L i N i A a l

CULTURELE VERENIGING NIEUWERKERKEN

1824

MEDEDELINGEN VAN LINIAAL driemaandelijks tijdschrift

verschijnt in maart, juni, september, december

Jaargang XL, nummer 2, juni 2017 Afgiftekantoor: Aalst 1

40 jaar LiNiAal in 2017

Verantwoordelijke uitgever: Fredy De Schryver Terbekenstraat 51 - 9320 Nieuwerkerken

Mededelingen van LiNiAal, juni 2017 Secretariaat en verantwoordelijke uitgever: Fredy De Schryver, Terbekenstraat 51, 9320 Nieuwerkerken. Auteurs/redactie van jaargang 40: Fredy De Schryver, Eddy De Nijs, Rosa Huylebrouck, Raymond De Geyndt, Leo Bombeeck, Albert Van Vaerenbergh. Eindredactie: Fredy De Schryver (053/83.13.69) Elke auteur is verantwoordelijk voor de inhoud van zijn artikel en het respecteren en vermelden van de geraadpleegde werken en de geciteerde bronnen. Artikels en foto’s mogen niet worden overgenomen voor publicatie zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Artikels en foto’s mogen worden gebruikt op voorwaarde dat de bron duidelijk wordt vermeld: LiNiAal digitaal © 1977-2017 Digitaal archief van LiNiAal, culturele vereniging Nieuwerkerken. Website: www.liniaaldigitaal.blog E-mailadres: liniaal@live.be Het bestuur van LiNiAal is zeer dankbaar voor de steun die we, gedurende de voorbije 40 jaar, hebben gekregen van onze trouwe leden. Vanaf 2018 zullen we al onze leden voor de ‘kleine’ bijdrage van minimum 2,50 euro onbeperkte toegang verlenen tot

met de steun van

het splinternieuwe digitaal archief van LiNiAal. Ook alle nieuwe digitale uitgiftes zullen voor de leden beschikbaar zijn. Vanaf heden zijn er voor nieuwe leden enkel nog digitale abonnementen te verkrijgen. Als zij minimum 2,50 euro overschrijven op bankrekeningnummer: BE96 2930 1279 9005 met als mededeling hun e-mailadres zullen we hen toegang verlenen tot het digitaal archief van LiNiAal op de nieuwe blog.

40 jaar LiNiAal in 2017

Verantwoordelijke uitgever: Fredy De Schryver Terbekenstraat 51 - 9320 Nieuwerkerken

In 2017 viert LiNiAal zijn 40-jarig bestaan. Een ideale gelegenheid om alle medewerkers te bedanken die bijgedragen hebben om (enkele) duizenden bladzijden klaar te stomen in circa 160 afleveringen van onze mededelingen. Velen van hen hebben ons reeds verlaten maar zullen in 2017, meer dan ooit, in onze gedachten zijn voor al hun grote en kleine bijdragen. Zonder de inzet van al deze vrijwilligers was er geen LiNiAal geweest. Het bestuur van LiNiAal is hen hier zeer dankbaar voor. "1977-2002-2017: alle redactieleden en/of auteurs in deze periode" 1977-2002: Beirens, Jan - Callebaut, Dirk - Cassiman, Peter - Caudron, Freddy - Cecile, (Zuster) - Cherrette, Marnix - Cordemans, Paul - Daem, A.J. - De Boeck, Roger - De Brabander-Van Landuyt, Lena - De Nijs, Eddy - De Saedeleer, Charles - De Schryver, Fredy - De Sloover, Marcel - De Smet, Robert - De Sutter, Prosper - De Vuyst, Julien - Dierickx, Maria - Loy, Walter - Loy-Lauwereys, Christiane - P.C. - Robijns, A. - Robijns, Luc - Soin, Piet - V.I., W. - Van de Perre, Rudolf - Van der Biest, Ulric - Van Elslande, Rudy - Van Impe, Willy - Van Langenhoven, Bart - Van Schuylenbergh, Emiel - Van Vaerenberg, Geert - Illustraties en tekeningen: Paula De Smet-Deblaere 2003-2017: Aelbrecht, Daniel - Bavay, Lut - Bolding, Paul - Bombeeck, Leo - Caudron, Freddy - Cordemans, Paul - De Brabander, Karel - De Nijs, Eddy - De Roo, Urbain - De Schryver, Fredy - De Sutter, Prosper - De Vuyst, Julien - De Winter, M.M. - Dierickx, Maria - Huylebrouck, Roza - Lauwereys, Christiane - Lauwereys, Richard - Leroy, Frans - Loy, Jo - Meert, Thierry - Ottoy, Hedwig - Robijns, Luc - Steenhaut, Freddy - Strijpens, Hendrik - Van de Steen, Ann - Van der Biest, Ulric - Van Impe, Emilienne - Van Impe, Pierre - Vandevelde, Patrick Bestuur: Fredy De Schryver (voorzitter-secretaris), Luc Robijns (penningmeester), Raymond De Geyndt (webmaster), Eddy De Nijs, Marcel De Sloover, Christiane Lauwereys, Thierry Meert, Piet Soin en Willy Van Impe.

40 jaar LiNiAal in 2017

Verantwoordelijke uitgever: Fredy De Schryver Terbekenstraat 51 - 9320 Nieuwerkerken

Li Ni Aal

Gedurende bijna 300 jaar was een telg uit de adellijke familie de L i edekerke de dorpsheer in N i euwerkerken, één van de drie praterijen van A a l st. Op de voorzijde van de kaft staat het wapenschild van de gemeente Nieuwerkerken.

Inhoud van dit nummer: p. 1 Wandeling en barbecue

p. 2 Liniaal digitaal (R. De Geyndt)

p. 3 In Memoriam: Arlette Geubels (E. De Nijs)

p. 3-4 Nieuwerkerks Nieuws ( E. De Nijs)

p. 5-8 Sprokkel uit de stadsrekening van 1406-1407

(F. De Schryver)

p. 8-16 Bezittingen van de Kartuizers te NK (F. De Schryver)

p. 16-20 Ontsnapt aan Breendonk en Bergen Belsen

(A. Van Vaerenbergh)

p. 21-42 De bewoners van de wijk Edixvelde volgens de kaart van P.C.

Popp (± 1860) (E. De Nijs)

p. 42 A(B)N versus A(B)N (F. De Schryver)

p. 43-51 Mijn vroege familieherinneringen–Kraaiwinkel(R. Huylebrouck)

p. 52-56 Uit de afroepboeken van de O.-L.-V.-Hemelvaartkerk van NK.

De liturgische diensten in 1887. 11e afl. (F.De Schryver)

De gegevens op het adresetiket zijn opgenomen in het adressenbestand van en zijn bestemd voor intern gebruik door Liniaal, Terbekenstraat 51, 9320 Nieuwerkerken. Overeenkomstig de wetgeving terzake hebt u recht op kennisname en eventuele verbetering van de gegevens die op u betrekking hebben.

- 1 -

Wandeling en barbecue Op zondag 2 juli 2017 wandelen we opnieuw doorheen Nieuwerkerken. We komen samen aan de kerk om 14u.15 en vertrekken om 14u.30. Afstand van de wandeling: ongeveer 8 kilometer. Voor wie deze afstand te veel is, wordt een korter traject voorzien. Drink aangeboden door Liniaal, onderweg. We wandelen dit jaar door en langs de Nieuwerkerkse kouters: Hoezekouter, Moortelveld, Dries, Eekbos, Herrenthout, Brielkouter, De Penne, Larenbroek, Specht, Strek, Teerlingveld, Rijdent en Broekveld... Deelname aan de wandeling is gratis. Een ongevallenverzekering werd afgesloten. De deelnemers wordt een tweede drink aangeboden op het einde van de wandeling in de zaal Volkskring (toegang via de Vlaamsegaaistraat). We voorzien daar rond 17u.30 aan te komen. Daar wacht ons een lekkere barbecue, met op het menu: barbecueworst, gemarineerde kippenfilet en een gemarineerde varkensbrochette, daarbij een uitgebreide saladbar, een assortiment van sausjes, brood en boter, en krielaardappeltjes met fijne kruiden die ter plaatse in een grote pan gebakken worden. Prijs: 20 euro, dranken niet inbegrepen. Het aantal deelnemers dient aan de traiteur meegedeeld te worden vóór 26 juni. Wie wenst deel te nemen moet dus tijdig inschrijven. U bevestigt uw deelname door overschrijving van het vereiste bedrag op rekening van Liniaal BE96 29301279 9005 met vermelding “barbecue”. Wie te laat inschrijft, kan niet deelnemen. Wij wensen er de aandacht op te vestigen dat de bbq niet georganiseerd wordt om onze vereniging (financieel) te steunen. Enkel deelnemen dus omdat je er graag bij bent, voor de gezelligheid en de aangename babbel. Meedoen! Het zou wel eens de laatste keer kunnen zijn!

- 2 -

LiNiAal digitaal (www.liniaaldigitaal.blog) Sinds 18 december 2016 wordt het digitaal archief van ‘LiNiAal digitaal’ regelmatig bezocht door onze leden die hun e-mailadres reeds hebben doorgegeven… (via e-mail naar: liniaal@live.be) Enkele uitschieters… De pagina’s van het archief voor de betalende leden werden meer dan 1200 keer aangeklikt. De welkompagina van onze nieuwe blog werd ook bijna 1000 keer bezocht en de pagina’s met het (voorlopige) overzicht van ’40 jaar activiteiten’ en de ‘historiek’ van LiNiAal zijn goed voor bijna 600 hits. Sinds 18 december 2016 kregen we bezoekers uit België, Nederland, Frankrijk, Zuid-Afrika, Verenigde Staten en Oekraïne… Momenteel zijn de eerste 15 ‘volledige’ jaargangen van de periode 1977-1992 reeds beschikbaar. Deze jaargangen zijn afkomstig van het scanproject van de provincie Oost-Vlaanderen. De afzonderlijke delen van jaargang 38 (2015) en jaargang 39 (2016) zijn eveneens te raadplegen in het archief. Sinds maart 2017 is ook het eerste nummer van 2017 beschikbaar en het nummer van juni 2017 zal weldra volgen. Op vraag van onze ‘mobiele’ leden hebben we een poging gedaan om reeds een gedeelte beter toegangkelijk te maken. We testen momenteel enkele mogelijkheden uit zodat de gebruikers van tablet en smartphone de bestanden niet meer hoeven te downloaden. Alle betalende leden die ons hun e-mailadres hebben bezorgd hebben een e-mail ontvangen met de nodige info om dit uit te testen. Het bestuur van LiNiAal wenst de bezoekers van het digitaal archief veel aangename uurtjes leesplezier. Geef ons de nodige feedback via het contactformulier in het archief. Je kan ons laten weten wat je eerste indrukken en bedenkingen zijn. Alle mogelijke ‘tips’ van de leden van LiNiAal zullen er ongetwijfeld toe bijdragen om dit archief in de toekomst, op een degelijke wijze, verder uit te bouwen.

Raymond De Geyndt

- 3 -

In Memoriam

Arlette Geubels Op 7 mei 2017 overleed thuis, heel onverwachts, ons medelid Arlette Geubels. Zij werd geboren te Beveren op 6 augustus 1930. Zij studeerde Germaanse Filologie aan de Rijksuniversiteit van Gent. Zij was lerares aan de Dames van Maria te Aalst. Arlette was de weduwe van Lucien De Clercq. Zij woonde een 40-tal jaar in de Tolstraat (voordien Molenstraat). Arlette was ook bestuurslid van Aktueel Denken en gaf tot haar laatste dag Engelse les aan een groepje geïnteresseerde dames. Arlette was een bekend gezicht op het dorp: steeds keurig gekleed en te horen in een helder en vlekkeloos Nederlands. Zij heeft twee dochters: Iris en Heidi. Langs deze weg bieden wij haar familie onze oprechte deelneming aan.

