerinzettenvandetrendnaarstabilisatie,herstel,economischetransformatieeneconomischegroei.Onzestaatsuitgavenzijninhetafgelopenjaarflinkteruggebracht,daarefficiëntiebijdeRegeringgebodenisomgesteldedoelenvaneconomischegroeitebereiken,zoalseerderindezeJaarredealisbetoogd.

10

Natuurlijkheeftdezemaatregelvanhetdiepsnijdenindeoverheidsuitgaven,inhetbijzonderbijdesubsidieverstrekkingaandenutsbedrijvenenopsociaal-educatiefenmedischvlak,totdenodigeinkrimpingentariefsverhogingengeleidbijoverheidsdiensten,bijparastatalen,bijhetbedrijfsleveninhetalgemeeneninonssociaal-educatief-medischverzorgingssysteem.MetdeaanonstoegezegdezachteleningendoorgerenommeerdeinternationalebankenvoorimplementatievanonsStabilisatie-enHerstelPlanblijvendevooruitzichtenopsociaal-economischegroeienmaatschappelijkestabiliteithoopvol.Denodigevoorbereidingenvoorhetkomentotaanwendingvandezeveelheidvandeaanonsterbeschikkinggesteldeleningenzijninvollegang,dochnemen,zoalsgebruikelijk,denodigetijdinbeslag.Inkortbestekisdeproblematiekhierweergegeven,welkewijalsRegeringinhetdienstjaar2017grondigzullenmoetenaanpakkenenwelopeenmanierdieleidttotstructureleverbetering.DevraagkomtnatuurlijkbijUenUwgeachtCollegeop,MevrouwdeVoorzitter,hoedeRegeringdenktdezeernstigemaatschappelijkesituatieinhetdienstjaar2017verderaantepakken,oftewelhoedeRegeringdenktdenoodzakelijkebouwstenenin2017teleggenvooreenvoortgaandefundamenteleenvoorspoedigeaanpakvandezeproblematiek.HieroverhetvolgendeMevrouwdeVoorzitter.ErzalvandaagaanUenUwgeachtCollegeeentaakgerichtactieprogramwordengepresenteerdvoorhetdienstjaar2017endattoegespitstisopoverheidsinitiatieven,voornamelijkindeinfrastructureleensociaal-educatievesfeerenopparticuliereinvesteerders,lokaleenbuitenlandse,dietrekkerszullenzijninverschillendecrucialeproductie-enexportsectorenvanonzeeconomie.Doordeactiviteitenvandezetrekkerseninvesteerderszullendeverschillendeeconomischesectoreninhungeheelmeegetrokkenwordenindeeconomischekringloop.Hierdoorwordthetontstaanvanveelmeerparticulierinitiatiefgestimuleerd,zoalsdatvaneconomischzelfstandigen,metnamedeKMO’s,datzijndeKleineenMiddelgroteOndernemingeninverschillendesectoren.Normendiehierbijgesteldzullenwordenvoordeselectievaninvesteringenzijnondermeerdebijdragenvandezeinvesteringenaanhetscheppenvan

11

werkgelegenheidenaandeviezenverdienstendoorexport.Verderzalbijdezegeletwordenophettotstandbrengenvaneenevenwichtigespreidingvanontwikkelingoveronsgehelelandeninallesectorenterdifferentiatieinonzeeconomischebasis.MetdezewerkwijzezaldeRegeringversnelddeSurinaamseeconomieuithetslopmoetenhalen,datwilzeggen:deproductieenexportopvoeren,dewisselkoersblijvendstabiliseren,deinflatietotaanvaardbareproportiesterugbrengen,dewerkgelegenheidaanmerkelijkverruimenendelevensstandaardvanonsvolkweeropredelijkniveaubrengen,kortom,deeconomischegroeibevorderen.MevrouwdeVoorzitter,MagikUeerstdeprojectenvoorhoudenvanparticuliereinvesteerders-zowellokalealsbuitenlandse-dieinhetdienstjaar2017vanstartzullengaan,danwelinvoorbereidingsfasezullenzijn.

1. Allereerstkanikumeegeven,datin2017onsconventioneelbanksysteemzalwordenaangevuldmethetsysteemvanIslamicBanking,dat,zekerinditmoeilijktijdsgewrichtvanonzeeconomie,eenmeerwaardeaanonsfinancieelstelselzaltoevoegen.HetIslamitischbankierenzalinharmoniemethetconventionelegaangroeien.Hetpakketaanvoorzieningennaarburgersennaarhetbedrijfsleventoe,vooralvoorwatbetreftdekleineenmiddelgroteondernemingen,zalhiermeeverderbereikbaarwordengemaakt,hetgeeneenwelkomeaanvullingisophetconventioneelbankieren.Vanaf1996heeftSurinameeenwederzijdsrespectabelesamenwerkingmetdeOrganisatievanIslamitischeCoöperatie(OIC)enmetdeIslamicDevelopmentBank(IsDB)enhebbendezeIslamitischeinstellingen,naarvolletevredenheiddedoorhunreedsgefinancierdemiljoenendollarsaanprojecteninonslandgeïmplementeerdenreedsnieuweuittevoerenmiljoenendollarskostendeprojectenvoorfinancieringgoedgekeurd.

2. Dezachteleningenvanuitinternationalebankinstellingen,zijndevandeStandByAgreementvanhetIMF,deWereldBank,deInter-AmericanDevelopmentBank,deCaribbeanDevelopmentBank,zullenmetdenodigevoortvarendheidwordenafgerond.HetzelfdegeldtvooranderebelangrijkefinancieringenzoalsdievandeOrganisatievanIslamitischeCoöperatie(OIC),deIslamicDevelopmentBank

12

(IsDB),deEuropeseInvesteringsBank(EIB)envanCreditLinesentechnischeondersteuningvanondermeerIndia,China,Indonesië,Brazilië,deVerenigdeStatenvanAmerika,Canada,Frankrijk,Maleisië,Mexico,Rusland.Ditmondiaalnetwerkvanfinancieringenenoverigevormenvanondersteuning,zaleffectiefkunnenwordeningezetindesociaal-economischeopbouwin2017enlangdaarna.

3. OpgrondslagvandeInvesteringswetvan2001,isInvestsurbijWetvan3juni2002ingesteld.DebemensingvanInvestsurzalin2017alrondzijnenditInstituutzaldeone-stop-windowzijnvooralleinvesteerders,zowellokalealsbuitenlandseentevensvooroverheidsinvesteringenalsvoorparticuliereinvesteerders.Investsurwordteensleutelorganisatieinhetontwikkelingsproces,zalprofessioneeltewerkgaanenzaldanookslagvaardigwordengestructureerdenup-to-datewordengeëquipeerd.

