JAAROVERZICHT 2013 Een beetje kerk is katholiek Ds. Breen heeft ...

JAAROVERZICHT 2013

Een beetje kerk is katholiek

Ds. Breen heeft gelijk. In een mooi interview ter gelegenheid van zijn zestigjarig ju-bileum als predikant in het blad De Nieuwe Koers zegt hij dat hij de vrijgemaakt-gereformeerde kerk nooit heeft gezien als de enige ware kerk, terwijl dat sentimentwel degelijk leefde. Zelf herinner ik mij de discussie uit de jaren zeventig van devorige eeuw over de vraag of er in één plaats meer dan één ware kerk kon zijn. Alser al eentje was, dan waren volgens sommigen onder ons de anderen per definitievals. En toch gingen we gesprekken aan met hen over eenheid… Het is maar goeddat we op het punt van de kerk, het in de praktijk onderscheiden van ware en valsekerken, een toontje lager zijn gaan zingen. Bescheidenheid siert ook de kerk.

Van de wijsHet heeft er echter veel van weg dat we niet maar een toontje lager zijn gaan zingen,maar van de wijs geraakt zijn. De bescheidenheid van de jaren tachtig (synode vanHeemse: Christus’ kerkvergaderend werk is niet op te sluiten in de bedding van degereformeerde kerken vrijgemaakt) lijkt plaats gemaakt te hebben voor een soortkeuzevrijheid: zoek de kerk die bij je past. Je merkt dat aan een aantal dingen. Alseen kerk opgeheven moet worden, om wat voor reden ook, is het helemaal niet van-zelfsprekend dat de leden zich aansluiten bij de dichtstbijzijnde vrijgemaakte kerk.Ook de Protestantse kerk ter plaatse kan een alternatief zijn. Het blad Dienst (ge-richt op ambtsdragers) heeft een uitgebreid nummer gepubliceerd over twijfel, enwat het studentenpastoraat er aan kan doen. Fijn dat je nu openlijk kunt uitkomendat er vragen bij je leven. Ook dat is wel eens anders geweest: twijfel is zonde, zeimen dan. Dan is het gesprek over en uit. Maar ook weer: veel vragen over het func-tioneren van de gemeente, de kerk. Als je een beetje naar de mensen luistert, merkje dat kerkgrenzen inmiddels meer een net zijn met heel grote mazen. Als je plaat-selijke vrijgemaakte kerk je niet bevalt, omdat die te modern is, of te ouderwets, ofte …, dan ga je toch gewoon naar de buren? Ik besef best dat de groeiende diversi-teit een grote uitdaging vormt voor het geloof, die voor een flink aantal mensenspanningen bij zichzelf meebrengt, maar maak je van de nood een deugd, of zit in jekeuze ook nog iets van lijden om Christus’ wil? Dat levert voor dit jaaroverzicht hetthema katholiciteit op. We belijden de algemene christelijke kerk. Is die te (h)erken-nen in de plaatselijke gemeente?

Vrijgemaakt?Het woord vrijgemaakt is in opmars. Vroeger zette je dat tussen haakjes achter deaanduiding gereformeerd. Dat was handig voor de postbode (en de bank). Synodeshebben zich gebogen over de vraag of in het logo van de kerken de v wel mochtvoorkomen. We waren toch gewoon gereformeerd? Tegenwoordig ben je vrijge-maakt gereformeerd. Een soort variant in het gereformeerde, naast christelijk gere-formeerd of Nederlands gereformeerd, of … Er zijn inmiddels (te) veel varianten.De kerk is een denominatie geworden, vroeger een vies woord, maar nu geaccep-teerd. In het gemengde koor van gereformeerde en andere kerken blazen wij onspartijtje mee. Het mooie daarvan is de erkenning dat het woord van God niet ge-boeid is en alleen verkrijgbaar bij ons. Het wrange is een toenemend relativisme:

480480 JAAROVERZICHT

wat maakt het allemaal uit, als je maar van Jezus houdt. Als onze manier van kerk-zijn je niet past, dan zoek je toch gewoon een andere? Over de ene ware kerk hoorje niemand meer, schreef het Nederlands Dagblad.

KatholiekIn de zondagmiddagdienst doe je samen met de kerk van alle tijden en plaatsen be-lijdenis van je geloof. Een belangrijk moment. Dat kan op veel manieren. Samenopzeggen, zingen, een lied dat gaat over de drie-enige God zingen. Bijvoorbeeld:Heer u bent mijn leven, de grond waarop ik sta, van de rooms-katholieke kardinaalPierangelo Sequeri, oorspronkelijk bedoeld om te zingen tijdens de mis. In feite zegje daarmee: we doen het op onze eigen manier. Met Psalmen op muziek uit de zes-tiende eeuw of opwekkingsliederen of een al dan niet liturgisch verantwoorde mix.We zeggen het in een historisch kerkgebouw of gewoon maar in een ruimte die be-schikbaar is op de zondag. Maar we zeggen tegelijk dat er iets gebeurt dat ver bovenonze keuzes van dat moment uitgaat. Dat we in het werk van Christus met elkaarverbonden zijn. We zijn lid van de heilige algemene christelijke kerk. Laat in dekeuzes die je maakt dat doorklinken. Dat kan in de vormgeving van het kerkzijn diealtijd gedateerd is en dus verandert. Maar het tilt me wel uit boven mijn voorliefdevan dit moment. Toontje lager voor jezelf en een toontje hoger voor Christus.

Het thema katholiciteit kwam uitgebreid aan de orde op een congres van de Refor-matie en Opbouw, de kerkelijke opiniebladen van respectievelijk de vrijgemaakteen de Nederlands Gereformeerde Kerk. Prof.dr. B. Kamphuis sprak daarover. Zon-der katholiciteit geen kerk, was zijn boodschap. Maar wat houdt dat in? Er ligt vol-gens hem een nauwe band tussen de schrift en de katholiciteit. De schrift bepaalt degrens. Maar het is wel een pleidooi voor nu nog vaak gemiste ruimte in de kerk.

Doorgaande revolutie

De godsdienstsocioloog prof. Gerard Dekker heeft een boek gepubliceerd onder detitel: de doorgaande revolutie. Daarin documenteert hij de veranderingen binnen devrijgemaakte kerken vanuit een analyse van onder meer de jaaroverzichten zoalsdeze. Hij signaleert dat kerken op het ene moment op basis van de schrift tegen bij-voorbeeld de democratie waren en even later op basis van diezelfde schrift ervoor.Dat maakt ze niet geloofwaardig. In dit verband is ook te wijzen op de drie verma-ningen die de GKv ontvingen van de Canadese, de Australische kerken en een kerk-gemeenschap uit de VS. Die wijzen op dezelfde veranderingen en spreken de ker-ken daarop aan. De analyse van dr. Dekker ontving kritiek, omdat die niet gebaseerdwas op veldonderzoek. (Dat ging even voorbij aan het feit dat de laatste jaren in hetkader van dit jaaroverzicht elk jaar een onderzoekje plaats vindt dat een aantal ver-anderingen binnen de kerk documenteert). Ook had hij geen oog voor de evangeli-sche invloed binnen onze kerken. Dat maakt, aldus prof.dr. M. Te Velde, dat je nietzomaar kunt zeggen dat we ‘de synodalen achterna gegaan zijn’, bij wie een mo-derne vorm van vrijzinnigheid veel meer invloed had. Of zijn conclusie juist is datook de vrijgemaakte kerken te maken krijgen met een sterke daling van het ledental,zal de toekomst uitwijzen

Katholiek en gereformeerd

Opvallend in de gereformeerde belijdenisgeschriften uit de zestiende eeuw is de

481JAAROVERZICHT 481

aansluiting bij de oud-christelijke kerk. Zie bijvoorbeeld Zondag 7: wat moet eenchristen geloven? Alles wat ons in het evangelie beloofd is. Daarvan geven de arti-kelen van ons algemeen (katholiek) ongetwijfeld christelijk geloof een samenvat-ting. De kerken van de reformatie zagen zichzelf niet als de nieuwste delicatessen-zaak van het geloof met nergens anders te verkrijgen specialiteiten, maar wildenterugkeren naar de eenvoud van de oude kerk. In de eigen belijdenissen wordt hetmiddeleeuwse stof van het Apostolicum geblazen zodat de inhoud daarvan weerhelder naar voren komt. Je kunt niet over katholiciteit spreken zonder op de inhoudvan het belijden te letten. De vorige Nationale Synode, van 2010, kwam dan ookmet een eigen geloofsbelijdenis, in aansluiting aan de apostolische. Juist de ervareneenheid in belijden is een sterke prikkel om de eenheid ook verder te zoeken.

Instituut

Als je nadenkt over de vraag of gereformeerd en katholiek elkaar bijten, heb je dusallereerst te maken met de inhoud van je belijden. Tegelijk kun je niet anders dan inje eigen tijd en op je eigen plek die inhoud vorm geven, ook in het kerkelijk leven.Dat is ook de kracht van het evangelie. Je leeft niet van algemeenheden, maar bentchristen vandaag en gemeente vandaag. Daar is niets mis mee. Ook in de Bijbel zelfleggen Paulus en Jacobus verschillende accenten bij dezelfde boodschap. Het gaatpas mis als je je eigen vormgeving verabsoluteert en zou gaan vinden dat katholici-teit betekent dat het overal net zo moet gaan als in de gereformeerd vrijgemaaktekerk van nu. Of dat de kerk net zo georganiseerd zou moeten zijn. Het weekblad deReformatie ging hierop in. Gewezen werd op de ballast die in Nederland aan het be-grip kleeft, terwijl er in het buitenland veel waardering is voor de inhoud van het ge-reformeerde geloof. In Korea bijvoorbeeld is er veel aandacht voor hier bijna verge-ten theologen als Abraham Kuyper. Niet dat je dat nu vaak hoort verkondigen. Juist op dit punt leven een heleboel vra-gen in deze tijd. Vragen die eigenlijk heel gemakkelijk de vormgeving tot nu toe bijhet grof vuil zetten: het zou bijvoorbeeld in het instituut van de kerk en in de kerkorde maar gaan om regeltjes, die de bloei van het kerkelijk leven behoorlijk inde weg kunnen staan. Toch is het daarbij oppassen geblazen. Vlak na de Vrijmakingschreef prof.dr. S. Greydanus een brochure: Schriftbeginselen van het kerkrecht in-zake meerdere vergaderingen. Dat was nodig omdat het functioneren van vergade-ringen als de classis en de synoden een punt van gesprek was. Opvallend daarin isde nadruk op de geestelijke eenheid van de kerk van de Heer over de gehele aarde.Niet altijd komt die uit in een georganiseerde eenheid. Je zou kunnen zeggen: daarheb je de katholiciteit van de kerk. Tegelijk laat hij zien dat er voor de gerefor-meerde vorm van kerkregering wel degelijk aanwijzingen zijn in de Bijbel. Je kuntaltijd discussiëren over de manier waarop die vertaald zijn in de concrete kerkorde,maar het katholieke principe daarachter is helder. Het gaat hem om concrete ge-hoorzaamheid aan de Heer van de kerk.

Een nieuwe paus

Wie het thema katholiciteit benoemd, kan er niet onder uit aandacht te geven aan deRooms-Katholieke Kerk, vooral niet omdat die in het jaar 2013 een nieuw pausheeft gekregen, Paus Franciscus. Hij noemde zich naar de monnik uit de middel-eeuwen die het armoede-ideaal binnen de kerk nieuw leven heeft ingeblazen. Zijn


optreden getuigt ook van een grote bescheidenheid en soberheid, binnen de hemvergunde marges. Hij heeft daarmee de harten van velen veroverd. Toch is alleen alzijn positie een uiting van de manier waarop zijn kerk de katholiciteit opvatte: al-leen een onder dat ene hoofd, in Rome. De kerken van de reformatie kozen bewustvoor een andere opvatting van katholiciteit, waarin er maar een bisschop is, Chris-tus. Zie artikel 26 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis.

Cijfers en feiten

Het aantal leden van de kerk liep weer terug, in 2013 met 513 tegen 843 in 2012.Opvallend is het grote aantal broeders en/of zusters die afgesneden werden: 91. Wiede cijfers van de laatste jaren doorneemt, zal merken dat met wat schommelingendit eerder toe- dan afneemt. Het maakt nieuwsgierig naar de reden waarom. Heefthet ermee te maken dat mensen soms moeilijk meer bereikbaar zijn en een kerken-raad ten lange leste besluit tot zo’n maatregel, waarvoor overigens de goedkeuringvan de classis nodig is? De klacht kan dan wel zijn dat de tucht binnen de kerk on-der druk staat, maar het aantal tuchtzaken neemt niet af.

