le jaargangfebruari

i3kiilFIN DIT NUMMER:

Videofilm 'Waag je eens in eenth eolog i sche bi bl iotheekr

Congres "De Semiotiek van hetvisuele'

Promotie Theo Clemens

Promotie Donald Loose

De 250ste afgestud eerde

Vereniging voor Afgestud eerd en:"Theoloog binnen de zwakzin-nigenzorg', een bijdrage vanWernerv.d. Wouw

VERENIGING VOOR AFGESTUDEERDEN

THEOLOOG BINNEN DE ZWAKZINNIGENZORG

KORIE BERICHTENHalf maart verschijnt hetrapport van de Verkenningscom-missie Godgeleerdheid;10 maart 1989, 16.15 uur, AulaKUB: AÍscheidsrede prof.dr. G.Bouritius;16 maart 1989, TFï: studiedagrond bevrijdingstheologie;4.11 en 18 april 1999, avond:lezingen over Godservaringen,St. Oelbert Gymnasium,Oosterhout.Voorjaar 1989: lezingencyclusrondom Visualisering, geor-ganiseerd door de CommissieCulturele Zaken.

Gezondheidszorg a/s plaats voorzingevingsvragen

ln verschillende sectoren van degezondheidszorg zijn theologenwerkzaam. De wijze waarop zij huntaak verrichten is niet alleen af-hankelijk van eigen inzichten enopvattingen, maar wordt vooral be-paald door de specifieke situatie, dieaan elke sector binnen de ge-zondheidszorg eigen is. De gezond-heidszorg is één van de weinigeplaatsen buiten de kerken waar sys-tematisch met zingevingsvragenwordt omgegegaan. Niet op delaatste plaats omdat dit financiëel(nog) mogelíjk wordt gemaakt. Juistop deze - niet strikt kerkelijkeplaatsen is ruimte voor zingevings-vragen van meer algemene aard. Datmaakt deze plaatsen interessant alshet gaat om de theologische reÍlec-tie op de vraag: welke zingevings-vragen stelt de mens zich in dezepost-christelijke tijd en hoe gaathij daarmee om nu de vertrouwdekaders zijn weggevallen of minderrelevant zijn geworden? Voor het

theologische bedrijf is een wissel-werking met juist déze praxis vanwezenlijk belang.

De eigen aard van zingevingsvragenbi n nen d e zwakzin ni genzorg

Binnen de gezondheidszorg neemt dezorg voor geestelijk gehandicapteneen bijzondere plaats in. Het omgaanmet zingevingsvragen is binnen dezetak van zorg van geheel andereaard. Dat heeft natuurlijk te makenmet de eigen mogelijkheden en be-perkingen van de gehandicapten ende kwetsbaarheid die daaruan hetgevolg is. Het zal duidelijk zijn datde zwakzinnige medemens vaak nietin staat is zinvragen op een voorons gebruikelijke wijze te stellen.Toch vraagt ook hij erom in

existentieel opzicht verstaan teworden. Daarom is het een opgavevan eerste orde om vooral goed tekijken in plaats van te luisteren.lmmers de wijze waarop de menszich manifesteert, dan wel aananderen verschijnt onthult op welkemanier hij oorspronkelijk zijn

N

existentiële behoeften heeft ingevuld.ln ziin gedragsuitingen - hoemerkwaardig in onze ogen vaak ook- ligt het zingevingsverhaal van dezwakzinnige besloten. Gedrag is ernooit "zo maar". Het heeft altijd eenverwijzende betekenis. Altijd weerkan de vraag gesteld worden: opwelke wijze geeft de manier waaropdeze mens zích in zijn gedragmanifesteert uitdrukking aan demanier waarop hij zin aan zijnleven geeft? Het is zeer fundamen-teel, dat deze vraag in de zwakzin-nigenzorg gesteld wordt, omdatdaarmee het referentiekader ook bijhet zingevende moment van de ge-handicapte zélf gelegd wordt en nietalleen bepaald wordt door een be-paalde ideologie of reductionistischemensvisie. Dat vergroot bovendien demogelijkheid dat we het gedrag vandeze mens eerder accepteren, jazelfs leren respecteren. Vanuit zin-gevingsoogpunt beschouwd, krijgthet gedrag niet zelden een bepaaldperspectief.