4. Metbetrekkingtotdeagrarischesector,indezederijstbouwendeveeteelt,iseenprogrammavanSurinamemetMaleisiëinvergevorderdstadiumvanvoorbereiding.Ditprogrammadraagtdenaam“ReverseLinkage”,hetgeeninhoudthetuitwisselenvanonzewederzijdseervaringenalslanden.Uiterlijkbegin2017zalgestartwordenmetdetrainingvan1.500landbouwersinfarm-management,zaadveredelingenzaldeintroductieenteeltplaatsvindenvaneenzestalnieuwerijstvariëteiten.Hieronderzijnrijstvariëteitenvoordiabeticienvariëteitenomteplanteninbrakwater.Ookisdeintroductievaneenaantalaromatischerijstsoorteninhetprogrammaopgenomen.Hetzaaizaadwordtindeeerstefaseontwikkeldompadie-opbrengstenvanzeven(7)tonperhectaremogelijktemakenenindetweedefasezelfstottien(10)ton.Verderstaatophetprogrammaeentweede“ReverseLinkage”projectwaarbijdeRepubliekIndonesiëenSurinameelkaarservaringenzullendelenophetgebiedvandeveeteeltontwikkeling.VandezijdevanSurinameisindezehetvoorstelgedaanaanIndonesiëomdemodernetechnologiediemetsuccesistoegepastopdeveestapelinonderandereKyrgyzstan(Centraal-Azië),ookinonslandteintroduceren.Metdezetechnologiezalmenmiddelseenuiterstmodernemethodevankunstmatigeinseminatiedekwantiteitenkwaliteitvanonze

13

veestapel,metnamevanrunderen(melk-enslachtvee),geitenenschapeninveelsnellertempo,alshetwareexponentieelkunnenvermeerderenenverderontwikkelen.Doormiddelvanditprojectzullenonzeveeboerengestimuleerdwordenomopgroteschaalteproduceren,terwijlkleineenmiddelgrotekwekers(outgrowers)eenafzetgarantiehebbenbijdegroteboeren.Hetgaathier,MevrouwdeVoorzitter,omtweerevolutionaireontwikkelingenindeproductievanrijstenindeveeteelt,dieeenenormeconomischvoordeelinbetrekkelijkkortetijdzullenkunnenbewerkstelligen!

5. Rijstis,nagoudenolie,hetderdeexportproductvanonsland.Rijstisvangroot

belangvooronzevoedselzekerheid.Derijstsectorzalin2017vlotgetrokkenwordendoorhetondermeerfaciliterendoordeRegeringvandeopzetvaninelkgevaleen,enlatermogelijkmeermammoet-rijstbedrijven.Hierbijzullenarealenwordentoegekendmetalsgrondtitel“ingebruik”.Magikbijdeze,MevrouwdeVoorzitter,opmerken,datditsysteemvangrond-enconcessie-uitgifte,metalsgrondtitel“ingebruik”,zoalshiervoordelandbouwaangegeven,vooralleinvesteerdersinallesectorenzalgelden.Dezewijzevanuitgiftezalmisbruikvanonzegrondvoorkomen.

Terugkomendoprijstbouw:Moderneengeïntegreerdegroot-rijstconcerns,inhandenvanlokaleen/ofbuitenlandseparticulierenzullengestimuleerdworden.Denationalerijstvoorzieningwordthiermeeveiliggesteld,terwijlvooralexport-endeviezenverdienstenwordenbevorderd.Ookdewerkgelegenheidzaleenextrastimulanskrijgen,terwijltegelijkperspectievenontstaanvoorkleineenmiddelgroteondernemingenenvoorgezinslandbouw.

6. Erwordeninhetdienstjaararealenaanlandbouwgrondinverschillendedistrictengereserveerdtenbehoevevanhetopzettenvanoliepalmplantagesdoorgerenommeerdeinternationalegrootbedrijven.GedachtwordtaanondermeergrootbedrijvenuitChina,India,MaleisiëenIndonesië.

7. AanhetbananenbedrijfFoodandAgricultureIndustriesNV(FAI)teSaramaccaenNickeriezalinhetdistrictNickerieduizend(1.000)hectareareaalworden

14

verstrektteruitbreidingvanzijnproductiebedrijf,watondermeercircaduizend(1.000)banenextrakanscheppen,naastvermeerderingvanexportinkomsten.

8. HethervattenvanhetopgroteschaalverbouweninonslandvancacaoenweltePhedraenVictoriainhetdistrictBrokopondo.Tweeduizend(2.000)hectaregrondzalverstrektwordenaangeïnteresseerdeinvesteerders.Hierdoorzullenoptermijnmeerdanduizend(1.000)mantewerkgesteldworden,gegevenhetfeitdatcacaoalenigejarenopdewereldmarktgoedeprijzenopbrengtendusonzedeviezenverdiensten,nacircadriejaar,overeenlangeperiodegespreid,versterktzullenworden.Hetgaathieromhettevensopzettenvaneencacao-industrievoordeverwerkingvandevruchttotcacao-olieencacaopoeder,welkedangrootschaliggeëxporteerdzullenworden.

9. Ookdekokosindustrie,methaarverwerkingvandekokostotkokosolie,hetverpakkenvanhetkokoswater,deverwerkingvandehardeschiltotverschillendeproductenineenoptezettenvezelindustrie.Ookheeftdekokosoliebelangrijkemedicinaleencosmetischemogelijkhedendieveelbelovendzijn.Enkeleduizendenhectarengrondwordengereserveerdvoordezeindustrie,vooralindedistrictenCoronieenSaramacca.

10. Geïntegreerdekippenkwekerijenvangrootschaligeopzetzullensterkworden

gestimuleerdvoorparticuliereinvesteerders.Erzalindezegeïntegreerdebedrijveneigenvoervoorzieningzijn.Debedrijvenzullenzelfopruimearealensojaenmaisverbouwenendezeindustrieelverwerkentotvoer.Overtolligvoerkanwordengeëxporteerdalsookdeverkregensojaoliedievrijkomtbijdeverwerking.Hetresiduhiervankanwordenverwerkttotvoer.WijconsumerenalsSurinaamsvolkcirca25miljoenkilogramkipperjaar.Hiervanimporterenwijcirca16miljoenkilogramen9miljoenkilogramwordtlokaalgeproduceerd.Dusbestaatereenruimtevan16miljoenkilogramindezevoornationaleinvesteerders,omdegehelekipimporttevervangen.

11. Eengedifferentieerdeagrarischebasisenstructuur,metvolledigebenuttingvanonzeagrarischepotenties,verbondenmetagro-industriëleverwerkingvan

15

vooralgroentenenfruitvoorexport,isonontbeerlijk.HetopzettenvaneengeïntegreerdeGroente-enFruitVerpakkingscentrale,hetzogenoemde“PackingHouse”,isvanhetgrootstebelangbijderealisatiehiervan.HetexporterenvankwaliteitstuinbouwproductennaardeEuropeseUnieenhetCaribischgebied,zalhiermeegegarandeerdzijn.Hetbeheervandeverpakkingscentralezalinhandenwordengelegdvaneenautoriteit,gegotenineenpublic-privatepartnerschap.

