1Jaaroverzicht 2011

Jaaroverzicht 2011

2Jaaroverzicht 2011

© 2012 NBA te Amsterdam.

Overname van (gedeelten van) de tekst is toegestaan, mits bronvermelding.Dit jaaroverzicht heeft betrekking op het boekjaar 1 januari 2011 tot en met 31 december 2011.

Omslagbeeld: binnentuin NBA-pand

3Jaaroverzicht 2011

2011 is het eerste kalenderjaar waarin NIVRA en NOvAA onder de nieuwe naam Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA) samenwerken vanuit Amsterdam. 2011 is ook een jaar waarin het accountantsberoep opnieuw onder een vergrootglas lag. Sinds de kredietcrisis wordt aanhoudend scherp geoordeeld over het functioneren van het accountant; door de politiek, door de media, door toezichthouders en door de eigen achterban. Nationaal en internationaal wordt gepleit voor betere borging van de onafhankelijkheid van accountants. Onder beroepsgenoten wordt stevig gediscussieerd over kwaliteit, effectiviteit en professionaliteit.

Het goede nieuws is dat de accountant er toe doet. Maar het beroep moet wel beter aansluiting vinden bij de verwachtingen van het maatschappelijk verkeer. De NBA heeft daarin een belangrijke positie te vervullen. Als beroepsorganisatie kiest de NBA voor een actieve rol tussen beroep en maatschappij. De focus ligt daarbij meer en meer op het structureel verbeteren van de kwaliteit en het strikt handhaven van spelregels die binnen het beroep zijn afgesproken.

De resultaten van zulke inspanningen zijn ook in het verslagjaar zichtbaar geworden. Het eind 2010 gepresenteerde Plan van Aanpak ‘Lessen uit de kredietcrisis’ is in 2011 in de volle breedte uitgerold. De professioneel-kritische instelling van de accountant is onderwerp gemaakt van verplichte bijscholing voor alle openbare accountants. De NBA heeft intensief overleg gevoerd met de landelijke en Europese politiek over de rol van de accountant. Het Plan van Aanpak is tot onderdeel verklaard van het kabinetsbeleid. Een aantal visie- en consultatiedocumenten over de rol van de accountant is, ook via landelijke media, gepresenteerd en opgepakt door stakeholders. Zo zijn de aanbevelingen van de NBA over de relatie tussen accountant en Raad van Commissarissen door de Monitoring Commissie Corporate Governance Code tot best practice bestempeld. Het Plan van Aanpak stond centraal in de debatreeks van 2011. En op suggestie van de NBA heeft Universiteit Nyenrode onderzoek gedaan naar de impact van accountantscontrole, voor het eerst op basis van gegevens die direct afkomstig zijn uit de accoun-tantsdossiers. De resultaten daarvan zijn gepresenteerd tijdens de drukst bezochte Accountantsdag ooit, in november 2011. In dit jaaroverzicht leggen wij verantwoording af over al deze zaken.

In de tussentijd is ook de verdere integratie voortvarend ter hand genomen. Op bestuurlijk niveau, met een gezamenlijke bestuursagenda, een gezamenlijk beleidsplan 2011-2013, een integrale meerjarenbegroting en de installatie van eigen Ledengroepbesturen. Op commissieniveau, met de installatie van subcommissies van het Adviescollege voor Beroepsregle-mentering. En op het niveau van de ledenservice met een nieuw magazine ‘Accountant’, een nieuwe NBA-website en de nieuwe cursusorganisatie NBA Opleidingen. Maar formeel zijn wij nog geen NBA. Hiervoor moet eerst de Wet op het accountantsbe-roep van kracht worden; die eindstreep lijkt inmiddels in zicht.

Nieuwe ontwikkelingen als de verdergaande digitalisering hebben invloed op het beroep in het algemeen en de mkb-accoun-tant in het bijzonder. De mkb-praktijk zal snel moeten inspelen op een veranderende omgeving om toegevoegde waarde te kunnen blijven bieden. Daarom is de ondersteuning van de positie en het functioneren van de mkb-accountant als prioriteit toegevoegd aan het NBA-beleid voor 2012 en 2013. In het voorjaar van 2012 is gestart met een nieuw actieprogramma MKB-accountant. Daarover in een volgend jaaroverzicht meer.

Dit jaaroverzicht getuigt van de energie en ambitie waarmee de NBA zich inzet voor het accountantsberoep. Dank voor ieders inzet daarbij.

Bestuur en directie

Turbulente tijden

Voorwoord

4Jaaroverzicht 2011

De NBA is de nieuwe fusieorganisatie waarin het NIVRA en de NOvAA hun krachten bundelen. Een samenwerking die uiteindelijk zal resulteren in één publiekrechtelijke beroepsorganisatie (PBO) van en voor alle accountants in Nederland, de NBA. In afwachting van de formele fusie, waarvoor een wetswijziging nodig is, werken beide organisaties alvast samen. Het wetsvoorstel is inmiddels door de Tweede Kamer aangenomen en ligt nu bij de Eerste Kamer ter afhandeling.

Wettelijke taak NBADe wettelijke taak van de nieuwe PBO zal gelijk zijn aan de huidige wettelijke taken van NIVRA en NOvAA, te weten:a. het bevorderen van een goede beroepsuitoefening door accountants, onder meer door het vaststellen van beroepsreglementering;b. het behartigen van de gemeenschappelijke belangen van accountants;c. zorgdragen voor de eer van de stand van de accountants; en d. zorgdragen voor de praktijkopleiding.

Governancestructuur NBA Binnen de NBA kunnen alle leden hun stem laten horen. Uitgangspunt is het principe ‘one man, one vote’, dat via het hoog-ste orgaan, de Algemene Ledenvergadering, zijn beslag krijgt. Daarnaast kunnen leden gekozen worden in het algemeen bestuur of - zodra de nieuwe wet er is - in de ledengroepbesturen, en actief deelnemen aan de verschillende werkgroepen en commissies. Op die manier wordt het democratisch gehalte verhoogd en wordt optimaal gebruikgemaakt van de kennis en ervaring van de leden.

Governancestructuur NBA

Kortom NBA

De NBA: van en voor alle accountants

Ledenvergadering

Algemeen bestuur

Bureau-organisatie

DirectieManagementteam

Medewerkers

Ledengroepbesturen

Openbaar accountantsIntern en overheidsaccountants

Accountants in business

Adviesraden- en commissies

Raad van AdviesAdviescollege

BeroepsreglementeringRaad voor ToezichtSignaleringsraad

Commissies en werkgroepen

5Jaaroverzicht 2011

Alle accountants in Nederland zijn aangesloten bij de NBA. Ze vormen samen een brede, pluriforme beroepsgroep van ruim 21.000 professionals. Werkzaam in de openbare praktijk, in de publieke sector of in het bedrijfsleven, maar met gemeenschappelijke gedrags- en beroepsregels.

Ledenaantallen NBA en NIVRA en NOvAA per ultimo 2011

Kerncijfers NBAOnderstaande kerncijfers zijn ontleend aan de balans en staat van baten en lasten van de afgelopen 2 jaar. (bedragen in € 1.000) 2011 2010

Contributie leden 18.867 18.393Opbrengst leden activiteiten 9.823 11.939Resultaat uit Operationele bedrijfsvoering 2.249 2.382NBA resultaat boekjaar -\-2.9771 2.534Algemene reserve NBA 7.207 7.376

Ledenbestand

Openbaar accountants

Overheids/intern accountants

Accountants in business

Postactieve accountants

10000

9000

8000

7000

6000

5000

4000

3000

2000

1000

0

NBA NIVRA NOvAA

9068

4539 4529

8339

6709

16302391

1894

497

1481 1335

146

1 Na afwaardering pand NOvAA ad 2.615 en mutatie surplusvermogen NOvAA ad 2.808

6Jaaroverzicht 2011

Medio 2011 zijn door de Ledenvergaderingen van NIVRA en NOvAA de vijf strategische NBA-beleidsprioriteiten goedge-keurd die het uitgangspunt vormen voor de NBA-activiteitenplannen en integrale meerjarenbegroting tot 2013. Uitgangs-punt hierbij was dat niet gekeken werd naar het verleden van NIVRA en NOvAA maar uitsluitend naar de eisen die beroep en samenleving nu en in de nabije toekomst aan de NBA stellen. Dit hoofdstuk gaat in op de NBA-activiteiten die in 2011 zijn afgerond of in gang gezet, op het waarom van deze activiteiten en op het effect ervan.

NBA-beleidsprioriteiten 2011 - 2013:

1. Reputatie: verbetering van maatschappelijk gezag en vertrouwen2. Efficiëntie: versnelde reductie contributie3. Innovatie: stimuleren van vernieuwing in het beroep4. Educatie: verbetering van instroom en uitstroom in het beroep5. Effectiviteit: output met hogere relevantie en impact

Reputatie: verbetering van maatschappelijk gezag en vertrouwen

Als gevolg van de kredietcrisis stond het accountantsberoep, als één van de schakels in de financiële keten, nadrukkelijk in de schijnwerpers. De kwaliteit van de accountantscontrole en de rol van de accountant als vertrouwenspersoon van het maatschappelijk verkeer waren daarbij in het geding. Had de accountant voldoende gedaan om zijn maatschappelijke rol waar te maken? Daarnaast was er van de zijde van de AFM kritiek op het functioneren van accountants die oob-controles doen. In haar onderzoek 2010 verweet de AFM accountants een onvoldoende professioneel-kritische instelling bij de uitvoering van accountantscontroles. Ook de achterban roerde zich en riep de beroepsgroep op kritisch te kijken naar de kwaliteit, professionaliteit en effectiviteit van de eigen beroepsuitoefening.