Waar gaan al die mensen verder naar toe? Van de 2018 mensen die zich onttrokkenhebben is een behoorlijk aantal overgegaan naar de NGK en de CGK, terwijl de in-stroom uit die kerken kleiner was, net als in voorgaande jaren. 509 mensen hebbenzich niet weer aangesloten bij een kerk, en van 409 is dit niet bekend. Ook ongeveereen kwart heeft zich aangesloten bij ‘andere kerken’ Waarschijnlijk gaat het dan omkerken met evangelische inslag.

Motieven waarom mensen de kerk verlaten hebben, kwamen in 2013 in ruime matenaar voren. Stevo Akkerman bijvoorbeeld, opgevoed binnen de vrijgemaakte kerk,schreef daarover een boek, waarin hij terugkijkt op het overlijden van zijn pasgebo-ren dochter. Hij heeft wel het geloof teruggevonden, maar op een andere manier.Ook Broeder Dieleman, singer-songwriter uit Zeeuws-Vlaanderen kwam daaroverin het nieuws. Maar het omgekeerde ook. Reinier Sonneveld, jarenlang geen kerklidmeer, heeft zich weer aangesloten bij een gemeente een legt uit dat je niet zonder dekerk kunt.

In verband hiermee is het opmerkelijk dat in 2013 een pleidooi gevoerd is voor eenrandloze kerk. Dat vanuit de radicaliteit van het discipelschap. Maar ook vanuit hetbesef dat je mensen buitensluit door te spreken over een rand. Maar de werkelijk-heid is dat mensen soms kortere of langere tijd niets met de kerk of het geloof heb-ben. God gaat met ieder zijn eigen weg. Daarop wees ds. Jeroen Sytsma van Mid-delburg. Deze kerk voert een actief beleid rond randkerkelijken, Dr. Jos Doumarelativeerde het belang van een kerkelijke kaartenbak

Niet alleen de GKv heeft te maken met teruggang in het ledental; in het algemeengeldt dat mensen hun lidmaatschap opzeggen, ook van andere kerken. Opvallend ditjaar was wel dat de NGK en de CGK nagenoeg gelijk gebleven zijn. Bij de NGKkomt dat vooral omdat enkele kerken, zoals die van Houten, sterk groeien. In zijnalgemeenheid hebben ook zij te maken met een dalend ledental. Soms betekent dit dat er sprake is van de verdwijnende kerk. 2013 kende dan ookaandacht voor verdwenen kerkgebouwen. Lange tijd waren ze beeldbepalend in eenstad of dorp, maar teruggang in kerkbezoek maakte ze overbodig. Volgens de cijfers


bezoekt nog maar dertien procent van de Nederlanders regelmatig een kerk. Herbe-stemmen is niet altijd mogelijk, of wenselijk. Er verschijnen zelfs handleidingenhoe om te gaan met kerksluiting. Nederland kent een stichting voor kerkelijk waar-debeheer die eerste hulp biedt bij kerksluiting. Ook binnen de GKv zal dit thema deaandacht blijven vragen. Elk jaar is er wel sprake van gemeenten die fuseren, of op-geheven worden. Krijgen de gebouwen een nieuwe bestemming? Het dalend ledental heeft ook invloed op de beschikbare gelden voor het kerkver-band. Die worden immers hoofdelijk omgeslagen in zogenaamde quota. De deputa-ten financiën en beheer wijzen daarop in hun rapportage aan de synode. Zij rekenenmet een teruggang in ledental van ongeveer 1000 per jaar. Dat leidt tot verhogingvan de quota, terwijl de kosten ook stijgen. Het mes snijdt dus van twee kanten – deverkeerde kant op. Ze merken ook dat het moeilijker wordt deze quota te innen. Eenaantal kerken gaf dat ook bij hen aan. Ook het geefgedrag verandert: in Nederlandgaan over het algemeen minder giften naar kerk en naar internationale projecten.

Natuurlijk biedt de krimp ook nieuwe kansen. Het kan aanleiding zijn om met el-kaar als kerkgenootschappen in gesprek te gaan en op zoek te gaan naar wat bindt.Verderop in dit jaaroverzicht krijgt het thema eenheid onder christenen de aandacht.En niet alle gemeenten krimpen; soms is er ook sprake van groei. Opvallend is dandat voor een krimpende kerk al snel een minimum aantal leden genoemd wordt van150, terwijl bij een groeiende kerk dat juist een optimaal aantal leden geacht wordten er daarboven al snel sprake is van kerksplitsing. Het gaat dan wel om totaal an-dere manieren van kerk-zijn. Vaak is er een bewuste keuze voor kleinschaligheid.Bij de discussie over verdergaan of niet als gemeente hoort dan ook een bezinningop de manier waarop je kerk bent. Op een andere manier werd dat gesprek gevoerddoor aandacht te vragen voor de generatie van de twintigers en dertigers, de zoge-naamde pragmatische generatie. En niet alleen in Nederland. Ook in de VerenigdeStaten van Amerika is daarvoor aandacht. Om iemand van die twintigers te citeren:we gaan weg uit de kerk omdat we Jezus daar niet vinden. Aparte aandacht kreeg het verschijnsel van de sociale media: bieden die een moge-lijkheid om op een nieuwe manier gemeenschap te onderhouden? Dit zet vragen bijde klassieke organisatie van de kerk via de lokale gemeenschappen. Zie hiervoorhet boek van Robin Effing, De sociale netwerkkerk. Het is geschreven vanuit de tra-ditionele kerken en heeft aanwijzingen hoe je een goed gemeentelijk leven kunt op-bouwen met behulp van sociale netwerken. Facebook kan je helpen om contact metelkaar te houden en nieuwe verbanden te leggen. In het boek komt bijvoorbeeld derooms-katholieke pastoor Roderick Vonhögen aan het woord die via deze middelencontact onderhoudt met talloze mensen en merkt dat mensen op die manier de wegterug vinden naar een kerk die nog veel meer met tradities werkt dan de gerefor-meerde. Je hoeft niet gelijk alles toe te passen, het boek dringt er ook op aan omeerst eens goed na te denken wat je wilt, maar het maakt wel duidelijk dat ook tra-ditionele kerken de nieuwe middelen voor contact goed kunnen gebruiken. En het iseen aanwijzing dat de tegenstelling niet loopt tussen traditionele kerken en modernemanieren van kerkzijn. Het blijft gaan om de vraag waar het al tweeduizend jaar omgaat in de geschiedenis van de christelijke kerk: welke vlam geef je door? Alleen dievan Gods woord zelf alstublieft.


ArchiefDe nieuwe tijd brengt een andere organisatie met zich mee. We zitten volop in deovergang naar de digitalisering van het werk. Het is vaak niet eens meer nodig omstukken voor een vergadering uit te printen. Maar wat betekent dit voor de archive-ring? Het Archief en documentatiecentrum van de kerken heeft daarom een aantalpilots opgezet om kerken daarbij te helpen. Hoe bouw je een digitaal archief op? Inseptember 2014 worden de resultaten daarvan bekend.

Predikanten

Het aantal predikanten veranderde als volgt:

Nieuwe predikantenW.M. Blijdorp Brunssum-Treebeek 16-06-2013H. Wijnalda Roodeschool 08-09-2013G. Kloppenburg Almere 29-09-2013R.J. Stolper Zaamslag 13-10-2013

Een nieuw verschijnsel vormen de predikanten in opleiding. Daarvan zijn er in 2013drie te noemen:

Predikanten in Opleiding (PriO)L.J. Blijdorp Hardenberg-Baalder 11-02-2013H. Zeilstra Ureterp 01-06-2013C. Hamstra Assen-Kloosterveen 01-08-2013

Deze functie biedt de mogelijkheid om studenten die aanhikken tegen het predi-kantschap ervaring te laten opdoen. Ze krijgen begeleiding van een ervaren collega.

Uit het buitenlandH.H. van Alten Barneveld-Voorthuizen 01-07-2013T. de Boer Bergen op Zoom 25-08-2013

OverledenB. Grätz Pernis-Albrandswaard 10-01-2013J.C. Post Zeist 02-09-2013R. te Velde Dordrecht 24-09-2013J.P. van der Wal Leek 14-12-2013

Over de predikanten Grätz, Post en te Velde, evenals over ds. R.Heemskerk (overle-den in december 2013) is in dit handboek een In Memoriam te vinden; aan het over-lijden van ds. Van der Wal hopen we in de volgend editie aandacht te besteden. In 2013 overleed ook ds. Johan Hoorn, op 63-jarige leeftijd. Hij werd in de jarentachtig van de vorige eeuw bekend vanwege zijn opvatting over de ware kerk. Degenerale synode heeft die afgewezen omdat die op onaanvaardbare wijze tekort zoudoen aan de breedheid van Christus’ werk. Later volgde daarom een afscheiding inGrootegast.

EmeritaatE. Woudt Heemse 07-04-2013H. Jagersma Hoogeveen 07-08-2013L.W. de Graaff Hattem-Centrum 13-10-2013


W. Scherff Spakenburg-Zuid 17-11-2013C.J. Haak Enschede-Noord 07-01-2014

Losmaking/Ontheffing/VertrekK. van Hoek Nieuwleusen 01-01-2014G. Blijdorp Alblasserdam 09-03-2013Ph. Troost Zwolle 01-04-2013H.J. Boersma Haulerwijk 30-06-2013H.J.C.C.J. Wilschut Smilde 30-11-2013

Als aantekening hierbij: ds. G. Blijdorp sloot zich aan bij de hersteld gereformeerdekerken; achtergrond was een verschil van mening met de kerkenraad hoe binnen degemeente om te gaan met mensen die bijvoorbeeld over de doop anders denken. Dr. Wilschut wil predikant worden bij de PKN, met name een gereformeerde bonds-gemeente. Hij wordt hervormd om gereformeerd te blijven, schrijft hij in zijn ver-antwoording. Hij denkt dat er in de grote PKN meer ruimte is voor een gerefor-meerde opstelling dan in de getalsmatig kleine GKv.Ds. H. Boersma is tijdelijk verbonden aan de NGK te Groningen als kerkelijk wer-ker. Ds. Ph. Troost kreeg ontslag omdat hij in feite overgegaan is naar ‘een anderestaat des levens’, zoals dat vroeger onder woorden gebracht werd. De afsprakendaarover in de nieuwe kerkorde lieten tot zijn teleurstelling geen andere mogelijk-heid. Hij houdt wel preekbevoegdheid. De classis Zwolle verleende hem geen be-voegdheid tot het bedienen van de sacramenten, in tegenstelling tot besluiten vanandere classes over mensen in dezelfde situatie. De classis maakt de rechtspositievan theologen met preekbevoegdheid aanhangig bij de Generale Synode. Het aantal dienstdoende predikanten is nu 276, tegen 279 in 2012. Het aantal vaca-tures is nu 71, tegenover 75 in 2012. De mobiliteit van de predikanten kreeg de aan-dacht door de opvallende carrousel, waarbij vijf predikanten van standplaats wissel-den. Het Steunpunt KerkenWerk heeft hierbij een bemiddelende rol gespeeld. Hetging om de predikanten G.F. de Kimpe, A.P. Feijen, R.T. de Boer, R. Ter Beek enH.J. Room. Ook in de PKN bleken de predikanten honkvast, om allerlei redenen.

