It is all about It is all about violence stupidviolence stupidWaaromWaarom hulp geven zo lastig hulp geven zo lastig

isis

Hulp is problematischHulp is problematisch Moreel risicoMoreel risico: als VN vrede : als VN vrede

verzorgt en Westen de verzorgt en Westen de gezondheidszorg en onderwijs, wat gezondheidszorg en onderwijs, wat doen Afrikaanse regeringen dan doen Afrikaanse regeringen dan zelf?zelf?

OndermijntOndermijnt export: export: appreciatie appreciatie muntmunt

Ondermijnt Ondermijnt democratiseringdemocratisering Relatie Relatie hulp en ontwikkelinghulp en ontwikkeling is is

onduidelijkonduidelijk

Waarom werkt hulp zo Waarom werkt hulp zo slecht?slecht?

Waarom werken Westerse recepten Waarom werken Westerse recepten in Afrika niet goed?in Afrika niet goed?

Waarom vallen Afrikaanse leiders die Waarom vallen Afrikaanse leiders die zo goed beginnen, na tijdje tegen?zo goed beginnen, na tijdje tegen?

Waarom is Waarom is Civil SocietyCivil Society zo zwak? zo zwak? Waarom is relatie tussen hulp en Waarom is relatie tussen hulp en

ontwikkeling zo onduidelijk?ontwikkeling zo onduidelijk? Waarom richten we vaak met hulp Waarom richten we vaak met hulp

zoveel schade aan?zoveel schade aan?

19 jaar geleden…….19 jaar geleden…….

Was er eens een jager…..Was er eens een jager…..

Geweld is dus groot Geweld is dus groot probleemprobleem

Dat schreeuwt om een oplossingDat schreeuwt om een oplossing North onderscheidt drie typen samenlevingNorth onderscheidt drie typen samenleving Primitief (Otzi), gesloten en openPrimitief (Otzi), gesloten en open Noodzaak geweldsbeheersing: geboorte Noodzaak geweldsbeheersing: geboorte

gesloten samenlevinggesloten samenleving Geweldsbeheersing door verdeling Geweldsbeheersing door verdeling

inkomsten onder elite in ruil voor onderlinge inkomsten onder elite in ruil voor onderlinge vredevrede

Helaas is gesloten samenleving meer bezig Helaas is gesloten samenleving meer bezig met geweldsbeheersing dan met met geweldsbeheersing dan met ontwikkelingontwikkeling

Belang van Douglass C. Belang van Douglass C. North voor North voor

OntwikkelingshulpOntwikkelingshulp Alle ontwikkelingslanden zijn gesloten Alle ontwikkelingslanden zijn gesloten

samenlevingensamenlevingen Hulp leidt niet tot groei omdat Hulp leidt niet tot groei omdat

geweldsbeheersing belangrijker ontwikkelinggeweldsbeheersing belangrijker ontwikkeling Instituties open samenleving functioneren Instituties open samenleving functioneren

anders in gesloten samenleving (bijv. anders in gesloten samenleving (bijv. Verkiezingen,rechtsstaat)Verkiezingen,rechtsstaat)

weinig zin om zak geld te geven aan eliteweinig zin om zak geld te geven aan elite weinig zin om zwakke civil society te weinig zin om zwakke civil society te

versterkenversterken

Gesloten samenlevingenGesloten samenlevingen

85 % van wereldbevolking leeft in 85 % van wereldbevolking leeft in dit typedit type

Elite heeft door inkomstenverdeling Elite heeft door inkomstenverdeling meer belang bij samenwerking dan meer belang bij samenwerking dan bij vechtenbij vechten

Relaties zijn persoonlijkRelaties zijn persoonlijk Drie typen: fragiele, elementaire, Drie typen: fragiele, elementaire,

volwassenvolwassen

Gesloten samenlevingenGesloten samenlevingen

Fragiele type: instabiel, wisselende Fragiele type: instabiel, wisselende coalities in elite, geen private coalities in elite, geen private organisaties (Afghanistan)organisaties (Afghanistan)

Elementaire type: stabieler, private Elementaire type: stabieler, private organisaties maar verweven met staat, organisaties maar verweven met staat, (Ghana, (Ghana, Indonesie)Indonesie)

Volwassen type: private organisaties Volwassen type: private organisaties losser staat, onderscheid politiek en losser staat, onderscheid politiek en economieeconomie

(India, Zuid-Afrika, Rusland)(India, Zuid-Afrika, Rusland)

Overgang gesloten Overgang gesloten samenleving naar open: samenleving naar open: drie drempelconditiesdrie drempelcondities

Rechtsstaat voor alle elitesRechtsstaat voor alle elites Politieke controle over Politieke controle over

geweldsinstitutiesgeweldsinstituties Permanente private organisaties. Permanente private organisaties.