Voor de NBA alle aanleiding om eind 2010 het Plan van Aanpak Accountancy te lanceren, met als titel ‘Lessen uit de Kre-dietcrisis’.

Implementatie Plan van Aanpak AccountancyHet Plan van Aanpak, dat in 2011 werd uitgerold, beoogt een zwaardere invulling van de poortwachtersfunctie van de accountant. Te realiseren door verdere kwaliteitsverbetering van de controlerend accountant, betere waarborgen voor

NBA Beleidsprioriteiten 2011-2013

Vooruitkijken

7Jaaroverzicht 2011

onafhankelijkheid, versterking van toezichthoudende rol binnen accountantsorganisaties en meer transparante verant-woording en het geven van assurance bij meer informatieve rapportages voor stakeholders. Vier adviescommissies werden daartoe ingesteld, bestaande uit prominenten uit het beroep en relevante stakeholders, die onafhankelijk van het bestuur nadere voorstellen hebben ontwikkeld rond de vier kernthema’s van het plan.

Verbetering kwaliteit; versterking professioneel-kritische instelling

Kwaliteitstoetsing De kwaliteit van de beroepsuitoefening heeft een rechtstreeks effect op het vertrouwen in accountants, en daarmee het maatschappelijk gezag van de beroepsgroep. De NBA zet dan ook niet voor niets in op het structureel verbeteren van de kwaliteit en een verscherpt handhavingsbeleid.

Voor de wettelijke controles berust de kwaliteitstoetsing bij de Autoriteit Financiële Markten (AFM). In dit kader heeft de AFM begin 2011 het themaonderzoek ‘Prikkels voor kwaliteit’ uitgevoerd bij vijftien accountantsorganisaties die beschik-ken over een oob-vergunning. Het eerste exemplaar van de onderzoeksresultaten werd in het najaar 2011 overhandigd aan NIVRA-voorzitter Ruud Dekkers, daarmee de goede verstandhouding tussen NBA en AFM symboliserend. Een soortgelijk rapport was in 2010 nog aanleiding voor een scherpe reactie van het NIVRA.

De AFM pleit in het rapport voor meer strikte onafhankelijkheidsregels. Deze AFM-aanbeveling sluit aan op de maatregelen die de NBA in het Plan van Aanpak heeft opgenomen om de onafhankelijkheid te versterken. Zoals het voorstel voor een verbod op commerciële prikkels dat in september 2011 is uitgebracht. Dit verbod moet er binnen accountantsorganisaties toe leiden dat accountants primair worden beoordeeld en beloond op basis van de kwaliteit van hun werk. Uiteindelijk zal dit voorstel worden opgenomen in de Verordening Accountantsorganisaties.

Voor de werkzaamheden van accountants, niet de wettelijke controles betreffende, ligt het toezicht bij de beroepsorga-nisaties. Zowel het College Kwaliteitsonderzoek (NIVRA) als de Raad voor Toezicht (NOvAA) voeren in dit kader periodiek onderzoek uit naar de opzet en werking van het stelsel van kwaliteitsbeheersing bij accountantskantoren. Uit de kwaliteit-stoetsingen die in 2011 door de beroepsorganisaties zijn gehouden, blijkt dat de kwaliteitsbeheersing van een derde van de accountantskantoren werkzaam in de mkb-praktijk nog steeds tekort schiet. Voor NIVRA-kantoren betekende dit een lichte verbetering ten opzichte van de toetsingsronde over 2010, voor de NOvAA lag de score gelijk.

Omdat het percentage kantoren dat een onvoldoende scoort bij de eerste toetsingsronde structureel te hoog blijft, is in december 2011 de brochure ‘Mijn accountantspraktijk’ uitgebracht. Deze brochure biedt startende accountantskantoren inzicht in de op hen van toepassing zijnde kwaliteitsvoorschriften. Ook zal de NBA cursusmateriaal kwaliteitsbeheersing en ondersteunende praktijkhandboeken beschikbaar stellen het komende jaar. In verband met de teleurstellende resulta-ten zal op korte termijn de Verordening Kwaliteitstoetsing zodanig worden aangepast dat tekortkomingen eerder kunnen worden gesignaleerd en handhavingsmaatregelen worden verscherpt.

NBA Beleidsprioriteiten 2011-2013

Juist op dit soort momenten verwacht de maatschappij dat

accountants actief, onafhankelijk en met voldoende

professionele scepsis hun verantwoordelijkheid nemen.

Ruud Dekkers, voorzitter NIVRA

8Jaaroverzicht 2011

HandhavingDe handhavingsrol van de NBA vloeit voort uit de Beleidsregel Tuchtrechtspraak, waarin staat dat de beroepsorganisatie, in de persoon van de voorzitter, een klacht kan indienen bij de Accountantskamer indien een lid de beroepsregels overtreedt. Dit betreft alle accountantswerkzaamheden, niet zijnde wettelijke controles. De wettelijke controles zijn het domein van de AFM. Deze handhavingsrol heeft de NBA serieus opgepakt. Met de inzet van 3 fte en ca. € 200.000 aan extern juridisch advies leidde dit in 2011 tot meerdere onderzoeken en procedures. Bij de Accountantskamer werden 193 tuchtprocedures gevoerd. Naar aard betroffen dit: verzoek voorlopige voorziening doorhaling 2 (2010: 1), niet meewerken aan kwaliteitstoetsingen 9 (2010: 11), niet naleving intern stelsel kwaliteitsbeheersing 26 (2010: 15), strafrechtelijke veroordeling 0 (2010:1), niet beta-len contributie 1 (2010: 2) en PE 155 (2010:0). Op dit moment zijn de volgende klachten ingediend waarop nog geen uitspraak is gedaan, bijvoorbeeld omdat betrokkenen beroep hebben ingesteld: 2 verzoeken voorlopige voorziening doorhaling en 1 tuchtklacht vanwege onvoldoende kwaliteitstoetsing. Daarnaast lopen er nog circa 50 tuchtklachten in het kader van de PE-verplichting, waarvan 14 in beroep. Om ervoor te zorgen dat signalen over overtredingen van de beroepsregels de NBA tij-dig bereiken, zijn er afspraken gemaakt met andere toezichthouders, zoals AFM, Belastingdienst en het Openbaar Ministerie.

De NBA onderneemt niet alleen juridische stappen tegen haar eigen leden. Ook ten aanzien van onrechtmatig titelgebruik door niet-accountants hanteert de NBA een stringent beleid. Bij constatering van onrechtmatig titelgebruik wordt de per-soon of het kantoor aangeschreven en verzocht het onrechtmatig titelgebruik te stoppen. Bij aanhoudende weigering wordt dit gemeld bij de Belastingdienst, die vervolgens tot strafrechtelijke vervolging kan overgaan. In 2011 zijn dertig meldingen gedaan bij de Belastingdienst.

Professioneel-kritische instelling en ethiekIn het kader van het kernthema verbetering kwaliteit heeft de Programmacommissie Professional Scepsis in 2011 gewerkt aan een beroepsbreed programma om de professioneel-kritische houding van de accountant te bevorderen. Dit heeft er onder meer toe geleid dat de professioneel-kritische instelling als verplicht PE-onderwerp 2012 is vastgesteld voor openbaar, intern en overheidsaccountants. Via artikelen op Accountant.nl en andere media, alsmede door het houden van rondetafelgesprekken wordt getracht de professioneel-kritische houding van accountants verder aan te moedigen.

Ook AiBs dienen zich bewust te zijn van het feit dat het dragen van de RA/AA-titel verplichtingen schept ten aanzien van hun persoonlijke en professionele gedrag. Om die reden heeft het ledengroepbestuur Accountants in Business van de NBA in 2011 het project Ethiek voor accountants in business gestart. Onderdeel van dit project betreft de verplichte training Beroepsethiek voor AiBs voor 2012 en 2013.

Waarborging onafhankelijkheid; raad van commissarissen als opdrachtgever accountantOm de onafhankelijkheid van accountants te waarborgen stelt de NBA in het Plan van Aanpak voor de rol van de raad van commissarissen te versterken en de aansturing van de accountant exclusief bij hen te beleggen. Op 13 september 2011 publiceerde de NBA haar adviesrapport ‘De Raad van Commissarissen als opdrachtgever van de accountant’ waarin dit voorstel verder is uitgewerkt. Tijdens de debatbijeenkomst ‘Bondgenoten’ op 5 oktober 2011 ontving de NBA brede steun

Stimuleer de accountant om kwaliteit en toegevoegde waarde te

leveren. Wie dat niet kan leveren, wordt (uiteraard figuurlijk) ten

grave gedragen. En terecht.

Marcel Pheijffer, hoogleraar accountancy Universiteit Nyenrode

9Jaaroverzicht 2011

voor de aanbevelingen uit het rapport. In december gevolgd door erkenning van het rapport als best practice, door de Moni-toring Commissie Corporate Governance Code.

Code voor accountantsorganisatiesIn het najaar 2011 publiceerde de NBA het consultatiedocument ‘Code voor Accountantsorganisaties met een oob-vergun-ning’. De Code moet leiden tot meer toezicht binnen en transparantie van accountantsorganisaties. De NBA oogstte tijdens de debatbijeenkomst ‘Toezicht en transparantie’ veel lof voor dit initiatief. Ook minister De Jager laat in een rapportage aan de Tweede Kamer zijn waardering blijken. Dat accountantsorganisaties steeds transparanter worden, bewijst het op 30 juni gepresenteerde NBA-onderzoek Transparantieverslagen 2010. Wel zijn op de gebieden ‘beschrijving en interne evaluatie van het systeem van kwaliteitsbeheersing’ nog verbeteringen mogelijk.