12. Debauxiet-aluinaardeindustriezalopnieuwoperationeelgemaaktwordeninhetdienstjaar2017.Investeerders-zowellokalealsbuitenlandse-diekapitaal,bekwaamhedeneninternationalemarktenbezitten,zullenwordenuitgenodigdomdezeindustriewederoptestarten.ErzaldoordeRegeringaangewerktwordendatin2017duidelijkheidkomtinderelatiemetdeAlcoa,zodatergeenbeletselsmeerzijnomdezeindustrie,die100jaarinonslandisgeweest,wederomopgestarttekrijgen.Werkgelegenheidenexportverdienstenzullenviadezeopstartflinktoenemen,naasthetweeroplevenvantoekomstperspectievenvandebauxiet-aluinaardeindustrievoornogminstenshonderdjaar,geziendeenormevoorkomensinhetBakhuysgebied.

13. Investeerdersvoordeopzetvaneenmodernehoutverwerkingsindustriezullen

inhetdienstjaar2017alindestartblokkenzijn.Onslandis16,3miljoenhectarequaoppervlakte.Circa14,8miljoenhectarehiervanisbos.MevrouwdeVoorzitter,Surinameheeftgeenóverbekapping.Bijonsgeschiedthoutkapduurzaam,datwilzeggenmetverplichteregeneratieoftewelherbebossing.Onzebosbouwbedraagtthansslechts1,7%vanonsBrutoNationaalProduct(BNP)enmoetvolgensplanningrondeind2020gegroeidzijnnaarcirca2,5%vanonsBNP.Indezemodernetijd,MevrouwdeVoorzitter,zalbijduurzamehoutkapen-verwerking,vannieuweinzichtengebruikwordengemaakt.Gezaagdhoutvoordelokalemarktenexportmarkt,hetproducerenvantriplexenhetmakenvanbouwpakkettenvoorhuizenvoorzowellokaleafzetalsvoordeexportmoetendezehoutindustrie,netalstoententijdevandeBruynzeel,weermakentoteenleidendekrachtinderegio.Exportvanrondhoutzalperditdienstjaarontmoedigdwordendoortoepassingvanjaarlijkseverhogingenvandeexportheffinghierop.

16

14.Degoudprijzenopdewereldmarkthebbendeafgelopenpaarmaandeneenconstanteprijsverhoginglatenzien.Datbetekentdatgoudbedrijveninonsland,zoalsIAMGoldenNewMontSuriname,hunproductieenexportkunnenopvoeren,hierdoormeerdeviezeninkomstenzullenhebbenendatdaardoordestaatskasin2017denodigemeer-inkomstenuitdezesectorkanverwachtenteruitvoeringvanhetontwikkelingsbeleid.DeRegeringzalvoorwatbetreftdegoudsectordeovereenkomstenmetNewMontSurinameenIAMGoldverderblijvenmonitorenenhetmaximaalrendementvandeelnameoptiesuitdemijn-activiteitenvandezebedrijvengaranderen.Hierbijheeftreedseenuitbreidingvanhetexploratie-enexploitatiegebiedvanIAMGoldplaatsgevondenenligthetindebedoelingomviadetweestaatsnaamlozevennootschappen(NV1enNV2)degewoneburger,hetbedrijfslevenendeinstitutionelebeleggerdegelegenheidtegevenmeeteinvesterenenteverdienenuitdeproductieendeuitbreidingenvandegoudmultinationalsinSuriname.

MevrouwdeVoorzitter,Bijdezojuistopgesomdeinvesteringsmogelijkhedenvoorprivateondernemersiservoldoenderuimtevooronzeeigennationaleondernemers,“LocalDirectInvestments”,enzekerookvoordePersonenvanSurinaamseAfkomst(PSA),onzelandgenoteninhetbuitenland,alsookvoorbuitenlandersinhetalgemeenomtekomeninvestereninSuriname,dezogenoemde“ForeignDirectInvestments”.MevrouwdeVoorzitter,Nuzalikinhetkadervandeduurzameontwikkelingovergaantothetnoemenvandevoornaamsteprojectenvandeoverheidenvanoverheidsbedrijven,dievoornamelijkgefinancierdzullenwordendoordeIslamicDevelopmentBank(IsDB)-alwaarreedsindicatiefeenaantaloverheidsprojectenzijningediend-enverdervooreendeeldooranderefinancieringsbronnenendeelsookuiteigeninspanningen.DeIsDBzalindezeeenfinancieringtegensoepelevoorwaardenverstrekkenaanonslandtergroottevanUSD1,77miljard.ProjectenzullengedurendedriejaaringediendkunnenwordenbijdeIsDBdieonderworpenzullenwordenaandeproceduresvangoedkeuringvandeingediendeprojectendoordeIsDB.Datbetekentnietdatdeingediendeprojectenallen

17

binnendezedriejaarinuitvoeringzullenwordengenomen.Zezullenuitgesmeerdwordenovereenlangereperiodedandriejaar.Projectenzullendusgeleidelijkaanineenimplementatiefasekomen.Wijnoemenhier,MevrouwdeVoorzitter,naastanderezaken,deprojectenwaaropdeRegeringzichinditdienstjaarzaltoespitsen:

1. Terondersteuningvandekleineenmiddelgroteondernemingen,KMO’s,zaleenFondsvoorIndustrie-enProductiebevorderingenExportfaciliteringin2017viadeRegeringwordenopgezet,omzodoendelokaleexporteurstekunnenvoorzienvanfinanciëlegarantiesvoordeexport.Dezefaciliteitzalertoeleidendatdeexporteenpositieveimpulskrijgtendaarmeeookdeverdiencapaciteiteneconomischegroeivanhetland.

InhetverbandvandeKMO’szullendeStichtingGarantieFondsBedrijfskredieten,kortgenoemdhet“GarantieFonds”enhet“InvesteringsFondsNederlandSuriname”(IFONS),-diebeideondergebrachtzijnbijdeNationaleOntwikkelingsBank(NOB)-,effectiefingezetwordeninonzeeconomischeontwikkeling.Het“GarantieFonds”datsinds1980isopgericht,dochsinds1987nietmeeractiefis,staatgarantvoorkredietendieKMO’sbijanderebankennemen,waarbijersprakeisvaneendekkingstekort.Dezegarantiegeldtuiteraardvoorrendabeleprojectenendegarantiestellingwordtvoormaximaal80%vanhetkredietbedraggegevenaandekredietverlenendeBanktenbehoevevandeinvesteerder.HetIFONSdatin1996uitdeVerdragsmiddelenNederland-Surinameisingesteld,isin2010overgedragenaanSuriname.RecentelijkisditFondsmeteenbedragvancirca11miljoenEurodoordeStaatSurinameovergeheveldnaardeNOB.DitFondsiseenrevolverendFondsenzalsignificantbijdragenaandeondersteuningvankleineenmiddelgroteondernemingen.