Niet afhankelijk van zittingstermijn Niet afhankelijk van zittingstermijn van heersende elite, onpersoonlijke van heersende elite, onpersoonlijke institutiesinstituties

Waarom overgangWaarom overgang

Vergroten toegang werd niet aan elites Vergroten toegang werd niet aan elites opgedrongen maar werd gedeeltelijk gedaan opgedrongen maar werd gedeeltelijk gedaan door henzelf omdat het in hun belang was.door henzelf omdat het in hun belang was.

Politiek van inclusion was een positieve sum Politiek van inclusion was een positieve sum gamegame

Social welfare: goed voor beide kanten, Social welfare: goed voor beide kanten, gematigde loonontwikkellinggematigde loonontwikkelling

North: organisaties zorgen voor stabiliteit. North: organisaties zorgen voor stabiliteit. Oppositie zorgt voor creatieve destructieOppositie zorgt voor creatieve destructie

Voordeel Open Voordeel Open Samenleving: concurrentie Samenleving: concurrentie

politieke en econ. elitepolitieke en econ. elite Garandeert adaptieve efficiencyGarandeert adaptieve efficiency Beschermd tegen geweldBeschermd tegen geweld Dus open access is veel beter Dus open access is veel beter

natural states in aanpassen aan natural states in aanpassen aan dynamische veranderingendynamische veranderingen

Waarom zou elite macht Waarom zou elite macht afgeven?afgeven?

Acemoglu: elite heeft veel te verliezen bij Acemoglu: elite heeft veel te verliezen bij democratie, waarom worden dan toch democratie, waarom worden dan toch meeste democratieën gecreëerd door de elitemeeste democratieën gecreëerd door de elite

Dat doet elite als ze bang zijn dat ze het toch Dat doet elite als ze bang zijn dat ze het toch gaan verliezen en dat zij minder verliezen gaan verliezen en dat zij minder verliezen door concessies dan door revolutiedoor concessies dan door revolutie

North: als er condities zijn die onpersoonlijke North: als er condities zijn die onpersoonlijke relaties tussen elites mogelijk maken dan relaties tussen elites mogelijk maken dan kan elite het in haar belang vinden om hun kan elite het in haar belang vinden om hun privilege om te zetten in wetgeving, of privilege om te zetten in wetgeving, of burgerschap >burgerschap >

Drie doorstep condities Drie doorstep condities leiden tot onpersoonlijke leiden tot onpersoonlijke

relatiesrelaties Rule of law for elites, dus scheiden van Rule of law for elites, dus scheiden van

persoonlijke identiteit van privilege, VK persoonlijke identiteit van privilege, VK 1660 Tenures abolition act, p. 1571660 Tenures abolition act, p. 157

Permanente organisaties, moeilijk, hoe Permanente organisaties, moeilijk, hoe kan die ontstaan als nog nooit bestaan kan die ontstaan als nog nooit bestaan heeft, en een staat is sterfelijk, romeinse heeft, en een staat is sterfelijk, romeinse keizer stond boven de wetkeizer stond boven de wet

Investituurstrijd: body of faithful self Investituurstrijd: body of faithful self defining identity, ging om persoon niet defining identity, ging om persoon niet rol!rol!

Christus en FiscusChristus en Fiscus

Quod non capit Christus, rapit fiscus. Quod non capit Christus, rapit fiscus. What Christ does not receive, the What Christ does not receive, the

exchequer seizesexchequer seizes Paus en Keizer/Koning staan boven Paus en Keizer/Koning staan boven

wet, boven Christus en Fiscuswet, boven Christus en Fiscus Keizer kan wet zelf veranderen, Keizer kan wet zelf veranderen,

soevereiniteit is persoonlijk, niet van soevereiniteit is persoonlijk, niet van staatstaat

Christus and fiscusChristus and fiscus

Econocassets of church is Christus in de Econocassets of church is Christus in de KerkKerk

En fiscus in de seculiere wereldEn fiscus in de seculiere wereld Onvervreemdbare soevereiniteit van Paus Onvervreemdbare soevereiniteit van Paus

of King betekent boven wet dus boven of King betekent boven wet dus boven Christus of FiscusChristus of Fiscus