Nyenrode-onderzoek ‘The impact of the public audit’Tijdens de Accountantsdag 2011 werden de resultaten van het op initiatief van de NBA uitgevoerde Nyenrode-onderzoek naar de impact van accountantscontrole gepresenteerd. Een uniek project vanwege het feit dat de data rechtstreeks uit de circa 150 accountantsdossiers van beursfondsen en andere grote ondernemingen worden verkregen. Een moedige stap ook van de betrokken kantoren die zich hiermee kwetsbaar opstellen. Het onafhankelijke wetenschappelijke onderzoek toont aan dat accountants er toe doen: in veel gevallen wordt de jaarrekening voor het afgeven van de verklaring gecor-rigeerd door toedoen van de accountant. Omdat het onderzoek geen verklaring geeft voor een deel van de niet-verwerkte verschillen wordt een vervolgonderzoek geëntameerd. De publicatie hiervan heeft inmiddels plaatsgevonden.

Het onderzoek heeft ook internationaal de aandacht getrokken. AccountancyAge en de Financial Times besteedden er aandacht aan en IFAC heeft het onderzoek verzonden naar de ceo’s van de 25 grootste lidorganisaties.

Meer informatieve rapportagesHet kernthema Verbreding poortwachtersfunctie heeft geleid tot tal van initiatieven. Op 1 september 2011 discussieerden gebruikers, verschaffers, politici en accountants in een rondetafelbijeenkomst over de informatieve waarde van de contro-leverklaring, onder de titel ‘Heldere signalen’. De opmerkingen uit deze sessie vormden belangrijke input voor de NBA-reac-tie aan de International Auditing and Assurance Standards Board.

De communicatie tussen accountant en aandeelhouder stond centraal in de debatbijeenkomst ‘De aandeelhouderswaarde van de accountant’, gehouden op 8 september 2011. Ter gelegenheid van de bijeenkomst verscheen ook de gelijknamige bundel. Jan Maarten Slagter, directeur VEB, pleitte tijdens het debat voor een grotere rol van de accountant tijdens de aandeelhoudersvergadering.

Accountants moeten de externe stakeholders als belangrijkste

klant gaan beschouwen, in plaats van het rapporterende bedrijf.

Rients Abma, directeur Eumedion

Toezicht en transparantie; een code voor accountantsorganisaties

Verbreding poortwachtersfunctie; meer informatieve rapportages voor aandeelhouders, financiers en andere belanghebbenden

10Jaaroverzicht 2011

Op 4 oktober vond in samenwerking met DNB en Nyenrode het debat ‘Risicoperceptie = risicowerkelijkheid’ plaats, over de samenwerking tussen financiële instellingen, toezichthouders en accountants: het zgn. tripartiete overleg nieuwe stijl. Volgens Joanne Kellerman, directeur DNB, is het tripartiete overleg een goede weg ingeslagen: toezichthouders, banken en accountants werken nu pro-actiever, gerichter en frequenter met elkaar samen dan twee jaar geleden. Direct resultaat hiervan was de in december 2011 gepubliceerde Audit Alert 22 ‘De controle van staatsobligaties met landenrisico’ die in samenspraak met DNB en de AFM tot stand kwam.

Het adviesrapport ‘Verbreding poortwachtersfunctie; Meer zekerheid bij meer informatieve rapportages’ vormde belang-rijke input voor het debat op 21 november 2011. Het rapport gaat in op de informatie die naar huidige maatschappelijke opvattingen dient te worden opgenomen in de jaarrekening, het directieverslag en het RvC-verslag en op de rol van de accountant hierbij. Gezien de huidige onduidelijke rol van de accountant ten aanzien van de overige informatie in de jaar-stukken en de behoefte van gebruikers aan hogere zekerheid pleit de adviescommissie voor een meer geïntegreerde rap-portage. De NBA heeft inmiddels de IAASB opgeroepen in contact te treden met het International Integrated Reporting Committee over assurance die accountants bij dergelijke rapportages zouden kunnen geven.

Project Kennis DelenOok het project Kennis delen valt onder het kernthema Verbreding poortwachtersfunctie. Doel van het twee jaar geleden gestarte NBA-project Kennis delen is om de collectieve kennis van accountants te gebruiken om vroegtijdig (systeem-)risico’s te signaleren in verschillende maatschappelijke sectoren. Ook in 2011 werden wederom een aantal sectoren onder de loep genomen (zie kader).

Het project Kennis delen blijft niet beperkt tot de publicatie van Publieke Management Letters. Zo kreeg de in 2010 uitge-brachte PML ‘Nieuwe bakens voor de zorg’ in 2011 een vervolg in de vorm van een tweetal NBA-wijzers om de accountants en bestuurders van zorginstellingen een handvat te bieden bij de waardering van zorgvastgoed in de jaarrekening. Ook reageerde de NBA kritisch op een maatregel van minister Schippers. Dit naar aanleiding van een voorgenomen wijziging van de regeling verslaggeving WTZi die in strijd zou zijn met het grondbeginsel van het getrouwe beeld.

Project Kennis delen 2011

• Openbrief‘Uwpensioenisonzeker’overdepensioensector(februari) De NBA beveelt hierin aan om deelnemers aan pensioenregelingen beter voor te lichten over onzekerheden rondom hun (toekomstig) pensioen en de risico’s die zij lopen.

• Publiekemanagementlettervastgoedsector:‘Zegwaarhetopstaat’(juni) Dat de structurele leegstand van kantoren alleen is aan te pakken door meer samenwerking van alle betrokken partijen, is een van de aanbevelingen uit de PML. Inmiddels hebben de NBA en stichting VastgoedCert een platform opgericht voor accountants en taxateurs waarbij gestreefd wordt naar eenduidige richtlijnen voor de waardering en taxatie van commercieel vastgoed. Ook heeft de NBA in december de praktijkhandreiking 1117 Risicoanalyse accountantscontrole vastgoed uitgebracht. Deze handreiking gaat over de mogelijke risico’s bij de waardering van vastgoed en fraude, als- mede de door de accountant te nemen maatregelen.

• Publiekemanagementletterglastuinbouwsector:‘Vanvakmanschapnaarondernemerschap’(november) Hierin beveelt de NBA tuinbouwondernemers aan om de winst uit hun bedrijf niet direct te investeren in uitbreiding van de onderneming, maar eerst voldoende financiële buffers te kweken.

11Jaaroverzicht 2011

De initiatieven van de NBA hebben een gunstig effect op de waardering voor het beroep. Dit blijkt onder andere uit:

• dehernieuwdediscussiemetdeledenoverdekoersvanhetberoependeberoepsorganisatie;• positieveaandachtmetwaarderingvooreenberoepsgroepdiezichkwetsbaardurftoptestellenenmaatregelendurft te nemen om het vertrouwen te herstellen;• positievereactiesvanuitdepolitiek;• ondersteuningvanhetPlanvanAanpakdoordeministervanFinanciënrichtingdeTweedeKamer;• kamervragennaaraanleidingvansignalenenaanbevelingenuitdePubliekeManagementLetters;• verbeterderelatiesmetbestaandetoezichthoudersennieuweoverlegstructuren,zoalshetplatformNBA-taxateurs;• aandachtvooronzesignalenindediversesectoren.

Naar aanleiding van de discussies in de Tweede Kamer besluit de minister van Financiën tot een brede consultatie over een aantal beleidskwesties rond het accountantsberoep. De NBA-voorstellen vormen onderdeel van het consultatiedocument accountancy dat het ministerie van Financiën in december 2011 uitbrengt.

Daarnaast hebben de plannen van de NBA een positief effect gehad op de berichtgeving in de media. De berichtgeving was positiever van toon dan in het jaar ervoor.

Adviescollege voor BeroepsreglementeringMet de installatie van het Adviescollege voor Beroepsreglementering eind 2010 en de daaronder ressorterende subcom-missie Assurance, Non-assurance en Ethiek in 2011 erkent de NBA het belang van hoogwaardige beroepsstandaarden.

Om deze taak goed te kunnen vervullen heeft het Adviescollege in 2011 een enquête uitgezet onder accountants met de vraag of er behoefte bestaat aan nieuwe regelgeving en waar de huidige regelgeving onvoldoende tegemoet komt aan de wensen. De resultaten zijn gebundeld in de publicatie ‘Faciliteren, niet frustreren’.

Naast regelgeving publiceert het Adviescollege zgn. Praktijkhandreikingen, om leden te helpen bij de toepassing van regel-geving. De door het Adviescollege uit te brengen Audit Alerts zijn bedoeld om leden te wijzen op actuele issues die mogelijk van invloed kunnen zijn op de accountantswerkzaamheden (zie kader).

Accountants zullen terug moeten naar de tijd dat zij hun functie

uitoefenden ten behoeve van het maatschappelijk verkeer.

Een rechte rug en een goede rekenmachine zijn daarbij essentieel.