2. Hetinuitvoeringnemenvanhetbouwenvaneennegentalpompgemalen,

metbijbehorendekustwerkenencivielewerken,omdevoortdurendewateroverlasttijdensregentijdindeachteronsliggendejareninGroot-Paramaribo,indedistrictenWanica,Commewijne(Meerzorg)enSaramacca(CreolaenCalcutta)grondigaantepakkenendefinitiefoptelossen.HierbijzalhetSaramacca-kanaalmetbijbehorendeaan-enafvoerkanalenopnieuw

18

gedimensioneerdenuitgebaggerdwordenen,waarnodig,zullennieuwekanalenaangelegdwordenomdeontwateringindezegebiedenteoptimaliseren.DitgrootsinfrastructureelwerkzalgefinancierdwordenuiteenspecialeCreditlinevanIndia.Binnenuiterlijktweejaarzalditprojectuitgevoerdkunnenzijnenzaldeleefbaarheidvaneengrootdeelvanonzebevolkingvergrootzijn,waarbijookdeongestoordevoortgangvaneconomischeactiviteitenindezegebieden,gevrijwaardzullenzijnvanwateroverlast.

3. Detegenvallendeeconomischeontwikkelingenhebbenhetimplementeren

vanprojecteninhetdienstjaar2016moeilijkgemaakt.Wijhebbenhierdooreenachterstandopgelopen.Inditdienstjaarmetdenodigebeschikbarefinancieringenkunnenwijweeraandeslag.MetdezenieuwesituatiekanhetbaggerenvandeNickerie-endeSurinamerivierwederomalsdirectuitvoerbareprojectenvanstalgehaaldworden.

4. MetdefinanciëleondersteuningvandeVolksrepubliekChinazalonzeInternationaleLuchthaven,deJohanAdolfPengelLuchthaven,gemoderniseerdwordenmedetervoldoeningaandeinternationaleburgerluchtvaarteisen,maarookvoorhetkunnendoenafhandelenvanmeervliegtuigenophetzelfdemoment.Zulksmedeterbevorderingvandehub-functiedieonzeinternationaleluchthavenkangaanvervullen.Ookzullenhierdoorveelmeerreizigers,toeristenenzakenluimakkelijkernaarSurinamekunnenafreizenenweervertrekken.DeSurinaamseLuchtvaartMaatschappij(SLM)heeftreedseenbegingemaaktmetonderhandelingenmetgeselecteerdegroteengerenommeerdeluchtvaartmaatschappijenindewereldvoorsamenwerking.HierdoorzaldeSLMnogkansmakenophetdanwinstgevendtekunnenvoortbestaanindezeluchtvaartwereldmetmoordendeconcurrentie.Ookhettoerismezalinhetgevalvansuccesvollesamenwerkingmeteengrotepartnerindeinternationaleluchtvaartfundamenteleconditieshebbengekregenommeetefloreren.

19

5. DeEBSzalinhetdienstjaar2017vooralsnoggewoonvoortgaanmethetuitbreidenvanhetopwekvermogeninParamariboenNickerie,welkeuitbreidingvoordekomendevijfjaarwordtgeschatoprespectievelijk150MWen25MW.Ditiseenbasisgarantievooreconomischeontwikkelingenvoordeenergievoorzieningvanhettoenemendaantalhuishoudensenbedrijven.Hetstrevenvanderegeringiseropgerichtombinnenvijf(5)jaartegerakentoteenmoderneenefficiënteenergiesectordiebetaalbareenergiegarandeertaandetotalebevolking.Omditterealiserendienenermaatregelengetroffentewordenophetinstitutioneelvlakenoptechnischenfinancieelgebied.Deinstitutionelemaatregelendiein2015en2016getroffenzijn,behelsdenhetontwerpenvaneenconceptelektriciteitsweteneenwetdiehetfunctionerenvandesectorregeltnamelijkeenwetopdeenergieautoriteit.Dezetweewettenzijninmaart2016doorDNAaangenomenenzijnvervolgensdaarnaafgekondigd.Inhetdienstjaar2017wordtinlijnmetdewettenverderinhoudgegevenaandeherstructureringvandeEnergieBedrijvenSuriname(EBS).DeNVEBSzalinhaarhuidigevormophoudentebestaanenzalinfeiteopgedeeldwordenineenbedrijfvoortransmissieendistributievanelektriciteit,eenbedrijfvoorenergieopwekkingeneenbedrijfvoorgaslevering.

Erzalin2017verdergewerktwordenaandeontwikkelingvaneenenergieprofielvooralledistrictenendorpenenwoongemeenschappeninhetbinnenlandvanSuriname.Ditenergieprofielmoetdenodigedataverschaffendienodigisomtekomentoteenduidigebesluitenmetbetrekkingtotdeoptimaleenergiemixvantraditioneleenhernieuwbareenergiebronnenvoordegenoemdegebieden.

6. DeSurinaamseWaterleidingMaatschappij(SWM)zalinditdienstjaaronverkortvoortgaanmethaaractiviteitenvanhetuitbreidenvanhetwaternetenvanhetblijvenvernieuwenvanhetnetwerkvanondergrondsebuizen,omdatsteedsmeerhuishoudensensteedsmeerwoongebiedenenbedrijvenwordenvoorzienvanstromendwater.

20

Indewaarborgingvangoedenveiligdrinkwatervoordesamenlevingwordtderegeringgeruggensteunddoordewaterbedrijven:deSWMendeDienstWatervoorziening(DWV).Leidraadvoorhetdrinkwaterbeleidisdeverwezenlijkingvandeaanbevelingen,zoalsdezezijnvervatinhetSurinameWaterSupplyMasterplan2011–2024.

7. Inhetkadervandedreigingvanonzekustvlaktedoordezeespiegelstijgingzalin2017intensievervoortgegaanwordenmethetbeplantenvanonzekustmetmangroveenmethetopwerpenvaneffectieveenmilieuvriendelijkebeschermingsweringen,zoalsopWegnaarZeegeschiedtinsamenwerkingmetonzeUniversiteit.Waarnodigzullenwijookdemogelijkheidvanhetbouwenvanbetonnendamwandenbenutten.Behoudvanonskostbaargrondgebiedenbeschermingvanonzebevolkingzijnzakenvanprimairbelangmetcontinueaandacht.

8. Eenindesamenlevingsopbouwgeïntegreerdsociaal-educatief-medischprogramma,hetConditionalCashTransfer(CCT)program-bijonsgenoemdProgrammavoorOntwikkelingvanWelzijnenArbeid,afgekortPOWA-waarbijdeminstadequaattoegerustegezinneninonzesamenleving,opbepaaldevoorwaardeneenfinanciëleondersteuningkrijgenvandeoverheid,zalvanstartgaan.Hetgaatindezeomeenduurzameinvesteringindesociaal-economischzwakkegroepen.Dezefinanciëleondersteuningwordtverleend,paswanneerenzolangdekinderenvanhetgezindeschoolbezoekenenzichtijdiglatenvaccineren.Bijditsociaalprogrammaisgeensprakevaneensociaalvangnet,dataandemargevandesamenlevingplaatsvindtenwaarbijgeenintegratievandezedoelgroepenindesamenlevingplaatsheeft.Ditsociaalprogrammaisnadrukkelijkgerichtophetweerbaarmakenvandedoelgroependoormiddelvanonderwijsenvormingendoorom-enbijscholingtervergrotingvandemogelijkhedenterdeelnemingaanhetarbeidsproces.Ditsociaalprogramma,datin2017startklaarzalzijn,wordtgefinancierddoordehiergenoemdeIslamicDevelopmentBankenzalmeteenpilotprojectaanvangen.