Eddy De Nijs

Nieuwerkerks Nieuws Wat met de Nieuwerkerkse pastorie? De stad heeft het nodige budget voorzien om een aantal noodzakelijke onderhoudswerken te doen aan de pastorie. Vooraleer daar kan worden aan begonnen vraagt Onroerend Erfgoed Vlaanderen, zoals bepaald voor beschermde gebouwen, dat er eerst een beheersplan wordt opgesteld. Daarin wordt beschreven welke ingrepen mogelijk zijn. Vernieuwing van de elektriciteit en verwarming zijn in elk geval noodzakelijk. Welke bestemming de pastorie na het beëindigen van de werken precies gaat krijgen is nog onduidelijk: erfpacht, concessie, ... In elk geval moet het project een maatschappelijke meerwaarde hebben. Schepen Ann Van de Steen verzekert dat de pastorie beschikbaar zal zijn voor de komende kermisactiviteiten. Polyvalente zaal Schoolstraat De polyvalente zaal en de aanpalende gangen zijn aan opfrissing toe ten gevolge van waterinfiltratie en gebruiksslijtage. Ook het vermogen van teller en elektrische installatie zal worden aangepast aan de huidige geldende normen. In het gebouw zijn momenteel

- 4 -

ook geen kook- en afwasmogelijkheden, wat als gemis wordt ervaren bij verhuur. Schepen Ann Van de Steen (SD&P): “Deze dringende ingrepen zijn broodnodig om de polyvalente ruimte een nieuw elan te geven. Naast de verfraaiingswerken is vooral de plaatsing van een basickeuken en een afwasmogelijkheid een belangrijke meerwaarde voor de gebruikers van de zaal. Ik ben er stellig van overtuigd dat hierdoor meer mensen of organisaties de zaal zullen boeken. De kostprijs van deze werken werd geraamd op 52.086,87 EUR”. Parochiaal nieuws Op zaterdag 13 mei deden 30 jongens en meisjes hun plechtige communie. Tijdens deze viering werden ze gevormd door kanunnik Ludo Collin, kanselier van het bisdom Gent. Op zaterdag 20 mei deden 30 jongens en meisjes hun eerste communie. Voorganger was pastoor-deken Marc Verwaeren. Nieuwe verkeerskussens gepland in de Rijdentstraat Het college van burgemeester en schepenen heeft beslist tot het plaatsen van een verkeerskussen halfweg in de Rijdentstraat en de Spechtmeersstraat. Hiermee komt men tegemoet aan de vraag om sluipverkeer te voorkomen en de snelheid van de wagens te verlagen. Het kussen wordt bovenop de bestaande verharding aangebracht. De uitvoering (1 werkdag) gebeurt met een minimum aan verkeershinder. (Info : Nieuwerkerken leeft !)

Eddy De Nijs

(Vervolg van p. 56) van de aartsengelen (29 september) gevierd. Met dit feest drukt de Katholieke Kerk haar geloof uit dat alle mensen door Gods engelen worden begeleid, beschermd en bewaard.” (Wikipedia) In Nieuwerkerken wordt 4 september gekozen voor deze feestdag. Het jaargetijde voor Van Vaernewyck (Philippo of Theodoor, zie vorige aflevering) werd in 1886 blijkbaar niet uitgevoerd. Donderdag is het de feestdag van O.-L.-Vrouw Geboorte, een afgestelde heiligendag, d.i. een feestdag waarvan het vieren niet meer verplicht is. Maria had verscheidene titels waarmee ze werd aangeroepen. (cf. de litanie in de rozenkrans). Twee feestdagen van Maria waren O.-L.-Vrouw Geboorte en De Zoete Naam van Maria.

(wordt vervolgd) Fredy De Schryver

- 5 -

Sprokkel uit de stadsrekening van 1406-1407 en de toponiemen Kwalestraat, Kwalenhoekstraat en Koolstraat Freddy Caudron (+) en Wilfried Vernaeve publiceerden de eerste twee delen van de transcriptie van de stadsrekeningen van Aalst. Het eerste deel, verschenen in 2013, behandelt de rekeningen van de jaren 1395-1396, 1398-1399,1402–1405, het tweede deel, verschenen in 2016, de jaren 1405 – 1409. In de stadsrekening van 1406-14071 wordt Nieuwerkerken voor het eerst en de enige keer vermeld: Ghecocht jeghen Pietren Van Hoobosch ryshoud dat men heet faloerden de welke geleyt waren in den quaden wech te Regelsbrucghe toet VIc elke met IIII wissen ghebonden coste elc hondert 24 s. comt 7lb. 4s. Jan De Ruddere ende Heine Vanden Brande van dat zi den voors. wech holpen maken metgaders den goeden lieden vander prochien vander Nieuwerkerken elc eenen dach te 4s. sdaeghs, comt 8s. Het gaat hier over de vergoeding voor het herstellen van den quaden wech te Regelsbrucghe, waarmee wellicht de huidige Kwalestraat wordt bedoeld. Meteen vinden we een mogelijke verklaring voor het toponiem Kwalestraat: kwadestraat of straat in slechte staat. (cf. ook Mnl. quale = kwaal, slechte toestand). Om de slechte, meestal slijkerige weg te verbeteren werden er bussels rijshout, faloerden genaamd, in gelegd, hier 600 in totaal. Elk van die faloerden, een soort mutsaards, werd met 4 wissen bijeengebonden. De prijs van 100 faloerden bedroeg 24 schellingen, voor 600 was dat dan 7 pond 4 schellingen. Jan De Ruddere en Heine Vanden Brande ontvangen ieder 4 schellingen om een dag te hebben geholpen aan het herstellen van

1 Algemeen Rijksregister te Brussel, Rekenkamers, register nr. nr. 31418, f° 57 v°:

- 6 -

de weg, samen met de goeden lieden (de notabelen) vander prochien vander Nieuwerkerken. De Kwalestraat luidt in het Nieuwerkerks dialect [‘kuələstruət] (“koeëlestroeët”). Dat zou dan de dialectische weergave van “calestraat” zijn. Deze attestatie komt inderdaad voor. De eerste ons bekende vermelding dateert van 1719; ook in het landboek van ±1750 treffen we deze attestatie aan: “op de caelestraet”2. Het woord “kaal” (“cael) wordt in ons (huidig) dialect echter niet gebruikt. Het toponiem is ook niet verwant met de Aalsterse Koolstraat, kool luidt immers [kyəl] (‘kuel’) in het Nieuwerkerks. Toch werden er blijkbaar kolen gekweekt in de omgeving van de Kwalestraat, waarvan ‘coollochtinck’ (1735, Wet. Pas. reg. 1393, f°80) en ‘boomgaert en coolhof in Nieuwerkerken aan de Qualestraat’ (1778, Wet. Pas. reg. 1416 f°199) getuigen. De attestatie “Quaysestraat” (1602, Wet. Pas. reg. 1288 f°32) lijkt dan weer verwant met “den quaden wech”, hierboven vermeld. In de Wettelijke Passeringen van de stad Aalst (schepenakten)3, komt Caelestraat, Calestraat, Kalestraat overwegend voor, de eerste maal in 1719. De eerste vermelding van Qualestraat dateert van 1746, nadien nog een aantal keren: Qualstraat (1763), Qualestraat (1767), Quaelestraat (1771), maar merkelijk minder dan Calestraat. Op de Hollandse kadasterkaart van 1830 staat Kwalestraat vermeld. Deze benaming werd door P.C. Popp op zijn kadasterkaart van ±1860 overgenomen: “chemin de la ville d’Alost à Aygem”. Beide kaarten hebben het ook over de “Kaelenhoekstraat” (op de wijk Edixvelde), terwijl de Atlas van de Buurtwegen in 1843 als officiële naam Kwalenhoekstraat vermeldt, wat tot vandaag zo is gebleven. Het toponiem ‘Qualenhoek’ duikt in de Wet. Pas. slechts éénmaal op, in 1773 (reg. 1413, f°193v°): “110 R(oeden) weide in Nieuwerkerken op Edixvelde, genaamd den Qualenhoeck”. In ons dialect spreekt men van “kwaal’noek”, wat nagenoeg overeenkomt

2 In het Metingboek van 1633 komt het toponiem niet voor. 3 Zie: Wilfried Vernaeve, Regesten op de Wettelijke Passeringen van de stad Aalst, 15 delen. Voor deze attestatie zie: S.A.A., nr. 1381 f°131v°

- 7 -

met de AN-uitspraak, dit in tegenstelling met de dialectische uitspraak [‘kuələstruət] voor Kwalestraat. Mogen we samenvattend besluiten dat de benaming Kwalestraat – toponiem dat ook in Bambrugge voorkomt – afgeleid is van “quaden weg”, die een “quale” (een kwelling) was voor de gebruikers ervan? Of was het een “kale weg”, waar oorspronkelijk weinig of geen huizen stonden? Middelnederlands voor kaal is “cale, cael, calu” (cf. de familienaam de Caluwe). Kan “caluwe wech” “quale wech” geworden zijn? We legden dit voor ons toch wel verwarrend toponiem voor aan dr. Luc Van Durme. Hij schreef het volgende: De vorm waarvan moet worden vertrokken is natuurlijk Kwade Straat. Deze vorm draagt ook het correcte etymologische uitgangspunt. Kwaad, nu gerealiseerd als kaat . De vormen met kwaal- gaan terug op een verkeerd neerpennen van de naam. (Kwaal- komt toponymisch nooit primair voor, wel kwel 'bron-', en kwelm 'onvaste grond'). De vorm Kwaal is het dus beginnen doen in de spelling, gevoed door volksetymologie. In de realisatie echter krijg je een tweede ontsporing: kaale, weer door volksetymologie. Wat voor een geval van dubbele verkrachting! Met Koolstraat is er wellicht geen verband (andere realisatie: kool met scherplange o). Ik doe nog een poging tot vereenvoudigde hertaling van het bovenstaande:

- De juiste verklaring voor Kwalestraat is: straat in slechte staat, een slechte weg. Hier past de attestatie “quaden wech” (1407) of Kwadestraat (komt als dusdanig niet voor).

- De Middelnederlandse spelling qu = kw in het Nieuwnederlands.

- De kw van kwaad wordt in ons dialect k ( [kuət] voor kwaad ). - Doordat de betekenis van het Middelnederlandse quad

(kwaad) niet meer begrepen wordt (kwaad heeft een betekeniswijziging ondergaan: van slecht naar boos), vervangt men het door een ander gekend woord dat er op trekt: qual (kwaal). Dit noemt men volksetymologie. Quade straat wordt dan qualestraat (Kwalestraat).

- 8 -

- Ook hier wordt de kw van Kwalestraat k uitgesproken. Kwalestraat luidt dan caelestraat, een kale straat, waar geen bewoning is. Meteen een tweede geval van volksetymologie.

- Voor de officiële benaming heeft de vorm Kwalestraat het in de spelling gehaald. In het dialect is het [‘kuələstruət] gebleven. Bij Kwalenhoekstraat echter zijn spelling en dialect nagenoeg samengevallen.

Fredy De Schryver

Bezittingen van de Karthuizers te Nieuwerkerken De Karthuizers van de Brabantse gemeente Herne hadden in Nieuwerkerken een aantal bezittingen. In het Metingboek van 1633 treffen we 5 percelen aan die de Karthuizers van Herne verpachtten. Deze percelen treffen we nagenoeg ongewijzigd aan in het landboek van ±1750. De Karthuizerorde is een monnikenorde gesticht door de heilige Bruno van Keulen in 1084, in de vallei van Chartreuse, ten noorden van Grenoble in Frankrijk. De Karthuizers speelden een belangrijke rol in de hervormingsbeweging van de kloosterorden in de 11e en 12e eeuw. Ze combineerden het solitaire leven van de heremieten met een gemeenschappelijk leven binnen de kloostermuren. De monniken verbleven in individuele cellen, waar ze baden, studeerden, aten en sliepen. Ze kwamen enkel samen in de kerk voor het nachtofficie, de ochtendmis en de namiddagvespers. Ze aten samen op zondag en tijdens grote feestdagen tijdens dewelke ze ook mochten converseren. Eenmaal per week maakten ze samen een lange wandeling. De monniken droegen haren hemden en aten geen vlees. Op vrijdag en andere vastendagen nuttigden ze enkel brood en water. In de Grande Chartreuse, het moederhuis van de orde, distilleren lekenbroeders tot de dag van vandaag de gelijknamige likeur1. De Chartreuse van Herne dankt haar oorsprong aan Walter II, Heer van Edingen, die tot een nieuwe stichting besliste, samen met de abt van Saint-Aubert. De Lievevrouwkapel en de aanpalende gebouwen hadden voordien gediend voor de Predikheren. Maar Walter II stierf in 1310, vooraleer hij zijn project ten uitvoer kon