Het Nederlands Dagblad deed een onderzoek naar het aantal conflicten rond predi-kanten en concludeerde daaruit dat dit stabiliseert. Het nieuwe personeelsbeleid datveel kerken voeren, helpt hieraan mee. Soms leidt dit tot losmaking. In ieder gevallevert het ook spanningen op in het gezin van de predikant. Binnen onze kerken is er het deputaatschap voor probleemsituaties. Die kunnen hel-pen bij moeizame conflictsituaties rond de predikant. Ze rapporteren aan de gene-rale synode dat het aantal situaties relatief beperkt is, terwijl de impact ervan ook opde gemeente groot kan zijn. Ook hun conclusie is dat het beperkte aantal te dankenis aan de inzet van het Steunpunt KerkenWerk. Inzet van de deputaten is gericht opmogelijkheden om de partijen bij elkaar te brengen. Als de situatie niet verbetert,kan een mobiliteitstraject soms oplossing bieden. In andere gevallen volgt er losma-king.Aandacht voor mobiliteit was er ook vanuit de Theologische Universiteit te Kam-pen. In het TU-magazine van maart 2013 is een analyse te vinden van het predikan-tenbestand naar leeftijd en duur van de standplaats in de gemeente.Daarnaast functioneert de Raad van Advies voor predikantszaken, die in 2013 offi-


cieel van start is gegaan. Het gaat om coördinatie op het gebied van scholing, rege-lingen en begeleiding van predikanten. In de discussies blijkt de noodzaak ook voor predikanten om aan zelfreflectie tedoen. Hoe is je eigen opstelling? Daarin valt een verschuiving te melden. In de inmemoriams in dit handboek is nogal eens te lezen dat ze 24 uur per dag en zeven da-gen per week predikant waren. Geweldig als je dat samen met je gezin vol kunt hou-den. Er is echter uitdrukkelijk op gewezen dat de situatie nu veranderd is. Er is meeraandacht voor de impact van het ambt op je gezin. Over een nieuwe aanpak wordtnagedacht. Zo werd in de NGK gesproken over een maatschap van predikanten.Binnen onze eigen kerken is een beroepsprofiel vastgesteld door de predikantenver-eniging in samenwerking met het cGMV. Dat kan henzelf en ook kerkenraden engemeenten helpen om duidelijk te zijn over wat er te verwachten valt.

Jubilea

25 jaar:J. Klapwijk 's-Gravenhage-Centrum/

Scheveningen 17-01-1988A.H. Verbree Hardenberg-Baalder 06-03-1988A.S. van der Lugt Delft 26-05-1988E. Venema Tilburg 09-10-1988P.L. Storm Vroomshoop 30-10-1988T.P. Nap Drachten-Oost 27-11-1988

40 jaar:H.E. Nieuwenhuis Ermelo 07-01-1973H.J. Boiten Amersfoort-Centrum 14-01-1973L.J. Joosse Groningen-West 25-02-1973E. Woudt Heemse 11-03-1973J. Kruidhof Hoek 22-07-1973P.K. Meijer Hardenberg-Baalder 30-09-1973C.J. de Ruijter Rotterdam-Centrum 30-09-1973J.J. Burger Axel 21-10-1973W. Scherff Spakenburg-Zuid 18-11-1973Joh. de Wolf Wezep 23-12-1973A. den Broeder Leusden 26-12-1973

45 jaar:Jac. Kruidhof Arnhem 18-08-1968

60 jaar:C.J. Breen Amsterdam-Centrum 23-08-1953H.W. Noordman Hoogvliet-Spijkenisse 03-05-1953

Ds. C.J. Breen vierde zijn 60-jarig jubileum en dit kreeg aandacht in de pers. Hijdeed de oproep om ter gelegenheid daarvan een gift te doen aan de pioniersge-meente Stroom in Amsterdam. Dit wekte verbazing omdat hij bekend staat als eenbehoudend predikant.


De plaatselijke kerk

Veel gemeenten wezen in de enquête op speciale gebeurtenissen die ze graag onderde aandacht brengen. Andere gegevens komen uit de rubriek lokaal van het Neder-lands Dagblad, of uit de beide kerkbodes.

Alblasserdam – meldt zat beweging en zegeningen, maar niets vermeldenswaar-dig. Alkmaar – is bezig met de vorming van wijkkringen ten behoeve van de onderlingeverbondenheid en vormgeving van gemeente-zijn binnen en buiten de kerk.Almere – ds Geerhard Kloppenburg is aan de gemeente verbonden als predikant enuitgezonden als justitiepredikant. De kerk herdacht het 25-jarig bestaanAlmkerk-Werkendam – voor het eerst staat er een oudere predikant in de ge-meente, voorheen is er steeds een kandidaat beroepen. Willem van der Helden was50 jaar organist van de gemeenteAmersfoort-Oost – vanuit de kerkelijke gemeente is er veel aandacht voor asiel-zoekers die in het AZC in Amersfoort verblijven. Dat leidt tot goede contacten meteen aantal vluchtelingen uit verschillende delen van de wereld. Een aantal van henbezoekt trouw de kerkdiensten. Onlangs is een Afghaanse jonge vrouw die als mos-lima naar Nederland is gekomen in een feestelijke dienst gedoopt. Zij heeft hierChristus als haar Heer en Verlosser leren kennen. Daarvan heeft ze voorafgaand aanhet moment van de doop ook een ontroerend getuigenis afgelegd in het midden vande gemeente.Amersfoort-Vathorst – nam een positief besluit voor de bouw van een nieuw kerk-gebouw in het project Buitengewoon Zorgzaam. Er komt een gebouw voor diverseinstellingen; de kerkzaal zal ook voor andere doelen gebruikt kunnen worden.Apeldoorn-Centrum – de inrichting van de kerkzaal is verbouwd, er is een podiumgemaakt in plaats van een preekstoel.Appingedam – er is hard gewerkt aan een nieuw onderkomen. De kerk komt nietmeer bijeen in de oude synagoge, maar in een karakteristiek gebouw in de stijl vande Amsterdamse school.Arnhem – de Koepelkerk is weer in gebruik genomen na een grondige restauratieen innovatie. Het is een rijksmonument uit 1837 en de restauratie is dan ook uitge-voerd in samenwerking met de diverse overheidsdiensten daarvoor. Het bleek mo-gelijk te zijn om ook voor een kerk anno 2013 gebruik te maken van zo’n historischgebouw. De kerk heeft nu een uitnodigend en open karakter. De kerk biedt nu weerruimte aan de groeiende gemeente van Arnhem. De Koepelkerk ontving de twee-jaarlijkse architectuurprijs van de gemeente Arnhem voor het beste restauratie/reno-vatieproject. Assen-Marsdijk – heeft de organisatie van de herderstocht op het Balloërveld over-genomen van de PKN te Gieten. Het evangelie van de geboorte van Christus waszichtbaar en hoorbaar. Ruim honderd vrijwilligers waren in de weer om hier eensucces van te maken. Ruim duizend mensen uit de buurt van Assen name eraan deelop kerstavond. Het aantal stond wat onder druk door de slechte weerberichten. Assen-Kloosterveen – bestuurlijk en pastoraal model is gewijzigd, meer pastoraatvia huiskringen.Assen-Zuid – de koster kreeg van de buurvrouw (zilversmid), een dasspeld cadeau Barendrecht en Pernis-Albrandswaard – combineren vanaf 3 februari 2013 hun


diensten in Barendrecht. Een deel van de gemeenteleden van Pernis gaat naar dekerk van Hoogvliet-Spijkenisse. Het is de opmaat naar een fusie. Barneveld – de kerk heeft een omkeercollecte gehouden: wie wilde meedoen kreegeen microkrediet van vijf euro om te investeren in iets dat meer oplevert. De actieheeft iets meer dan 3000 euro opgeleverd voor een organisatie die blindenscholenbouwt in Ethiopië. Bodegraven – in een project 'Intern versterken' heeft de gemeente ds. Kim Batteauals emerituspredikant in een tijdelijke functie aangetrokken voor een periode vanruim 2 jaar om de gemeente en kerkenraad hierin bij te staan. Dit project is op 1 sep-tember 2013 van start gegaan.Buitenpost – werkt aan de installatie van zonnepanelen. Ook in ander opzicht is dekerk duurzaam: het project de faire naaste krijgt er een vervolg. Capelle aan de IJssel-Noord – herdacht het 125-jarig bestaan van de kerk.Capelle aan de IJssel- Zuid/West – de kerkdiensten worden sinds november ookmet beeld uitgezonden en bewaard.Dalfsen – organiseerde een gemeenteproject: Feest van genade. Dokkum – herdacht dat Gjelt Visser vijftig jaar organist is – eerst in Damwoude, la-ter ook in Drachten en in Dokkum.Drachten-Oost – De organisatie van het werk in de kerk door diakenen en ouder-lingen is gewijzigd in een meer Bijbelse structuur: doen waartoe men geroepen envoor bevestigd is. Deze nadrukkelijker scheiding van de ambten is in 2012 ingezeten in 2013 verder doorgevoerd. Hiermee is de vergaderlast verlaagd en doen men-sen meer en meer datgene wat de kern van hun ambt is.Driebergen-Rijssenburg – is als gemeente bezig met de KerkSpiegel (van Cen-trum Dienstverlening).Duiven-Velp – wilde intensief samenwerken met de kerk van Arnhem vanwege hetlage ledental, maar kreeg van de classis het advies eerst professionele hulp te zoe-ken. Eindhoven-Best – In 2013 is begonnen met het realiseren van de aanbouw aan hetkerkgebouw, om zo weer vergaderruimte en andere gebruiksmogelijkheden van hetgebouw te benutten.Enschede-Zuid – Dit jaar werkt de kerk in het kader van het gemeenteproject meteen activiteitenwaaier. Daarnaast is de kerkenraad bezig met de middagdienst naaraanleiding van teruglopend bezoek. We hebben een enquête gehouden. De kerken-raad wil voor de zomer van 2014 een besluit nemen hoe verder te gaan met de mid-dagdienst.Ferwerd-Hallum – een eerder besluit om te stoppen werd teruggedraaid, medevanwege uitgebreide contacten met asielzoekers Franeker-Sexbierum – organiseert een jaarlijkse kerstmaaltijd voor "minder be-deelden" in de stad.Gouda – heeft een traject van visievorming afgerond. Haarlem – kwam in actie voor mission possible, een project voor straatjeugd inRusland. Hardenberg – riep in december de kerkgangers op met behulp van een midwinter-hoorn Helpman en Groningen-Zuid – Helpman heeft bij de van Groningen-Zuid eenverzoek tot samenvoeging gedaan. De classis Groningen helpt hen daarbij met be-


hulp van een stappenplan. Hoogeveen - op zaterdag 22 december is de 'Tocht naar het Licht' gehouden, ’savonds in het Zuiderpark te HoogeveenHooghalen – is gestart met training 'Samen in gesprek’ onder leiding van het Prak-tijkcentrum Zwolle.Kornhorn – heeft een nieuw orgel nodig; om het geld daarvoor bij elkaar te krijgenzijn onder andere gezamenlijke maaltijden georganiseerd.Langeslag – het kerkgebouw is 150 jaar geleden in gebruik genomen. De gemeenteis 151 jaar geleden geïnstitueerd.Leidsche Rijn- de gemeente is bezig om samen met de NGK Rijnwaarde een nieuwpand te bouwen. Daarom is gestart met fondsenwerving.Loenen-Abcoude – meldt een goed bezocht Filmhuis Loenen, 1x per maand opvrijdagavond in het kerkgebouw van de Vecht en Angstel kerk.Loppersum-Westeremden – De kerk beëindigde de diensten in de historischeAndreaskerk te Westeremden. Nagele - In maart 2013 is de GKv Nagele opgeheven; de leden hebben zich aange-sloten bij de GKv in Emmeloord.Nijmegen - gemeenteopbouw heeft na enkele projectachtige jaren een vaste plekgekregen met een Taakgroep Gemeenteopbouw. Ontlast de kerkenraad en versterkthet zelfdragend vermogen van de gemeente. Mooi om te zien.Nieuw Lekkerland - de missiocie is actief bezig in samenwerking met de kerkenvan het zuiden rondom het partnership met de kerken van Noord-Oost India.Ommen-Noord/Oost - dit jaar zijn we als jeugd en ouderen samen bezig geweestmet project: Christianity Explored. Ten Boer – in verband met de nieuwe naam van de kerk (de Levensbron) is eenkunstwerk aangebracht op het kerkgebouw. Ten Post – de kerk heeft een nieuw doopvont. Jan Janssen, zoon van ds. G. Janssen,heeft dat aangeboden. Ds. G. Janssen was indertijd betrokken bij de vrijmaking inTen Post. Jan Janssen is zelf koperslager en heeft dit doopvont uit messing vervaar-digd.Tiel – meldt groei in getal, ook vanuit niet- kerkelijke achtergrond. Verder is er eenkrachtige inzet op instandhouding van de middagsamenkomsten: de diensten 'smorgens en 's middags zijn niet van hetzelfde 'niveau'. Opzet en vormen verschil-len: 's middags meer interactie en meer bijdragen van gemeenteleden onder leidingvan de oudsten inclusief de predikant. Vormen: onder andere interactieve leerdien-sten, bijbelleesdiensten, vespers, met meermalen aansluitend een maaltijd.Roodeschool – In augustus 2013 de gloednieuwe pastorie in gebruik genomen eninmiddels bewoond door onze nieuwe predikant. Verder is er sprake van behoorlijkwat schade aan ons kerkgebouw door de aardbevingen ten gevolge van de gaswin-ning in Noord-Groningen, met name die van aug. 2012. Reparatie zal begin 2014plaatsvinden.Rotterdam-Centrum – is in 2013 gestart met een verfijnde vorm van onderlingpastoraat en discipelschap, waarbij de kringleiders en de kringen centraal staan. Deouderling rust toe (en wordt toegerust) en houdt zich meer met visie en begeleidingbezig. De vraagstelling was: Kunnen het pastoraat en het ouderlingschap anders ge-organiseerd worden, zodat het ‘onderlinge pastoraat’ wordt versterkt en het ‘ambte-lijke pastoraat’ wordt ontlast? En werkt dat ook voor het diaconaat? Hoe kunnen we