21

9. Inhetjaar2017zaleenaanvanggemaaktwordenmetdeimplementatievanhetLowIncomeShelterProgram(LISP-III)meteenbudgetvanUSD25miljoenuitdeeerdergenoemdeleningvandeIsDB.Aandenietaflatendebehoefteaangoedehuisvestingalseenbasisbehoeftevoorontwikkelingvanhetgezinzalverdergestaltewordengegeven.DespecifiekedoelgroepvanhetLISP-gezinnenmeteenlaaginkomen-zalinstaatwordengesteldomteopterenvooreensubsidieinzowelwoningverbeteringalsookinnieuwbouwinhetkustgebied.Inhetbinnenlandzullenmeerdorpenwordenvoorzienvanwoningenbinnenditnieuweprogramma.

10. MetdefinanciëleondersteuningvandeVolksrepubliekChinazalin2017eenaanvangwordengemaaktmetdebouwvanduizend(1.000)woningen,waardooreenbijdragewordtgeleverdomtegemoettekomenaandewoningbehoeftevanonsvolk.

11. MetbetrekkingtotdeWetHuisvestingsplan,datvan2012totenmet2017

loopt,wordendenodigemogelijkheidgebodenvoorhetbetrekkenvanparticulierebedrijventeruitvoeringvanhetwoningbouwprogramma.InditverbandwordtinditdienstjaardeWetAppartementsrechtvoorbereidentergoedkeuringvoorgelegdaanUwGeachtCollege.

12. VoorwatbetrefthetbevorderenvandebereikbaarheidendetoegankelijkheidvandenoodzakelijkeonderwijsfaciliteitenvoordistrictskinderenisdeRegeringgestartmetdevoorbereidingenvanhetopzettenvaneeneducatiefcentrumviaeenopgerichteOverheidsstichting.Ditcentrum,genaamdStichtingEducatiefCentrumParasol,moetvoorkinderenuitBovenSuriname,Brokopondoenelders,eenoplossingbrengeninhunmoeilijkeomstandighedenomonderwijstekunnengenieten.Zokrijgenkinderen,dievanuitzoeenachterstandspositiehuntoekomstmoetenveiligstellen,beterekansentotverderezelfontwikkeling.HetEducatiefCentrumParasolmetruimtevoor300kinderen,zalverrijzenopZanderij1,achterhetJanStarkeOpleidingscentrum,waarbijdekindereninternzullenverblijvengedurendehetgeheleschooljaar,onderbegeleidingvanvakbekwameleerkrachten.Zijzullenterplekkeonderwijsgenieten,met

22

reguliermedischconsultenmetvoldoendemogelijkhedenvoorsportenrecreatie.Hetgaathieromeenreedsin2016goedgekeurdproject,gefinancierddoordeIsDB,waarvanmetdebouwindeeerstehelftvan2017zalwordenaanvangen,nadeverplichteopenbareaanbestedingen.Detotaleprojectkosten,bouweninrichtingbedragenUSD34,6miljoen.

Vermeldenswaardisdatinditdienstjaardeeerstefasevanhetwoningbouwprogramma,datuitwoningenvoor1500studentenophetuniversiteitsterreinbestaat,wordtgerealiseerd.Hetbetreftindezefasetwee(2)gebouwenvoorintotaal312studentenentwee(2)gebouwenvoorgemeenschappelijkeactiviteiten.

13. MetfinancieringvandeIslamicBankzaldebouwvaneennieuwenmodern

ziekenhuis,hetAcademischMedischCentrum(AMC)Paramaribo,in2017aanvangenenuiterlijkin2020opgeleverdworden.TegelijkertijdzalhetbeddenhuisvanhetoudeAcademischZiekenhuisParamaribo(AZP)grondiggerenoveerdworden.Eengoedvooruitzichtvooronsmedischzorgsysteemtenbehoevevanonsvolk.

14. HetnationaalasfalteringsprogrammaDalianIV,wordtmetfinancieringvandeVolksrepubliekChinain2017gecontinueerd.Daarbijgaathetonderanderenom(a)derealisatievandeHighwaynaarZanderijen(b)deaanlegvanvier(4)bruggenopdittraject,waaronderdebrugnabijVABI.

15. Inhetkadervandeveiligheidinonslandwordteendigitaalcamerasysteem

aanSurinamegeschonkendoordeVolksrepubliekChina.DeRegeringzaldeveiligheidvandeburgerinditdienstjaarnogmeergaranderenenwelmetallewettelijktoegestanemiddelen:metconventionelemiddelen,metdebekendemanschappenvanonzePolitieenwaarwettelijktoegestaanondersteunddoordeMilitairePolitieendooreenhedenvanhetLeger,metmaterieelteland,tewaterenindeluchtentenslotteookmetelektronicaendigitalesystemen.OokzullenondermeeronzebodemschattenenvisrijkdommeninonzeExclusieveEconomischeZoneintensieverbeschermdworden.Verderzaldebestrijdingvanpiraterij,vandrugsactiviteitenenandereillegale

23

activiteitenharderterhandwordengenomen.Voortszaldeophandenzijndetransformatievanonzeinlichtingen-enveiligheidsdienstenleidentotverbeterdevergaringvaninlichtingenenhierdoortoteenversterkteondersteuningvandecriminaliteitsbestrijding.Burgerveiligheid,zogenoemd“CitizenSecurity”,zalin2017oplandelijkniveauzichtbaarversterktwordendoorgevoerd.Onzegemeenschapzalhierdoormedeverantwoordelijkheidkunnenenmoetendragenvoorhetverhogenvandealgemeneveiligheidenvanhuneigenveiligheid,doorcentraaldoordeStaatgeleideenbeschermdeburgerparticipatie.TotslotzaldeRegeringcontinu,binnendeperkenvanwetenrecht,optredenwaarenwanneerdatvereistis,terwaarborgingvandeveiligheidvandeburgerenterbeschermingvanhaveengoedvaniedereenalsmedevandeStaatSuriname.

16. HetstaatsmijnbouwbedrijfNVGrassalcokrijgtinhetdienstjaar2017meermogelijkhedenaangebodenomzijnexploratie-enexploitatieactiviteitenduurzaamuittebreiden.Hiertoezal,naaranalogievanderolwelkeStaatsoliethansvervultindeoliesector,Grassalcoalsstaatsbedrijfactiefparticiperenindeexploratie-enexploitatie-activiteitenvantoekomstigemultinationalsdieinSurinamewilleninvesteren.OokzullendevolledigeBakhuysreservesvanSuriname,welkealsstrategischereservesvoordeontwikkelingvanonslandbeschouwdkunnenworden,aanGrassalcoinconcessiegegevenworden.HierdoorisdebasisgelegdvoorhetverderontwikkelenvanonzebauxietreservestenvoordelevandeSurinaamsebevolking.