Jan Maarten Slagter, directeur VEB

Effecten Plan van aanpak

12Jaaroverzicht 2011

Publicaties in het kader van beroepsuitoefening

Praktijkhandreikingen• Praktijkhandreiking1115:Aanpassingoordeelcontroleverklaringbijmateriëletekortkomingenindetoelichtingop de jaarrekening• Praktijkhandreiking1116:Controlepensioenfondsenenontwikkelinglevensverwachting• Praktijkhandreiking1117:Risicoanalyseaccountantscontrolevastgoed• Praktijkhandreiking1118:HetoptredenvandeaccountantindeAVA• Praktijkhandreiking1119:Naderetoelichtingenindecontroleverklaring

Audit Alerts• AuditAlert22:Controlevanstaatsobligatiesmetlandenrisico’s In overleg met DNB en AFM uitgebracht in verband met de Griekenlandcrisis• AuditAlert23:Bijdragevanaccountantsaanrelevanteverslaggevingtijdenscrisis• AuditAlert24:Paragraafterbenadrukkingvanaangelegenhedenindecontroleverklaringingevalvanvoorgenomen korting pensioenaanspraken op of vóór 1 april 2013

Effectiviteit en efficiëntie: meer relevantie met minder middelen

Effectiviteit en efficiëntie als kernprioriteiten gaan vooral over het functioneren van de beroepsorganisatie zelf. Kernpriori-teiten die rechtstreeks voortvloeien uit het eind 2009 gepubliceerde fusievoorstel NIVRA-NOvAA, met als doel: het leveren van kwalitatief betere output met meer relevantie en een grotere impact, tegen lagere organisatiekosten.

Meer met minderMeer met minder kan alleen als de kwaliteit van de uitvoering verder wordt verbeterd. Goede communicatie, samenwerking en afstemming onderling tussen alle betrokkenen, bureaumedewerkers, commissieleden en bestuurders is daarbij onont-beerlijk. Met de samenvoeging van beide bureaus in één NBA-pand eind 2010 is een belangrijke eerste stap gezet.

2011 was het eerste kalenderjaar dat NIVRA en NOvAA samen optrokken als NBA, met een gezamenlijke begroting en activiteitenplan en gezamenlijke bestuursvergaderingen. Ook zijn vooruitlopend op de formele fusie de verschillende Ledengroepbesturen geïnstalleerd, die inmiddels hun activiteitenplannen voor 2012 hebben opgesteld. Voor de Ledengroep Accountants in Business betreft dit voornamelijk de positieve voorzetting van de succesvolle activiteiten die samen met de Vereniging van Registercontrollers worden gevoerd, onder de naam: NBA-VRC (voorheen Controllersinstituut).

2011 was een bijzonder jaar voor de medewerkers van NOvAA en

NIVRA omdat zij voor het eerst als NBA-medewerkers hebben

samengewerkt, waarbij verschillen werden overbrugd en een

goede werksfeer is ontstaan.

Anne-Marike van Arkel, directeur NBA

13Jaaroverzicht 2011

Intern heeft de organisatie ook flinke voortgang geboekt met het verder stroomlijnen van de verschillende interne proces-sen. Daarbij hoort ook een betere onderlinge afstemming intern en tussen de diverse commissies en Ledengroepen. Om dit in de grip te krijgen worden maandelijks managementrapportages opgesteld. Ook kan in dit kader het in 2011 gestarte ERP-project worden genoemd, dat in 2013 zal moeten leiden tot een volledige integratie van de financiële en administra-tieve processen.

Andere zaken die in 2011 zijn opgepakt betreffen het nadrukkelijker monitoren en afstemmen van de nationale en interna-tionale agenda’s; NIVRA- en NOvAA-vertegenwoordigers in alle internationale organen ontmoeten elkaar periodiek om de klokken gelijk te zetten.

Meten is wetenDe effectiviteit van projecten en services kan alleen worden vastgesteld vanuit het perspectief van de ontvanger of gebrui-ker. Feedback van belanghebbenden en leden is daarbij essentieel. Dit verslagjaar heeft de NBA al enkele eerste stappen gezet in deze richting. Voorbeelden zijn: de eerdergenoemde enquête van het Adviescollege voor Beroepsreglementering, de PE-enquête, tevredenheidsmetingen naar aanleiding van evenementen, gebruikersonderzoeken in verband met de nieuwe websites en het peilen van meningen via consultatiedocumenten.

Minder contributieDe samenvoeging van beide bureaus, de verbeterde samenwerking en een goede planning en controlcyclus hebben dit jaar niet alleen geleid tot betere producten en diensten, maar ook tot efficiencyverbetering door synergievoordelen. Met als gevolg dat al in de Ledenvergaderingen 2011 door beide besturen een contributieverlaging per 1 januari 2012 kon worden afgekondigd. Sneller dan was voorzien volgens het fusiedocument en ruim boven het in het fusiedocument afgesproken weerstandsvermogen.

Gemiddelde contributie accountant 2011-2013

Personeelsbezetting van NBA en van de gelieerde instellingen

e 900

e 850

e 800

e 750

e 700

e 650

2011 2012 2013

155

150

145

140

135

130

125

Gelieerde instellingen

NBA

2010

12

140

2011

13

134

14Jaaroverzicht 2011

Innovatie, als kernprioriteit, is primair gericht op het stimuleren van vernieuwing in het beroep. Veel van de vernieuwing ten aanzien van de (openbare) beroepspraktijk ligt besloten in het Plan van Aanpak, waarin ook het project Kennis delen is ondergebracht. Voorts heeft de NBA een voortrekkersrol op het gebied van SBR/XBRL, waar momenteel wordt gewerkt aan een specifieke verklaring. Ook zet de NBA het onderwerp maatschappelijk verantwoord ondernemen op de mkb-agenda. Het ontwikkelen van een succesvolle simulatieomgeving voor de praktijkstage kan eveneens als een vernieuwing worden beschouwd. Innovatie is ook nadrukkelijk gekoppeld aan de NBA-jaarplannen voor 2011, waarbij iedere afdeling innova-tieve projecten heeft opgepakt. Op het vlak van communicatie en ledenservice leidt dit tot een geslaagde inzet van ‘social media’ en een gewaardeerde evenementen app.

Met het bestempelen van educatie als een van de beleidsprioriteiten 2011-2013 is het beleid ten aanzien van het vergro-ten van de belangstelling voor het beroep en de instroom in de accountantsopleidingen van voorgaande jaren door de NBA voortgezet. Het accent ligt daarbij op beroepsvoorlichting aan middelbare scholieren en studenten met als doel hen enthou-siast te maken voor het accountantsberoep en om de opleiding tot AA en RA te gaan volgen.

Daarnaast wordt, mede ter verbetering van de kwaliteit van de instroom in het beroep, veel aandacht gegeven aan het verzor-gen van de praktijkopleidingen tot AA en RA, de NOvAA-beroepsopleiding en de afstemming met het onderwijsveld en de CEA.

BeroepsvoorlichtingOok in 2011 zijn verschillende voorlichtingsactiviteiten opgezet door de NBA. Voor studenten waren deze aanvankelijk nog sterk geënt op de campagne ‘AA-Worden’. In de loop van het verslagjaar is dit omgezet naar ‘Accountant worden’. Met een eigen magazine ‘Accountant worden’, een eigen website en een lespakket voor hbo-scholen ‘Accountancy files’, de vroegere ‘AA-files’. Om studenten en kleine kantoren met elkaar in contact te brengen werden zgn. Kleinekantorendagen op hoge-scholen georganiseerd, ook was de NBA aanwezig op de Carrièrebeurs.

Naast de studentencampagne is ook de voorlichting aan vwo- en havo-scholieren voortgezet dit jaar. Zo is de NBA verte-genwoordigd op een tweetal onderwijsbeurzen, worden gastlessen gegeven op 62 havo/vwo-scholen en wordt opnieuw het Accountancy Event georganiseerd, waarbij havo/vwo-scholieren de gelegenheid krijgen om te ervaren hoe het is om accountant te zijn. Ook veel tijd is besteed aan de voorbereiding van de nieuwe scholierencampagne ‘Een accountant ziet alles’ die in het voorjaar van 2012 is gelanceerd. Zowel bij gastlessen op middelbare scholen als bij het verzorgen van gast-colleges voor studenten maakt de NBA gebruik van zgn. ambassadeurs, zowel AA’s als RA’s.

Ook in het mkb zijn er uitdagingen genoeg; voor de beroeps-

organisatie en voor de accountant zelf. Het staat alleen wat

minder vaak in de krant.

Dirk ter Harmsel, voorzitter NOvAA

Innovatie: stimuleren van vernieuwing in het beroep

Educatie: bijdragen aan verbetering van de in- en uitstroom van de opleidingen

15Jaaroverzicht 2011

In 2011 is in opdracht van de NBA een imago-onderzoek uitgevoerd onder jongeren, waarbij met name is gekeken naar het effect van de campagne ‘Zo, nu weet u wat een accountant doet’. Dit betrof een kwalitatief onderzoek naar de motiva-tie van jongeren en studenten om te kiezen voor de accountantsstudie. Hieruit bleek dat jongeren nog een beperkt beeld hebben van wat accountants doen en dit beeld is met name functioneel georiënteerd: cijfers en rekenen. De menselijke aspecten ‘soft skills’ kwamen minder aan bod. In de nieuwe campagne ‘een accountant ziet alles’, worden met name deze aspecten van de accountantsfunctie benadrukt.

De opleidingen tot AA en RAIn 2011 is de NBA-onderwijscommissie gestart met de evaluatie van het huidige opleidingsmodel voor de accountants-opleidingen (AA en RA). De commissie betrekt hierbij ook het aspect van de studeerbaarheid van de opleidingen. In het komende verslagjaar volgt de rapportage.

De Praktijkopleiding AA wordt vanaf september 2011 in twee varianten aangeboden: een brede mkb-variant en een mkb-controlevariant. Omdat het voor veel AA-trainees lastig is in de praktijk voldoende controlewerkzaamheden te verrichten, zijn in 2011 simulatie-opdrachten voor jaarrekeningcontroles ontwikkeld. Hierdoor kunnen ook zij voldoen aan het on-derdeel controle van de Praktijkopleiding AA. De ervaringen met de in december georganiseerde pilot simulatieopdracht zijn positief. In 2012 zullen meerdere simulatietrainingen worden aangeboden.