491

structureel aandacht geven aan (groeien in) discipelschap?Sint-Jansklooster-Kadoelen – is gestart met gemeenteopbouwproject via de‘Kerkspiegel’. ( een product, ontwikkeld door het Centrum Dienstverlening Gere-formeerde Kerken). De kerk is bezig met een proces tot nieuwbouw van de kerk.Steenwijk – is in september gestart met de ‘Kerkspiegel.Veendam - In 2011 heeft deze samenwerkingsgemeente het kerkgebouw "De Kan-delaar" gekocht van de Protestantse Gemeente Veendam. Na een stevige voorberei-ding is het gebouw van maart t/m augustus geheel gerenoveerd en opnieuw inge-richt. Naast de inzet van externe bedrijven zijn veel zaken ook in eigen beheer enmet veel vrijwilligerswerk uitgevoerd. Tijdens de verbouw is gebruik gemaakt vande voormalige Hervormde kerk in het centrum van Veendam. Sinds september 2013worden er weer door de eigen gemeente in het gebouw kerkdiensten gehouden. Op14 december 2013 is het kerkgebouw officieel heropend. Verder is uiteraard van be-lang dat op zondag 20 januari 2013 ds. Albert Postma bevestigd is als eerste predi-kant aan de samenwerkingsgemeente CGKv.Voorburg - invoering van een commissie voor bestuurlijke en organisatorische on-derwerpen ter ontlasting van (leden van) de brede kerkenraad en ingebruiknemingvan een nieuw orgel in maart 2013.Zaamslag – heeft in samenwerking met Praktijkcentrum het project Kerkspiegelgemeentebreed opgepakt.Zaandam – meldt haar deelname aan proefjaar vanaf september 2013 voor eennieuwe classis gericht op en gevormd door gemeenten met als bijzonder kenmerkeen roeping tot verkondiging van het Evangelie in de context van de Randstad.Zeewolde – is een jaar lang bezig geweest met een theaterproductie Nobody, eenzoektocht naar het lichaam van Christus; het bleek samenbindend te werken. Onge-veer 900 mensen bezochten de voorstelling.Zevenbergen - de kerkzaal en de entree van de Noordhavenkerk zijn afgelopen jaarin eigen beheer en met eigen middelen verbouwd.Zoetermeer – is begin dit jaar formeel begonnen met kringen waarin onderling pas-toraat zijn plek vindt. De ambtelijke structuur wordt daar langzamerhand op aange-past. Conform nieuwe KO is kerkenraad breed als hoogste bestuurlijke orgaan afge-schaft.Zuidlaren - is begonnen met de verbouw van de kerk. Ze hopen dat dit in maart2014 gerealiseerd is. Zomer 2013 hebben ze voor het eerst een Athletes in Actionproject gehouden. Ze hopen dit de komende jaren voort te zetten.Zuidwolde – is nog steeds vacant (na 5 x beroepen) en hoopt na bijna 4 jaar eenpredikant te krijgen.Zwijndrecht-Groote Lindt – begint een repair-cafe, waar mensen hun spullen kun-nen repareren. Ook op die manier kan de kerk iets doen in de maatschappelijke ensociale omgeving. Herdacht werd dat broeder en zuster Blacquiere zich samen 80jaar hebben ingezet voor de gemeente. Zwolle-Centrum – de kerk is elke vrijdagmorgen open voor wie op zoek is naarstilte. Zwolle-Noord – de Opstandingskerk is na grondige renovatie opnieuw in gebruikgenomen.

Wat bij de eerste kerk in dit overzicht vermeld is, geldt eigenlijk als samenvatting

JAAROVERZICHT 491

van al die berichten: beweging genoeg en zegeningen genoeg. Opvallend is dat veelkerken gewikkeld zijn in een veranderingsproces. Dat zie je aan de meldingen rondde Kerkspiegel die ontwikkeld is in het inmiddels in het Praktijkcentrum overge-gane Centrum Dienstverlening. Het instrument helpt om zicht te krijgen op wat er ineen plaatselijke kerk speelt. Daarnaast is opvallend dat de trend van een eerder on-derzoek bevestigd wordt: steeds meer kerken gaan over tot een andere invulling vanhet pastoraat en het diaconaat, waarbij de nadruk valt op kringen.

Classes

Voorzover de classes nog korte verslagen publiceren (in de kerkbodes en/of op dewebsite van de kerken), komen daarbij een aantal thema’s naar voren

De vorming van een nieuwe classis Amsterdam was onderwerp van gesprek op declasses in de buurt van die stad. De nieuwe classis moet een gemeenschap vormenvan kerken die gezamenlijk optrekken in het contextualiseren van het evangelie inde eigen omgeving. Als startdatum is genoemd 1 september 2013.Uit visitatierapporten bijvoorbeeld van de classis Drachten blijkt dat er behoefte isom door te spreken over het jeugdbeleid. Dit kwam ook aan de orde op de classisOmmen. De classis Rotterdam sprak over een kerkelijk werker die aandacht besteedaan jeugd die vertrekt naar de stadskerken. Kun je meedoen aan interkerkelijkejeugddiensten? Die vraag kwam naar voren op de classis Warffum. Ze antwoorddepositief-kritisch. De classis Hardenberg staat stil bij catechisatiemethoden. Kerk-verlating onder jongeren kwam aan de orde in de classis Groningen. Op welke ma-nier kun je aandacht geven aan jongeren die niet meer naar catechisatie gaan, maargeen belijdenis afleggen van hun geloof? Daarover werd gesproken in de classisRotterdam.Visitatierapporten in de classis Appingedam gaven aanleiding om door te sprekenover de tucht, en over het beleid rond hen die ongehuwd samenwonen. De classisAmsterdam-Leiden denkt na over een notitie hierover. Te wijzen valt op de voor-stellen van de deputaten voor de relatie kerk en overheid hierover. In hun rapportmaken zij onderscheid tussen het huwelijk in bijbelse zin en het burgerlijk huwelijk.Zij leggen hun gedachtevorming voor aan de synode. In de classis Grootegast is aldoorgesproken over de tucht in relatie tot de viering van het avondmaal. Ook devraag hoe om te gaan met het gegeven dat kerkleden zich soms bij een andere kerkwillen aansluiten dan die waarop ze op grond van hun adres zouden horen, krijgtdaar aandacht: goed overleg, ook als het om kerken in een andere classis gaat, is no-dig. Dezelfde classis sprak over mensen die bij een evangelische groepering kerkenen daar ook avondmaal vieren. De classis wees op de noodzaak van een goed en ge-duldig gesprek hierover. Perforatie van de kerkgrenzen werd ook besproken op declassis Groningen en de classis Rotterdam. De benoeming van interne vertrouwens-personen kwam in diverse classes aan de orde, De classis Hoogvliet bezint zich op het beleid rond gemeenteleden die zich onttrek-ken. Kerkverlating was ook onderwerp in de classis Amersfoort. Kun je het avond-maal bij de mensen thuis bedienen die niet naar de eredienst kunnen gaan: In kerkenin de classis Amersfoort en Arnhem gebeurt dat wel. De classis Arnhem wil in denieuwe kerkorde opgenomen hebben dat de bediening van de sacramenten onderverantwoordelijkheid van de ouderlingen valt. Dit onderwerp kwam ook aan de


orde in de classis Middelburg. Ook de toelating van gasten uit andere kerken kwamaan de orde: hoe doe je dat in de praktijk? Daarover sprak de classis Amersfoort enook de classis Midden-Holland. In de classis Amersfoort gaat het vaak over samenwerking met andere kerken en demanier waarop de band met de internationale Grace-Church onderhouden wordt. Declassis Zutphen hield zich bezig met de voortgang van het project Licht in Lichten-voorde. Op veel classes is gesproken over de voortgang van het zendingswerk en deontwikkelingen daarin. De voortgang van het project Stroom kwam uitvoerig aan deorde in de classis Amsterdam-Leiden. Ook toerusting van ambtsdragers kwam opdiverse classes aan de orde. In de classis Enschede wil men dat doen samen met deCGK en de NGK.In de classis Noord-Brabant/Limburg is doorgesproken over de invulling van detweede kerkdienst. In sommige gemeenten wordt die niet meer belegd. Ook in declassis Midden-Holland stond dit onderwerp op de agenda. Op veel classes is ook doorgesproken over de nieuwe kerkorde en over de vraag ofreactie op de voorstellen nodig is. Kerken uit de classis Harderwijk wezen erop datde nieuwe kerkorde de formulieren bij doop en avondmaal niet meer noemt. Ook le-ven daar nog vragen over de rechtspositie van predikanten. Ook de classis Middel-burg doet een aantal voorstellen naast het hierboven genoemde. In de classis Mid-den-Holland is de nieuwe kerkorde uitvoerig besprokenDe conclusie van de classis Hoogvliet dat er sprake is van groeiende diversiteit zalook in andere regio’s herkenbaar zijn. Hun dankbaarheid overheerst echter datChristus in elke plaats zijn kerk bouwt. Het nieuwe Praktijkcentrum speelde op dezediscussies in met de brochure Diversiteit, en een handreiking om hierover met el-kaar in gesprek te gaan.

Uit de gepubliceerde verslagen blijkt hoe zinvol een classisvergadering is als ont-moetingsplek van kerken. Veel meer dan een aantal jaren geleden komen inhoude-lijke zaken aan de orde en willen kerken met elkaar doorspreken over zaken die hungemeentelijk leven raken. Een aantal classes neemt de toerusting van nieuwe ambts-dragers ter hand. De toenemend diversiteit vergroot dit alleen maar. Verder speelt declassis een voorname rol bij het toelaten van predikanten en mensen met preekbe-voegdheid.

Vrouwen en mannen in de kerk

Speelt de cultuur een rol bij het begrijpen van Gods bedoeling in de Bijbel? Dat iséén van de vragen die naar boven komt bij het verschijnen van het rapport overmannen en vrouwen in de kerk en dat uitloopt op de conclusie dat een ja tegen devrouw in het ambt past binnen de bandbreedte van gereformeerd zijn. Het rapportwordt besproken op de komende generale synode van Ede. Wat is er aan de orde? Al jarenlang wordt een discussie gevoerd over de vraag ofvrouwen in de kerk benoembaar zijn in de diverse ambten. Daarbij werd en wordtverschil gemaakt tussen de vraag of ze ouderlingen of predikant kunnen worden(leer- of regeerambt) en of ze diaken kunnen worden. De eerste versie van denieuwe kerkorde hield die mogelijkheid al open. Diverse deputaatschappen kwa-men er niet uit. Ook het laatste deputaatschap niet: het publiceerde een meerder-heidsrapport en een minderheidsrapport. In het meerderheidsrapport wordt met be-


hulp van een hermeneutische benadering de mogelijkheid aangewezen dat vrouwe-lijke ambtsdragers passen binnen de bandbreedte van het gereformeerd zijn. Hetminderheidsrapport wijst er echter op dat het begrip cultuur in het meerderheidsrap-port niet goed omschreven wordt.