1 Encyclopaedia Britannica (eigen vertaling)

- 9 -

brengen. De uitvoerders van zijn testament: zijn weduwe, Gerard van Sotteghem, Arnold van Edingen, de abt van Cambron en de pastoor van Edingen, realiseerden de wens van de stichter en lieten in 1314 kartuizerpaters van Valenciennes overkomen, met de goedkeuring van de bisschop van Kamerijk, die de nieuwe instelling verscheidene privileges toekende. De eerste dotatie bestond, naast de kapel en de gebouwen, uit 15 bunder grond, twintig “livres blanches”, honderd “livres usuelles” en de vijver met de molen van Schibbeke. In 1663, onder prior Pierre Pecquins, werden de gebouwen aanzienlijk vergroot en de kerk gerestaureerd. De Chartreuse van Herne werd opgeheven door Jozef II op 26 april 17832. Zoals hierboven reeds vermeld bezaten de kartuizers van Herne te Nieuwerkerken zeker vijf percelen grond. Wanneer en hoe ze ervan in het bezit zijn gekomen heb ik nog niet kunnen onderzoeken. Het archief van de kartuizers van Herne bevindt zich in het Rijksarchief te Leuven. Bij gelegenheid raadplegen we een aantal cartularia, renteboeken en pachtboeken uit de 14e en 15e eeuw, in de hoop daar iets aan te treffen over bezittingen van de kartuizers van Herne te Nieuwerkerken. In afwachting daarvan geven we de vijf percelen weer die in het metingboek van 1633 en het landboek van ±1750 beschreven worden. We situeerden de percelen op de kaart van Popp. Op de hierbij gevoegde fragmenten staan de percelen in het rood ingekleurd. De “beworpen” waarin ze staan zijn met groen afgebakend. Eerste perceel Metingboek van 16333, f72v°, nr. 41 De plaetsse Jacques Lissens paechter (doorstreept) nu Jan Assche pachter het klooster van Herren oost de Lasarije zuyt de straete west Niclaes callebaut noort merten de meydts 108½ R(oeden)

2 Noot uit de inventaris van het archief van Herne (vertaling uit het Frans), Rijksarchief Leuven 3 SAA, Nieuwerkerken, nr. 1

- 10 -

Landboek van ±17504 arlo 725: D’hoors ad. vande brempt [op de Caelestraet] in cijnse van de [paeters] chattroysen van herrent eene hunne behuysde hofstede daer vijf roeden in is liggende competerende aende laeserije cappelle tot Schaerbeecke zuyt de straete west het voors(chreve)n noort de via joos michiels met haere hofstede oost het cautergat groot tot 113 R(oeden) Dit perceel wordt in het Metingboek gesitueerd op “de plaetsse” en in het Landboek “op de Caelestraet”. Deze beide delen van de praterij, “beworpen” genoemd, palen aan mekaar en worden in het landboek samen onder het 25e beworp beschreven. De oppervlakte van dit eerste perceel – volgens het landboek een cijnshoeve - bedraagt respectievelijk 108½ en 113 roeden. In die 113 roeden zitten 5 roeden die behoren aan de lasarije,

gelegen op de praterij van Schaarbeek, op de grens met Nieuwerkerken. Op de kaart van Popp treffen we dit perceel aan onder het nummer 725 van de sectie A als land met een oppervlakte van 30,20a, eigenaar Andreas Braem. De cijnshoeve is

4 SAA, Nieuwerkerken, nr. 35

- 11 -

dan blijkbaar al verdwenen. Met de vermelding van “lasarije” in beide bovenstaande fragmenten wordt de lazarij zelf niet bedoeld maar een stuk grond dat toebehoorde aan die instelling. Een lazerij was een leprozenhuis, waar de melaatsen opgevangen en verzorgd werden.

De Lazerye (boven Maele) op een kaart van het Land van Aalst, van Blaeu, ca. 1645

Tweede perceel Metingboek van 1633, f144, nr. 24 den nodt [i.m.] casen van(d)er stockt pa(cht)er het klooster van herren oost en noort den voetwech zuyt Jan van(den) broucke west adriaen klaus 1bner 78 R Landboek van ±1750 arlo 1238: De via Cornelis van wassenove op de huyt in pacht van de Chattroeysen van herrent een stick lant noort den wegh, oost het voorschrevene zuyt den hoogenbergh west dieversche

- 12 -

groodt tot 445 R

Een tweede perceel dat toebehoort aan de kartuizers van Herne ligt op “de huyt” of “den nodt”, “notj” in ons dialect. Bij Popp staat dit perceel genoteerd onder de nummers C412a, 412d, 412e, 412f, 261b, 261c, 261d. Het werd, zoals de vier andere, blijkbaar verkaveld, waarschijnlijk na de opheffing van de chartreuse in 1783. Het wordt doorsneden door de Huytstraat (Duytstraet bij Popp, ±1860), straatnaam die noch in het Metingboek van 1633, noch in het Landboek van ±1750 voorkomt. In de Atlas van de Buurtwegen (1843) is wel sprake van de Huytstraat (weg nr. 2 met een breedte

- 13 -

van 6m) en de Huytweg (1m breed). In Liniaal XXXIX, nr. 3, p. 8, hadden we het reeds over de betekenis van “huyt” en “nodt”. Huytstraat, met hypercorrecte h, is Uytstraat, zoals vermeld op de kaart van Popp: Duytstraat (= de uytstraat) en Uytweg. ‘Uit’ betekent hier ‘buitenwaards gelegen’, buiten de dorpskern, m.a.w. aan de grens met een naburige gemeente, in casu Haaltert. Die grens wordt ook ‘naet5’ en ‘nodt’ genoemd, in het dialect ‘notj’. Wij interpreteerden deze vorm als “den otj, verkorte Haaltertse dialectvorm van uit, outj”. Het is ook mogelijk dat ‘nodt’ de schriftelijke weergave is van het dialectische ‘notj’. Of is nodt een nevenvorm van naet, zoals nat en nad6? Beide plaatsnamen, den nodt en op de huyt liggen in elk geval in het zelfde betekenisveld: een perceel buiten de dorpskern gelegen aan de grens met Haaltert. Derde perceel Metingboek van 1633, f180, nr. 26 het ruekensvelt [i.m.] cornelis smet pa(cht)er het klooster van herren oost Symoen roelant zuyt den mersch west den helieghen gheest van nuwerkercken noort de vorga(end)e hofstede 3dt 62 roen Landboek van ±1750 arlo 296: Mertienis Roelant [ende frans Callebaut: doorstreept] op het meenveldt [t’saemen: doorstreept] in pacht vande Chatroysen van Errent een stick lant west het voorschreven zuyt den mersch noort oost jan De Lessien groodt tot 368½ R Het derde perceel van de karthuizers ligt volgens het Metingboek op het “ruekensvelt”, volgens het Landboek op het “meenveldt”. Het toponiem “meenveld” komt in het Metingboek niet voor, wel in het Archief van het Bisdom Gent: “int meenvelt” (1727). “Meenveldt” en “Reken”, wellicht de volksetymologische vorm van “Rueken7” palen

5 R.A.B., Vorst, 1445, °7336: “lant op den naet achter cornuuts lochten” en “op de naet” in de Heerlijke rente van Okegem. 6 Zie: J. De Brouwer, Toponymie van Haaltert, Aalst, 1955, p. 189. 7 “Rueken” is de Nieuwerkerkse dialectische vorm voor “Rodeken”; ook de vorm “Reuken” komt voor, o.a. in het Archief van het Bisdom Gent.

- 14 -

aan mekaar. “Reken, ruekensvelt” betekent veld dat eerder bos was, gerooid bos. “Meenveld” is een veld dat afgesloten was met een wal en haag en dat via een “mennegat” kon bereikt worden. Dit toponiem heeft te maken met het middeleeuwse drieslagstelsel in de landbouw. Drie naast elkaar liggende velden werden afwisselend gebruikt: het eerste veld voor wintergraan, het tweede voor zomergraan en het derde bleef braak liggen om te recupereren. Dit systeem is in Nieuwerkerken mooi zichtbaar in het Meenveld, met daaronder het Middelveld en daaronder de Weerhage (de haag waarmee het veld ter bescherming tegen het loslopend vee omringd was)8. In een attestatie van 1727 (Bisdom Gent) wordt als tweede benaming voor “reuken”, “evenackere” vermeld: “lant opt reuken ofte evenackere”, m.a.w. een akker waar “even” of haver (zomergraan) verbouwd werd. Dit derde perceel vinden we bij Popp terug onder de nummers B68b en B69b. Vierde perceel het Metingboek van 1633, f181, nr. 33 het ruekensvelt [in marge] kristiaen kouck pa(cht)er het klooster van herren west het vorga(end)e ende de erfgenaem michiel de busschop zuyt den mersch nort de strate oost het naervolgende 1b(unde)r 1d(achwan)dt 62 roe(de)n het Landboek van ±1750 arlo 299: Peeter vande velde op het Reken in pacht vande chatroysen van herren een stick lant oost d’hoors van jan van(den) hende zuyt den mersch west het meenveldt noort de straete groodt tot 572 R(oeden) Dit vierde perceel vinden wij bij Popp terug onder de nummers B130 en B131, met als eigenaar Desmedt, rentenier, Gent. Vijfde perceel het Metingboek van 1633, f185, nr. 56 het middenste broucken velt

8 Zie: Paul Lindemans, Geschiedenis van de landbouw. Eerste deel, p. 358

- 15 -

kristiaen koucke in pacht van het klooster van herren oost het vorga(end)e nort de strate west de pastorij van nuwerkercken groot

2 bu(nd)er 2 d(agwan)dt 44 roen

het Landboek van ±1750 arlo 937: De via Cornelis van wassenove op het groodt broeckeveldt in pacht van het clooster van heerent een stick lant noort de straete oost de via joost mertens zuyt diversche gelande west het curegoet van Nieuwerkercken groot tot 904 Roeden Ten westen van dit perceel ligt “curegoet” of een eigendom van de “pastorij” van

Nieuwerkerken; ten oosten ervan ligt een eigendom van de “quadidiaenen9” van Aalst. Een aanzienlijk deel van het Nieuwerkerkse grondgebied behoorde toe aan allerlei kloosterorden en religieuze instellingen. Het perceel komt op de kaart van Popp

9 De quotidianen, of cottidianen of cotidiane waren een verzameling van dagelijkse mislezers (later leken met de functie vergelijkbaar met “kerkzangers”) in de Sint-Martinuskerk van Aalst. Zij kregen een prebende afkomstig van inkomsten, pachten, van gronden. De quotidianen houden verband met het kapittel (van Sint-Martinus, dat van Haaltert afkomstig was). De kanunniken kregen een prebende, maar hun dagelijkse verplichtingen werden doorgegeven aan anderen, in casu de quotidianen, die daarvoor betaald werden. (info Luc Robijns) Zie hieromtrent: Frans De Potter en Jan Broeckaert, Geschiedenis der stad Aalst, derde deel, pp. 230-231.

- 16 -

overeen met de nummers 1119, 1120, 1121, 1071, 1072 en 1073 van de sectie C, met als eigenaar Vandensteen uit Erondegem. Het “broekervelt” bestond blijkbaar uit het “vorste broekerveld” en “dmiddelste broekerveld”, ook “het eerste en tweeste broukenveld” genoemd. In het landboek van ±1750 is sprake van “het cleyn broeckevelt” en “het groodt broeckeveld”. Wat in het Metingboek “het middenste broucken velt” genoemd wordt, is in het Landboek “het groodt broeckeveldt”. De benaming “middelste broekerveld” laat veronderstellen dat er drie broekenvelden zouden geweest zijn, maar dat derde wordt nergens als dusdanig vermeld. Ik veronderstel dat het broekveld gelegen naast het kasteel van de familie van Liedekerke het derde zou kunnen geweest zijn. De attestatie “1 da(gwand) lants ligg(ende) in brouckelvelt neven her stevens hof10” zou daar kunnen op wijzen. Op de bezittingen van de kartuizers in Nieuwerkerken komen we in een volgend nummer van onze mededelingen nog eens terug.

Fredy De Schryver

ONTSNAPT aan BREENDONK en BERGEN BELSEN

Op 9 februari 2017 overleed mijn broer Van Vaerenbergh Gilbert . Hij was toen 92 jaar oud . Einde januari brachten mijn zuster Maria mijn broer Omer en ikzelf hem een laatste bezoek in zijn woning Dokter De Moorstraat te Aalst, waar hij na het overlijden van zijn vrouw alleen verbleef. Zijn ontspanning en herbeleven van zijn beste jaren zocht hij in zijn foto’s van zijn vele reizen binnen en buiten Europa. Belangrijk voor hem waren ook de foto’s van oude gebouwen van de stad Aalst die reeds lange tijd geleden gesloopt werden. Bepaalde foto’s liet hij zelfs uitvergroten tot 20/30 en waren zeer gegeerd door de vroegere stadsarchivaris Karel Baert.

10 Schepenboek Aalst (folio niet genoteerd), 1460

- 17 -

Bij ons laatste bezoek toonde Gilbert ons ook zijn handschrift van zijn ontsnapping op 3 juni 1943 aan de Duitse bezetter. Toen ik hem vroeg kopie te mogen nemen en te laten opnemen in LINIAAL was zijn antwoord - ’t is nog niet af – waarmee hij duidelijk maakte dat hij een tweede keer ontkwam aan de zoektocht van de bezetter. Om een beter beeld te geven van zijn angstwekkende belevenis op 18-jarige leeftijd geven een drietal foto’s een juiste weergave van het verloop der feiten. Deze foto’s werden jaren nadien door hem genomen als een levende herinnering aan die bange momenten. Foto 1 - Trap naar de zolder waar hij zijn klompen achterliet en die door vader ook weggenomen werden zodat elk verdacht spoor naar Gilbert verwijderd werd.