Een hermeneutisch proces

Door te denken vanuit het zingevend"verhaal" van de gehandicapte, wordtonmiddellijk invloed uitgeoefend oponze eigen houding ten opzichte vanhem en onze zorgrelatie. Om devraag te kunnen beantwoorden watde levenszin van dit gedrag is, ishet noodzakelijk de zwakzinnigemens te kunnen "beleven". K. Jaspersspreekt in dit verband van "verste-hen": jezelf openstellen voor dezemens, zodal ziin zingevingsmomentkan worden meebeleefd. Dit zal niethet qeval kunnen ziin bii noq niet

Drs. Werner v.d. WouwWerner van de Wouw deed in 1983doctoraal-examen in de specialisatiebasispastoraat. Hij schreef onderleiding van prof.dr. H. Boeracker endrs. F. Beelen een scriptie over "Opweg naar een emancipatorisch pas-toraat. Pastor en pastoranten opzoek naar intersubjectiviteit". Hij is

sinds 1982 als theoloog verbondenaan de woon- en werkgemeenschapvan geestelijk gehandicapten Eckart-dalte Eindhoven.

Drs. Wernerv.d. Wouw

beantwoorde eigen levensvragen; ofwanneer bepaalde zingevingsvragenniet meer gesteld worden of wordengereduceerd tot dogmatisme. Open-staan voor het eigen levensverhaalis daarom voorwaarde. Bovendienzouden we het zingevende moment inhet gedrag van de ander niet andersdan op grond van persoonlijke bele-ving kunnen begrijpen, omdat datgedrag altijd intentioneel van aardis. Vaak zal het nodig zijn kennis tehebben van en te kunnen omgaanmet de verwijzende betekenis vansymbolen, (religieuze) beelden, ritue-len, magisch denken of handelen.Soms kan kennis van onbewuste im-pulsen of motieven ons helpen. Maaraltijd is het fenomenologische ver-staan een hermeneutisch proces,waarin het belangrijk is bewust teworden van eigen historie, motieven,vragen naar zingeving, waarden ennormen. Het spreekt vanzelf dat degrootste treÍzekerheid omtrent dui-ding van gedrag oÍ motieven gegevenis, indien deze hermeneutisohe me-thode getoetst wordt in de kringvan allen die betrokken zijn bij dezorg van deze mens.

De taak van de theoloog

Hoewel het bovenstaande niet hetexclusieve domein van de theoloogis, maar een onvervreemdbare op-dracht van allen die deel hebbenaan de zorg, kan wel gezegd wordendat de theoloog het zingevende mo-ment uitdrukkelijk tot object vanaandacht en reÍlectie neemt en dathij in het "verstaansproces" eenbelangrijke begeleidende rol veruult.Samenoevat zouden wii ziin taak in

een viertal aspecten willen aandui-den:1. Vanuit zijn specifieke kennisheeft hij een belangrijke functie inhet helpen verstaan van het zin-gevende moment in het gedrag vandeze mens; hij kan helpen hettypisch eigene in een breder pers-pectieÍ te plaatsen;2. Hij heeft een belangrijke rol inhet begeleiden van het hermeneu-tisch proces van verstaan. Omdat ditveronderstelt zelf-verstaan, zal hijhet introspectief vermogen van dezorgverleners trachten te vergroten.3. Omdat het normatieve karakterwezenskenmerk is van elke interactiein de zorgrelatie - en dus ook in

het "verstehen" - zal hij mede eentaak hebben in het onthullen van denormering welke zowel ten grondslagligt aan persoonlijke opvatting alsaan zorg- en begeleidingsoptieken.4. Tenslotte heeft de theoloog eenbelangrijke taak in het bevragen vande ethische implicaties van dediverse aspecten van beleid enbegeleiding: bijvoorbeeld gedrags-beïnvloede medicatie, therapeutischeaanpak erfelij kheidsonderzoek e.d.

Tenslotte

Het moge duidelijk zijn, dat Ceeigen aard van omgaan met zinge-vingsvragen binnen het veld van dezwakzinnigenzorg niet alleen boeiendis, maar door zijn betekenisvolkarakter, dat de grenzen van heteigen werkveld zeker overschrildt,ook de moeite waard is om meer inhet vízíer te komen voor systema-tisch theologisch onderzoek. Daar-voor was deze beperkte bijdrage eenimpliciete pleidooi.*samenvatting van een eerder gele-verde bijdrage il.tTheologischeFaculteitTilburs 1.f3Academielaan 9 :u

mPostbus 901 535000 LE ïilburgtelefoon: 013-662580

De Nleuwsbrief is een uitgave vande Theologische Faculteit Tilburg.de Nieuwsbrief verschijnt in

beginsel viermaal per jaar.

Samenstelling: Marian de WijsFoto's: Ben Bergmanslay-out: Ralph van Delft

COLOPHON: v ))e Nleuwsbrief ,.

""n ,,,our'. """

=

Cí3

EàJ!,L,7m

7ru

I