Reacties

Nog niet zo lang geleden is er in kerkelijk Nederland gepleit voor een katholiciteitseffect rapportage. Ongeveer net zo als de overheid een milieu-effect-rapportage ver-plicht stelt voor grote projecten: wat zijn de effecten van de oprichting van een be-drijf bijvoorbeeld op de leefomgeving van de mensen? Die worden dan afgewogentegen de belangen die in het spel zijn. Zo zou een plaatselijke kerk en een landelijkevergadering besluiten moeten nemen op het niveau van de wereldkerk. In het kadervan het gesprek over de openstelling van de ambten binnen de kerk voor vrouwenkwam dit terug. Prof.dr. Barend Kamphuis en Marinus de Jong pleitten er in het Ne-derlands Dagblad voor om ook het aspect van de katholiciteit te betrekken in dit ge-sprek. Zonder zich uit te laten over de discussie als zodanig, wijzen zij er wel op datin grote delen van de wereldkerk er geen sprake is van openstelling van de ambtenvoor vrouwen. Denk alleen maar aan de hierboven al genoemde rooms-katholiekekerk. Er kwam onmiddellijk een reactie van ds. Wim van der Schee: die wereldkerk is welheel erg versplinterd. Als het aspect van de katholiciteit meespeelt dan betekent datvooral dat je als kerk je verantwoordt tegenover de Bijbel, het woord van God. Datis gereformeerd. (Dit is zo niet te lezen in het artikel in het Nederlands Dagblad,maar wel in de uitgebreidere versie op zijn website, www.wimvanderschee.nl).Wees jezelf als kerk daarin en ga vervolgens in gesprek met andere kerken. Hier ligt naar mijn inzicht een verbinding met de manier waarop lang geleden alprof.dr. Herman Bavinck sprak over de katholiciteit van de kerk. Ook prof.dr. K.Schilder wees daarop: het eigene van de gereformeerde kerk is dat het dat juist nietheeft. Afscheiding kan dan ook alleen maar als de katholiciteit van de kerk in ge-ding is. Ook in de kerkbodes en de andere kerkelijke pers werd op het voorstel van de depu-taten gereageerd. Het vind nog lang niet overal instemming. Kun je op de voorge-stelde manier de knelpunten in de exegese uit de weg gaan? Ook in andere kerken isop dit rapport gereageerd. In de CGK wordt gewaarschuwd tegen tendensen eruit.Importeert het in die kerk de onrust eruit?

Hermeneutiek onmisbaar

Het zou een misvatting zijn te denken dat je de moderne hermeneutiek wel kuntmissen bij het bijbellezen. Iedereen maakt er – bewust of onbewust – gebruik van.Juist als je opkomt voor het gezag van de hele Bijbel heb je een instrument nodigom de sprong van toen naar nu te maken. Daarbij speelt ook een rol in welke sa-menleving je leeft en werkt. Die van ons, westers, 21e eeuw, staat verder af van decultuur van Palestina uit 1400 voor Christus dan een samenleving in een ontwikke-lingsland. De tentoonstelling van de Dodezeerollen in het Drents Museum liet datnog eens goed beseffen. De vraag die dan om een antwoord zoekt is dan of de de-putaten op een goede manier deze inzichten hebben toegepast. Veel aandacht in de discussie kreeg ook het proefschrift van Almatine Leene, docent


aan de Gereformeerde Hogeschool. Zij wilde erin aantonen dat het vruchtbaar is omde vragen rond de verhouding man- vrouw eens van een andere kant te bekijken:vanuit de schepping van beide naar het beeld van God. Ze ziet vanuit dit gezichts-punt geen bezwaar tegen vrouwelijke ambtsdragers

Ambtsdragers

In de pers is gesignaleerd dat er veel veranderd is bij de ambtsdragers. Het is moei-lijk ze te vinden en als ze eenmaal een periode het ambt vervuld hebben, komen zeniet snel terug. In het jaarlijkse onderzoek is hieraan aandacht besteed.

Het onderwerp is gekozen in samenwerking met het Praktijkcentrum voor onder-zoek en dienstverlening binnen de kerken. De gegevens zijn dus niet alleen interes-sant vanwege hun nieuwswaarde maar helpen het centrum ook om nog beter in tespelen op de vragen vanuit de kerken.

Dit jaar gaan de vragen over de ambtsdragers binnen de kerk. In de pers is gesigna-leerd dat steeds minder ambtsdragers hun termijn vol maken. We willen graag beterzicht krijgen op de omvang van dit verschijnsel.

De antwoorden wachten nog op uitvoerige en grondige verwerking, waarin een re-latie gelegd kan worden tussen een aantal antwoorden: misschien een antwoord opde vraag of de instelling van kringen helpt om de ambtsdruk te verminderen. Maareen aantal dingen kan al wel doorgegeven worden:

- In veel kerken zijn er ambtsdragers met een speciale taak rond bestuur en beleid.Soms is dat niet officieel geregeld, maar dan gaat het ten koste van het pastoralewerk. Vaak gaat het in ieder geval om een scriba, of om een moderamen, bestuur-lijke kerkenraad. In 113 van de 210 kerken die gereageerd hebben is dit het geval.Soms noemen ze ook een jeugdouderling met een speciale taak.

- Bij de diakenen liggen de verhoudingen anders: 69 van de 210 kerken hebben eendiaken met speciale taken.

- 77 van de 210 kerken kennen vacatures voor ambtsdragers. In totaal gaat het danom 174 plaatsen. Een kerk merkt op dat ze blij zijn met iedereen die ze kunnen be-noemen.

- De meeste kerken kennen een ambtstermijn van vier jaar: 113 van de 210. 93 ker-ken kennen een termijn van drie jaar. Een aantal kerken regelt dit weer anders. Ineen kerk wordt je bijvoorbeeld gevraagd na tweeëneenhalf jaar of je voor drie ofvoor vier jaar gaat. Ook is er de mogelijkheid ‘bij te tekenen’ voor een jaar.

- De meeste ambtsdragers maken de termijn vol: 190 kerken gaven aan dat 75-100%de termijn volmaakt, 20 kerken gaven een lager percentage aan. 50-75%.

- Als reden hiervoor werd genoemd: gezondheid, 92 keer, drukte buiten het ambt,147 keer, drukte van het ambt 97 keer. Of andere redenen, bijvoorbeeld persoon-lijke omstandigheden, (Een aantal keren) vertrek uit de gemeente, moeite met ker-kenraadsbeleid, vertrek uit de GKv.

- In 136 gemeenten is een predikant werkzaam, in 49 een pastoraal werker, in 43 eenjeugdwerker, in 146 een catecheet, in 70 gemeenten nog weer anders, namelijk di-verse commissies met gemeenteleden, pastoraal psychische hulpverlening, men-toren, wijkhulpen, assistenten van de kerkenraad op organisatorisch vlak, werk-groep eredienst, jeugdouderlingen, mensen die de alphacursus organiseren,


diaconessen, kringleiders, pastorale teams, bezoekbroeders, mentoren, jongeren-werkers, mensen aangewezen voor bezoek aan mensen in een verzorgingshuis.

- In 110 gemeenten is er sprake van kringen waar onderling pastoraat beoefendwordt, in de andere 100 niet. Dit kan bewust beleid zijn, waarbij ook de mensenworden bezocht die niet naar de huiskringen gaan. Een gemeente kent wel krin-gen, die echter niet door de kerkenraad zijn ingesteld.

- Opmerkingen gaan over de moeite om mensen te vinden: gaven genoeg, maarvaak omstandigheden de het ambt moeilijk maken. Niet altijd functioneren krin-gen even goed. Soms worden ze opgestart.

- Een fusiegemeente hanteert het instrument van miniwijken om mensen bij elkaarte brengen.

- Pastoraal medewerkers doen soms namens de wijkouderling huisbezoek. Onder-ling overleg is daarbij belangrijk, in een aantal gemeenten zijn hiervoor wijkteamsingesteld.

De kerk internationaal

2013 was ook het jaar waarin de GKv nog twee vermaningen naar zich toe kreeg.Ook de Canadian Reformed Churches spraken ons op een aantal zaken aan. In deacta van de Canadese synode ( te raadplegen op www.canrc.org) kun je de puntenterugvinden waar het om gaat. Ik noem er een paar:- Een andere omgang met de Bijbel. Zelfs het woord schriftkritiek valt. Dit gaat dat

niet alleen over de dissertaties van Stephan Paas en Koert van Bekkum, maar bij-voorbeeld ook over de verkenning van prof. dr. Jochem Douma dat de zoge-naamde kadertheorie rond Genesis 1 wel wat in zich heeft. In het algemeen: zorgrond de Theologische Universiteit te Kampen.

- Contact met de Nederlands Gereformeerde Kerken die zich niet volledig bindenaan de belijdenissen en in een aantal kerken vrouwelijke ambtsdragers kennen.

- De discussie over de vrouw in het ambt, met als bijkomend punt de vraag hoe omte gaan met vrouwelijke deputaten vanuit Nederland op de eigen synode.

- Het meedoen aan de Nationale Synode met veel andere protestantse kerken. Zet jedaarmee de belijdenis rond de ware en valse kerk niet buiten spel?

- Vrijbuiterij rond artikel 67 van de kerkorde ( die afspraken bevat over de liturgie).

Allemaal heel herkenbare dingen. Het zijn wel zaken die voor de Canadese kerkende band met de Nederlandse op het spel zetten. In de vermaning geven ze aan dat ereen grens bereikt is. En dan is de synode nog gematigder dan veel plaatselijke ker-ken die aangaven dat het voor hen nu al ophoudt. Onze deputaten voor betrekkingen buitenlandse kerken reageerden daarop in hunrapport. Volgens hen hebben ze zich niet de reactie van de synode van Harderwijkaangetrokken en zit in hun vermaning nog steeds veel reflectie op de situatie binnenplaatselijke kerken. Het proces om tot de vermaning te komen beïnvloedt volgenshen het resultaat. Hun zorg is of vanuit de individuele uitlatingen generieke conclu-sies getrokken kunnen worden. Wel herkennen ze de zorgen tot op zekere hoogte. Daarnaast ontvingen we ook een vermaning van de Reformed Church of the U.S. Ook de International Council of Reformed Churches kwam bij elkaar. Van deze bij-eenkomst zijn op hun website nog geen verslagen gepubliceerd. Twee kerkgenoot-schappen uit Afrika zijn toegelaten als lid.


Kerkelijke eenheid

Over de volgende plaatselijke kerken is iets te melden over de groeiende eenheid:

Amersfoort – een beraad van gereformeerde kerken neemt de taken over van de de-putaten voor samenspreking van de classis. Speciale aandacht in die stad krijgt ookde samenwerking met de internationale Grace-Church; Amersfoort-Centrum ismoederkerk. Een bezwaarschrift op de classis tegen samenwerking met de NGKwerd afgewezen. De classis beraadt zich op een uitnodiging waarnemer te wordenbij de Raad van kerken in Amersfoort. Balkbrug - dit jaar zijn er in de gemeente stappen gezet in de samensprekingen metde CGK in Dedemsvaart. De kerkenraad heeft besloten dat kanselruil met de CGKmogelijk is en op termijn wordt het avondmaal samen gevierd als ‘bekroning’ vande samensprekingen en van de constatering dat beide gemeentes elkaar herkennenals kerk van Christus.Buitenpost – ds. J.H. Veefkind, Nederlands Gereformeerd emeritus-predikant, gaatsamen met de plaatselijke predikant voor in een dienst op 16 juni 2013. Dat omdatds. Veefkind bijna vijftig jaar daarvoor zijn intrede had gedaan in Buitenpost. In dedienst staat men stil bij de pijn van vijftig jaar geleden en de moeilijke periode toen,maar ook bij Gods liefde die harten heelt. Bussum-Huizen – organiseerde een gezamenlijke start van CGK en GKV van hetnieuwe seizoen met een BBQ op zaterdag en een eerste(!) gezamenlijke kerkdienstop zondag.Doesburg – per 1 januari 2013 is de samenwerkingsgemeente te Doesburg begon-nen. CGK en GKv daan daarin samen verder in de Ooipoortkerk.Franeker-Sexbierum – de kerk is in gesprek met de plaatselijke CGK over geza-menlijke middagdiensten. Hattem-Centrum - op 15 december 2013 was er een gezamenlijke eredienst metde CGK, NGK en de GKv (de Open Poort). Na 22 jaar van samensprekingen is ernu een dankdienst georganiseerd door de commissie samensprekingen van ge-noemde kerken omdat nu ook de CGK te Hattem (als laatste van de 4 genoemdekerken) het 'fiat' heeft gekregen voor intensievere samenwerking zoalskanselruil/viering van het HA. Heerenveen - meldde een contactdag voor NGK en GKv in een eerste officiële ont-moeting na de breuk 43 jaar geleden.Hengelo – de GKv en de NGK vierden samen avondmaal. Na een proces waarin alin 2008 de beide kerken elkaar erkenden als kerken van Christus. Hilversum - In oktober 2013 is door de kerkenraad na raadpleging van de gemeentebesloten graag per 1 januari 2014 één samenwerkingsgemeente te willen vormenmet beide lokale Christelijke Gereformeerde kerken in Hilversum. Dit besluit is on-langs door de classis goedgekeurd en daarmee bekrachtigd.Kornhorn – voor het eerst kanselruil met de Christelijke Gereformeerde Kerk teKornhorn. Langerak – de samenwerking met plaatselijke Nederlands Gereformeerde Kerkkreeg met instemming classis meer gestalte/vorm/uitwerking. Maastricht – kreeg toestemming voor samenwerking met de NGK.