Oplossing soevereiniteit aan instituut en Oplossing soevereiniteit aan instituut en sommige macht gedelegeerd aan Koningsommige macht gedelegeerd aan Koning

Dus onpersoonlijke oplossing lukt pas 1688 Dus onpersoonlijke oplossing lukt pas 1688 VKVK

geweldsmonopoliegeweldsmonopolie

Tilly state makes war and war makes the Tilly state makes war and war makes the statestate

Na 1688 sovereign debt werd wetgevende Na 1688 sovereign debt werd wetgevende taak van parlementtaak van parlement

Kredietwaardigheid steeg en daarmee Kredietwaardigheid steeg en daarmee verschafte VK zichzelf veel geld. verschafte VK zichzelf veel geld.

James II verknalt het, Tories en James II verknalt het, Tories en Whigs :parlement is permanent en wetten Whigs :parlement is permanent en wetten zijn sacrosanct boven de koning. Parlement zijn sacrosanct boven de koning. Parlement is de bron van taxationis de bron van taxation

Open samenlevingOpen samenleving

Politieke concurentie nodig voor Politieke concurentie nodig voor economische concurrentieeconomische concurrentie

En andersomEn andersom Concurrentie voorkomt dat elite Concurrentie voorkomt dat elite

permanente inkomsten creeert door permanente inkomsten creeert door privilegesprivileges

Concurrentie schraagt democratieConcurrentie schraagt democratie

Lessen van NorthLessen van North

Prudent zijn : democratisering gesloten Prudent zijn : democratisering gesloten samenleving lastigsamenleving lastig

Export Democratie kan geweldsbeheersing Export Democratie kan geweldsbeheersing <<

Oorlogen voorkomen: ondermijnt misschien Oorlogen voorkomen: ondermijnt misschien staatsvorming (War makes the state)staatsvorming (War makes the state)

Alleen als leiders van de elites inzien dat Alleen als leiders van de elites inzien dat hun belangen beter gediend zijn bij hun belangen beter gediend zijn bij verbreding van elite en meer verbreding van elite en meer rechtsstatelijkheid is er hooprechtsstatelijkheid is er hoop

Wat is lastiger dan wij Wat is lastiger dan wij dachten?dachten?

democratiserendemocratiseren Begrotingssteun geven aan dubieuze Begrotingssteun geven aan dubieuze

regimesregimes civil society steunencivil society steunen exporteren goed bestuurexporteren goed bestuur kritische dialogen met dictatorskritische dialogen met dictators

Wat kan men wel doen?Wat kan men wel doen?

Overgang van hulp naar investeringen, Overgang van hulp naar investeringen, hervorm private sector hervorm private sector investeringsprogramma, ontbinden, voor investeringsprogramma, ontbinden, voor MOL, openbaar aanbestedenMOL, openbaar aanbesteden

Regionale benadering: Netherlands Regionale benadering: Netherlands Business Support in Afrikaanse regio’sBusiness Support in Afrikaanse regio’s

Onderwijs en gezondheidszorg blijft Onderwijs en gezondheidszorg blijft belangrijkbelangrijk

Hervorming GLBHervorming GLB Concentreer op AfrikaConcentreer op Afrika Onafhankelijke beleidsevaluatieOnafhankelijke beleidsevaluatie

Waarom zijn landen arm?Waarom zijn landen arm?

Klimaat?Klimaat? Geografie?Geografie? Cultuur?Cultuur? Tekort kapitaal (jaren 60)Tekort kapitaal (jaren 60) Verkeerd beleid? (jaren 80)Verkeerd beleid? (jaren 80) Geen van allen, want waarom is Geen van allen, want waarom is

Botswana rijk en Congo niet?Botswana rijk en Congo niet? Instituties!!Instituties!!

Instituties zijn keyInstituties zijn key

Nations thrive when they develop Nations thrive when they develop “inclusive” political and economic “inclusive” political and economic institutions, institutions,

and they fail when those institutions and they fail when those institutions become “extractive” and become “extractive” and concentrate power and opportunity concentrate power and opportunity in the hands of only a few.in the hands of only a few.