Foto 2 - Zolder waar de Duitsers tot op 2 meter van werkweigeraar Gilbert op zoek waren.

- 18 -

Foto 3 - Nok van het dak met de schouw waarachter Gilbert verstopt stond (aangeduid met pijltje)

- 19 -

De angsten die hij toen moest doorstaan zijn niet te beschrijven. Ik hoor het hem nog zeggen: ”Met beide armen omklemde ik mijn lichaam om het beven te onderdrukken”. Dat hij toen kon ontkomen aan de greep van de Duitsers had hij wel te danken aan veldwachter Van Horebeke (in zijn handschrift vermeld als “dikke champetter”) die eerst bij overbuur Raes ging aankloppen en zodoende de aandacht van de Duitsers afleidde en meteen aan Gilbert de kans gaf zich alsnog te kunnen verstoppen in de nok van het dak achter de schouw. In feite leefde Gilbert ondergedoken in Mere gedurende 14 dagen bij Mennekes Dominique en 14 dagen bij Pirkes Jef, maar hij kwam tussendoor nog naar de ouderlijke woning. Het komt mij voor dat ik hem vroeger nog hoorde vertellen dat hij ook in Mere op de vlucht sloeg voor de Duitsers. Details zijn mij daarover niet bekend. Een volgende keer kon hij ontkomen aan de greep van de bezetter dankzij buurman Cyriel die per fiets van zijn werk kwam en aan het kasteel van Schotte aangesproken werd door de Duitsers met de vraag of hij Van Vaerenbergh Gilbert kende en ook de weg naar zijn woning kon aanduiden. Het antwoord van Cyriel was duidelijk dat hij Van Vaerenbergh Gilbert niet kende en ook dat hij de weg naar zijn woning niet kon aanduiden. Buurman Cyriel reed verder naar huis en verwittigde Gilbert dat de Duitsers naar hem op zoek waren. Zijn laatste vlucht was door de lochting, over twee hagen sprong, waarbij zijn broek aan flarden scheurde maar zelf toch niet gekwetst werd en zich in het veld (Bosveld) ging verstoppen in een strohut, destijds gebruikt door de boerenwacht (boeren die om de beurt bij nachtelijk uur hun veldvruchten kwamen bewaken). Nadien is Gilbert ondergedoken in Hekelgem en Essene bij familie langs moederszijde. Beide gemeenten zijn gelegen in de provincie Brabant. Op de lijst van werkweigeraars bleken geen namen vermeld te zijn van een andere provincie. Dit verhaal deed broer Gilbert een laatste keer tijdens ons bezoek einde januari 2017.

- 20 -

Een open vraag was hem steeds bijgebleven. Hoe kwamen de Duitsers te weten wanneer hij in de ouderlijke woning kon opgepakt worden? Blijkbaar bleven die bange momenten in zijn geheugen gegrift en nazinderen tot de laatste dagen van zijn leven.

Albert Van Vaerenbergh Bijlage: ontwerp van het artikel op een klad blad door Gilbert Van Vaerenbergh

Transcriptie: 03 Februari 1943 Het ware verhaal van een werkweigeraar tijdens de Duitse bezetting 73 jaar geleden. Ik moest gaan werken in de Duitse fabrieken van de junkers in Hannover die gebombardeerd werden door de Engelsen. Ik weigerde en leefde ondergedoken. Ik moest mij gaan aanmelden in de Nieuwstraat in Aalst bij gestapo Van Drogenbroek en werd geselecteerd en moest mij de week nadien aanmelden voor medisch onderzoek goed gekeurd. Thuis was het Broodbakkerij en ik (kon) de baan niet meer (doen) bij de klanten en op die beruchte morgen was ik boven op de zolder. Mijn blokken stonden beneden aan den trap. Ik hoorde de deuren van een auto dicht klappen en door de ouderwetse dakpannen zag ik 3 Duitse Feldgendarmes uitstappen, in paniek koerste (ik) heen en weer op de zolder, ik kon geen weg meer. In de moed der wanhoop kon ik mij toch een beetje vastkluisteren aan oude balken op halen en mij verschuilen achter een oude schouw. Opeens stonden de Duitse Feldgendarmes onder mij op de zolder met dikke cha(m)ppetter en mijn vader die alle uitleg gaf dat ik naar Frankrijk was voor te gaan werken. Ik moest mij zeer stil houden. Toen de Duitsers vertrokken waren ben ik vertrokken naar een schuilplaats in Mere en 14 dagen nadien een andere in Mere

- 21 -

De bewoners van de wijk Edixvelde volgens de kaart van P.C. Popp (± 1860) (vervolg) 22. Ludovicus De Saedeleer Staat bij Popp genoteerd onder artikelnummer 1050 als Desaedeleer, Ludovicus, burgemeester, Haeltert, met in sectie C het nr. en 960 (huis 2a). Hij bezat nog een stuk land onder het nummer C493b, 4,90a groot. De bewoners volgens het bevolkingsregister 1847-1881

- Victor Raes, °Aalbeke 1841, garentwijnder, gehuwd met - Rosalia Van Rossem, °NK 1843. Hun kinderen: - Leonia Raes, °1868 - Maria Raes, °1870 - Leontinus Raes, °1871 - Victorina Raes, °Aalst 1873 - Donatus Raes, °Aalst 1877 - Joseph Raes, °Aalst 1881 - Franciscus Raes, °NK 1885 - Benjamin Raes, °NK 1898

23. Dominicus Van Den Hende Staat bij Popp genoteerd onder artikelnummer 802 als Vandenhende, Dominicus, zoon Alexander, landb., Nieuwerkerken, met in sectie C het nummer 961a (huis 2,50a). De bewoners volgens het bevolkingsregister 1847-1881

- Alexander Van Den Hende (°NK 1773, +1837), gehuwd met - Joanna Maria Catharina Livens (Lievens) (°NK 1771, +1838).

De andere bewoners waren: - Scholastica Lievens, °Mere, 37 jaar, spinster, weduwe van

Dominicus Van Den Hende - Theresia Van Den Hende, 11 jaar - Carolus Van Den Hende, 4 jaar - Adella De Saedeleer, °NK 1858 - Constantinus De Saedeleer, °NK 1860

- 22 -

24. Franciscus en Dominicus De Schutter Staan bij Popp genoteerd onder artikelnummer 900 als Deschutter, Franciscus en Dominicus, landb., Nieuwerkerken, met in sectie C de nummers 962 (huis 3,10a) en 958e (land 3,50a). Totaal: 6,60a. De bewoners volgens het bevolkingsregister 1847-1881

- Franciscus De Schutter, °NK, 70 jaar, landbouwer, gehuwd met

- Benedicta Volckaert, °Bambrugge, 59 jaar, landbouwster. Hun kinderen:

- Maria-Theresia De Schutter, 22 jaar - Melania De Schutter, 20 jaar - Maria-Constantie De Schutter, 18 jaar - Aloysius De Schutter, 16 jaar De andere bewoners: - Dominicus De Schutter, °NK, 67 jaar, landbouwer - Benjamin Volckaert, °Bambrugge, 49 jaar, landbouwer - Maria De Schutter, °1863

25. Petrus Franciscus Mattheus Staat bij Popp vermeld als Mattheus, Petrus Franciscus, daglooner, Nieuwerkerken, onder artikelnummer 1318 met in sectie C het nummer 963a (huis 1,70a). De bewoners volgens het bevolkingsregister 1847-1881

- Petrus Mattheus, °Edixvelde 1829, gehuwd met - Antonia Coppens (°Herdersem 1832, +Edixvelde 1875). Hun

kinderen: - Alfons Mattheus, °Edixvelde 1863 - Rosalia Mattheus, °Edixvelde 1867 - Joannes Mattheus, °Edixvelde 1872 Petrus Mattheus huwde een tweede maal met - Adella Van Lierde, °Aaigem 1851. Hun kinderen: - Maria Mattheus, °Edixvelde 1876 - Antoinette Mattheus, °Edixvelde 1879 - Delphine Mattheus, °Edixvelde 1881 - Joannes Bapt. Mattheus, °Edixvelde 1883 - Juliana Mattheus, °Edixvelde 1884

- 23 -

- Franciscus Mattheus, °Edixvelde 1886 - Prosper Mattheus, °Edixvelde 1888 - Josephus Mattheus, °Edixvelde 1891 De andere bewoners: - Camille Van Lierde, °NK 1874 - Philemon Van Lierde, °NK 1873

26. Dominicus Heyman Staan bij Popp genoteerd als Heymans, Dominicus, timmerman, onder artikelnummer 1317 met in sectie C het nummer 963b (huis 1,90a) De bewoners volgens het bevolkingsregister 1847-1881

- Dominicus Heyman, °NK, 56 jaar, timmerman, weduwnaar van - Rosalia Van Der Gucht, +Edixvelde 1845. Hun kinderen: - Pelagie Heyman, 18 jaar - Maria-Theresia Heyman, 15 jaar - Nathalia Heyman, 10 jaar - Charles Heyman, 7 jaar - Petrus Johannes Heyman, 3 jaar Woonde hier ook: - Rosalia Van Den Bremt, °1865

27. Adrianus Braem Staat bij Popp vermeld als Braem, Adrianus, werkman, Nieuwerkerken, onder artikelnummer 40 met in sectie C de nummers 964a (tuin 8,90a) en 964b (huis 0,30a), samen 9,20a. Hij bezat nog een stuk land onder het nummer C1053 (land 7,40a). Totaal: 16,60a. De bewoners volgens het bevolkingsregister 1847-1881

- Maria Joanna De Buysscher, °NK, 71 jaar, spinster, +1849, weduwe van Adrianus Bram (+1845). Hun kind:

- Dominique Braem, 28 jaar, landbouwer (°1817, +1867)

- 24 -

28. Dominicus Lievens Staat bij Popp vermeld als Lievens, Dominique, cultivateur, Nieuwerkerken, onder artikelnummer 715 met in sectie C de nummers 971 (boomgaard 5,60a), 972 (huis 0,80a) en 965a (land 13,20a). Totaal: 19,60a. De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Dominicus Lievens, 59 jaar, landbouwer, gehuwd met - Victoria Meganck, °Haaltert, 57 jaar, spinster. Hun kinderen: - Benedictus Lievens, °NK, 22 jaar - Joseph Lievens, °NK, 19 jaar - Joannes Bapt. Lievens, °NK, 17 jaar - Bernardus Lievens, °NK, 16 jaar - Augustinus Lievens, °NK 13 jaar

De latere bewoners:

- Benedictus Lievens, °1834, gehuwd met - Rosalia De Paepe, °Letterhoutem 1829. Hun kinderen: - Theophilus Lievens, °1867 - Camillus Lievens, °1870 Woonde hier ook: - Augustinus Lievens, °1845

29. Franciscus Baeyens Staat bij Popp vermeld als Baeyens, Franciscus, dagl. Aelst, onder artikelnummer 322 met in sectie C de nummers 968 (huis 0,40a) en 969 (tuin 2,90a). Totaal: 3,30a. De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Franciscus Bayens (Baeyens), 50 jaar, °Ottergem, herbergier, gehuwd met

- Coleta Van Vaerenbergh, (Van Cauwenbergh), 55 jaar, spinster

- Leopoldus De Troyer, °Aalst, 20 jaar, bakkersgast Bij Freddy Caudron vinden we deze bewoner terug als Balduinus Baeyens (°Ottergem 1800, +Edixvelde 01.04.1849), gehuwd met Coleta Van Caekenbergh (Cauwenbergh) (°Haaltert 09.01.1809, +Haaltert 08.06.1877).

