JONGEREN EN WERK IN EEN SNAPSHOT

Presentatie voor de Vlaamse jeugdraad

3 juli 2010, Oostende

Liesbeth Van Parys - HIVA

OVERZICHT PRESENTATIE

1. Inleiding: de intrede van jongeren op de arbeidsmarkt

2. Jeugdwerkloosheid3. Jeugdwerkgelegenheidsbeleid4. Samenvatting5. Bijlagen

1. INLEIDINGDe intrede van jongeren op de arbeidsmarkt

MENING VAN JONGEREN OVER WERK Werk = symbool van volwassen worden Werk krijgt centrale plaats maar komt niet op

eerste plaats Overgrote meerderheid geeft zz goede kans op

werk na afstuderen

4/10 bereid om /wil een job aan te nemen die niet in lijn ligt met studies

Jongens zijn minder bereid om arbeidsduur te verminderen dan meisjes met oog op combineren van arbeid en gezin

Slechts 1 à 2 / 10 jongeren vindt grensarbeid overweegbaar

Let wel: verschillen tussen arbeidsklassen, opleidingsniveaus, loontrekkenden en zelfstandigenBron: Burssens, D. & Sinnaeve, L. 2006, ‘Over mogen, moeten, willen en kunnen werken’, in Vettenburg, N.

et al., Jongeren van nu en straks. Overzicht en synthese van recent jeugdonderzoek in Vlaanderen, Lannoo.

OVERGANG ONDERWIJS-ARBEIDSMARKT IS ABRUPT IN BELGIË

Bron: Hoge Raad voor de Werkgelegenheid, 2009, Verslag Inschakeling van jongeren in de arbeidsmarkt

AANDEEL JONGEREN DAT WERKT IS DAN OOK BEPERKT

Bron: OECD, 2007, Jobs for Youth Belgique

HET ZOEKEN EN VINDEN VAN EEN JOB

Zoekkanalen Vindkanalen

WAAR KOMEN JONGEREN TERECHT? TERTIAIR

Bron: Stevens, E. (2009) Jongeren in beeld: Een analyse op basis van EAK/LFS, Steunpunt Werk en Sociale Economie

WAAR KOMEN JONGEREN TERECHT? TIJDELIJK

Bron: Stevens, E. (2009) Jongeren in beeld: Een analyse op basis van EAK/LFS, Steunpunt Werk en Sociale Economie

WAAR KOMEN JONGEREN TERECHT? VOLTIJDS

Bro

n:

Ste

ven

s, E

. (2

00

9)

Jon

gere

n in

beeld

: Een

an

aly

se o

p b

asi

s van

EA

K/L

FS, S

teu

np

un

t W

erk

en

Soci

ale

Eco

nom

ie

TEVREDENHEID VAN JONGEREN MET HUN JOB

Heel wat jongeren zijn (heel) tevreden mbt tot:• collega’s, mate van contacten met anderen (80-

85%)• de functie en de verantwoordelijkheden (70-

75%)• de werkomgeving, de werktijden en het loon (65-

70%)

Maar (helemaal) niet tevreden mbt: werklast (12%) waardering voor hun werk (18%) mate waarin ze hun opleiding kunnen

gebruiken! (17%) promotiekansen (28%)

Bron: Vettenburg, N., Elchardus, M. en Walgrave, L. (red.) (2007), Jongeren in cijfers en letters. Bevindingen uit Jop-monitor 1, Leuven: LannooCampus

MISMATCH TUSSEN JONGERE EN DE GEVONDEN JOB

2. JEUGDWERKLOOSHEIDOmvang en verklaring

JEUGDWERKLOOSHEIDGRAAD IN EUROPEES PERSPECTIEF (ILO-DEFINITIE)

Bro

n:

htt

p:/

/ww

w.w

erk

.be/a

ssets

/werk

.be/c

ijfers

-en-o

nd

erz

oek/

public

ati

es/

20

08

/20

08

_Nota

_jeu

gd

werk

loosh

eid

_pre

senta

tie.p

df

MAAR GROTE REGIONALE VERSCHILLEN (ILO-DEFINITIE)