Meppel – er is een nieuwe start gemaakt met de samenspreking met de ChristelijkeGereformeerde Kerk te Meppel.Neede – houdt gezamenlijke middagdiensten met de NGK te Neede.Rotterdam-Zuid - Vanaf januari 2013 zijn wij als CGK Nebokerk en GKV Elim-kerk samengegaan tot de Samenwerkingsgemeente Rotterdam-Zuid. Tevens zijn weactief met kerkplanting in de Beverwaard met het project Meer dan BeverWaard.Staphorst – werkt mee in een commissie Samensprekingen met de CGK Meppel enGKV Meppel.Vlissingen - In het proces van samenspreking met de plaatselijke CGK is het ‘sei-zoen’ op 1 september 2013 gestart met gezamenlijke diensten. Ook op dankdag enkerst staan gezamenlijke diensten gepland. Daarnaast regelmatig ruiling van voor-ganger, ongeveer een keer per maand.Zeewolde - kreeg goedkeuring van de classis voor samenwerking met de NGK.

In het beleidsrapport van de deputaten kerkelijke eenheid is als bijlage een over-zicht te vinden van de samenwerkingsgemeenten en de gemeenten waar op een ofandere manier goede gesprekken zijn met zowel de Christelijke Gereformeerde ker-ken als de Nederlands Gereformeerde Kerken.Dat onze deputaten een voorstel hebben ingediend om vrouwelijke ambtsdragersbespreekbaar te maken, loopt parallel met een voorstel van de deputaten eenheid omde synode voor te stellen verder te gaan in het gesprek met de NGK. Zij hebben ingoede gesprekken overeenstemming bereikt over hermeneutische uitgangspuntenen concluderen dat de kerkelijke praktijk binnen de NGK op het punt van vrouwe-lijke ambtsdragers niet langer een belemmering is.

Naast deze kerkelijke acties valt ook te wijzen op het Contact Orgaan Gerefor-meerde Gezindte dat in 2013 zijn vijftig jarig bestaan herdacht, onder andere meteen publicatie: Verscheurd Verlangen, de uitblijvende eenheid van de Gerefor-meerde gezindte. Ook valt te wijzen op de Nationale Synode, nu gehouden in de Grote Kerk te Delft.Het is in de strikte zin van het woord geen synode, maar een ontmoetingsplek vanmensen en afvaardigingen uit diverse kerken.De deputaten voor kerkelijke eenheid hebben op verzoek van de vorige synode on-derzocht hoe je kunt meedoen met de Raad van kerken. Een aspirant lidmaatschapis aan termijnen gebonden, maar het is wel mogelijk om deel te nemen aan Beraad-groepen. Deze opstelling is gekozen samen met de NGK en de CGK. Ook zijn deputaten ingegaan op een uitnodiging vanuit de PKN om na te gaan of ervandaag nog dringende redenen zijn om in gescheidenheid voort te gaan. Zij stellenvoor aan de synode om het gesprek voort te zetten.

Het onderwerp van de kerkelijke eenheid raakt direct het thema van de katholiciteitvan de kerk. De katholieke kerk bestaat alleen nog maar gescheurd. Ds. MariusNoorloos, consulent gemeenteopbouw binnen de PKN, zegt dan dat het erop lijktdat Christus geen bruid heeft, maar een harem. Tien keer gereformeerd, was eenboekje van lang geleden. Inmiddels is het aantal gereformeerde varianten niet meerop de vingers van twee handen te tellen. En dan blijven we nog dicht bij huis. Datmaakt bescheiden. Onze kerkelijke vergaderingen zijn gewoon die van de ‘vrijge-maakte’ kerken. Hun besluiten gelden daarbuiten ook niet. Samenwerkingsgemeen-


ten komen dat tegen als ze hun eigen koers varen op het punt van de liturgie. Dechristelijk gereformeerden brengen hun eigen vormen daarin mee. De verleiding zitdan daarin dat je het daarbij laat. Dat je rustig kiest voor je eigen variant en je eigenvormgeving en dat er geen enkele prikkel meer is. Er zijn nu eenmaal verschillendekerken en allemaal hebben ze wel wat moois. Kies maar uit. Diversiteit, veelkleu-righeid, is een mooi bijbels begrip, maar dan dekt het een heleboel eigenzinigheidtoe. Discussies binnen de kerk hebben soms ook een hoog ‘ik vind’-gehalte. Beto-gen voor behoud van het oude zijn daarin soms verrassend modern.

Ik schrijf hier als blanke, getrouwde man. Dat blijkt uit de dingen die ik naar vorenhaal. Een ongetrouwde allochtone jonge vrouw zou misschien heel andere dingennoemen. Als kerken doe je dat uiteraard ook. Vandaag neem je besluiten als gere-formeerde kerk met een eigen geschiedenis in de cultuur van Nederland, kerkelijken anders, en in de zestiende eeuw deden ze dat ook. In Canada en Congo gebeurtdat ook. Vanuit hun eigen context. Dat moet ook. In de concrete keuzes die jemaakt, krijgt het nieuwe leven, geschenk van de heilige Geest, gestalte. Het hoortbij de boven aangeduide bescheidenheid om dit te beseffen. Aandacht voor de con-text, je eigen omgeving, relativeert de vraag niet of je wel Christus volgt, maarmaakt die juist spannend: daar moet het gebeuren. Maarten Luthers inzet is daarinwel eens samengevat: je leeft voor het aangezicht van God, coram Deo, in 1517 enmet alle verschil, ook in 2013. Aandacht voor de katholiciteit van de kerk komt zoniet in mindering op concrete geloofsgehoorzaamheid, maar het laatste is daar juisteen uiting van. Dat is de dynamiek van de kerk van alle tijden in de vergaderlokalenvan de eigen kerk

Theologische universiteit

Over de theologische universiteit te Kampen valt het volgende in ieder geval naarvoren te halen. De universiteit kwam er goed vanaf in de onderzoeken naar het ni-veau van onderwijs en onderzoek. Dat bracht de visitatiecommissie naar voren inhaar rapportage. De TU neemt met de instelling in Apeldoorn een tweede plaats inonder de theologiestudies. Het onderwijs kon goede voortgang vinden en het aantalstudenten blijft stabiel. De schooldag, in 2013 voor het eerst op zaterdag, trok ditjaar meer bezoekers dan het vorige jaar. De identiteit van de Christen stond centraal.

In 2013 overleed plotseling de docent voor Grieks en Latijn, Martha Sebens. Eldersin dit handboek is een in memoriam over haar te vinden. In de vacature is voorziendoor de benoeming van Marc Jansen voor het Grieks. Dr. Myriam Klinker neemtook een deel van de vacature voor haar rekening.Ook dr. Roel Kuiper vond een plaats aan de universiteit: hij wordt bijzonder hoog-leraar identiteit en moet daarbij een brug slaan tussen theologie en de praktijk. Zijnbenoeming, voor 0,4 fte, werd mogelijk door een private schenking. Dit jaar waren prof.dr. Frank van der Pol en prof dr. M. te Velde vijfentwintig jaarverbonden aan de universiteit. De universiteit nam afscheid van Joop Hartman, 37jaar lang gewaardeerd onderhoudsfunctionaris. Het onderwijs kreeg een nieuwe impuls door een nieuwe opzet van de master voorpredikant, waarbij meer de nadruk wordt gelegd op integratie van de diverse theolo-gische vakken.


Onderzoek

In juni promoveerde Myriam Klinker-de Klerck als eerste vrouw in Kampen. Ze on-derzocht twee pastorale brieven van Paulus en concludeerde dat Paulus het imagovan de kerk belangrijk vond. Eerder had zij al gepubliceerd over de man-vrouw ver-houding in het Nieuwe Testament. Haar onderzoek speelt een rol in het rapport vande deputaten man en vrouw in de kerk, hoewel zij in het proefschrift op dit puntgeen standpunt inneemt.In december promoveerde Jaap Doedens op een proefschrift over de uitleg van eenpassage uit Genesis 6: 1-4, waarin gezegd wordt dat de zonen van God kinderenverwekken bij de dochters der mensen. Onderzoek wordt steeds belangrijker. In 2013 is dr. André Bas aangesteld als onder-zoeker vooral van Calvijn en de gereformeerde orthodoxie. Zijn kennis van Latijnspeelde daarbij een rol. Dr. William de Boer is aangesteld als post-doc onderzoekerin een project rond de synopsis, een zeventiende-eeuws handboek voor geloofsleer.Hij was al in dienst als medewerker communicatie. Dr. Hans Burger kreeg de op-dracht mee om speciaal onderzoek te doen naar de vragen rond de hermeneutiek.Praktisch theologisch onderzoek wordt nu ook gedaan in het Praktijkcentrum.Prof.dr. Kees de Ruijter kon zijn homiletiek afronden: Horen naar de stem van God.Ter gelegenheid daarvan is een symposium georganiseerd: de toekomst van depreek. In 2013 was er wat rumoer rond de prediking, omdat het iemand opgevallenwas dat predikanten soms (passages uit) preken van anderen gebruiken, onder huneigen naam. Hoe origineel moet je zijn?

In 2013 waren er hardnekkige berichten over een voorgenomen fusie tussen ‘Kam-pen’ en ‘Apeldoorn’, waarbij het initiatief dit keer vooral uit Apeldoorn kwam.Daarvoor echter was al gerapporteerd, in het beleidsrapport aan de komende sy-node, dat de voorkeur uitgaat naar een breed-gereformeerde theologische universi-teit, waarin diverse kerkelijke opleidingen zijn samengebracht, zo nodig met be-houd van eigen zelfstandigheid. Er valt dus over te praten. Het door de vorigesynode onderzoek naar een mogelijk andere locatie is in dit rapport nog niet afge-rond.

Praktijkcentrum

Binnen de kerken zijn er een aantal mogelijkheden om advies en begeleiding te vra-gen. Je kunt daarvoor een beroep doen op de docenten van de Theologische Univer-siteit. Daarnaast kent de Gereformeerde Hogeschool ook zo’n tak van dienstverle-ning en er was ook een apart instituut: het Centrum Dienstverlening GereformeerdeKerken, voorheen Steunpunt Gemeenteopbouw en DTEG, voorheen GVI. De laat-ste synode heeft besloten dat samenwerking beter is voor de kerken en bovendienvoor een verdieping kan zorgen. Die samenwerking is gevonden in het Praktijkcen-trum voor onderzoek en dienstverlening. ‘Het Praktijkcentrum bundelt wetenschap-pelijk en praktijkgericht theologisch onderzoek van de Theologische UniversiteitKampen en de Gereformeerde Hogeschool Zwolle, en praktijkervaring en -dienst-verlening van Centrum Dienstverlening Gereformeerde Kerken.’ Aldus de websitewww.praktijkcentrum.org. Het centrum is op 1 september 2013 van start gegaan. Opvallend genoeg wordt het Diaconaal Steunpunt hier nog niet bij genoemd, maardaarmee is wel samenwerking. Het Praktijkcentrum is opgericht vanuit de Gerefor-


meerde kerken (vrijgemaakt) maar houdt de mogelijkheid bewust open om ook tewerken binnen andere protestantse kerken. Dat is niet nieuw: bijvoorbeeld het Cen-trum Dienstverlening had ook klanten buiten de GKv. Wat gaat er nu gebeuren?Misschien het beste duidelijk te maken met twee voorbeelden.