Plundering door elite Plundering door elite maakt landen armmaakt landen arm

Inclusive economic institutions that Inclusive economic institutions that enforce property rights, create a level enforce property rights, create a level playing field, and encourage investments playing field, and encourage investments in new technologies and skills are in new technologies and skills are conducive to economic growthconducive to economic growth

extractive economic institutions that are extractive economic institutions that are structured to extract resources from the structured to extract resources from the many by the few, are not conducive to many by the few, are not conducive to growthgrowth

Inclusieve economische Inclusieve economische instituties gebaseerd instituties gebaseerd politiek pluralismepolitiek pluralisme

Inclusive economic institutions, are in Inclusive economic institutions, are in turn supported by, and support, inclusive turn supported by, and support, inclusive political institutions,” which “distribute political institutions,” which “distribute political power widely in a pluralistic political power widely in a pluralistic manner manner

and are able to achieve some amount of and are able to achieve some amount of political centralization political centralization

so as to establish law and order, the so as to establish law and order, the foundations of secure property rights, foundations of secure property rights, and an inclusive market economyand an inclusive market economy

Economische uitsluiting Economische uitsluiting en politieke uitsluitingen politieke uitsluiting

extractive political institutions that extractive political institutions that concentrate power in the hands of a few concentrate power in the hands of a few reinforce extractive economic institutions to reinforce extractive economic institutions to hold power.hold power.

Arme landen zijn arm, omdat inclusieve Arme landen zijn arm, omdat inclusieve instituties nooit ontstonden. Elites willen instituties nooit ontstonden. Elites willen geen macht en bezit te delen. Politieke geen macht en bezit te delen. Politieke uitsluiting bevordert economische uitbuiting uitsluiting bevordert economische uitbuiting en renteniersgedrag, die weer tot politieke en renteniersgedrag, die weer tot politieke repressie noopt – een vicieuze cirkel, een repressie noopt – een vicieuze cirkel, een spiraalbeweging naar beneden.spiraalbeweging naar beneden.

Landen varen wel bij Landen varen wel bij inclusieve institutiesinclusieve instituties

Zo wordt volle potentieel van iedere Zo wordt volle potentieel van iedere burger benut om te innoveren, burger benut om te innoveren, investeren en te ontwikkeleninvesteren en te ontwikkelen

Oost-Europa na val van de muur Oost-Europa na val van de muur doet beter dan Georgie, doet beter dan Georgie, Oezbekistan, Arabische wereldOezbekistan, Arabische wereld

Zuid versus Noord-KoreaZuid versus Noord-Korea

Slecht nieuws voor ChinaSlecht nieuws voor China

you can’t get your economics right if you can’t get your economics right if you don’t get your politics rightyou don’t get your politics right

they don’t buy the notion that China they don’t buy the notion that China has found the magic formula for has found the magic formula for combining political control and combining political control and economic growth.economic growth.

Chinese groei is niet Chinese groei is niet duurzaamduurzaam

Extractieve instituties bevorderen Extractieve instituties bevorderen geen creatieve destruction, cruciaal geen creatieve destruction, cruciaal voor innovaties en hoger inkomenvoor innovaties en hoger inkomen

Creatieve destructie leidt tot Creatieve destructie leidt tot nieuwe politieke en economische nieuwe politieke en economische eliteselites

China mist dat. Een 20 jarige China mist dat. Een 20 jarige Chinees kan geen bedrijf beginnen Chinees kan geen bedrijf beginnen dat staatsbedrijven bedreigtdat staatsbedrijven bedreigt

Nogales grens VS MexicoNogales grens VS Mexico

Nogales MexicoNogales Mexico

Nogales USA (Arizona), Nogales USA (Arizona), 19501950

Nogales VS MexicoNogales VS Mexico

Zelfde cultuurZelfde cultuur Zelfde klimaatZelfde klimaat Zelfde geografieZelfde geografie Zelfde virussen en bacteriënZelfde virussen en bacteriën Zelfde geschiedenisZelfde geschiedenis Levensstandaard is VS Nogales 3 Levensstandaard is VS Nogales 3

keer zo hoogkeer zo hoog Kwaliteit van instituties is veel hogerKwaliteit van instituties is veel hoger

SchrijfopdrachtSchrijfopdracht

Inleveren op college 4, 24 meiInleveren op college 4, 24 mei Het essay telt 1200 woorden Het essay telt 1200 woorden wat zijn de implicaties zijn van wat zijn de implicaties zijn van

North’s theorie voor de wijze waarop North’s theorie voor de wijze waarop met ontwikkelingshulp zou moeten met ontwikkelingshulp zou moeten organiseren?. organiseren?.

EssayEssay

Samenvatting theorie van North over Samenvatting theorie van North over closed acces society (Natural State). closed acces society (Natural State).