Ondersteunen positie en functioneren mkb-accountants

In 2011 zijn veel mkb-gerelateerde projecten gestart, dan wel voortgezet vanuit NOvAA en NIVRA. In 2012 wordt een nieuw mkb-actieprogramma opgesteld en geïmplementeerd om mkb-accountants voor te bereiden op ingrijpende veranderingen van de mkb-accountancypraktijk als gevolg van de verdergaande digitalisering en automatisering.

Ondersteuning mkb-praktijkEen ontwikkeling die grote invloed heeft op de mkb-praktijk betreft Standard Business Reporting (SBR). Dit was voor de NBA aanleiding om vroegtijdig op te trekken met andere partijen zoals Logius, banken, Kvk en het CBS. In 2011 is veel tijd besteed aan de voorlichting aan intermediairs, waaronder accountants. Meer dan 1500 deelnemers bezochten in het najaar van 2011 de door de gezamenlijke partijen georganiseerde voorlichtingsbijeenkomsten. Omdat SBR vanaf 1 januari 2013 als enige aanlevermethode van de VpB en IB van kracht wordt, zal de NBA de voorlichting in 2012 nadruk-kelijk voortzetten.

Brochures 2011 ter ondersteuning mkb-praktijk

• Modelrapporten2010(Leidraad1en3)(januari)• HandleidingNederlandsecontrolestandaardenbijcontrolesinhetmkb(oktober)• Brochure‘Mijnaccountantspraktijk’alsreactieopdeslechtereviewresultatenbijvooralrecentgestarte accountantspraktijken (december)

Effectmeting voorlichting

16Jaaroverzicht 2011

Om de accountant te profileren als dé adviseur en vertrouwenspersoon van het mkb is in 2011 voortgeborduurd op de NOvAA-campagne ‘U doet goede zaken met een accountant’. Een aantal NOvAA-ondernemersbrochures zijn opnieuw uitge-bracht als NBA-uitgave, ZakenZine werd voorgezet als digitaal NBA-magazine en het Zakenzakboekje kreeg eveneens een NBA-look-and-feel. Ook was de NBA met haar mkb-ambassadeurs vertegenwoordigd tijdens de Week van de Ondernemer en op verschillende KvK-evenementen, zoals de Overnamedag, Wet- en regeldag 2011 en de Landelijke startersdagen.

• DeNBAverzorgdein2011bijna600KvK-spreekuren• 10.000exemplarenZakenzakboekje2011werdenverstrekt

Nieuwe beleidsprioriteit en nieuw mkb-actieprogramma 2012Door verdergaande digitalisering van administratieve werkzaamheden zal de mkb-accountancypraktijk in de toekomst fors gaan veranderen. Dat betekent dat de adviserende rol van de accountant veel belangrijker wordt: ‘van administreren naar adviseren’.

Om goed voorbereid te zijn als mkb-accountant en om zijn rol als vertrouwenspersoon en hoogwaardige dienstverlener nu en in de toekomst blijvend te kunnen vervullen heeft het NBA-bestuur in november 2011 besloten ‘Het ondersteunen van de positie en het functioneren van mkb-accountants’ toe te voegen aan de NBA-beleidsprioriteiten 2011-2013. Hiermee krijgt de mkb-accountant een duidelijker positie binnen de beroepsorganisatie. Het ledengroepbestuur Openbare Accoun-tants (LOA) neemt dit project onder haar hoede.

Blik op 2012

Voor de periode 2011-2013 heeft het NBA-bestuur vijf beleidsprioriteiten benoemd: reputatie, de mkb-praktijk, innovatie, educatie, en efficiency en effectiviteit. Verbetering van het maatschappelijk gezag van accountants en herstel van ver-trouwen in het beroep zullen onverminderd aandacht krijgen. De discussie zal zich primair richten op het ontwikkelen van een nieuwe toekomstagenda voor het beroep. Daartoe zullen er de nodige initiatieven worden ontplooid op terreinen als onderwijs, informatietechnologie, nieuwe vormen van verantwoording en assurance, en gedrag en cultuur. Het dit voorjaar gehouden digitale debat kan worden beschouwd als kick off van deze discussie, die moet leiden tot een ‘houtskoolschets’ van het toekomstig beroep, te presenteren op de Accountantsdag in november. Herstel van reputatie zal ook tot uiting ko-men in een verscherpt toetsings- en handhavingsbeleid. Uit de jaarlijkse toetsingen door AFM, de overheid en onze eigen toetsingsorganen blijkt dat daar nog steeds aanleiding voor is. Dit beleid zal onder andere tot uitdrukking komen in een aangescherpte Verordening kwaliteitstoetsing en convenanten met de AFM en de Belastingdienst. Tenslotte zal worden gestart met de ontwikkeling van een nieuwe, heldere en meer toegankelijke Verordening gedragscode.

Mkb-voorlichting

In 2011 heeft de NBA een breed gedragen basis gelegd

voor de mkb-accountant van de toekomst.

Jochem Beekhuizen, bestuurslid NOvAA

17Jaaroverzicht 2011

De ondersteuning van de mkb-accountant is eveneens prioriteit voor 2012 en 2013. Dat heeft alles met innovatie te maken. De praktijk in het mkb verandert in hoog tempo, als gevolg van snelle ontwikkelingen in digitalisering, nieuwe eisen die de overheid stelt aan het aanleveren van fiscale informatie en de opkomst van nieuwe concurrenten. De NBA presenteert in 2012 een visie op de mkb-praktijk voor de komende jaren en ondersteunt die met praktische ondersteuning van en onder-ling debat over de praktijk. Dat alles als onderdeel van het actieprogramma MKB-accountant. De inrichting van de opleiding gaat verder dan alleen de mkb-praktijk. Steeds nadrukkelijker wordt de behoefte gevoeld aan specialisatie als vervolg op een brede basisopleiding. Maar ook bijzondere aandacht voor de ontwikkeling van een profes-sioneel-kritische instelling, ethische vraagstukken, een rechte rug en communicatieve vaardigheden tijdens de basisoplei-ding is een punt van aandacht, net als de verbetering van de in- en uitstroom.

De ledengroepbesturen zullen in 2012 een belangrijke rol spelen in de activiteiten van de beroepsorganisatie. Het leden-groepbestuur Openbaar Accountants heeft een regiefunctie bij het formuleren en uitwerken van het mkb-beleid. Het ledengroepbestuur Accountants in Business zal zich naast het ethiekprogramma gaan richten op het reguliere onderwijs, met name ten behoeve van niet-controlerend accountants. Het ledengroepbestuur Intern- en Overheidsaccountants zal zich toeleggen op vraagstukken op het terrein van governance, risk & compliance en enkele specifieke thema’s in de pu-blieke sector, waaronder kwaliteitsverbetering naar aanleiding van reviews en de verhouding tussen eisen van openbaar-making en geheimhouding.

Voor de NBA-organisatie zelf zijn zorgvuldig financieel beleid en verbetering van de efficiëntie en effectiviteit tot speerpunt benoemd. Voor 2012 en 2013 betekent het dat we de laatste hand leggen aan de integratie van de operationele en bestuur-lijke organisatie.

Voor hun bijdrage mogen leden een pro-actieve, alerte en efficiënte beroepsorganisatie verwachten, met een hoge relevan-tie en impact. Een beroepsorganisatie waarvan we hopen dat die zich in het volgende jaaroverzicht, met medewerking van de Eerste Kamer, ook formeel mag presenteren als de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants.

Treed naar buiten en laat zien waar u mee bezig bent. Niet alleen

om zelf weer trots te zijn op uw vak, maar ook om het beroep van

accountant aantrekkelijk te houden voor de toekomst.

Jan Kees de Jager, minister van Financiën

18Jaaroverzicht 2011

Benoeming leden subcommissies AdviescollegeHe NBA-bestuur heeft met ingang van 2011 de leden be-noemd van de subcommissies Ethiek, Assurance en Non-assurance die opereren onder het nieuwe Adviescollege voor Beroepsreglementering. Uitgangspunt hierbij is dat alle benodigde expertises (grote kantoren, kleine kantoren, openbaar accountants, intern- en overheidsaccountants alsmede accountants in business) zijn vertegenwoordigd in zowel het college als de subcommissies.

Nieuwe verklaringengeneratorBegin januari publiceerde de NBA een aangepaste versie van de Verklaringengenerator. In deze versie zijn de belang-rijkste controleverklaringen, die vanaf 15 december 2010 van toepassing zijn, opgenomen. Medio 2011 verscheen een update van de voorbeeldteksten die als bundel gratis werd verstrekt aan bestellers van HRA editie 2010.

Uitreiking Kristal aan KPNKPN is de eerste winnaar van De Kristal, de nieuwe prijs voor het beste mvo-jaarverslag van Nederland. Het mi-nisterie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I) reikt deze prijs samen met de NBA jaarlijks uit aan de organisatie met het meest transparante jaarverslag op het gebied van mvo.