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 20080.0%

5.0%

10.0%

15.0%

20.0%

25.0%

30.0%

35.0%

40.0%

13.5%11.3%

10.0%11.6%

15.5%13.6% 14.2%

12.5% 11.7%10.5%

33.0%

27.0%28.3%

26.5%

31.8%33.1%

32.0% 31.3%

27.8% 27.5%

35.5%

30.8%

27.4%

32.9%35.1%

33.5%35.0% 35.3% 34.4%

33.2%

21.1%

17.5% 16.9% 17.7%

21.8% 21.2% 21.5%20.5%

18.8% 18.0%

Vlaams Gewest Waals GewestBrussels H. Gewest België

Bron: Labour Force Survey geraadpleegd via http://www.steunpuntwse.be/view/nl/18767

JEUGDWERKLOOSHEID IN TIJDEN VAN CRISIS

Bron: Persbericht 31/07/2009, Crisis treft mannen en jongeren het ergtst

http://www.statbel.fgov.be/press/pr141_nl.pdf

Dus jeugdwerkloosheidsgraad is 2,7 keer zo hoog als werkloosheidsgraad van 25-64 jarigen in eerste kwartaal 2008 en zelfs 3 keer zo hoog in zelfde periode in 2009!

WAAROM ZIJN JONGEREN WERKLOOS? Individueel niveau:

Onderwijsniveau Afkomst Duurtijd werkloosheid en werkervaring Handicap Taal Rijbewijs Werkzoekgedrag Arbeidsmarktregio Sociaal kapitaal – persoonlijk netwerk Niet-werkgerelateerde problemen (medisch,

psycho-sociaal, financieel, justitieel, druggerelateerd,…)

ANDERE VERKLARINGEN VOOR WERKLOOSHEID

Structureel: mismatch onderwijs-arbeidsmarkt (vaardigheden en

attitude) te weinig prikkels voor combinatie werk-onderwijs,

stage, … blijvende hoge kost van jobs met lage productiviteit kinderopvang wachtuitkering?

Conjunctureel LAFI: last in first out (tijdelijke contracten, investeringen, ervaring)

Discriminatie

Bron: Hoge Raad voor de Werkgelegenheid, 2009, Verslag Inschakeling van jongeren in de arbeidsmarkt; OECD, 2007 Jobs for Youth Belgique

3. JEUGDWERKGELEGENHEIDSBELEIDKomen tot een oplossing voor vastgestelde problemen

DE HOOFD- EN BIJROLSPELERS

Internationaal: ILO (internationale normen), OECD

Europees: ‘Europese werkgelegenheidsrichtsnoeren’ (Lissabon strategie): prioriteiten, good practices

Federaal: wachttijd, tewerkstellingsmaatregelen: financiële prikkels voor tewerkstelling kansengroepen

Gemeenschappen: (afstemming) onderwijs (op noden arbeidsmarkt)

Gewesten: bemiddeling en begeleiding, sociale economie, training en opleiding, tewerkstellingsmaatregelen

Lokaal: lokale economisch beleid

Merk op: hele reeks andere actoren: RVA: recht op uitkeringen en ev. sancties VDAB: bemiddeling en begeleiding Vakbonden/hulpkas: uitdelen uitkeringen werkgevers, interim VESOC/SERV en RESOC/SERR Mutualiteit: ziekte-verzekering OCMW: maatschappelijke integratie Vele private commerciële niet commerciële dienstverleners

DE EU LISSABON STRATEGIE 2000

De EU moet tegen 2010:

1) de meest dynamische en competitieve kenniseconomie ter wereld worden

2) die in staat is tot duurzame economische groei

3) met meer en betere banen en 4) een hechtere sociale samenhang

VERTALING OP FEDERAAL EN VLAAMS NIVEAU 2004: introductie van de sluitende aanpak

De preventieve aanpak De curatieve aanpak (de stock)

2004: samenwerkingsakkoord tussen de federale overheid, de gewesten en de gemeenschappen (RVA-VDAB)Elektronische uitwisseling gegevens RVA-VDAB; art. 80 => controle op werkZOEKgedrag

2002 OCMW: bestaansminimum => leefloon (-25 jarigen nadruk op activering GPMI)

Eerste beleids-

maatregel

Tweede beleids-maatregel

WAT BEKIJKEN WE OP VOLGENDE SLIDES?