Vervolgens leidt U uit deze theorie af hoe Vervolgens leidt U uit deze theorie af hoe ontwikkelingshulp georganiseerd zou ontwikkelingshulp georganiseerd zou moeten worden. moeten worden.

Voor het werkstuk dient U een voldoende Voor het werkstuk dient U een voldoende te halen, voor tentamen krijgt U een te halen, voor tentamen krijgt U een cijfer. cijfer.

Het essay telt mee voor 20% en het Het essay telt mee voor 20% en het tentamen voor 80%.tentamen voor 80%.

Schrijven is niet:Schrijven is niet:

SpelfoutenfestivalSpelfoutenfestival Op fouten met d’s en t’s staan Op fouten met d’s en t’s staan

lijfstraffenlijfstraffen Volstrekt onheldere diarree van Volstrekt onheldere diarree van

woordenwoorden Afschuwelijke vertaling van Engelse Afschuwelijke vertaling van Engelse

zinnen uit het boekzinnen uit het boek Lange kreupele zinnenLange kreupele zinnen Ontbreken van logicaOntbreken van logica

Schrijven is welSchrijven is wel

Een volstrekt helder betoog dat aangenaam Een volstrekt helder betoog dat aangenaam is om te lezenis om te lezen

Prachtige soepel lopende zinnen die lezer Prachtige soepel lopende zinnen die lezer gemakkelijk kan lezengemakkelijk kan lezen

De lezer aan de hand nemen en uitleggen De lezer aan de hand nemen en uitleggen op basis van argumenten waarom U iets op basis van argumenten waarom U iets vindtvindt

Eigenlijk is een essay een helder betoog dat Eigenlijk is een essay een helder betoog dat dwingend leid tot een conclusiedwingend leid tot een conclusie

Alinea’s zijn logische schakels in een betoogAlinea’s zijn logische schakels in een betoog

Slecht voorbeeld:Slecht voorbeeld:

In dit werkstuk heb ik mij gericht op het In dit werkstuk heb ik mij gericht op het werk van Douglass North over de noodzaak werk van Douglass North over de noodzaak van permanente organisaties. North is een van permanente organisaties. North is een economische wetenschapper die veel economische wetenschapper die veel belang geeft aan institutionele belang geeft aan institutionele samenwerking.samenwerking.

Ik moet in dit werkstuk ook nog iets Ik moet in dit werkstuk ook nog iets uitwerken over het geven van geld aan de uitwerken over het geven van geld aan de arme landen. Het is niet alles goud wat er arme landen. Het is niet alles goud wat er klinkt in de kerken van de NGO’s. blablablaklinkt in de kerken van de NGO’s. blablabla

schrijftipsschrijftips

Denk eerst na over de structuur van je Denk eerst na over de structuur van je betoogbetoog

Beschrijf eerst je probleemstelling en ga Beschrijf eerst je probleemstelling en ga vervolgens vertellen welke deelvragen je vervolgens vertellen welke deelvragen je zal moeten beantwoorden om een antwoord zal moeten beantwoorden om een antwoord te kunnen geven op de probleemstellingte kunnen geven op de probleemstelling

Als je betoog op papier staat ga je Als je betoog op papier staat ga je vervolgens werken aan de stijlvervolgens werken aan de stijl

Maak korte heldere zinnen die logisch op Maak korte heldere zinnen die logisch op elkaar volgenelkaar volgen

Denk na over functie van Denk na over functie van leestekensleestekens

Leestekens hebben twee functies: Leestekens hebben twee functies:

1.1.ze verduidelijken het verband tussen de ze verduidelijken het verband tussen de delen van een zin delen van een zin

2.2.en ze voorkomen verkeerd lezen. Een en ze voorkomen verkeerd lezen. Een bekend voorbeeld van hoe belangrijk bekend voorbeeld van hoe belangrijk interpunctie is, is:interpunctie is, is:

1. Pas op Piet!1. Pas op Piet!

2. Pas op, Piet!2. Pas op, Piet!

In de eerste zin moet iemand op Piet passen. In de eerste zin moet iemand op Piet passen. In zin twee moet Piet oppassen. In zin twee moet Piet oppassen.

Gebruik van de kommaGebruik van de komma

1. Tussen delen van een opsomming komt 1. Tussen delen van een opsomming komt een komma. Hierbij moet je de komma een komma. Hierbij moet je de komma kunnen vervangen door het woordje en.kunnen vervangen door het woordje en.