- 25 -

De latere bewoners: - Augustinus Coppens, °Mere of Haaltert, 34 jaar, gehuwd met - Joanna Lievens, °NK, 34 jaar. Hun kinderen: - Leonia Coppens, °Edixvelde, 7jaar - Charles-Louis Coppens, °Edixvelde, 5 jaar - Berlindes Coppens, °Edixvelde, 3 jaar - Seraphien Coppens, °Edixvelde,4 maand - Paulina Coppens, °Edixvelde 1858 - Gustaaf Coppens, °Edixvelde 1862 - Hortentia Coppens, °Edixvelde 1864

30. Bernardus Slagmulder Staat bij Popp vermeld als Slagmulder Bernardus, wever, Nieuwerkerken onder artikelnummer 69 met in sectie C het nummer 889 (huis 1a). De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Bernardus Slagmulder, °NK, 44 jaar, wever, gehuwd met - Maria-Theresia Van Leuven, °Erpe, 42 jaar, spinster. Hun

kinderen: - Carolus Slagmulder, °Edixvelde 1840 - Joannes Bapt. Slagmulder, °Edixvelde 1844 - Adelia Slagmulder, °Edixvelde 1847 - Benedicta Slagmulder, °Edixvelde 1849 - Dominicus Slagmulder, °Edixvelde 1852 - Sidonia Slagmulder, °Edixvelde 1857 - Adelpha Slagmulder, °Edixvelde 1860

31. Josephus Van Rossem Staat bij Popp vermeld als Vanrossem, Josephus, wever, Nieuwerkerken onder artikelnummer 603 met in sectie C het nummer 887 (huis en plaets 0,70a). De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Josephus Van Rossem, °NK, 42 jaar, arbeider, +Edixvelde 1885, gehuwd met

- Isabella Wijnendael, °Nederhasselt, 42 jaar, +1864. Hun kinderen:

- 26 -

- Judoca Van Rossem, 13 jaar - Constantinus Van Rossem, 12 jaar, +Edixvelde 1863 - Theodor Van Rossem (°1849, +Edixvelde 1865) - Veronica Van Rossem (°1852) - Frans Van Rossem (°1857, +Edixvelde 1863)

De latere bewoners

- Donathus Verhofstadt (°NK 1834, +Aalst 1896), dagloner, gehuwd met

- Judoca Van Rossem (°NK 1844). Hun kinderen: - Benedictus Verhofstadt (°NK 1878) - Clementia Verhofstadt (°NK 1867) - Joannes Verhofstadt (°NK 1875) - Benjamien Verhofstadt (°NK 1877) - Maria Verhofstadt (°NK 1865) - Franciscus Verhofstadt (°NK 1879) - Adelina Verhofstadt (°NK 1884)

32. Weduwe J. Bapt. Van Rossem Vanaf hier, thans Rijdentstraat, bij Popp Edixvelde Staat bij Popp vermeld onder artikelnummer 604 als Vanrossem, weduwe Joannes-Baptiste, spinster, Nieuwerkerken met in sectie C het nummer 890 (huis 0,10a). De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Pierre Van Rossem, °NK, 30 jaar, kloddeman, gehuwd met - Rosalie Adam, °NK, 30 jaar. Hun kinderen: - Clemencia Van Rossem, °Edixvelde, 5 jaar - Sidonia Van Rossem, °Edixvelde, 4 jaar - Maximilianus Van Rossem (°Edixvelde 1848) - Joannes-Bapt. Van Rossem (°Edixvelde 1851) - Desiderus Van Rossem (°Edixvelde 1854) De andere bewoners waren: - Judoca Callebaut, °NK, 63 jaar, weduwe van Jean Bapt. Van

Rossem (+1825) - Joanna Van Rossem, °NK, 21 jaar, ongehuwd, spinster

- 27 -

33. Wed. Joannes-Baptiste en consoorten–wed. Joannes Wahin Staan bij Popp vermeld onder artikelnummer 932 als Vanrossem, weduwe Joannes-Baptiste, spinster, en consoorten, Nieuwerkerken; - Wahin , weduwe, Joannes, idem, met in sectie C het nummer 891b (huis 0,20a). De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881 Vinden we niet terug in het bevolkingsregister.

Smal gedeelte van de Rijdentstraat vanaf het brede gedeelte gefotografeerd. Brede gedeelte op onderstaande foto. Foto’s uit 1976. (Archief Liniaal)

- 28 -

34. Judocus Vanderwaerden Staat bij Popp vermeld als Vanderwaerden, Judocus, daglooner, Nieuwerkerken onder artikelnummer 808 met in sectie C de nummers 893a (land 1,40a) en 893b (huis 0,20a). Totaal: 1,60a. De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Judocus Vanderwaerden (Van Der Waerden), °NK, 45 jaar, landbouwer, gehuwd met

- Gudula Baetens, °Erpe, 39 jaar, spinster, +1851. Eén kind: - Clementia Vanderwaerden, °1851 Tweede huwelijk met: - Maria Sidoni De Vuyst, °Herzele, 21 jaar, kantwerkster,

+Edixvelde 1873. Hun kinderen: - Maria Joanna Vanderwaerden, °1856 - De tweeling °1858: Francisca Vanderwaerden en - Coleta Vanderwaerden - Maria Vanderwaerden, °1860 Andere bewoner: - Rosalia D’Hondt, °NK 1865, dochter van Josephus D’Hondt en

Maria Sidonia De Vuyst 35. Constantinus Lievens Staat bij Popp vermeld als Lievens, Constantinus, Nieuwerkerken, onder artikelnummer 837 met in sectie C de nummers 894 (tuin 6a) en 895 (huis 0,90a), samen 6,90a. Hij bezat ook nog twee percelen land onder de nummers C506bis (land 8a) en C507bis (land 5,50a). De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Constantinus Lievens, °NK, arbeider, +1871, gehuwd met - Benedicta De Laruelle (°Erembodegem 1791, +1854) Tweede huwelijk met: - Maria-Theresia Heyman, °1830. Hun kinderen: - Adelaïda Lievens, °Edixvelde 1856 - Rosalia Lievens, °Edixvelde 1857 - Carolus Lievens, °Edixvelde 1862 - Joannes-Bapt. Lievens, °Edixvelde 1865 - Petrus Lievens, °Edixvelde 1867 - Camille Lievens, °Edixvelde 1870

- 29 -

36. Joannes Hoffelinck Staat bij Popp vermeld als Hoffelinck, Joannes, landb., Nieuwerkerken, onder artikelnummer 930 met in sectie C het nummer 897b (huis 1,40a). De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Joannes Hoffelinck, °NK, 52 jaar, gehuwd met - Francisca Haegeman, °Aalst, 49 jaar, spinster, +Edixvelde

1854. Hun kinderen: - Jacobus Hoffelinck, 5 jaar - Joannes Bapt., 10 jaar Tweede huwelijk met: - Livina Anna De Vuyst, °Mere, 45 jaar, spinster. Eén kind: - Desiderius Hoffelinck, °NK 1855

Andere bewoners: kinderen van Petrus Coppens en Anna De Vuyst - Franciscus Coppens, °1835 - Rosalia Coppens, °1837 - Carolus Coppens, °1840 - Josephus Coppens, °1845

37. Joannes Bapt. Heeremans Staat bij Popp vermeld als Herreman, Joannes-Baptiste, wever, Nieuwerkerken, onder artikelnummer 291 met in sectie C het nummer 898a (huis 6,20a). De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Joannes Bapt. Heereman, °NK, 56 jaar, bode, weduwnaar van - Maria Arijs, °Haaltert, +NK 1840. Hun kinderen: - Ida Heereman, 12 jaar - Angelina Heereman, 13 jaar - Jacobus Heereman, °NK, 18 jaar - Maria-Ludovica Heereman, 20 jaar

De andere bewoners - Camillus Van De Velde, °NK, 9 jaar - Leo Claes, °1864

- 30 -

38. Judocus Jacobus Heeremans Staat bij Popp vermeld onder artikelnummer 1342 als Herremans, Jacobus, wever, Nieuwerkerken, met in sectie C de nummers 896b (huis 0,20a) en 897c (tuin 3,40a). Totaal: 3,60a. De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Jacobus Heremans, °NK, 30 jaar, wever, gehuwd met - Melania Cooman, °Mere, 29 jaar. Hun kinderen: - Desire Heremans, 3 jaar, +1860 - Maria Adelaida Heremans, °1856 - Mathildes Heremans, °1861 - Maria Octavia Heremans, °1863 - Desire Heremans, °1865 De andere bewoners: - Anastisia Van De Velde, 6 jaar - Josephus Anckaer, °Denderhoutem, 25 jaar, wever, gehuwd

met: - Melanie Cooman, °Mere, 29 jaar. Hun kinderen: - Leontius Anckaer, °1856 - Eduardus Anckaer, °1859 - Remigius Anckaer, °1862 - Clementia Anckaer, °1865

39. Josephus De Wandel Vanaf hier bij Popp opnieuw Edixvelde. Staat bij Popp vermeld als Dewandel, Josephus, landbouwer, Nieuwerkerken, onder artikelnummer 251 met in sectie C het nummer 879a (huis 4,60a). De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Joseph De Wandel, °Hillegem 1799, werkman, weduwnaar van

- Maria Joanna De Buysscher, +Edixvelde 1837. Hun kinderen: - Petrus De Wandel, °1831 - Natalia De Wandel, °1834

- 31 -

40. Bernardus Van Den Abbeele Staat bij Popp vermeld als Vandenabeele, Bernardus, dienstbode, Nieuwerkerken, onder artikelnummer 902 met in sectie C het nummer 878 (huis 0,60a). De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Bernardus Van Den Abbeele, °Erondegem, 49 jaar, wever, gehuwd met

- Alexandra Van Leuven, °Erpe, 46 jaar, spinster, +1875. Hun kinderen:

- Prudentia Van Den Abbeele, °NK, 16 jaar - Hortentia Van Den Abbeele, °NK, 14 jaar - Rosalia Van Den Abbeele, °NK, 10 jaar - Mathildis Van Den Abbeele, °NK 1850

De latere bewoners

- Petrus-Joannes De Kegel, °NK 1843, gehuwd met - Rosalia Van Den Abbeele, °NK 1844. Hun kinderen: - Prosper De Kegel, °Edixvelde 1875 - Hortensia De Kegel, °Edixvelde 1876 - Victorina De Kegel, °Edixvelde 1878 - Maria-Theresia De Kegel, °Edixvelde 1880 - Maria Josephina De Kegel, °Edixvelde 1884 - Maria Leonie De Kegel (°Edixvelde 1886, +1886) - Leonce De Kegel (°Edixvelde 1888, +1888)

41. Dominicus Daegeleer Staat bij Popp vermeld als D’haegeleer, Dominicus, landb., Nieuwerkerken, onder artikelnummer 1025 met in sectie C de nummers 875 (tuin 15,20a), 876a (huis 3,80a) en 877 (boomgaard 4,10a). Totaal: 23,10a. Hij bezat ook nog twee percelen land onder de nummers C909 en C663. De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Dominicus Daegeleer, °Kerksken, 39 jaar, landbouwer, gehuwd met

- Maria-Theresia Callebaut, 33 jaar, landbouwster, +1857. Hun kinderen:

- 32 -

- Petrus-Joannes Daegeleer, °Edixvelde 1847 - Maria Leonia Daegeleer, °Edixvelde 1849 - Maria Dymphina Daegeleer, °Edixvelde 1851 - Joannes Bapt. Daegeleer, °Edixvelde 1854 - Adelaida Daegeleer, °Edixvelde 1856 Dominicus Daegeleer huwde een tweede maal met: - Joanna Van Lul, °Haaltert. Hun kinderen: - Joannes-Josephus Daegeleer, °1860 - Augustinus Camillus Daegeleer, °1863 Andere bewoners: - Constantinus Tas - Petrus Mertens, 55 jaar - Joannes Bapt. Callebaut, 65 jaar, landbouwer, gehuwd met - Anna Redant, °NK, 68 jaar, landbouwster - Dominicus Redant, °NK, 73 jaar, landbouwer - Maria-Theresia Callebaut, landbouwster, 33 jaar

42. Dominique Raes Staat bij Popp vermeld als Raes, Dominique, cultiv., Nieuwerkerken, onder artikelnummer 761 met in sectie C de nummers 872b (huis 1a) en 873b (boomgaard 0,40a); totaal 1,40a. Hij bezat nog een perceel land onder 994b, 3,20a groot. De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Dominicus Raes, °1834, werkman, gehuwd met - Mathildes Van Den Abbeele (°1850, +1881). Tweede huwelijk van Dominicus met - Maria-Theresia Van Den Neucker, °Burst 1848. Hun kinderen: - Joseph Raes, °Burst 1878 - Joannes Bapt. Raes, °Edixvelde 1884 - Romanus Raes, °NK 1885 - Frans Raes, °NK 1891

Andere bewoners: - Bernardus Van Den Abbeele, °Erondegem 1806 - Coleta Bocquet, °Lede 1815

- 33 -

43. Petrus Coppens Staat bij Popp vermeld als Coppens, Petrus, werkman, Nieuwerkerken, onder artikelnummer 929 met in sectie C de nummers 872c (huis 2,30a) en 873c (boomgaard 2,50a). Totaal: 4,80a. De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Josephus Coppens, °NK 1845, zoon van Petrus Coppens (+Ternat 1848) en Anna De Vuyst, gehuwd met