17. Voordekleingoudmijnbouwzullendeinspanningeneropgerichtblijvenomdeactiviteitenvandezesub-sectorbinnenhetformelecircuittebrengen.Hiervoorzijndenodigemaatregelenreedsuitgezet.Dezehebbenvooralbetrekkingophetverruimenvanstaatsinkomsten,royalty’senbelastingenuitdezesub-sector.Hiertoezullenondernemersindekleinmijnbouwgestimuleerdwordenzichteorganiserenterwillevanefficiëntereeneffectieverebedrijfsvoering.Daarnaastzalhetbeleiderookopgerichtzijnomhetgebruikvankwikbijdegoudwinningvollediguittebannen,doordevoortgaandeintroductievanmilieuvriendelijkeapparatuurenwinningsmethoden.Meernogdannualhetgevalis,zaldeCommissieOrdeningGoudsectorzichrichtenophetuitbannenvankwik.

24

18. Indeeerstehelftvan2017zaleengoudconferentiewordengehoudendiemoetresultereninuitvoerbareafsprakenmetbetrekkingtotderelatietussendegroteendekleinegoudmijnbouw,demethodenvangoudwinningendegevolgenvanhetgebruikvankwikindezesectorvoormensenmilieu.

Erzalin2017tevenseengrondenrechtenconferentiewordengehoudenomtekomentoteenbevredigendeoplossingvanditvraagstuk.

19. MetdefinanciëleondersteuningvandeVolksrepubliekChina,zalin2017een

aanvangwordengemaaktmetdeimplementatievanhetSurinameNationaalBreedbandPlan.HierdoorzullenhedendaagseinnovatieveICT-dienstenbeschikbaarzijnvoordetotalegemeenschap,dusookvoorhetbedrijfslevenendeoverheid.DezeondersteuningisterbevorderingvandemoderniseringenverbeteringvandeinfrastructuurenvandienstenvanhetTelecommunicatiebedrijfSuriname,Telesur.HiermeezalTelesurinstaatzijndeICT-ontwikkelingeninSurinametefaciliterenenstimuleren.ErzaleeninfrastructuuroptopniveauaangebodenwordenomdeICT-productieen-exporttebevorderen.

20. OmhetproductieniveauvanStaatsolieteverhogenentegaranderenzaleenrecordaantalbronnenwordengeboord.Erzijnmomenteeldrievelden,teweten:Tambaredjo,TambaredjoNoord-WestenCalcutta,diegezamenlijkdieproductiezullenleveren.

21. Productieprocessenrakensteedsmeergeglobaliseerd,waarbijdelenworden

verplaatst,“geoutsourced”,onderanderenaarlandenindewereldwaardeproductieofdienstgoedkoperkanplaatsvinden.Bedrijvendiesuccesvolzijninhetoutsourcenvandelenvanhunproductieprocessenrealiserensteedsgrotereconcurrentievoordelenenhebbeneensterkeremarktpositie.Onslandheeftuniekevoordelenalsvestigingsplaats,alsoutsourcebestemming.Dezenieuwesectorbiedtuitstekendekansenvoorhetcreërenvanadditionelewerkgelegenheidopelkniveau.Deregeringzaleensterkfaciliterendbeleidvoeren,ooknaarSurinaamseondernemerstoe,dieindeze

25

sectoractiefwillenzijn,teneindeoutsourcingnaarSurinameteondersteunen.

MevrouwdeVoorzitter,Vanbelangbijdebijzondere,overwegendselectieveaanpak,toegespitstopvooruitgeschovenbeleidssectorenentaakgerichteactieprogramma’svoordesociaaleconomischeontwikkelingin2017,ishetbenadrukkenvandedirecteaandachtdiegeschonkenzalmoetenwordenaanzakendiedezeontwikkelingnoodzakelijkerwijsmoetenbegeleidenenondersteunen.Wijnoemenondermeerdeinvoeringvannieuwewetgevingen/ofaanpassingvanoudewetgeving,zoalsInvesteringswetgeving,SocialeZekerheidswetgeving,milieuwetgeving,Immigratiewetgeving,WetRuimtelijkeOrdening,WetopdeJaarrekeningenenWetOpenbaarheidvanBestuur,WetPrivatiseringStaatsbedrijven,naastdeaanpassingvanonzebevolkingspolitiekenonzearbeidsmarktpolitiek.DeRegeringrekentwederomopdevolledigesteunvanUwGeachtCollegebijdeinvoeringvannieuwewetgevingenaanpassingvanbestaandewetgeving.Defocusgebiedenvandearbeidsmarktpolitiekzullenzijndewerkgelegenheidsbevordering,werkloosheidsbestrijding,socialezekerheidenarbeidsbescherming.In2017zullenarbeidsbemiddeling,ondernemerschapsbevordering,hetpromotenvanmicro-ondernemerschapenom-,bij-enherscholingvanwerknemersbelangrijkeinstrumentenzijnvoorhetklaarstomenvanhetarbeidspotentieelvooronzeoptestartenproductieprocessen,zowelingrotealsinkleineondernemingen.Vakscholingzalinverschillendedelenvanonslandgebrachtworden.BijwerkgelegenheidsvergrotingzaldeRegeringzichookrichtenophetvergrotenvandearbeidsparticipatieondervrouwen,jeugd,personenmeteenlageopleidingenmensenmeteenbeperking.Despecialeaandachtinditdienstjaarvoorberoepsonderwijszalmoetenresultereninregionaliseringvanscholenvoorberoepsonderwijsenwelopbasisvandeeconomischeactiviteitendiealshoofdmiddelvanbestaanindieregiowordenuitgeoefend:dus

26

spreidingvanbijvoorbeeldscholenvoorlandbouwonderwijs,bosbouwonderwijs,mijnbouwonderwijsenvoortoerisme-onderwijs.MevrouwdeVoorzitter, In2017wordteenbegingemaaktmetdebouwvanhethoofdkantoorvandeSurinameNationalTrainingAuthority(SNTA)enmetdebouwvanzeven(7)trainingscentraverspreidoverhetgeheleland.HetSNTAiseropgerichtommensendenodigekennis,vaardighedenenhoudingbijtebrengenomsuccesvolingezettekunnenwordenindearbeidsmarkt.