Voorbeeld 1: diversiteitNu is die bundeling al een tijdje aan de gang, tijdens de aanloop naar het Praktijk-centrum. Er zijn allerlei onderzoeken opgezet, voor een deel op verzoek van de sy-node. Een van die onderzoeken gaat over de toenemende diversiteit binnen de ge-meenten. Het geeft mooi de koppeling aan van onderzoek en een aanbod voor depraktijk. Bovendien lopen veel gemeenten tegen die verschillen aan. Diversiteit ismooi, de Bijbel spreekt over de veelkleurige gemeente, maar het kan ook spannin-gen opleveren. Wat zie je in dit programma dat meteen in de etalage is gezet:- stevige bijbelse bezinning op het onderwerp; - een praktijkgericht aanbod van allerlei werkvormen om met het thema aan de gang

te gaan. Denk daarbij aan de mogelijkheid om onderzoek binnen je eigen gemeente te latenverrichten, maar ook aan de opzet voor een gemeenteproject of gewoon een avondover het onderwerp. De website geeft veel informatie over dit etalageproject.

Voorbeeld 2: leergemeenschappenVeel christenen willen het evangelie delen met mensen uit hun omgeving en God zijdank ontstaan er dan missionaire groepen. Tegelijk komen er dan vragen: wat ge-beurt er en hoe is dan de verhouding met de plaatselijke gemeente die al langer be-staat? Vandaar het aanbod voor missionaire leergemeenschappen. Dit is een aanboddat ontwikkeld is in samenwerking met de Nederlands Gereformeerde Kerken.Hierboven is al aangegeven dat die samenwerking uitdrukkelijk ook de bedoelingis. Waarom leergemeenschappen? ‘Het gaat dus zowel om het missionaire DNA vanJohannes 20.21 als om ‘best practices’ waarbij we elkaar uitdagen om te zoekenwelke praktijk het best passend is in onze eigen omgeving.’ Het project heet dan ookKerk 20.21.Goed om erbij te vermelden dat er los hiervan ook al een onderzoek geweest is naargemeentestichtingsprojecten, op verzoek van de Generale Synode.

Voorbeeld 3: behoeftenonderzoekEr gebeurt van alles in de kerk en in de samenleving. Daarover gaat ook een onder-zoek van het Praktijkcentrum: een behoeftenonderzoek. Op diverse manieren wordtdat gedaan. Via groepsinterviews met ambtdragers, die een lijst opleverde met tienvraagstukken. Meest genoemde knelpunten waren de ambten, betrokkenheid enkerkdiensten en in de derde plaats kerkelijk onderwijs en generaties. In het najaarvan 2013 was de gelegenheid om via een online-enquête te reageren op een aantalvragen en stellingen. De resultaten worden nog uitgewerkt en zijn in de loop van2014 beschikbaar. Het is een voorbeeld van de manier waarop empirisch onderzoekvruchtbaar gemaakt wordt voor de praktische theologie en voor de kerk.


Toekomst

Wennen aan een nieuwe naam. Lastig. Er zijn nog steeds mensen die praten over hetGVI, al lang verleden tijd. Dat is maar een kleinigheid. Het is ook niet het enige in-stituut dat zich op de kerkelijke markt begeeft. (Ja, voor een flink aantal productenmoet je betalen.) Het is allang niet meer zo dat gemeenten ‘automatisch’ bij het in-stituut van de eigen kerk uitkomen. Daarover heb ik al eens een onderzoekje gedaanbinnen de kerken in het kader van het jaaroverzicht in het Handboek voor de kerkenen dan komt er een verscheidenheid aan mogelijkheden naar voren om advies of be-geleiding te vragen. De medewerkers van het Praktijkcentrum zijn zich ervan be-wust dat het belangrijk is om zich duidelijk neer te zetten met de producten die erzijn vanuit een Bijbelse blik op de gemeente van Christus. De gekozen formule kanecht een verdieping geven en een nieuwe stimulans voor het advies- en begelei-dingswerk binnen de kerken in de koppeling van onderzoek en aanbod voor dienst-verlening. Op de valreep van het jaar 2013 is als nieuwe directeur benoemd dr.Henk Geertsema.

Liturgie

Opvallend was dit jaar het uitkomen van een nieuw Liedboek voor de kerken. Ookonze kerken hebben meegewerkt aan de samenstelling ervan. Het liedboek telt in-clusief de psalmen 1016 liederen. In werkelijkheid zijn het er meer, omdat bij veelpsalmen en ook bij bijbelliederen alternatieven zijn opgenomen. Die krijgen dan hetnummer van de psalm mee met een toevoeging: psalm 146 heeft daar niet minderdan drie voor. Uit de Psalmen voor nu zijn er ook een aantal overgenomen. Er isoverigens geen nieuwe psalmberijming gemaakt: de berijming uit de jaren zestigvan de vorige eeuw is integraal overgenomen. Dat leverde al een kleine discussie opin het Nederlands Dagblad. Hebben we in ons Gereformeerd Kerkboek nu een mo-dernere berijming? Dat heeft met meer te maken dan de datum waarop de berijmingis gemaakt. Iets kan nog heel jong zijn en toch vreselijk gedateerd zijn. Kwaliteitspeelt ook een rol. Waarom zo’n dikke bundel? Daar zijn volgens mij drie aanleidingen voor. Aller-eerst is het een bundel voor breder gebruik dan in de kerk: de ondertitel is niet voorniets zingen en bidden in huis en kerk. Er staan bijvoorbeeld ook liederen in diegaan over de grens van leven en dood, en die heel direct iemand toespreken die gaatsterven. Een tweede aanleiding is dat tussen de liederen ook overal gebeden zijn op-genomen. Als je zelf geen woorden hebt, kunnen woorden van anderen misschienhelpen om toch uiting te geven aan wat in je leeft. En een derde aanleiding is dat de bundel bestemd is voor een brede groep van ker-ken. Onze kerken hebben eraan meegewerkt, maar ook de vrijzinnige AlgemeneDoopsgezinde Sociëteit, om maar naar de andere kant van het kerkelijk spectrum tegaan. Er is al op gewezen dat de bundel niet zo bruikbaar is voor de evangelisch ge-tinte kerken. Die hebben hun eigen bundels, waarbij de steeds groeiende bundel Op-wekking op dit moment wel de bekendste is. Probleem is wel de kostbare licentie opde liederen uit dit nieuwe liedboek te beamen. Voor een grote gemeente met veelkerkgangers kan dat op zo’n duizend euro per jaar komen.


Kiezen

Dat betekent dat nergens alle liederen uit de bundel gezongen gaan worden. Het iseen verzameling geworden waaruit ieder kan putten. Er zijn liederen die de even-eens vrijzinnige Protestantenbond niet zal zingen en er staan er ook in die bij ons ze-ker niet opgegeven worden. Voor het ‘oude’ liedboek is bij ons de keuze gemaaktdoor de synodes, die vanaf het einde van de jaren negentig van de vorige eeuw elkekeer weer een aantal liederen hebben vrijgegeven voor gebruik. Gaan we dat op-nieuw doen? Ook daarover speelt een discussie. Kun je er net zo mee omgaan alsmet de Opwekkingsbundel in de praktijk gebeurt? Een groeiend aantal kerken zingtdaaruit en ziet de handreiking van de deputaten kerkmuziek als niet meer dan eenhandreiking. Ook liederen buiten de aanbevolen groep worden gewoon gezongen.De deputaten voor eredienst en kerkmuziek stellen aan de komende synode voor dathet inderdaad zo zal gaan. Ze gaan er daarbij wel vanuit dat in 2014 eindelijk onzeeigen bundel klaar is, zodat het liedboek naast de andere bundels de mogelijkheidvan aanvulling biedt.

Bandbreedte

De liturgische bandbreedte schuift dus op, in de praktijk. Symptoom daarvan warenook een aantal artikelen over de liturgische formulieren. Die worden niet meer zoprecies voorgelezen als een aantal jaren gelezen. De deputaten wijzen op het ver-schil in soortelijk gewicht binnen die formulieren. Aan de rituele delen moet je nietmorrelen, maar misschien kun je vrijer omgaan met de onderwijzende onderdelen.Soms leidt die bandbreedte tot conflicten. Dat gebeurde in de kerk te Zuidhorn,waar organist Sietze de Vries ontslagen werd na een aantal stevige opmerkingenover de gemeente daar. Op de achtergrond speelt een verschil van mening over demanier waarop je oude en nieuwe vormen al dan niet kunt combineren in de kerk-dienst.

Gemeentestichting

Opvallend was het rapport van de deputaten OOG over gemeentestichting. Er blij-ken ruim veertig projecten in de kerken te lopen. Ze zijn allemaal gerubriceerd in ditrapport. Soms gaat het om kerken die op deze manier een doorstart zoeken. Denkaan Mijdrecht en de Veenhartkerk. Soms gaat het om andersoortige projecten, waar-bij op een heel nieuwe manier geprobeerd wordt kerk te zijn in deze tijd. In 2013was zo het project waaraan Rikko Voorberg verbonden was nogal eens in hetnieuws. Hij zoekt echt nieuwe wegen. Publiek ging hij herover in gesprek met zijnvader, dr. Paul Voorberg, zowel in de krant als op televisie. Zijn filmpjes over the-ma’s van het geloof blijken in de praktijk goed bruikbaar te zijn voor catechisatie,ook in heel andere gemeenten.

Israël

Het werk onder Israël kwam ook in het nieuws. De kerk van Ommen-West droegdaar zorg voor, in samenwerking met de stichting Yachad. Zij legden echter eenvoorstel op de tafel van de generale synode om deputaten kerk en Israël te benoe-men. Het werk onder de joden is zo anders dan het zendings- en evangelisatiewerkdat je dat niet onder een noemer kunt brengen. Deze nieuwe deputaten zouden dan


nauw kunnen samenwerken met die van de Christelijke Gereformeerde Kerk. Hetzou een helder signaal zijn in een tijd van soms amper verhuld antisemitisme, ook inNederland en afnemende belangstelling voor het debat over Israël. Ook binnen deGKv is de belangstelling niet groot: op 4 oktober werd in Kampen een congres ge-houden onder de titel: de GKv heeft (n)iets met Israël. Belangstelling moet duidelijknog groeien.

Radio en tv-diensten

Er waren verrassende ontwikkelingen op het gebied van de uitzending van radio entv-kerkdiensten. De overheid besloot dat dit niet langer via de ZvK en de Ikon kan;het werk heeft nu onderdag gevonden bij de Evangelische Omroep. In hun rappor-tage wijzen de deputaten voor mediazaken erop dat tienduizenden mensen luisterenof kijken naar de uitzendingen. Predikanten die in zo’n dienst mogen voorgaan, krij-gen daarom ook een speciale media-training.

Pastoraat

Eindelijk is het zover: de GKv hebben hun eigen predikant voor justitiepastoraat,ds. Geerhard Kloppenburg, die daarvoor beroepen is door de kerk van Almere. Daarwerd al jaren naar gezocht. Dat neemt niet weg dat ook anderen hun plek weten tevinden in de zorg voor gevangenen. Zonder iemand te kort te willen doen, noemenwe het werk van zuster Ineke Baron-Janssen in de instelling het poortje te Veenhui-zen. Ook rond het pastoraat voor doven zijn er ontwikkelingen. Lange tijd deden we datals kerken zelfstandig. Maar vanuit de kring van de dove broeders en zusters kwamer de aandrang om dit werk breder op te zetten. Het bleek na gesprekken niet moge-lijk dat te doen binnen de kerken met wie we in gesprek zijn. Op de komende sy-node ligt het voorstel om hiervoor aansluiting te zoeken bij het interkerkelijk do-venpastoraat. De taak van de dovenpredikant verandert daarmee aanzienlijk.Het meldpunt voor seksueel misbruik door kerkelijke functionarissen werkte ookdit jaar aan de uitbouw van zijn werkzaamheden. Samen met de Nederlands Gere-formeerde kerken en de Christelijke Gereformeerde Kerken houden we dat meld-punt in stand. Zij bevorderen onder andere dat er overal vertrouwenspersonen wor-den aangesteld en zien het liefst dat kerken bij gevallen van misbruik direct contactmet hen opnemen. In het najaar hebben ze de toolkit veilig Jeugdwerk ter beschik-king gesteld, gericht op veilig jeugdwerk binnen de kerken. Het besluit van de synode van de Christelijke Gereformeerde Kerken dat kerkenniet langer relaties van homoseksuele mensen mogen gedogen, riep veel stof op.Binnen de eigen kring zullen de gemeenten die dat doen, van hun handelwijze te-rugkomen. En ook binnen onze kring. In sommige gemeenten bleek dit ook praktijkte zijn.