Het jaar 2009 verslagenDe financiële verantwoording van ziekenhuizen laat op veel punten te wensen over, vooral informatie over risico’s en risicomanagement is onder de maat. Dat blijkt uit ‘Het jaar 2009 verslagen’, het jaarlijkse onderzoek van de NBA naar de kwaliteit van de jaarverslaggeving. Het eerste exem-plaar is op 20 januari uitgereikt aan Jos Streppel, voorzitter van de Monitoring Commissie Corporate Governance. Praktijkhandreiking (PH) 1115 Praktijkhandreiking 1115 schrijft voor dat accountants ontbrekende informatie in hun verklaring moeten opne-men als de onderneming onvoldoende openheid van zaken geeft in zijn toelichting op de jaarrekening. De nieuwe praktijkhandreiking is een toelichting op standaard 705 over oordeelaanpassing in de controleverklaring.

Het jaar 2011 in Beeld

Januari

1 januari Benoeming leden subcom-missies Adviescollege

12 januari Nieuwe verklaringen-generator

18 januari Seminar ‘Risico-management bij medeoverheden’

18 januari Uitreiking Kristal aan KPN

20 januari Update Leidraden 1 en 3

20 januari Het jaar 2009 verslagen

24 januari Praktijkhandreiking (PH) 1115

Bijna 2 miljoen pageviews

Accountant.nl in 2011

(+ 27,6% tov 2010)

19Jaaroverzicht 2011

Nieuw blad ‘Accountant’ en ‘Accountant.nl’ vernieuwdBegin februari is het eerste nummer van het magazine ‘Accountant’ verschenen. Het nieuwe huisorgaan van de NBA als opvolger van ‘de Accountant’ en ‘Accountant-Adviseur’. Tegelijkertijd is Accountant.nl vernieuwd als digitale tegenhanger van het blad, met dagelijkse nieuws-voorziening voor het gehele accountantsberoep en een podium voor opinie en debat voor leden en belanghebbenden.

Open brief aan pensioensectorAls uitkomst van het project Kennis delen publiceerde de NBA begin februari een open brief aan de pensioensector met als titel ‘Uw pensioen is onzeker’. Daarbij riep zij de sector op om deelnemers aan pensioenregelingen beter voor te lichten over onzekerheden rondom hun (toekom-stig) pensioen en de risico’s die zij lopen. Het bestaande Uniform pensioenoverzicht (UPO) voorziet onvoldoende in deze informatiebehoefte.

Kleinekantorendag Hogeschool RotterdamTijdens deze mini-carrièrebeurs hebben kleine en middelgrote kantoren met een vacature of stageplaats zich gepresenteerd aan accountancystudenten. In de loop van het jaar zijn ook elders dergelijke bijeenkomsten georganiseerd door de NBA, als extra service voor kleinere kantoren en accountancystudenten.

Reactie op initiatiefnota PlasterkTer bevordering van de controlekwaliteit en ter waarbor-ging van de onafhankelijkheid heeft Tweede Kamerlid Plasterk medio februari een nota ingediend: ‘De accoun-tancy na de crisis’. Plasterk pleit daarbij voor verplichte wisseling van accountantskantoor elke zes jaar en voor een algeheel verbod op de combinatie van audit- en adviesdiensten bij dezelfde onderneming. De NBA heeft in haar reactie aangegeven dat de voorgestelde maatre-gelen, zoals verplichte kantoorroulatie en strikte schei-ding van controle en advies, gevolgen hebben voor de controlekwaliteit en leiden tot lastenverhoging. De NBA is geen voorstander van verplichte kantoorroulatie en is van mening dat controlegerelateerde adviesdiensten in de toekomst nog wel moeten worden toegestaan in combi-natie met controle.

Februari

1 februari Nieuw blad ‘Accountant’ en ‘Accountant.nl’ vernieuwd

1 februari Update HRA delen 1 en 1A

2 februari Open brief aan pensioensector

21 februari Reactie op initiatiefnota Plasterk

15 februari Controle-verklaringen ook in Engels

9 februari Kleine kantorendag Hogeschool Rotterdam

9 februari Nieuw lespakket voor hbo-studenten; AA-Files

109 meldingen van

onrechtmatig titelgebruik

in 2011

20Jaaroverzicht 2011

NBA groot op LinkedInDe teller voor de begin 2011 opgerichte LinkedIn-groep van de NBA staat begin maart op ruim 6.600 leden. Daarmee is de NBA LinkedIn groep in korte tijd uitgegroeid tot een van de grootste van Nederland en staat daarmee in de top 50.

NBA ZakenzakboekjeAls opvolger van de NOvAA-uitgave verscheen in maart de NBA-versie van het Zakenzakboekje. Deze NBA-pocket geeft ondernemers antwoord op vragen als: hoe schrijf ik een ondernemersplan, welke investeringsregelingen zijn er en met welke belastingen krijg ik te maken? Zaken waar een mkb-accountant wel raad mee weet.

NBA-Wijzer 1: waardering van zorgvastgoedOm accountants en bestuurders van zorginstellingen een handvat te bieden bij de waardering van zorgvastgoed in de jaarrekening 2010 verscheen eind maart NBA-Wijzer 1. In deze Wijzer wordt aangegeven welke informatie op grond van de Regeling Verslaglegging WTZi en RJ-richtlijn 655 ten minste moet worden opgenomen in de toelichting bij de jaarrekening 2010.

Start Programmacommissie Professional scepsisIn het voorjaar 2011 is als onderdeel van het Plan van Aanpak de Programmacommissie gestart met de uitrol van een beroepsbreed programma om de professioneel-kritische houding van de accountant te bevorderen. Ener-zijds door het opzetten van PE-trainingen en anderzijds door het kweken van awareness bij de beroepsgroep door over dit onderwerp te publiceren in de ‘Accountant’, op de websites en in andere media.

In het najaar 2011 is een survey onder leden en stakehol-ders uitgezet over de professioneel-kritische instelling van de controlerend accountant. De resultaten ervan worden meegenomen in de verdere plannen voor 2012.

Het jaar 2011 in Beeld

Maart

9 maart Nieuwe website SBR-programma

11 maart NBA-stand op Carrièrebeurs

15 maart NBA groot op LinkedIn

24 maart NBA Zakenzakboekje

29 maart NBA-Wijzer 1: waardering van zorgvastgoed

30 maart Wet op accountantsberoep naar RvS

30 maart Start Programmacommissie Professional scepsis

21Jaaroverzicht 2011

Installatie NBA-projectgroep ‘Mvo in het mkb’Om accountants werkzaam voor en in het mkb praktische handvatten te geven om de duurzame prestaties van hun cliënten zichtbaar te maken heeft de NBA de projectgroep ‘Mvo in het mkb’ opgericht. De projectgroep bereidt onder meer een publicatie en een interactieve website voor met praktische informatie en praktijkvoorbeelden.

Week van de OndernemerDe NBA was aanwezig op ‘De Week van de Ondernemer’ hét grootste mkb-ondernemersevent in Nederland. Onder het motto: ‘U doet goede zaken met een accountant’ wer-den mkb-ondernemers voorgelicht over de voordelen van het samenwerken met een accountant. Leden van NIVRA en NOvAA konden gratis naar dit evenement. Scholieren maken kennis met accountantsberoepHet NBA Accountancy Event voor havo- en vwo-scholieren was dit jaar succesvol en goed bezocht. Scholieren uit de bovenbouw kregen de kans op een interactieve manier kennis te maken met de vele facetten van de accoun-tantsvak. Ook werden de verschillende opleidingsmoge-lijkheden uiteengezet.

International UpdateElk jaar organiseert de NBA een bijeenkomst om vak-technisch verantwoordelijken van accountantskantoren,interne accountantsafdelingen en andere belangstel-lenden in een vroeg stadium te informeren over interna-tionale ontwikkelingen op het terrein van accountancy. Dit keer werd onder meer ingegaan op integrated repor-ting en de actieplannen van IAASB en FEE.

April

7 april Installatie NBA-project-groep ‘Mvo in het mkb’

12-14 april Week van de Ondernemer

27 april Bijeenkomst Postactieve accountants

29 april Voorbeeld-verklaringen financiële instellingen beschikbaar

21 april International Update

16 april Scholieren maken kennis met accountantsberoep

Ruim zeventig RA’s veroordeeld

wegens niet nakomen

PE-verplichting

22Jaaroverzicht 2011

Debatcyclus 2011De debatreeks 2011 stond dit jaar in het teken van het Plan van Aanpak Accountancy. Nadat het plan eind 2010 is ge-publiceerd, zijn in het voorjaar uit diverse belangengroepen Adviescommissies ingesteld die het plan verder hebben uitgewerkt. In het najaar heeft dit onder meer geleid tot een groot aantal debatbijeenkomsten en publicaties.

KvK OvernamedagDe KvK overnamedag 2011 vond dit jaar plaats op twaalf locaties in het land. De NBA was kennispartner tijdens dit evenement.

Kwaliteit mkb-kantoren moet beterUit de kwaliteitsonderzoeken 2010 uitgevoerd door het College Kwaliteitsonderzoek van het NIVRA en de Raad van Toezicht van de NOvAA blijkt dat de kwaliteit van ac-countantskantoren werkzaam in het mkb flink omhoog moet. Verbeteringen zijn nodig bij meer dan een derde van de beoordeelde accountantskantoren. De NBA werkt aan preventieve maatregelen om de kwaliteit van met name startende kantoren te verbeteren, zoals de later dit jaar uitgebrachte brochure ‘Mijn accountantspraktijk’. Deze brochure helpt accountants die een eigen accountants-praktijk willen starten zich te oriënteren, waarbij zij speci-fiek worden gewezen op de belangrijkste beroepsvereisten.