DeRegeringwileropwijzendatinhetdienstjaar2017detoegankelijkheidvoorhetsecundairentertiaireonderwijsveiliggesteldwordt,doorhetverstrekkenvanmeerstudiebeurzenenmeerstudieleningenaanstudenten,zodatzijkunnenstuderenineigenlanden,waarnodig,eveneensmetfinanciëleen/ofmetadditionelefinanciëleondersteuningvanSurinameinhetbuitenland.DitallestendienstevanduurzameontwikkelingvandeSurinaamsesamenleving.MevrouwdeVoorzitter,Devoortgaandeherstructureringvanonsgezondheidszorgsysteemterblijvendegaranderingvandebereikbaarheid,toegankelijkheidenbetaalbaarheidvangezondheidszorgvooronsvolkzalverderaangepaktworden.Deregeringbeseftdatmomenteelveelgeldgaatrichtingdecuratievezorg-financiëleinjecties,schuldovernamen,inkoopmedicamenten-enveelmindernaardepreventievegezondheidzorg.Wijzijnonserterdegevanbewustdatopdeeersteplaatspreventiedefundamenteleveranderingzalkunnenteweegbrengenindegezondheidszorg.Indebegrotingvan2017zullendeeerstepilotprojectenuitgevoerdwordenzodatwijopdelangetermijneenhaltzullenkunnenroepenaandesteedsduurderwordendezorgdooreensteedsgezonderesamenlevingtecreëren.Deaandachtvooraandoeningendiedemeesteziektelastveroorzaken,zoalsdeinfectieziektenHIV,malaria,denietoverdraagbareziekten,dezogenaamdeNonCommunicableDiseases(NCD’s)zalwordenvoortgezet.Specialefocuszalgelegdwordenopgeestelijkegezondheid,hetzeerbelangrijkeMoeder-Kindgezondheidsprogrammaenzekerinhetlichtvandeontwikkelingenvandeafgelopentweejaarmetepidemieën,zoalsChicungunyaenZika,zalmetgerichteactie

27

voortgegaanwordentervernietigingvandeziekteveroorzakersinonzewoon-,werk-enleefomgeving.HetNationaalActieplanvoordepreventievanchronischeziektenzalverderwordenuitgevoerd.Hierbijmoetzekergenoemdwordenhet“HealthinAllPolicies”procesdatookgedurende2017verderuitgeroldzalwordenmetintensiveringvaneenintersectoraleaanpakvandesocialedeterminantenvanchronischeziekten.MevrouwdeVoorzitter,DeRegeringzalvoortgaanmethetvoerenvaneensociaalbeleidmetondermeeralsdoel:

- datdeomgevingsfactorenvoorsocialeafhankelijkheideneconomischekwetsbaarheidvanindividuenengezinnenaanpakt;

- datdeeigenverantwoordelijkheidenvaardighedenvanindividuen,gezinnenengroepentotbezitsvorming,inkomens-enkennisverwervingverhoogt;

- datburgersverzekertvansteun,opvangenbegeleidingbijhetoptredenvanonverwachtegebeurtenissenofperioden,zoalsnatuurlijke,socialeeneconomischecalamiteiten.

HiertoezalhetsociaalzekerheidsstelselvandeRegeringverderaangepastwordenaanonzegewijzigdeeconomischeomstandigheden,terwijlookhetsociaalinstrumentvanmaatschappelijkopbouwwerkintensieveringezetzalwordenomburgersinhunwoon-,werk-enleefomgevingdoororganisatieenvormingsociaalteverzelfstandigenenhentotindividueleencollectiefopbouwende,saamhorigheidenonderlingesteunverlenendeactiviteitentemotiveren.Inditverbandpastheteerdergenoemde,inditdienstjaarterealiserenproject“POWA”,ProgrammavoorOpbouw,WelzijnenArbeid.MevrouwdeVoorzitter,Iederemedailleheefthaarkeerzijde,haaranderezijdedieeenanderbeeldaangeeft.Algemeengezegd:“Iedernadeelheeftzijnvoordeel”,of“iederemoeilijkheidheeftzijnmogelijkheden”.Doordeterugganginonzeeconomie-deenezijdevandemedaille-hebbenwijkunnenervaren,datwijvooralindelaatstetwintigjaaralssoevereinlanderingeslaagdzijneenveelzijdigebasistehebbengegevenaanonzebuitenlandserelaties,zowelinbilateraalalsinmultilateraalopzicht,zowelinregionaalalswelinintercontinentaalverband:ditisdeanderezijdevandemedaille.MetregionaalbedoelenwijondermeeronzerelatiesmetonderanderenFederatieveRepubliekBrazilië,Frankrijk,UNASUR,hetAmazonePact,deCARICOM,deCELAC,deAssociatie

28

vanCaribischeStaten,deVerenigdeNaties,deCaribbeanDevelopmentBank,deInter-AmericanDevelopmentBank,deWereldbankenallerelatiesdiewijopgebouwdhebbenmetafzonderlijkeStatenopditHalfrond.Metintercontinentaalbedoelenwijonzerelatiesinanderewerelddelen,ondermeermetdeOrganisatievanIslamitischeCoöperatie(OIC),deIslamicDevelopmentBank(IsDB),deEuropeseInvesteringsBank(EIB),deNon-AlignedMovement(NAM),deAfricanCaribbeanPacific-EuropeseUnie(ACP-EU-relatie),deverstevigingvanderelatiesmetdeVolksrepubliekChina,India,Indonesië,Zuid-Afrika,Noord-AmerikaenEuropa.Juistomdatwijalssoevereinenatiegeslaagdzijninhetdifferentiërenvanonzebuitenlandsepolitiek,hebbenwijindezenuheersendeprecairefinancieel-economischesituatievanonsland,devruchtenvandezedifferentiatiekunnenplukken,getuigedevelekantenvandewereldvanwaarwijondersteuningkrijgen.Eentochwelverbluffendeverworvenheidvanonsalssoevereinenatie!Uitdezemoeilijkesituatievanonslandisthanskomenvasttestaan,datwijalsvolkeengrandiozejobhebbengedaaninwereldverband,watuitsluitendmogelijkisgeweestvanwegeonzesoevereinestatusalsland.DooronzeintegratieindewereldgemeenschapgenietSurinamethansinternationaleerkenningenwaardering.Nogmaalsdekeerzijdevandemedaille!Aanonsalsvolknudeplichtomdezebilaterale,regionaleenintercontinentalesteun,versneldomtezetteninresultatenvooronzealgeheleontwikkeling.

MevrouwdeVoorzitter,WijhebbendevrijheidgehadomUenUwgeachtCollegedeactiegerichtebeleidsaanpakalsmededeprioriteitenvanonsbeleidshandeleninhetdienstjaar2017aantegeven.DebasesvandeJaarrede,enikherhaal,zijnhetStabiliteitsenHerstelPlan2016–2018,hetJaarplan2017enhetOntwikkelingsPlan2017–2021.MetdeaanUvoorgehoudenbeleids-enactievoeringin2017kunnenwijalsRegeringnaaronzeinzichteneninschatting,meer,beterensnellerresultaatboekenomuitheteconomischedaltekomeneneconomischegroeienmaatschappelijkestabiliteittebereiken.BijdebegrotingsbehandelingperministeriezultU,MevrouwdeVoorzitter,ookeenbeeldkrijgenvananderezakendiedebevolkingrakenendieookeengepastebeleidsaandachtvandeRegeringzullenkrijgenin2017.MevrouwdeVoorzitter,