- Pelagia Van Rossem, °NK 1850. Hun kinderen: - Victoria Coppens, °Edixvelde 1869 - Clementina Coppens, °Edixvelde 1872 - Prosper Coppens, °Edixvelde 1875 - Rosalia Coppens, °Edixvelde 1877 - Felix Coppens, °Edixvelde 1880 - Donatus Coppens, °Edixvelde 1881 - Theophile Coppens, °Edixvelde 1882 - Maria Coppens, °Edixvelde 1884 - Virginia Coppens, °Edixvelde 1886 - Leonia Coppens, °Edixvelde 1891 Opvolgers: - Dominique De Graeve, °Mere 1868, gehuwd met - Victoria Coppens, °1869. Hun kinderen: - Valerius De Graeve, °Edixvelde 1891 - Renaat De Graeve, °Edixvelde 1893 - Camillus De Graeve, °Edixvelde 1895 - Delphine De Graeve, °Edixvelde 1896 - Prosper De Graeve, °Edixvelde 1898

- 34 -

Edixveldestraat in 1976 (Foto’s archief Liniaal)

- 35 -

Edixveldestr. in 1976. Links Bosveldstr., thans Vlierbesstr. (Foto’s archief Liniaal)

- 36 -

Bosveldstraat in 1976, thans Vlierbesstraat. (Foto archief Liniaal) 44. Weduwe Jan Bapt. De Smedt Staat bij Popp vermeld als Desmedt, wed. Baptiste, landbouwster, Nieuwerkerken, onder artikelnummer 231 met in sectie C de nummers 870 (huis 0,90a) en 871 (boomgaard 10a). Totaal: 10,90a. Zij bezat ook nog 10a bos onder C816. De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Isidorus De Smet, +Edixvelde 1856, zoon van Joannes Baptista De Smet (+Edixvelde 1820) en Maria-Theresia Van Nuffel (+Edixvelde 1844), gehuwd met

- Theresia Ruyssinck (°Haaltert 1808),+Edixvelde 1894). Hun kinderen:

- Maria De Smet (°NK 1832, +1853) - Josephus De Smet, °NK 1834 - Leo De Smet, °NK 1836 - Clementina De Smet, °NK 1839 - Adelais De Smet (°NK 1841, +1854) - Romanus De Smet, °NK 1844

- 37 -

- Camilia De Smet, °NK 1847 - Eduardus De Smet, °1850, gehuwd met - Clementina De Coker (°1856, +Edixvelde 1887). Hun

kinderen: - Maria-Theresia De Smet, °Edixvelde 1879 - Rosalia Leonia De Smet, °Edixvelde 1881 - Adelina Maria De Smet, °Edixvelde 1883 - Renatus De Smet, °Edixvelde 1885

45. Bernardus Van Den Brulle Staat bij Popp vermeld als Vandenbrulle, Bernardus, landb., Nieuwerkerken, onder artikelnummer 1401 met in sectie C de nummers 867 (huis 0,60a), 868 (boomgaard 11,30a) en 869 (land 8,40a). Totaal: 20,30a. De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Bernardus Van Den Brulle (°NK 1819, +Edixvelde 1871), gehuwd met

- Francisca De Pelsmaker, °Aaigem 1813 Woonden hier later: - Victor Callebaut, °Aaigem 1857, gehuwd met - Melania Slagmulder, °1858. Hun kinderen: - Joanna Callebaut (°1887, +Edixvelde 1892) - Elisa Callebaut (°1888, +Edixvelde 1890) - Helena Callebaut, °Edixvelde 1889 - Alphonus Callebaut, °Edixvelde 1890 - Carolus Callebaut, °Edixvelde 1892 - Adelaida Callebaut (°Edixvelde 1893, +1894) - Edmondus Callebaut, °Edixvelde 1895 - Emelia Callebaut, °Edixvelde 1896 - Maria Callebaut (°Edixvelde 1898, +1898) - Joannes Callebaut (°Edixvelde 1900, +1900)

46. Kapel – eigenaar Bernardus De Saedeleer Staat bij Popp vermeld als Desadeleer, Bernardus, landb. Nieuwerkerken, onder artikelnummer 178 met in sectie C het nummer 868bis (kapel 0,30a). Bernardus bezat in totaal 394,30a.

- 38 -

Bernardus De Saedeleer was gehuwd met Christina Van Landuyt. Hij woonde op Kleynderbeek (Papestraat). Zie Liniaal jg. XXXVIII, nr. 1, p. 25. Voor de kapel, zie Liniaal jg. XXXVI, nr. 1, pp. 2-3, jg. XXXII, nr. 3, pp. 14-22 en nr. 4, pp. 24-29.

Onze-Lieve-Vrouwkapel op Edixvelde in 1976. Het klokje is verdwenen. (Foto

archief Liniaal)

47. Jean Bapt. Van Vaerenbergh zoon Petrus Staat bij Popp vermeld als Vanvaerenberghe, Joannes-Baptiste, zoon Petrus, landb., Nieuwerkerken, onder artikelnummer 616 met in sectie C de nummers 866a (tuin 3,20a) en 865c (huis 8,90a). Totaal: 12,10a. De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Jean Bapt Van Vaerenbergh (°NK 1796, +1848), wever, gehuwd met

- 39 -

- Coleta Meganck, °Haaltert 1806 48. Dominicus Van Wezemael en andere Staat bij Popp vermeld als Vanwesmael, Dominicus en andere, landb., Nieuwerkerken, onder artikelnummer 527 met in sectie C de nummers 861 (tuin 5,60a) en 863 (huis 2,40a). Totaal: 8a. De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Dominicus Van Wezemael (°Erpe 1809, +1873) wever, gehuwd met

- Rosalia Van Den Bruelle (°NK 1814, +1875). Hun kinderen: - Eduardus Van Wezemael, °Edixvelde 1840 - Cesarina Van Wezemael, °Edixvelde 1844 - Franciscus Van Wezemael, °Edixvelde 1846 - Leontius Van Wezemael, °Edixvelde 1848 - Petrus Van Wezemael, °Edixvelde 1852 - Adolphus Van Wezemael, °Edixvelde 1855

49. Dominicus Van Vaerenbergh Staat bij Popp vermeld als Vanvaerenberghe, Domien, cultivateur, Nieuwerkerken, onder artikelnummer 669 met in sectie C de nummers 847a (land 12,30a), 681 (land 13,90a), 865a

bis (huis 1,10a), 866a (boomgaard 4,30a), 859a (land 2,90a) en 858a (land 18,40a). Totaal: 52,90a. De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Dominicus Van Vaerenbergh, gehuwd met - Theresia Bockstael, +Edixvelde 1856. Hun kinderen: - Petrus Van Vaerenbergh (°NK 1833, +Edixvelde 1859) - Virginea Van Vaerenbergh (°NK 1839, +Edixvelde 1856)

50. Frans Van Vaerenbergh zoon Adrianus Staat bij Popp vermeld als Vanvaerenberghe, Franciscus, zoon Adrianus, landb., Nieuwerkerken, onder artikelnummer 609 met in sectie C het nummer 862 (huis 0,40a).

- 40 -

De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881 - Franciscus Van Vaerenbergh (°NK 1821, +1899), landb.,

gehuwd met - Amelia Van Vaerenberghe (°Haaltert 1816, +NK1881). Ze

hadden 1 kind: - Carolus Van Vaerenbergh (°1862, +Erpe), gehuwd met - Clementina Verbestel, °NK 1860. Hun kinderen: - Franciscus Van Vaerenbergh, °1886 - Maria Antoinette Van Vaerenbergh, °1888 - Achillus Van Vaerenbergh, °1891 Een andere bewoner: - Adolf Van Wezemael, °NK 1855 De latere bewoners: - Franciscus Van Vaerenbergh - Theresia Kilbaye, °Lebekke 1821 - Camil Bleys, °Haaltert 1863, landbouwer

51. Dominicus Roelandts zoon Petrus Staat bij Popp vermeld als Roelandts, Dominicus, zoon Petrus, landb., Nieuwerkerken, onder artikelnummer 418 met in sectie C de nummers 829 (plaats en gebouw 13,50a), 828 (weide 16,90a), 830 (huis 1,20a), 826 (land 11,90a) en 827 (land 64,10a). Dominicus Roelandts bezat in totaal 6ha 82a 70ca. De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Dominicus Roelandt (°NK1790, +1856), gehuwd met - Anna Maria Pins (°1790, +1883). Hun kinderen: - Angelique Roelandt, °1814 - Charles Roelandt, °1812 - Theresia Roelandt, °1818 - Octavia Roelandt, °1821 - Maria Roelandt, °1825 - Rosalia Roelandt, °1827 - Josepha Roelandt, °1829 De latere bewoners: - Dominicus Slagmulder, °NK, werkman, voorgaande

verblijfplaats SchaarbeekBrussel, dagteekening 16.01.1890, gehuwd met

- 41 -

- Leonia De Vuyst (°Herzele 1856, +1892), vorige verblijfplaats Schaarbeek Brussel. Ze hadden 1 kind:

- Maria Constantia Slagmulder, °Edixvelde

Fragment kaart van Popp. Wij konden niet alle nummers op deze kaart situeren.

- 42 -

Opvolgers: - Anastasius Vrancken, °Meldert (Limburg)1843, voorige

verblijfplaats Erembodegem, dagtekening 28.07.1900, gehuwd met

- Joanna Maria Elskens, °Mespelare 1849, voorige verblijfplaats Erembodegem, dagtekening 28.07.1900

Geraadpleegde werken

- S.A.A., Bevolkingsregisters van NK 1847-1881 (microfilm nr. 69 en nr. 71)

- Kadastrale leggers van de kaart van Popp, ±1860 NK - Freddy Caudron, Families te Nieuwerkerken, deel I en II - Foto’s: archief Liniaal (1976)

Eddy De Nijs

A(B)N versus A(B)N Algemeen (beschaafd) Nederlands vs. Algemeen (beschaafd) Nieuwerkerks Waar gebeurd! Een veertigtal jaar geleden kwam een lerares Nederlands zich in onze gemeente vestigen. Ze sprak steeds een uitmuntend en verzorgd Nederlands, wat in die tijd bij ons nog opviel. Tegenwoordig val je op als je Nieuwerkerks praat. Het jonge volkje spreekt geen dialect meer en houdt het bij een tussentaaltje dat geen dialect is maar evenmin zuiver Nederlands. Op een goeie dag bestelde onze inwijkeling bij Staaf “den peiërenbieënaar” (paardenslager) een kaasschotel. Toen ze haar bestelling ging afhalen, kreeg ze een vleesschotel aangereikt. “Maar Staaf, ik heb toch een kaasschotel besteld”, zei ze verrast. “E mor madam, getj ga toch ne kaa schotel”, antwoordde Staaf. Door dergelijke misverstanden zijn er al oorlogen begonnen en verloren! De “kaa schotel” bleek achteraf toch lekker te zijn.

Fredy De Schryver

- 43 -

Mijn vroege familieherinneringen - Kraaiwinkel Onze kinderjaren speelden zich af op het nu verdwenen hof in de Kraaiwinkelstraat. Pijpenbeek was een kort en tragisch intermezzo. We keerden terug naar een huis waarmee we vertrouwd waren, naar mensen die we kenden en die van ons hielden. Maar nu zonder ouders. Natuurlijk hebben we moeder en vader gemist. Goede ouders zijn onvervangbaar. Maar we werden goed opgevangen en hadden het geluk op te groeien in een positieve sfeer: zonder gesnotter, zonder gepreek, zonder wrok, zonder jaloersheid…

♦ Nu ik er bewust over nadenk, stel ik vast dat al mijn vroegste herinneringen – op de één of andere manier – te maken hebben met Anny, mijn twee jaar jongere zus. Heel vaag herinner ik me ons bezoek aan tante Camilla, alias zuster Madeleine, alias Tata. De zusters van Maria mochten toen nog niet op familiebezoek maar ze mochten wel – op bepaalde dagen – bezoek ontvangen. Toen Anny sterk genoeg was voor de reis, werd er beslist dat we haar aan tante zouden gaan tonen. Dus naar Gent, met de trein natuurlijk. We waren met vijf: tante Germaine ging ook mee. Ondanks de oorlog was de bezoekkamer goed verwarmd, vooral met het oog op het kleintje. In de loop van de dag kwamen verscheidene zusters goedendag zeggen en naar Anny kijken. Maar telkens als de deur open ging kwam er een gulp kou uit de gang naar binnen. Dat vond ik niet prettig. En toen een zuster de deur op een kier had laten staan, zou ik gezegd hebben: “Doe die deur toe, nondedomme!” Al wat concreter is mijn volgende herinnering. Op een middag was Anny spoorloos verdwenen. Er werd naar haar gezocht: eerst in huis, dan op het erf en vervolgens in de buurt. Geen Anny te vinden. We werden steeds ongeruster. Tot we gerucht hoorden in het schotelhuis. Er waren nog geen koelkasten en de trapkast werd gebruikt om het eten te bewaren. Die middag had Metjen worteltjes gemaakt. Dat aten we allemaal graag maar Anny was erop verlekkerd. Ze was in de kast gekropen om de rest op te eten en daar in slaap gevallen.!