1. De sluitende aanpak in Vlaanderen – VDAB2. Controle op werkzoekgedrag door VDAB en

RVA3. Andere beleidsmaatregelen

3.1. BELEIDSRESPONS 1De sluitende aanpak

BELEIDSRESPONS 1: DE SLUITENDE AANPAK

1e Europese richtsnoer :

Elke jonge werkloze (-25) met voor hij/zij 6 maanden werkloos is

een nieuwe start worden geboden

= opleiding, omscholing, werkervaring, een baan of individuele beroepskeuzebegeleiding, andere maatregelen

HET JEUGDWERKPLAN

Het “jeugdwerkplan plus” heeft als doel alle Vlaamse jongeren zo snel mogelijk te

activeren en zo snel en maximaal mogelijk te laten doorstromen naar een duurzame tewerkstelling in het normaal

economisch circuit via een snellere diagnose en intensievere en snellere

bemiddeling en opvolging.

Bron: Voorstel Jeugdwerkplan Vlaanderen (14/09/08; www.werk.be)

KWALITATIEVE EVALUATIE VH JWP DOOR VDAB (1)

Sterke punten:

Maatwerk Intensieve bemiddeling Kort op de bal spelen Het niet loslaten van jongeren Mix van individuele en collectieve

begeleiding Duidelijk rechten en plichten verhaal Goede samenwerking met partners

KWALITATIEVE EVALUATIE VH JWP DOOR VDAB (2)

Zwakke punten:

Niet altijd passende vacatures via de online automatische matching

Economische crisis Jongere heeft geen vaste consulent Grote administratieve belasting voor consulenten Overgang van strikte richtlijnen naar het bieden

van maatwerk

KWALITATIEVE EVALUATIE JWP DOOR VDAB (3)

Knelpunten:

Te weinig kinderopvang Te weinig aanbod in sociale economie Schoolaanbod onvoldoende afgestemd op

arbeidsmarkt Ex-gedetineerde jongeren weinig kans door

strafblad

GEVOLGEN EVALUATIE

JWP bestaat nog

Aanpassingen om zwakke punten aan te pakken

3.2. BELEIDSRESPONS 2Activering door opvolging en sanctionering

BELEIDSRESPONS 2: ACTIVERING

Van passieve verzorgingsstaat naar actieve welvaartstaat

Van controle op werkLOOSheid naar controle op werkZOEKENDheid

Rechten maar óók plichten

Sancties bij niet naleving plichten

Actief arbeidsmarktbeleid: overheid doet inspanning om rechten te vervullen

ACTIVERING D.M.V. (DREIGING TOT) SANCTIONERING

Wie controleert wat?

RVA roept alle langdurig werkzoekenden (min 15 mnd) op ter

VDAB meldt aan de RVA wanneer de werkzoekende in gebreke blijft

51

RVA opvolging

RVA, 2009

De opvolgingsprocedure van RVA

PRO’S VAN ACTIVERING D.M.V. SANCTIONERING

Tegenover rechten staan plichten

Graag ‘een schop onder de kont’

In België is sanctionering geen cowboy-verhaal

VDAB levert veel inspanningen van VDAB

Ook na transmissie naar RVA kan jongeren rekenen op ondersteuning VDAB

Bron: Van Hemel, L. en Darquenne, R. (2009), Een andere kijk op hardnekkige jeugdwerkloosheid: Aanbevelingen en succesfactoren bij de inschakeling van laaggeschoolde jongeren, Koning Boudewijnstichting. [eigen aanvullingen]

BEDENKINGEN M.B.T. ACTIVERING D.M.V. SANCTIONERING

Voldoende info mbt rechten en plichten?

Onterechte culpabilisering

Niet zinvol voor meest kwestbare jongeren voor wie werk (tijdelijk) geen optie is

Wat is ‘actief’ zijn? Ook vrijwilligerswerk, huismoeder?

Jongeren schrijven zich niet altijd terug in bij VDAB

VDAB wordt gezien als ‘schorsingsmachine’ en ‘opjager’ ipv dienstverlener

Bron: Van Hemel, L. en Darquenne, R. (2009), Een andere kijk op hardnekkige jeugdwerkloosheid: Aanbevelingen en succesfactoren bij de inschakeling van laaggeschoolde jongeren, Koning Boudewijnstichting. [eigen aanvullingen]

3.2. BELEIDSRESPONS 3Andere maatregelen

ANDERE MAATREGELEN

Financiële stimulansen voor werkgevers Startbanen en doelgroepvermindering (fed.) Activa start (laaggeschoolden) (fed.) Maatregelen voor alle werkzoekenden-> kluwen van maatregelen