29

Wijlevenineenonstuimigewereld;eenwerelddieonherkenbaarenonvoorstelbaarquaaardisveranderdinrelatiefkortetijd.Binnendetijdspannevaneengemiddeldemensenleeftijdheeftditalleszichopwereldniveauvoltrokken.Demachtsverhoudingentussendegrootmachtenzijnnaeentijdvanrelatieverust-dezogenaamdetijdvandegewapendevrede-wederombelandineentijdvanrelatieveoorlog,ineentijdvanontplofbarevrede.Onzehoopblijfthierbijdathetmenselijkvernuftenmoraaluiteindelijkzullenzegevierenendatditdemensheidzalreddenvanondergang.InditverbandverwijsiknaardewijzewoordenvanZijneHeiligheidPausFranciscus,dierecentindemaandaugustus,tijdenszijnbezoekaanPolenzei-woordenvangelijkestrekking-datdemensheidinoorlogismetzichzelfendatdemensheidvredeisvergeten.DePausbetoogdedatdeoorlogwaarindemensheidzichnubevindt,geenreligieuzeoorlogis.DePauszeidatnuindewereldeenoorloggaandeisommacht,ombelangenenomhetbezitvannatuurlijkehulpbronnen.MevrouwdeVoorzitter,DeRegeringbeseftdatdebevolkingindeafgelopenperiodeflinkeoffersheeftgebrachtomzichindezemoeilijketijdtekunnenhandhaven.DebevolkingheeftdeRegeringmethaargeduld,demogelijkheidgebodenomnaargepasteoplossingentezoeken.DeRegeringneemthierbijdevrijheid,MevrouwdeVoorzitter,omviaudegeheleSurinaamsebevolkingtebedanken.DeRegeringverzekertdebevolkingdatzijhaarindezenietzalteleurstellen.DeRegeringgeeftu,volkvanSuriname,ookdeverzekering,datnogindeloopvanditdienstjaarlichtpuntentezienzullenzijnenverlichtingalvoelbaarzalzijn.Geefdemoednietop.Wijgevenditlandnietover.Wijzullensamenmetudeproblemendieoponsafgekomenzijn,overwinnen.Magiknogmaalsopueenberoepdoenomdatzelfdegeduld,diezelfdenationaleopstellingnogdoortezetten,opdatdeoplossingenspoedigvooronsallenkunnenkomen.MevrouwdeVoorzitter,MogenwijdeAlmachtigeprijzen,datwij,Surinamers,indezewoeligewereldvanoorlogengeweld,vanterreurenangst,vanmachtenhebzucht,alsvolkineenheidblijvenleveninditlandvanharmonie,vredeenrespectvoorelkaar.IndezevertroebeldewereldisSuriname,onsland,eenparadijsvanvrede,eenoasevanrust,

30

waariniedereenzouwillenleven.Magiku,volkvanSuriname,verzoekendezevredemetliefdetekoesterenenhaarnimmerlostelaten.Vredeenharmonieoverstijgenalonzeverschillen,onzereligieuzeverschillen,onzeetnischeverschillen,onzecultureleverschillenenonzetaalverschillen.Aldezeverschillenzijnwelkom,zijzijnonsdoorGodgeschonkenenmakendeeluitvanonzerijkgevarieerdenatuurlijkerijkdommenalsnatieenwijzijnerheeltrotsop.Maarnimmermogenonzeverschillen,enzekerooknietonzepolitiekeverschillen,leidentotonderlingonbegripenonverdraagzaamheidjegenselkaar.Hetbehoudvanonzekostbarevredeoverstijgtalonzeverschillenengaatverbovenalhetanderehieropaarde.GODZIJMETONS.IkdankU.

31

Staatumijeveneenstoeomdeontwerpbegroting2017tepresenteren.Hettotaalvandegeraamdeoverheidsinkomstenvoorhetdienstjaar2017bedraagtSRD6.967,3mln(ZESMILJARDNEGENHONDERDZEVENENZESTIGMILJOENDRIEHONDERDDUIZENDSURINAAMSEDOLLAR).DegeraamdeuitgavenbedragenintotaalSRD8.145,7mln(ACHTMILJARDHONDERDVIJFENVEERTIGMILJOENZEVENHONDERDDUIZENDSURINAAMSEDOLLAR).HetsaldovandetotaleontvangstenendetotaleuitgavenpresenteerteentekortvanSRD1.178,4mln(EENMILJARDHONDERDACHTENZEVENTIGMILJOENVIERHONDERDDUIZENDSURINAAMSEDOLLAR).Dittekortisgelijkaan4,0%vanhetBrutoBinnenlandsProduct.Naderuitgesplitstbestaatdetotaleoverheidsuitgavenvoorhetdienstjaar2017uit:OperationeleUitgavenadSRD2.850,4mln(TWEEMILJARDACHTHONDERDVIJFTIGMILJOENVIER-HONDERDDUIZENDSURINAAMSEDOLLAR),terwijldeProgramma’seentotaalbedragbestrijkenvanSRD5.295,3mln(VIJFMILJARDTWEEHONDERDVIJFENNEGENTIGMILJOENDRIEHONDERDDUIZENDSURINAAMSEDOLLAR).Deoperationeleuitgavenhebbenbetrekkingopdepersoneelsgerelateerde,overigeoperationeleuitgavenenkapitaaluitgavenvandeverschillendeministeries.Tenaanzienvandepersoneelsgerelateerdeuitgavengaathetmetnameomdekostenvan:

• Lonenensalarissen;• Socialepremies.

32

Metbetrekkingtotdeoverigeoperationeleuitgavenwordtmetnamebedoelddekostenvan:

• Goederenendiensten;• Subsidies,Bijdragenenschenkingen;• Kantoorkosten,aanschaffingenenkleinonderhoudaangebouwenenterreinen.

DeProgramma’spresenterenhetuittevoerenbeleidc.q.projectenvanderegering.HiervanzaleenbedragvanSRD5.109,9mln(VIJFMILJARDHONDERDNEGENMILJOENNEGENHONDERDDUIZENDSURINAAMSEDOLLAR)uiteigenmiddelenwordenopgebrachtenSRD3.035,7mln(DRIEMILJARDVIJFENDERTIGMILJOENZEVENHONDERDDUIZENDSurinaamseDollar)zaluitleningenenanderefinancieringsbronnenwordengefinancierd.Metbetrekkingtotdetotaleoverheidsontvangstenvoorhetdienstjaar2017wordendezeonderverdeeldin:

• DirecteBelastingenadSRD1.013,0mln(EENMILJARDDERTIENMILJOENSURINAAMSEDOLLAR)

• IndirecteBelastingentenbedragevanSRD1.965,5mln(EENMILJARDNEGENHONDERDVIJFENZESTIGMILJOENVIJFHONDERDDUIZENDSURINAAMSEDOLLAR)

• NietBelastingOntvangstenvoorSRD953,1mln(NEGENHONDERDDRIEENVIJFTIGMILJOENHONDERD-DUIZENDSURINAAMSEDOLLAR)

• OverigefinancieringsbronnenvoorhettotaalbedragvanSRD3.035,7mln(DRIEMILJARDVIJFENDERTIGMILJOENZEVENHONDERDDUIZENDSurinaamseDollar)zijndeleningenenschenkingen

• Hettotaalbedragaanbelastingen-ennietbelastingmiddelenkomtneeropSRD3.931,5mln(DRIEMILJARDNEGENHONDERDEENENDERTIGMILJOENVIJFHONDERDDUIZENDSURINAAMSEDOLLARS).

IkDankU