Diaconaat

Nieuws rond diaconaat staat dit jaar in het teken van samenwerking. Het diaconaalSteunpunt is er nu ook voor de Nederlands Gereformeerde Kerken. Daarnaast is hetPlatform diaconale samenwerking opgericht in het voorjaar van 2013. Daarin wer-ken onze kerken, de CGK en de NGK samen. Het gaat om onderlinge afstemmingin de ontwikkeling van brochures en informatieverstrekking. Ook toerusting zal zo-


veel mogelijk samen gebeuren. Binnen onze kerken is er sprake van intensieve pro-grammatische samenwerking met het Praktijkcentrum. Ook in de praktijk is er steeds meer samenwerking: de kerken te Amersfoort hebbensamen een diaconaal noodfonds opgericht. Het is een initiatief van de GKv, deCGK, de NGK, de Kruispuntgemeente en de PKN van Hoogland/Amersfoort-Noord. Veertien kerken te Amersfoort hebben hun vijfde diaconale dag gehouden.De kerken in Leeuwarden, waaronder de GKv, werken, net als in andere plaatsen,samen in het aanloophuis dat in 2013 dertig jaar bestond. Binnen de kerk vanHoogeveen ontstond een netwerkgroep voor werklozen.

Dit Koninskind bestond in 2013 veertig jaar en gaf daar uitgebreid aandacht aan. Zevervullen binnen de kerken een belangrijke rol in de aandacht voor mensen met be-perkingen en hun inzet voor de inclusieve gemeente.

De kerk in de wereld

Slavernij

In 2013 waren er een paar opvallende herdenkingen. Veel aandacht was er voor deafschaffing van de slavernij in Nederland, 150 jaar geleden. Moet je alsnog daar-over schuldbelijdenis doen? Het is in ieder geval een uiting van een anders leren be-grijpen van de Bijbel op dit punt. De kerken moesten daarbij soms van ver komen –terwijl het verzet tegen de slavernij ook vanuit het evangelie gevoerd is. De Raadvan Kerken heeft een verklaring afgelegd over de betrokkenheid van de kerken bijhet slavernijverleden.In de laatste maanden van het jaar werden we tot denken gebracht over stereotypemanieren van denken over de verhouding blank en zwart naar aanleiding van deknecht van Sinterklaas. Of er historisch gezien aanleiding is om zwarte Piet ver-dacht te maken, daarover kun je lang discussiëren, maar het gesprek liet wel merkenhoe gevoelig dit soort dingen nog steeds liggen. Goed om over na te denken: kun jein het licht van de beschamende geschiedenis van de slavernij ook een andere in-vulling geven aan dit kinderfeest? Hoe actueel een en ander is, blijkt ook uit de enorme belangstelling voor het sterf-bed en overlijden van Nelson Mandela, de man die symbool is voor de afschaffingvan de apartheidpolitiek. Prof.dr. G. Harinck wees er in het Nederlands Dagblad opdat indertijd prof.dr.J. Douma als een van de weinigen zich uitsprak tegen de apart-heidspolitiek van Zuid-Afrika. De grootheid van Mandela ligt hierin dat hij aange-daan onrecht achter zich kon laten en zich verzoenend kon opstellen. Dat blijkt zelfsin kerken nog moeilijk te zijn.

Koningshuis

Een andere herdenking was die van het tweehonderjarig bestaan van het koninkrijkder Nederlanden. In 1813 kwam de prins van Oranje terug, na de overheersing doorde Fransen, en hij werd souverein vorst, vanaf 1815 koning. Het was ook het jaarwaarin hare majesteit koningin Beatrix besloot afstand te doen van de troon, omplaats te maken voor de nieuwe generatie. Koning Willem-Alexander trad aan, deeerste man op de troon sinds 1890.


Vroeger was het een staande uitdrukking: God, Nederland en Oranje. En men ver-wees graag naar de tekst uit Prediker 4: 12 die zegt dat een drievoudig snoer niet ge-makkelijk wordt verbroken. Of die verwijzing terecht is, laat ik graag in het midden.In de verbondenheid van deze drie lag de kracht van ons volk en het vertrouwen datvreemde overheersing ons er niet onder krijgt. Tegenwoordig hoor je de uitdrukkingbijna niet meer. Nederland is ook geen christelijke natie meer. Toen koningin Bea-trix in haar kersttoespraak van 2012 verwees naar het reddende licht dat Christus iskomen brengen, kwamen er ingezonden brieven in de kranten die haar daarop aan-spraken: als ze zo spreekt is ze mijn koningin niet. Want God bestaat voor mij niet,was de mening van de ingezondenstukkenschrijver. Rond de troonswisseling kwam naar voren dat koningin Beatrix zich sterk gemaaktheeft voor het bewaren van de uitdrukking: bij de gratie van God koningin…. Eenuitdrukking van lang geleden. Absolute vorsten maakten daarmee duidelijk datenige inbreng van hun onderdanen niet op prijs werd gesteld. Maar je kunt het ge-lukkig ook anders vullen: je ambt zien als een opdracht van Godswege, waarbij jeook aan Hem verantwoording schuldig bent. En dat bewustzijn relativeert heel veelzaken die anders bijna een absoluut karakter krijgen.Er heerst, zegt men, religiestress in Nederland. Angst voor onvrijheid als religie eenfactor blijft in het publieke leven. Het zou wel eens andersom kunnen zijn: juist deerkenning van God als de Potentaat van alle potentaten relativeert de machtsaan-spraak van mensen en zet iedereen, koning en onderdanen, op hun plek.

Dit is belangrijk omdat in de Nederlandse samenleving de koning een duidelijke rolspeelt, maar wel heel weinig speelruimte heeft. Hij hoort bij de regering, maar zijndienaren vullen dat in. De discussie gaat over een ceremonieel koningschap, welaangeduid als beroepsmatig lintjes knippen. Nu heeft Willem_Alexander laten we-ten dat hij ook daaraan inhoud kan geven (welke lintjes wel en welke niet). Tegelijkgeeft het ongeveer aan binnen welke marges hij kan opereren. Zijn taak is meer pas-toraal dan bestuurlijk in te vullen, om toch even in kerkelijke aandoende termen teblijven. Juist dat is ook de kracht geweest van zijn voorgangers: er zijn voor demensen. Een bijdrage leveren aan het samenbinden van mensen in onze maatschap-pij. Koning zijn voor iedereen, ook voor de voorstanders van een republiek. Wijwensen hem en zijn vrouw veel wijsheid toe om hierin voor te gaan.

Bij de plechtigheden rond de inhuldiging waren de kerken vertegenwoordigd in depersoon van de voorzitter van de deputaten voor de relatie van kerk en overheid.Ook rond het overlijden van prins Friso hebben zij zich tot het koninklijk huis ge-richt.

Kerk en staat in Nederland

Er is op gewezen dat wij als Nederlanders andere landen graag de les lezen over demensenrechten, maar ook bij ons zijn er zorgwekkende ontwikkelingen. Denk alleenmaar aan de manier waarop wij met vreemdelingen omgaan. Telkens weer moet deverantwoordelijke minister erover ondervraagd worden en komt naar voren dat in ie-der geval de uitvoering van het beleid veel strenger is dan de bedoeling was. Wat be-tekent dit voor de kerk? Soms moet je op dit punt ongehoorzaam durven zijn, schreefprof.dr. A. de Bruijne in het Nederlands Dagblad. De PKN diende zelfs een klacht te-gen de staat in rond de behandeling van illegaal in Nederland verblijvende mensen.


Ook in 2013 sneuvelde het verbod om godslastering. Een slapend artikel uit hetwetboek van strafrecht, dat is waar, maar de energie die erin gestopt is om het arti-kel te laten verdwijnen is tekenend: weg met alles wat nog herinnert aan Nederlandals gedoopte natie. Je kunt een inhoudelijke discussie voeren over de vraag of zo’nartikel nodig was, ook omdat er andere artikelen zijn die belediging en krenking vanmensen verbieden, maar op een ander niveau is het het zoveelste signaal dat demeeste mensen in Nederland niets meer met geloven hebben. Tegelijk nemen de te-genstellingen in onze samenleving toe. Het ForumC belegde daarover een debat:moet religie achter de voordeur verdwijnen?

Vervolging

Tegelijk beseffen we onze bevoorrechte positie in Nederland. Er is gesprek moge-lijk tussen kerk en overheid; we hebben daar zelfs deputaten voor. Ook in 2013kwamen de berichten over vervolging naar ons toe. Lastig te meten inderdaad, ensoms denk je aan de waarschuwing van Petrus om toch vooral niet te lijden alsboosdoener. Tegelijk gaat ons gebed uit naar broeders en zusters die onder veelmoeilijker omstandigheden hun geloof in Jezus Christus vorm geven dan wij. Dangaat het vooral om landen in Azië en Afrika. De Arabische lente is een strenge win-ter geworden. De wereldraad van kerken sprong op de bres voor godsdienstvrijheidin deze wereld. Het is goed daarbij te bedenken dat ook de rechten van niet-christenen in die landengrof geschonden worden. Een instelling als Amnesty International wijst daarop. Datzij wel eens voorbijgaan aan de rechten van christenen moet geen aanleiding zijnom het omgekeerde te doen.

Personalia

In 2013 overleden een aantal mensen die een markante rol binnen de kerken hebbenvervuld. We denken hierbij aan Dirk Smilde, ondernemer, die zich jarenlang inzettevoor het Gereformeerd Maatschappelijk Verbond, aan Niek Vogelaar, gekarakteri-seerd als christelijk denker over de economie, en aan de directeur van de uitgeverijVuurbaak die plotseling overleed. Op hun veld hebben ze zich allen ingezet voor dezaak van God in deze wereld. We gedenken hun werk met dankbaarheid. Ook over-leed zr. Elly Nieboer, die van 1960 tot 1995 werkzaam was voor De Verre Naastenals onderwijskundige. Deze organisatie kreeg een nieuwe directeur in de persoonvan Klaas Harink.

Afsluiting

In de Gereformeerde Kerkbode voor Groningen, Fryslân en Drenthe wees ds. M.H.de Boer erop, dat er nog een joods feest wacht op de vervulling: het Loofhutten-feest. In dit jaaroverzicht is aandacht gevraagd voor een kerk met visie, op zichzelf,op haar plaats in de wereld en op haar bron: Gods blijvende woord. Aandacht was ervoor de krimpende kerk. Soms hoor je geluiden dat de ‘vrijgemaakte’ kerk binnentien tot twintig jaar wel verdwenen zal zijn. In vergelijking gaat dan de Heidelbergse Catechismus heel lang mee. In 2013 be-stond die 450 jaar. Daaraan is veel aandacht gegeven in de pers. Soms met enige kri-tische afstand: dr. Jos Douma ging niet mee in deze aandacht. Maar juist ook de in-stemmende reacties van velen in kerkelijk Nederland laat zien dat het


gereformeerde geloof bij uitstek katholiek van insteek is. Je hoeft nog niet alle con-structies en accenten in de catechismus even geslaagd te vinden om toch te erken-nen dat dit belijdenisgeschrift de sfeer ademt van de kerk van alle tijden en plaatsenniet minder dan van de zestiende eeuw. Nu zijn we altijd bedacht geweest voor speculaties over de toekomst. Theorieënover een duizendjarig rijk vinden niet gretig aftrek, hoewel het onderwerp zelf welbestudering vraagt. Prof.dr. Rob van Houwelingen vroeg daar aandacht voor. Juistdan is het mooi te beseffen dat God voor de bruid van zijn Zoon een prachtig planheeft. In de visie op de kerk hoort thuis dat we op weg zijn naar een feest. In de Bij-bel het grootste feest voor Gods volk dat in alle uitbundigheid gevierd wordt. Mogedeze visie ook stimuleren tot navolging en discipelschap, een thema waarvoor ookin het afgelopen jaar aandacht werd gevraagd.

Assen, Jan Kuiper

508

JAAROVERZICHT 2013 Een beetje kerk is katholiek Ds. Breen heeft ...

Documents

Transcript of JAAROVERZICHT 2013 Een beetje kerk is katholiek Ds. Breen heeft ...