Het jaar 2011 in Beeld

Mei

19 meiOndernemersbrochures ‘U doet goede zaken met een accountant’, ‘Bedrijfsovername’ en ‘Bedrijfsoverdracht’

16 Mei KvK Overnamedag

25 meiKwaliteit mkb-kantoren moet beter

Meer dan 11.000 deelnemers

aan VERA-/Vedaa- en

CI-VERA-opleidingen

4 meiNieuw meldsysteem ongebruikelijke transacties 11 mei

Debatcyclus 2012

23Jaaroverzicht 2011

Rol internal audit in Corporate Social ResponsibilityEen studie van INTAC en IIA Nederland wijst uit dat er voor de internal auditor een belangrijke rol is weggelegd ten aanzien van Corporate Social Responsibility. Niet alleen achteraf bij de rapportering over de behaalde resultaten, maar ook bij de inbedding van duurzaamheid in de pro-cessen van de organisatie.

PML Vastgoedsector ‘Zeg waar het op staat’Tijdens de PROVADA op 9 juni presenteerde de NBA haar 4e Publieke Management Letter (PML). Dit keer over de vastgoedsector. Brede samenwerking van betrok-ken partijen om de structurele leegstand aan te pakken, eenduidige waardering van commercieel vastgoed volgens internationale regelgeving en aandacht voor duurzaam-heid, goed ondernemingsbestuur, fraudepreventie en risicomanagement zijn enkele van de door de NBA gedane aanbevelingen aan de sector.

SBR-standaard vanaf 1 januari 2013 verplichtVanaf 1 januari 2013 kunnen de aangiftes Inkomstenbe-lasting en Vennootschapsbelasting alleen nog maar via SBR worden aangeleverd. Het gaat daarbij om aangiftes die ondernemers rechtstreeks vanuit softwarepakketten doen of via hun accountants. De NBA participeert in dit project en in het najaar 2011 zijn verschillende voorlich-tingssessies georganiseerd.

ALV en themabijeenkomstTijdens de Ledenvergaderingen op 20 juni hebben NIVRA en NOvAA besloten met ingang van 2012 de contributies te verlagen. Als gevolg van bezuinigingen en de syner-gievoordelen van de fusie kan deze verlaging versneld worden ingevoerd. In beide Ledenvergaderingen zijn ook de NBA Beleidsprioriteiten 2011 - 2013 gepresenteerd en goedgekeurd. De NOvAA heeft verder in haar ALV ook een nieuwe voorzitter gekozen, Dirk ter Harmsel, en twee nieuwe bestuursleden, Karin van Wijngaarden en Jochem Beekhuizen. Voorafgaand vond de themabijeenkomst ‘Zichtbaar verantwoorden’ over mvo in het mkb plaats.

Juni

1 juniRol internal audit in Corporate Social Responsibility

20 juni ALV en themabijeenkomst

30 juniDebatsessie ‘Het glazen huis’

15 juni PH 1116 Controle pensioenfondsen en levensverwachting

15 juniInnovatiedebat NBA Young profs

9 juniSBR-standaard vanaf 1 januari 2013 verplicht

9 juniPML Vastgoedsector‘Zeg waar het op staat’25 mei

Kwaliteit mkb-kantoren moet beter

8.600 deelnemers

aan LinkedIngroep NBA

24Jaaroverzicht 2011

GriekenlandcrisisMet het oog op de schuldencrisis in Griekenland riep de NBA begin juli haar leden op om bij een opdracht tot beoordeling van de halfjaarcijfers 2011 toe te zien op een transparante wijze van rapporteren door de onderneming. Bijvoorbeeld op het punt van de juiste waardering van Griekse staatsobligaties.

Twee varianten Praktijkopleiding AAVanaf 1 september 2011 biedt de NOvAA twee varianten van de Praktijkopleiding AA aan: de brede mkb-variant en de mkb-controlevariant. De brede variant komt overeen met de ‘oude’ praktijkopleiding AA, de controlevariant is nieuw.

Accreditatie KOAHet College Kwaliteitsonderzoek (CKO) heeft in juli het Samenwerkingsverband Kwaliteitstoetsing Overheids-accountants (KOA) geaccrediteerd. Hierdoor kan de KOA, namens het college, kwaliteitsonderzoeken bij accoun-tantsafdelingen van de overheid uitvoeren.

Sparren met NBA vertrouwenspersoonWie als accountant te maken krijgt met gewetensnood of slapeloze nachten heeft vanwege dreigende juridi-sche procedures, kan daarover vertrouwelijk overleggen met een onafhankelijke collega. NIVRA-leden kenden dit vertrouwelijk collegiaal overleg al. Nu staat deze mogelijk-heid voor alle accountants open.

Het jaar 2011 in Beeld

Juli / augustus

20 juliTwee varianten Praktijkopleiding AA

20 juliNOvAA Beroepsopleiding breidt uit

20 juliAccreditatie KOA

15 juliCI heet nu: NBA-VRC

27 juliSparren met NBA vertrouwenspersoon

6 juliBundel HRA deel 3 Voorbeeldteksten beschikbaar

8 juli Griekenlandcrisis

600 eerstejaarsstudenten

aan de slag met AA-Files

25Jaaroverzicht 2011

27 juliSparren met NBA vertrouwenspersoon

Code voor accountantsorganisatiesAccountantsorganisaties met een oob-vergunning moeten onafhankelijke toezichthouders benoemen binnen hun orga-nisatie. Ook worden zij aangespoord tot meer openheid bij de verantwoording via het transparantieverslag. Onderwerpen uit de code die de NBA ter consultatie aan de leden heeft voorgelegd en een uitwerking van het Plan van Aanpak Ac-countancy. Dat de transparantieverslagen zijn verbeterd, blijkt uit de NBA-beoordeling van de transparantieverslagen 2010 gepresenteerd op 30 juni 2011. Wel is er ten aanzien van de beschrijving van het systeem van kwaliteitsbeheersing winst te behalen.

Verplicht PE-onderwerp 2012De besturen van NIVRA en NOvAA hebben het onderwerp professioneel-kritische instelling (PKI) aangewezen als ver-plicht onderwerp voor permanente educatie voor 2012. PKI is één van de speerpunten uit het Plan van Aanpak Accoun-tancy. Voor Accountants in Business bestaat deze verplichte permanente educatie voor 2012 en 2013 uit een training Beroepsethiek. De NBA heeft meerdere voorlichtingssessies georganiseerd voor opleidingsorganisaties, zodat ook zij deze verplichte PE-cursussen kunnen geven. Debatbijeenkomst ‘De aandeelhouderswaarde van de accountant‘De accountant moet zich blijven richten op zijn controleren-de taak, maar daarover wel beter communiceren met de aandeelhouders. Dit was een van de belangrijkste conclusies

uit het door Eumedion, NBA en VBA uitgevoerde onderzoek dat centraal stond in deze bijeenkomst. Andere aanbevelin-gen zijn dat het directieverslag moet worden meegenomen in de controle en dat accountants zich meer moeten richten op toekomstgerichte informatie.

NYPD 2011 Spijkers met koppenOp zaterdag 10 september vond het Jaarevent van de NBA Young Profs plaats over professioneel-kritische houding, pro-fessional judgement en je rug recht houden. Ruim 130 young profs kwamen af op dit event in De Fabrique in Utrecht.

Adviesrapport RvC als opdrachtgever accountantAls uitwerking van het Plan van Aanpak Accountancy ver-scheen medio september het adviesrapport ‘De Raad van Commissarissen als opdrachtgever van de accountant’. Bood-schap was dat de RvC bij organisaties van openbaar belang een zwaardere rol moeten krijgen bij selectie van en toezicht op het werk van accountants.

Verbod op commerciële prikkelsAccountants die wettelijke controles verrichten moeten primair worden beoordeeld en beloond op basis van de kwa-liteit van hun werk. Dat stelt de NBA in het eind september gepubliceerde consultatiedocument ‘Verbod op het belonen van commerciële prikkels bij wettelijke controleopdrachten’. Dit verbod zal uiteindelijk zijn weerslag krijgen in de nog aan te passen Verordening Accountantsorganisaties (VAO).

September

1 septemberCode voor accountantsorganisaties

1 septemberDebatbijeenkomst ‘Heldere signalen’

7 septemberVerplicht PE-onderwerp 2012

8 september Debatbijeenkomst ‘De aandeelhouderswaarde van de accountant‘

10 september NYPD 2011 Spijkers met koppen

13 septemberAdviesrapport RvC als opdrachtgever accountant

21 septemberNieuwe code verzekeraars

29 septemberVerbod op commerciële prikkels

26Jaaroverzicht 2011

29 april - Voorbeeld-verklaringen financiële instellingen beschikbaar

Bijeenkomst Tripartiete overleg nieuwe stijl Op 4 oktober werd in samenwerking met Nyenrode het se-minar risicoperceptie = risicowerkelijkheid georganiseerd, met Gerrit Zalm als spreker. Het Tripartiete overleg nieuwe stijl, een overleg tussen financiële instellingen, toezicht-houders en accountants, stond daarbij op de agenda. Algehele conclusie is dat de toegevoegde waarde van het overleg breed wordt erkend en dat er voor accountants volop kansen liggen voor een nog prominentere rol.

Verbreding poortwachtersfunctie accountantAccountantscontrole moet zekerheid verschaffen over meer aspecten van de onderneming dan nu het geval is en de accountant moet in zijn controleverklaring duidelijker zijn over zijn controlewerk en de reikwijdte van zijn ac-countantscontrole. Zie hier de de voornaamste conclusies uit het NBA-adviesrapport ‘Verbreding poortwachters-functie, meer zekerheid bij meer informatieve rapportages’. Gezien de onduidelijkheid bij het publiek pleit de NBA voor een meer geïntegreerde rapportage. De NBA heeft dit punt inmiddels aangekaart bij de IAASB.