- 44 -

Veel erger werd het toen ze zo ziek werd! De dokter kwam haast elke dag. Moeder en Metjen losten elkaar af aan haar ziekbed. Ze waren druk in de weer met hete compressen. Ik mocht er niet bij om besmetting te voorkomen. Het was doodstil in huis, alleen het noodzakelijkste werd gedaan. En omdat het zomer was, waren de mannen druk bezig buitenshuis. De dagen gingen traag voorbij en ik wist met mezelf geen blijf. Toen kwam ik op een idee: als ik nu ook eens ziek werd? Ik ging aan de achterdeur zitten. Daar was het altijd onaangenaam koud. Maar het lukte niet en van armoe kwam ik dan maar weer binnen! Toen ik 18 werd kreeg ik van tante Florentine, alias zuster Barbara, enkele brieven van moeder. Zij schrijft haar oudste zus in het gasthuis in Boom dat ze het eens moet uitschreien. “Gij zijt toch gewend met miseriemenschen om te gaan!” Het is onwaarschijnlijk wat Anny die zomer van 1942 allemaal doorgemaakt heeft! Kinkhoest, pleurus, mazelen. Dan kreeg ze builen op haar hoofd en haar lichaam. Sommige gingen met compressen open, andere moesten opengesneden worden! Vervolgens kwam er een bronchitis die maar niet wou genezen. Moeder ging met Anny naar de kliniek bij dokter Gautot voor “plakken”. Maar de kleine had niet stil gezeten en de uitslag was onduidelijk. Het onderzoek overdoen was niet mogelijk want dat was het laatste plak in de kliniek geweest. We waren in volle oorlogstijd en er begon van alles te ontbreken. En dan, tot ieders verbazing, kreeg Anny opnieuw mazelen! Wat me nog het meest trof in moeders brief was haar angst voor TBC “die pijnlijke schrik voor die ziekte in huis!!!” Moeder vraagt haar zus ook om een gebed, “want dikwijls gebeuren er wonderen met de tusschenkomst van hierboven.” Zij schrijft ten slotte dat Anny verwend geraakt is en voortdurend aandacht wil. Inderdaad, dat heeft een stempel gedrukt op haar karakter. Bij het lezen van die brief begreep ik ook waarom moeder zelf kort in bed geweest was: ze had van oververmoeidheid een miskraam gehad. Tijdens de oorlogsjaren kwam de familie op het idee zich een koppel ganzen aan te schaffen “omdat het zulke goede wakers waren.” Maar lang hebben we die niet gehad. Telkens als ze mijn hoofd zagen kwamen ze op mij af: met gestrekte nekken en open bekken! En dan nog dat akelige geluid erbij! Zoals bij de meeste

- 45 -

mensen was “het vertrek”, de w.c, toen buiten. Je moest dus wel elke dag een paar keer de deur uit. Anny had minder last van de ganzen: ze zullen vlug gemerkt hebben dat zij zich niet liet intimideren. Dus moest mijn zus, gewapend met een stok, een paar keer per dag met mij mee. Niet lang daarna waren mijn belagers, tot mijn grote opluchting, verdwenen!

Vredig met elkaar spelen zat er meestal niet in. Anny en ik waren te verschillend: van binnen en van buiten. Soms lukte het toch. Ik herinner me een dag op het voorhof. We waren bezig in de verharde grond scherpe lijnen te trekken: elk wou zich een huis uittekenen. Ik was nogal impulsief begonnen en toen ik aan de haag kwam, bleek ik geen uitgang te hebben. Ik klopte op een denkbeeldige deur en zei: “Tok! Tok! Madame, mag ik

Anny Huylebrouck (1939-2001) eens door uw huis gaan?” Bij gebrek aan leesvoer begon ik op de lagere school de dagelijkse krant in te kijken. Metjen had dat niet graag en zei: “De gazet is voor de grote mensen!” Niet dat daar zoveel instond dat mij echt interesseerde. Het was me vooral om die brede band achteraan te doen: het feuilleton. Maar als je midden in dat spannende verhaal van “De graaf van Monte Christo” zit, kan je het toch niet opgeven?

- 46 -

Ik bleef dus lezen maar dan riep mijn zus: “Metjen, ze doet het weer!” Toen Anny en ik volwassen waren zijn we elk onze eigen weg gegaan. Mijn zus is op 62-jarige leeftijd aan botkanker overleden.

♦

Het gezin van Jan en Ida Huylebrouck, Camilla (zuster Madeleine), Alfons (op hobbelpaard!) en Germaine. (Eerste foto: J. Sterck, Aalst)

Petjen Jan was een lieve grootvader! Hij was graag met ons bezig. ’s Avonds, als het licht in de woonkamer aan was, kon hij met zijn handen schaduwdieren toveren op de muur. Konijnen kon hij het best. Grootmoeder maakte ’s middags altijd een beetje meer eten dan nodig was. Zogezegd omdat Petjen dat ’s avonds graag opgewarmd at. Dat kon zo lekker ruiken! Maar Anny en ik gingen

- 47 -

dan bij hem aan tafel zitten. Op stukjes brood voerde hij ons hapjes. Wij noemden dat toen “klotjes”.

Alfons, Camilla en Germaine (photo B. Alfons en Camilla deden samen hun Willemsen Aalst) plechtige communie .

Hij vertelde ook sprookjes. Zijn voorkeur ging naar de stadsmuzikanten van Bremen. Dat hadden wij ook het liefst. En de ezel zei “hi-ha” en de hond blafte en de kat miauwde en de haan kraaide … Soms citeerde hij uit lessen die hijzelf op school gehad had: “De Schelde ontspringt op de hoogvlakte van Saint-Quentin…” Of gedichten: “Hij zag het uurwerk liggen. O grootvader geef het mij? Ik zal ’t u wel eens geven. Toekomend jaar misschien. Als ge wel leert en braaf zijt. We zullen zien! Daar was een grafje gedolven …” Af en toe had hij het over zijn ervaringen tijdens de Eerste Wereldoorlog. Hoe ze in barakken terecht gekomen waren, net over de neutrale grens van Nederland. Ze hadden honger en kou.

- 48 -

En een man uit zijn barak had een rat gevangen en wou die op een afgelegen plekje roosteren. Dat werd natuurlijk opgemerkt en de commandant was razend: “Of hij dan niet wist hoe gevaarlijk zo iets was? Welke ziekten dat kon meebrengen?” En de man had, gespeeld naïef, gevraagd: “Is’t omdat er op dat vlees geen stempel stond, mijn commandant?” Waarop die nog kwader werd. Maar op een heel koude nacht had grootvader geleund tegen de houten wand zitten slapen. En hij was er met zijn haar aangevroren! De arme man heeft later zo veel hoofdpijn gehad! Hij was het die met ons de voorbereidingen trof voor het feest van Sint-Maarten en de paasklokken. Op de vooravond van Sint-Maarten zetten we altijd elk een bord aan de schouw. Met een raapje, een wortel en een paar klontjes suiker. De volgende ochtend keken we al vroeg of de Sint langs geweest was. Die bracht altijd wat speculoos en enkele stukjes suikergoed, toen “fondant” genoemd: een hesp, een sigaar … In november zie je dat ouderwetse snoepgoed nog wel eens. De avond voor Pasen gingen we met Petjen nestjes zetten voor de klokken. Bij goed weer in de boomgaard, bij slecht weer in de schuur. Ik had al vlug door dat zwarte Piet niet door de Leuvense stoof kon om nog te zwijgen van vliegende klokken. Maar waarom spelbreker zijn? Homo ludens. Het was als meedoen in een sprookje. Trouwens, de grote mensen gaven graag en de kleine kinderen kregen graag. Waar was het probleem? Het prettigste van al was dat we die snoep mochten bijhouden, hem zelf “beheren”. Het duurde nooit lang of hij was op. Metjen had dat natuurlijk verwacht en hield altijd een stukje in reserve. Een aantal dagen later zei ze dan op verbaasde toon: “Kijk toch wat ik nu nog gevonden heb!” Grootvader was thuis de bakker. Eén keer per week werd de oude steenoven op de gewenste temperatuur gebracht met “mutsaards”, takken. Tafereel en alaam doen me nu aan Bokrijk denken. Petjen bakte van die grote ronde broden maar hij hield altijd een klein beetje deeg voor het laatst. Daarmee maakte hij voor Anny en mij een ovenkoek: zo’n ventje als het logo van Vredeseilanden. Het werd, nog warm, opengesneden en er kwam confituur tussen. Heerlijk!

- 49 -

Grootvader zat, de hele duur van onze kinderjaren, in de gemeenteraad van Nieuwerkerken. In het bijzijn van ons, kinderen, werd er nooit over politiek gesproken. Noch over de kleine, noch over de grote. Het enige wat ik opmerkte was, dat Petjen zich op sommige weekdagen met zorg schoor en waste en goeie kleren aantrok. Met de fiets reed hij dan naar het dorp. Er was iets vreemds aan dat scheren. Hij haalde zijn mes altijd een paar keren over een lederen riem, die hij alleen daarvoor gebruikte. Dat begreep ik niet. Omdat ik onbetrouwbaar ben als het om cijfers gaat heb ik het nagekeken in Liniaal, de tekst van Prosper De Sutter over Politiek Personeel in Nieuwerkerken. Jg. XXXV, nummer 3, september 2012. Daar zag ik dat grootvader in 1933 tweede schepen geworden is, herkozen werd en dat gebleven is tot na de oorlog, tot 1946. Dus 14 jaar. Toen ik volwassen was, heb ik hem daarnaar gevraagd en het volgende vernomen. Hij was op verzoek van “de oude burgemeester”, Louis Callebaut, op diens lijst gekomen. Dus van de Katholieken. Er kwam een coalitie tot stand tussen Katholieken en VNV. In 1941 werd de oude burgemeester afgezet ten voordele van dokter Daem, VNV. Toen zocht grootvader Louis Callebaut op met de mededeling dat hij ook wegging. Maar die overhaalde hem te blijven: “Anders vervangen ze u ook door iemand van hen.” Ik vroeg grootvader of hij geen problemen gehad had. “Niet echt. Ze hebben me wel gevraagd lid te worden van het VNV maar ik heb geantwoord: Ik ben die‘k ben en ik blijf die’k ben. Ze hebben niet verder aangedrongen.” Grootvader had altijd al graag een glaasje gedronken maar na het bombardement en de te vroege dood van Metjen in 1947 is dat gedurende enkele jaren te veel gebeurd. Op latere leeftijd is hij aan aderverkalking gaan lijden. Tante Germaine heeft zo lang mogelijk thuis voor haar vader gezorgd. Maar ten slotte werd het onmogelijk en tegen het einde werd hij opgenomen in Herdersem. Een oudere zuster, die erge reuma had, heeft daar liefdevol voor hem gezorgd. Ik neem het mezelf kwalijk dat ik haar naam vergeten ben. Onze grootouders, Metjen Ida en Petjen Jan, hadden drie kinderen. De oudste dochter, tante Camilla, is in Kwatrecht op pensionaat geweest. Toen ze meerderjarig was, is ze naar het klooster gegaan

- 50 -

en Zuster Madeleine geworden. Ze heeft daar lang in het onderwijs gestaan en was later één van de pijlers van de crèche en de

peutertuin. Over haar hoef ik hier niet uit te weiden. Omdat ze de oudste religieuze van Nieuwerker-ken was en de oudste van haar Orde heeft Liniaal haar voor een lang gesprek op-gezocht in Gent. Het verscheen in jg. XXVII, nummer 3, september 2004. Tata is zich altijd voor de familie blijven in-teresseren. Maar als kloosterzuster had ze natuurlijk een beperkte “actieradius”.