Stage, alternerend leren en werken, IBO… (Vlaams)

Maatregelen voor specifieke doelgroepen Sociale economie (Vlaams/fed) Diversiteitsplannen (Vlaams) Tegemoetkomingen personen met een handicap (fed)

4. TWEE AANDACHTSGROEPENMoeilijk bemiddelbare en moeilijk bereikbare jongeren

TWEE AANDACHTSGROEPEN DIE WIJZEN OP DE LIMIETEN VAN ACTIVERING

Moeilijk bemiddelbaren

Moeilijk bereikbaren

Merk op: overlappen elkaar deels

4.1. MOEILIJK BEMIDDELBARE JONGEREN

DE MOEILIJK BEMIDDELBARE JONGEREN BIJ VDAB-ANTWERPEN, 2008

TotaalN

Totaal%

Werkloosheidsredenen

Beroepskennis en attesten

1 836 58,87

Werkzoekgedrag 1 384 44,37Externe factoren 1 091 34,98Sociale redenen 470 15,07

Kennis Nederlands 434 13,91Medische redenen 212 6,80

Psychische redenen 172 5,51Randvoorwaarden

Mobiliteit 450 14,43Zorgtaak 109 3,49

Fysieke kenmerken 74 2,37Geletterdheid 57 1,83Kansarmoede 42 1,35

Leeftijd 36 1,15Werkloosheidsval 0 0,00

Totaal 3 119 100,00

Bro

n:

Str

uyven, H

eyle

n &

Van

Hem

el, 2

01

0, D

e (

nog)

nie

t b

em

iddelb

are

n:

een

verl

ore

n g

roep o

p d

e A

ntw

erp

se a

rbeid

smark

t?, Le

uven:

HIV

A

4.2. MOEILIJK BEREIKBARE JONGEREN

DE MOEILIJK BEREIKBARE JONGEREN (VAN PARYS, 2010)

Verklaring moeilijke bereikbaarheid:

2 afstemmingsproblemen tussen VDAB-aanbod en de jongeren:1. Aanbod onvoldoende laagdrempelig (taal, vereiste vaardigheden,

afspraken)

2. Aanbod niet gericht op niet-werkgerelateerde obstakels

Jongeren voelen (nog) geen nood aan VDAB

Jongeren lopen verloren in dienst- en hulpverlening

Bron: Van Parys, L. en Struyven, L. (2010), Ongepaste vragen of een ongepast antwoord, Eindrapport evaluatieonderzoek ‘Experimenten moeilijk bereikbaren in het kader van het Jeugdwerkplan’ , Leuven: HIVA-K.U.Leuven.

SAMENVATTING

SAMENVATTING

Intrede arbeidsmarkt: Abrupt en eerder laat Zoekkanaal ≠ vindkanaal Gevonden job: tertiair, tijdelijk en voltijds Over algemeen tevreden Mismatch probleem – problematisch?

Jeugdwerkloosheid: Vlaanderen < Ned, Denemarken, Ierland; > Brussel, Wallonië Jongeren >> ouderen Specifieke groepen extra kwetsbaar: laaggeschoolden, allochtonen,

jongeren met handicap, bep. Opleidingen, zonder rijbewijs/auto, zorgtaak

conjunctuur!: last in first out

Beleid: Belang Europa Sluitende aanpak + controle zoekgedrag + andere maatregelen

UITDAGINGEN VOOR VLAANDEREN

Link onderwijs-arbeidsmarkt: Terugdringen ongekwalificeerde uitstroom Kansen voor laaggeschoolde jongeren:

werkervaring, opleiding, stage, …? Aantrekkelijkere combinatie leren-werken? Afstemming onderwijs op noden en wensen

arbeidsmarkt (let wel: zonder algemeen vormende taak van onderwijs in gevaar te brengen!)

Aandacht voor moeilijkheden specifieke groepen jongeren

De competentieagenda Wat met de wachtuitkering? Wat met

flexicurity? (voorlopig nog federaal)

BIJLAGEN-Rechten en plichten werkzoekende-Bronnen

NOG VRAGEN?

Liesbeth Van Parys

Wetenschappelijk medewerker HIVA

Liesbeth.Vanparys@hiva.kuleuven.be