Strategie in het jaarverslag onderbelichtIn verband met de uitreiking van Henri Sijthoffprijs op 24 oktober 2011 presenteerde de NBA haar onderzoek onder 73 Nederlandse beursgenoteerde bedrijven. De NBA voert in het kader van deze prijs jaarlijks een aantal thematische onderzoeken uit. Dit jaar was de insteek van het onderzoek in hoeverre bedrijven voldoen aan de IASB-handreiking

over het opnemen van strategische informatie in het direc-tieverslag. Aangetoond wordt dat ondernemingen hieraan meer aandacht moeten besteden in hun jaarverslag.

NBA wijzer 2: waardering zorgvastgoedZorginstellingen AWBZ/GGZ moeten voor de opstelling van de jaarrekening 2011 hun vastgoedportefeuille opnieuw beoordelen om vast te stellen of er in 2011 moet worden afgewaardeerd. Dit was de voornaamste boodschap van de eind oktober gepubliceerde NBA-wijzer bestemd voor ac-countants, bestuurders en toezichthouders in de zorg.

Het jaar 2011 in Beeld

Oktober

4 oktoberBijeenkomst Tripartiete overleg nieuwe stijl

5 oktoberWet op accountants-beroep naar TK

5 oktoberDebatbijeenkomst Bondgenoten

13 oktoberVerbreding poortwachters-functie accountant

13 oktoberPublicatie resultaten PE-enquête

19 oktoberResultaten enquête Adviescollege

24 oktoberStrategie in het jaarverslag onderbelicht

Uitreiking Sijthoffprijs

27 oktoberNBA wijzer 2: waardering zorgvastgoed

27 oktoberNBA-reactie op brief minister en nota Plasterk

11 oktoberInstallatie Leden-groepbestuur AIB

6 oktoberOverhandiging AFM-rapport aan NBA

831 Seminars verzorgd

door VERA, Vedaa en

CI-VERA in 2011

27Jaaroverzicht 2011

29 april - Voorbeeld-verklaringen financiële instellingen beschikbaar

27 oktoberNBA wijzer 2: waardering zorgvastgoed

27 oktoberNBA-reactie op brief minister en nota Plasterk

NBA/VRC Jaarcongres Klant 3.0Het ook dit jaar weer goed bezochte NBA/VRC-jaarcongres kende als thema: Klant 3.0. Ofwel hoe kunnen bedrijven succesvol concurreren op service en hoe kan een finan-cieel professional er voor zorgen dat toegevoegde waarde leveren aan klanten en goede financiële prestaties hand in hand gaan? Sprekers als Hans van Leeuwen (T-Mobile), Niek Hoek (Delta Lloyd) en Cor Molenaar (hoogleraar eMarketing en Distance Selling EUR) gaven hun boeiende visie op dit thema.

Handleiding controlestandaarden in het mkbTer ondersteuning van de mkb-praktijk publiceerde de NBA begin november de ‘concept-Handleiding Nederland-se controlestandaarden bij de controles in het mkb’. Doel hiervan is beroepsbeoefenaren inzicht te geven in de toe-passing van deze controlestandaarden en hen te helpen bij het efficiënt uitvoeren van kwalitatief hoogwaardige controles in het mkb. De publicatie is voor leden gratis te downloaden op www.mijnnba.nl.

Publieke managementletter over glastuinbouwTijdens de Accountantsdag op 23 november is de Publieke Management Letter ‘Van vakmanschap naar ondernemer-schap’ gepresenteerd. De publicatie is de uitkomst van het NBA-project Kennis delen over de sector glastuinbouw. Belangrijkste aanbeveling: eerst zorgdragen voor voldoen-de financiële buffers en dan pas investeren.

Accountantsdag 2011De Accountantsdag 2011 was de drukst bezochte Accoun-tantsdag ooit. Meer dan 1.300 leden en relaties van de NBA hadden zich aangemeld. Dit keer met inleidingen van prof. Andreas Kinneging en minister van Financiën Jan Kees de Jager over ethiek en het terugwinnen van vertrouwen.

Nyenrode-rapport The impact of the public auditTijdens de Accountantsdag presenteerde prof. Leen Paape de uitkomsten van het Nyenrode-onderzoek naar de impact van accountantscontrole. Conclusie was dat circa 72% van de belangrijke controleverschillen die door ac-countants werden geconstateerd, leidden tot wijzigingen in de jaarrekening van de betrokken bedrijven. In de ove-rige 28% van de gevallen gebeurde dat niet. In 2012 heeft een vervolgonderzoek plaatsgevonden naar de oorzaak. Saldering bleek een belangrijke verklaring. De resultaten werden op 20 april 2012 gepresenteerd.

Wet- en RegeldagOp 29 november vond op vijftien locaties weer de Wet-en-Regeldag 2011 plaats. De NBA was wederom kennispart-ner tijdens dit evenement, waar specialisten ondernemers bijpraten over de belangrijkste wijzigingen op het gebied van belastingen, personeel en het afdekken van risico’s.

November

2 novemberNBA/VRC Jaarcongres Klant 3.0

4 novemberHandleiding controlestan-daarden in het mkb

7 november NBA op Landelijke Startersdag KvK

8 novemberJaarverslag Klachten-commissie NIVRA/NOvAA

14 novemberInstallatie ledengroepbestuur openbaar accountants

21 november DSM beste mvo-verslag 2010

23 novemberPublieke management-letter over glastuinbouw

23 NovemberAccountantsdag 2011

24 novemberNyenrode-rapport The impact of the public audit

29 novemberWet- en Regeldag

28Jaaroverzicht 2011

Het Jaar verslagen 2010Op 6 december is het eerste exemplaar van ‘Het jaar 2010 verslagen’ uitgereikt aan Ronald Gerritse, voorzitter AFM. Deze 16e editie bevat deelonderzoeken naar de kwaliteit van verslaggeving in Nederland. Met dit keer o.m. aandacht voor pensioencontracten en -verplichtingen in jaarrekening van ondernemingen, verslaggeving van pensioenfondsen en naleving van de Code Banken.

Lancering websites nba.nl, mijnnba.nl en nbaopleidingen.nlAls volgende stap in het fusietraject ging op 8 december een aantal nieuwe NBA-sites in de lucht. Een belangrijke stap voor NBA-leden die nu voor al hun informatie terecht kunnen op een site. Voor de NBA betekent dit dat informatie niet langer op meerdere sites bijgehouden hoeft te worden.

VERA, Vedaa en CI passéVERA en VEDAA werken voortaan samen onder de naam NBA Opleidingen met een programma-aanbod gericht op leden die werkzaam zijn in Accountancy. CI-VERA is veranderd in NBA- VRC Opleidingen en biedt een programma aan gericht op leden van NBA en VRC die werkzaam zijn in financieel ma-nagement.

ALV NIVRAIn verband met het veranderde boekjaar en de op handen zijn-de formele fusie had de Ledenvergadering 2011 een beperkte agenda. Naast de benoeming van twee nieuwe bestuursleden, Jos van Huut en Henny Kapteijn, werden de leden geïnfor-

meerd over de NBA-activiteiten over tweede helft van 2011 en werd een vooruitblik naar 2012 gegeven.

Alertheid bij controle van risicovolle staatsobligatiesDe medio december uitgebrachte Audit Alert 22 waarschuwt accountants extra zorgvuldig te zijn bij de controle van jaarrekeningen waarin staatsobligaties met landenrisico voorkomen. Deze audit alert die in samenwerking met DNB en AFM tot stand is gekomen, is met name gericht op financiële instellingen. Naast de Audit Alert is een publieksbrochure uitgebracht over de rol van de accountant bij banken.

Invoering één Europese betaalmarktDe Europese Commissie heeft besloten tot de invoering van één Europese betaalmarkt in 2012/2013; het zgn. Single Euro Payments Area (SEPA). Om aan de tijdlijnen van de SEPA-verordening te kunnen voldoen, is in Nederland het Nationaal Forum voor de SEPA-migratie (NFS) opgericht. Het NFS wordt geleid door DNB en ook de NBA participeert hierin.

Consultatiedocument AccountancyHet ministerie van Financiën consulteerde eind december een aantal beleidsvraagstukken over accountancy die in sa-menwerking met de AFM en de NBA tot stand zijn gekomen. De uitkomsten van deze consultatie zullen worden meegeno-men in de definitieve Nederlandse standpuntbepaling over de voorstellen van de Europese Commissie.

Het jaar 2011 in Beeld

December

6 decemberHet Jaar verslagen 2010

8 decemberLancering websites: nba.nl, mijnnba.nl en nbaopleidingen.nl

8 decemberVERA, Vedaa en CI passé

7 decemberInstallatie Ledengroep-bestuur intern- en overheids-accountants

16 decemberAlertheid bij controle van risicovolle staatsobligaties 21 december

Engelstalige voorbeeldbrieven beschikbaar

21 decemberInvoering één Europese betaalmarkt

15 decemberBrief aan minister Schippers over zorg-vastgoed

23 decemberConsultatie-document Accountancy

9 decemberALV NIVRA

29Jaaroverzicht 2011

23 decemberConsultatie-document Accountancy

30Jaaroverzicht 2011

Colofon

Dit jaaroverzicht heeft betrekking op het boekjaar 1 januari 2011 tot en met 31 december 2011.

RedactieNBA

BeeldMarja Brouwer

OpmaakMadeggs

VerschijningsdatumMei 2012

Antonio Vivaldistraat 2 - 81083 HP AmsterdamPostbus 79841008 AD Amsterdam

T 020 3010301F 020 3010302E nba@nba.nlI www.nba.nl