Zuster Madeleine in haar crèche

Tot mijn vroege familieherinneringen behoren enkele bezoekdagen aan Sint-Pieters-Buiten. Bij het weggaan kregen de volwassenen altijd een mooi handwerkje mee en voor ons, de kinderen, was er ook altijd een cadeautje. Ik herinner me “ne spetteleir”: een mannetje aan een koord tussen twee houten staafjes. Door die te manipuleren kon je het mannetje laten spartelen en buitelen. Een andere keer kreeg ik een pop. Een eenvoudige benen pop. Ik ging ermee naar Trienens om ze aan Marieken en Clementine te tonen. Clementine maakte een tweede set kleertjes voor haar. Maar veel heb ik met die pop niet gespeeld. Dat kon niet slapen, niet drinken, niet eten, niet praten… Waarom dat wassen als het niet vuil was of

- 51 -

andere kleertjes aantrekken als het niet nodig was? Wie deed dat nu als je zelf een kleiner zusje of broertje had, dat dit allemaal wel kon?? Op een dag had ik mijn pop ergens laten slingeren – ik ben altijd al wat slordig geweest – en grootvader had er, zonder het te merken, een zak patatten op gezet… Maar een cadeautje waarmee ik heel erg blij was: het album “Sneeuwwitje en de Zeven Dwergen”, het verhaal met de ingeplakte prentjes van Walt Disney. Dat onvolprezen meesterwerk!

Zuster Madeleine met de kleinkinderen van haar zuster Germaine: Thomas en Caroline

Tata keek niet uit naar haar honderdste verjaardag: het was genoeg geweest. Een paar jaar voor haar overlijden schonk ze me haar fotoalbums. Die met familiefoto’s en die met de foto’s uit haar leven als religieuze. Haar in memoriam verscheen in Liniaal jg. XXXI, nummer 2, juni 2008.

♦ Over de twee andere gezinsleden uit mijn kinderjaren, tante Germaine en Metjen Ida, zou ik het graag de volgende keer hebben.

Rosa Huylebrouck

- 52 -

Uit de “afroepboeken” van de O.-L.-V.-Hemelvaart-kerk van Nieuwerkerken De liturgische diensten in 1887

11e aflevering

(vorige aflevering in LiNiAal, jg. XXXIX, nr.4, dec. 2016, pp. 43-54) De diensten in de 35e week van het jaar 1887 14 Augusti 1887 Dominica 11a. Post Pentec. 3aAug. (De ea) 15 Morgen Is het de hoogdag van Onze Lieve Vrouw

hemelvaart, geboden te vieren. De diensten volgens gewoonte. De vroegmis ter eere van de heilige herten van Jesus en Maria

16 Dijnsdag Is het de feestdag van den h. Rochus, bijzondere patroon tegen de pest en andere besmettelijke ziekten. Ten ½6 ur. mis in de kerk voor Francisca ’t Kint. Ten half 8 ur. eene sol. mis ter eere van den h. Rochus in de kapel op Laer, van wegens de inwoners van Laer.

17 Woensdag ten half 6 ur. [geschrapt: mis voor Franciscus Van Laethem en overledene huisvrouw uitg.] ten 7 ur. mis in de kerk ter eere van den h. Rochus. Ten ½8 ur. begrav. Victor De Man 5 kl. zonder uitv.

18 Donderdag Ten 7 uren mis ter eere van den heiligen Rochus in de kapel op Laer (Part voor de paroch. op Oostak) .

19 Vrijdag ten half 6 ur. mis ter eere van het h. Hert.[geschrapt: Ten 7 ur. mis in de kerk ter eere van den h. Rochus] Ten ½9 ur. de begrav. 2de kl. voor Frans Storm (Bremt)

20 Zaterdag ten half 6 ur. de gefondeerde mis van Bertel De Schryver. Ten 7 ur. mis in de kapel op Laer ter eere van den h. Rochus.

Morgen na de hoogmis zal de processie haren gewonen omgang doen langs de kapelle van de h. moeder Anna. De leden van de confrerie van den h. Rozenkrans, van het aartsbroederschap van den h. Franc. Xaverius, van den h. Stanislas Kostka en de congreganisten worden uitgenoodigd om het allerheiligste te vergezellen met hunne flambeeuwen en standaards alsook degenen die gewoon zijn de beelden der heiligen en vaandels te dragen. De parochianen worden verzocht op den doortocht der processie de straten en huizen te willen versieren. Gedurende de

- 53 -

octaaf van den h. Rochus, zal er alle dagen gezegend worden met zijne reliquien. Woensdag ten half 3 de Vespers waaronder sermoen. Er wordt verzocht een gebed voor Franciscus Sack liggende onder de rechten voor Alphonse Van Heddinghen overleden te Wetteren en den eerw. Heer Ide, bestuurder van de zusters van het h. Hert van Maria te Nederbrakel en aldaar overleden.

O. L. Vrouw Zondag 14 augustus 1887 is het de 11e zondag na Pinksteren, de derde zondag van augustus. De dienst zoals gebruikelijk. Op 15 augustus is het de hoogdag van Onze-Lieve-Vrouw Hemelvaart, “geboden te vieren”, m.a.w. verplicht om de mis bij te wonen. Na de hoogmis gaat de processie uit langs het gewone parcours, nl. “langs de kapelle van de h. moeder Anna”, langs Maal dus. De leden van de broederschappen, de vaandeldragers, de dragers der flambeeuwen en van de heiligenbeelden, worden opgeroepen om deel te nemen aan de processie en de parochianen die langs het traject van de processie wonen wordt gevraagd de straten en hun huizen te versieren. Op 16 augustus is het de feestdag van de H. Rochus, “bijzondere patroon tegen de pest en andere besmettelijke ziekten”. Gedurende het octaaf van de H. Rochus wordt er iedere dag gezegend met zijn relikwie. Gedurende zeven opeenvolgende dagen wordt een mis opgedragen voor de heilige Rochus, waarvan vijf in de kapel op Laar. Wellicht staan ook de vespers “waaronder sermoen” op woensdag in het teken van Rochus. Er wordt gezegend op zondag 14 augustus (en op maandag 15 augustus?) met de relikwie van Onze-Lieve-Vrouw. We vernemen het overlijden van de directeur, “de bestuurder”, van de congregatie van de zusters van het heilig Hart van Maria te Nederbrakel, E.H. Ide. Dit is de congregatie waartoe het klooster van Nieuwerkerken behoorde. E.H. Ide was betrokken bij de stichting van het klooster en de meisjesschool bij ons, thans vrij gesubsidieerde gemengde school “De Linde”. De diensten in de 36e week van het jaar 1887 21 Aug. 1887 Dominica 12 Post Pentec. 4 Aug.(Fest S. Joachim)

- 54 -

22 “ Morgen ten half 6 ur. mis ter eere van den h. Rochus. Ten 7 ur. mis ter eere van den h. Rochus in de kapelle op Laer.

23 “ Dijnsdag ten half 6 ur. mis voor Francisca ’t Kint (57) Ten 7 ur. met het sluiten van de octaaf van den h. Rochus mis in de kapelle op Laer

24 “ Woensdag ten half 6 ur. mis voor Franciscus Van Laethem en overledene huisvrouw. Daarna voor Amandus Boulaert en overledene huisvrouw.

25 “ Donderdag ten half 6 ur. het jaargetijde voor den notaris De Schaepdryver.

26 “ Vrijdag ten half 6 ur. mis [geschrapt: ter eere van het h. Hert voor Maria Baeten. Daarna mis voor ter eere van de h. Herten van Jesus en Maria] Franciscus Van Den Storm. Ten half 9 de begrav. van Donatus Burgelman

27 “ Zaterdag ten half 6 ur. mis voor de parochianen Van daag is het geene Congregatie. Er wordt verzocht een gebed voor Franciscus Sack liggende onder de rechten van onze moeder de h. kerk. Alsook voor Victor De Man en Franciscus Van Den Storm beide de verledene week alhier begraven en Mr Gustave De Ryck, overleden te Meire

H. Rochus Zondag 21 augustus 1887 is het de 12e zondag na Pinksteren, de 4e van augustus, feestdag van de H. Joachim, vader van Maria. Vandaag is er geen congregatie, d.i. een samenkomst van de congreganisten, “een vereniging van leken, kerkelijk goedgekeurd, tot het houden van godsdienstoefeningen, inz. ter ere van de H. Maagd” (van Dale). Er wordt gezegend met de relikwie van de H. Rochus. De diensten in de 37e week van het jaar 1887 28 Aug. 1887 Dominica 13 Post Pentec. 5a Aug.ti(Fest. S.

Augustini) 29 “ Morgen ten half 6 ur. mis voor Joannes De Kegel en

overledene huisvrouw. Ten half 8 ur. de begravingsmis voor Désiré Schellaert.

30 “ Dijnsdag ten 9 ur. de uitvaart voor Joanna Ortibus

- 55 -

31 “ Woensdag ten half 6 ur. mis voor Joannes Baptiste De Smet. Ten half 8 uren de Dertigste voor Joanna Ortibus.

1 Septembris Donderdag Eerste September, opening der maand toegewijd aan de heilige Engelen Bewaarders. Ten half 6 ur. de venerabelmis (pro defto Eduardo). Ten 7 ur. den dienst van wegens het aartsbroederschap van den h. Franciscus Xaverius voor Victor De Man.

2 “ Vrijdag is het de eersten vrijdag der maand. Ten half 6 ur. sol. mis ter eere van het h. Hert van Jesus. Daarna voor Marie Therese Pins.

3 “ Zaterdag ten half 6 ur. mis ter eere van Onze Lieve Vrouw. Daarna voor Amelie Desmals/Desmet (?)

Donderdag ten half 7 ur. lof ter eere van het h. Hert voor de bekeering der zondaren. Wij zullen ons van ten half 6 ur. aanbieden om bicht te hooren. Zondag toekomende, feestdag der h. Engelen bewaarders, is het de 1ste Zondag der maand. Volle aflaat voor al degene die deel maken van de confrerie van den h. Rozenkrans, van het h. Hert of van de gedurige Aanbidding op de gewoone voorwaarden. De kinderen die hunne Eerste Communie gedaan hebben worden verzocht te bichten te komen. De ieveraarsters van het werk van den h. Franciscus De Sales worden verzocht hun ingezameld geld binnen te brengen. Vandaag na vespers en lof congregatie en daarna loting voor de deelgenoten van het h. Hert Er wordt verzocht een gebed voor Francisc. Sack liggende, voor Donatus Burgelman, de verledene week alhier begraven en voor Desiré Schellaert alhier overleden.

H. Augustinus/heden feestdag Zondag 28 augustus 1887 is het de 13e zondag na Pinksteren, de vijfde van de maand augustus. Na de mis wordt er gezegend met de relikwie van de h. Augustinus, wiens feestdag het vandaag is. We wezen reeds eerder op de termen “uitvaart” en “begravingsmis”. De uitvaart is een dienst waarbij het lijk aanwezig is, de begravingsmis kan na de uitvaart plaatsvinden. Blijkbaar verzamelden de “ieveraarsters van het werk van den h. Franciscus De Sales” geld. Ze worden verzocht het resultaat van hun omhaling binnen te brengen! Waaruit het werk concreet bestond, weet ik niet.

- 56 -

De diensten in de 38e week van het jaar 1887 4a Septemb. 1887 Dominica 14 Post Pentec, 1a Sept. (Fest. SS.

Angel. Custod.) 5a Morgen ten 6 ur. mis voor Joannes De Kegel en

overledene huisvrouw. 6a “ Dijnsdag ten 6 ur. mis voor Francisca ’t Kint (58).

Daarna jaarg. Vaernewyck (van 1886) 7a “ Woensdag ten 6 ur. mis voor Alphonse Baeten.

Daarna de gefondeerde mis voor Ludovicus Van Caekenbergh.

8 “ Donderdag is het de feestdag van Onze Lieve Vrouw Geboorte, afgestelden heiligdag. De diensten volgens gewoonte. De vroegmis ten 6 ur. ter eere van de heilige Herten van Jesus en Maria. De hoogmis voor de parochianen.

9 “ Vrijdag ten 6 ur. mis ter eere van het h. Hert voor Maria Baeten. Daarna mis voor Franciscus Van Den Hende.

10 “ Zaterdag ten 6 ur. mis voor [geschrapt: Jean Van Den Hende] het sol. jaarg. voor Franciscus Van Biesbroeck. Daarna de gefondeerde mis genoemd de sprijkelpointen.

Donderdag feestdag van O.L.Vrouw geboorte, volle aflaat voor degene die deel maken van de gedurige aanbidding op de gewoone voorwaarden. Zondag toekomende is het de feestdag van Den Zoeten Naam van Maria, volle aflaat op de gewoone voorwaarden en mits in de hoogmis tegenwoordig te zijn. De leering voor eerste Communikanten die donderdag moest plaats hebben zal woensdag geschieden. Er wordt verzocht een gebed voor Desiré Schellaert de verledene week alhier begraven. En voor Jean Bapt. Prieels overleden tot Oultre. H. Leonardus Zondag 4 sept.1887 is het de 14e week na Pinksteren, de eerste van september en feestdag van de engelbewaarders. “Het feest van de Heilige engelbewaarders op 2 oktober is gewijd aan de beschermengelen en wordt eigenlijk als een vervolg op het feest

(lees verder op p. 4)