Gezocht: jonge, enthousiaste, ervaren Gezocht: jonge, enthousiaste, ervaren kok.kok.

2. Achter en/of voor een aangesproken 2. Achter en/of voor een aangesproken persoon komt een komma.persoon komt een komma.

Frank, geef jij iedereen maar een glas Frank, geef jij iedereen maar een glas water.water.

kommakomma

3. Achter een tussenwerpsel (= uitroep 3. Achter een tussenwerpsel (= uitroep van één woord) komt een komma.van één woord) komt een komma.

Ach, wat is het toch jammer!Ach, wat is het toch jammer! 4. Voor en achter een bijstelling komt 4. Voor en achter een bijstelling komt

een komma. Een bijstelling noemt de een komma. Een bijstelling noemt de zaak of persoon in andere woorden.zaak of persoon in andere woorden.

Volgens de oude man, de heer Simons, Volgens de oude man, de heer Simons, gaat het slecht met de wereld.gaat het slecht met de wereld.

kommakomma

5. Voor een aantal voegwoorden die zinnen 5. Voor een aantal voegwoorden die zinnen met elkaar verbinden staat een komma.met elkaar verbinden staat een komma.

Roken is slecht voor je, want je kunt er Roken is slecht voor je, want je kunt er kanker van krijgen.kanker van krijgen.

6. Tussen twee werkwoorden uit 6. Tussen twee werkwoorden uit verschillende gezegdes komt een komma.verschillende gezegdes komt een komma.

Doordat steeds meer kinderen met de auto Doordat steeds meer kinderen met de auto naar school worden gebracht, is het rond naar school worden gebracht, is het rond school alleen maar drukker geworden.school alleen maar drukker geworden.

kommakomma 7. Na een beperkende of uitbreidende 7. Na een beperkende of uitbreidende

bijvoeglijke zin komt een komma.bijvoeglijke zin komt een komma. a. De twee fietsers die zonder licht a. De twee fietsers die zonder licht

reden, kregen een bekeuring.reden, kregen een bekeuring. = beperkende zin, de informatie is = beperkende zin, de informatie is

onmisbaar in deze zin.onmisbaar in deze zin. b. De twee fietsers, die zonder licht b. De twee fietsers, die zonder licht

reden, kregen een bekeuring.reden, kregen een bekeuring. = uitbreidende zin, de informatie is = uitbreidende zin, de informatie is

extra en kan worden weggelaten.extra en kan worden weggelaten.

kommakomma

8. Voor en na tussengeschoven 8. Voor en na tussengeschoven woorden komt een komma.woorden komt een komma.

Het vakantiepark, klein maar Het vakantiepark, klein maar schitterend gelegen aan de zee, zat schitterend gelegen aan de zee, zat binnen een week vol.binnen een week vol.

kommakomma 9. Om verkeerd lezen te voorkomen wordt 9. Om verkeerd lezen te voorkomen wordt

een komma geplaatst.een komma geplaatst. a. De notaris vroeg zijn medewerker eind a. De notaris vroeg zijn medewerker eind

van de week pas, een kopie van de van de week pas, een kopie van de hypotheekakte naar de bank toe te sturen.hypotheekakte naar de bank toe te sturen.

b. De notaris vroeg zijn medewerker, eind b. De notaris vroeg zijn medewerker, eind van de week pas een kopie van de van de week pas een kopie van de hypotheekakte naar de bank toe te sturen.hypotheekakte naar de bank toe te sturen.

In zin a. vroeg de notaris aan het einde van In zin a. vroeg de notaris aan het einde van de week iets, in zin b. is het de bedoeling de week iets, in zin b. is het de bedoeling dat de medewerker iets aan het einde van dat de medewerker iets aan het einde van de week doet.de week doet.

Punt kommaPunt komma De puntkomma vaak verward met de dubbele De puntkomma vaak verward met de dubbele

punt. Dit teken slechts twee functies:punt. Dit teken slechts twee functies: 1. Tussen twee zinnen die nauw met elkaar 1. Tussen twee zinnen die nauw met elkaar

samenhangen wordt een puntkomma samenhangen wordt een puntkomma geplaatst. De puntkomma vervangt de punt geplaatst. De puntkomma vervangt de punt en de hoofdletter.en de hoofdletter.

Er zijn de afgelopen jaren twee grote Er zijn de afgelopen jaren twee grote parkeergarages bijgekomen; toch is er parkeergarages bijgekomen; toch is er behoefte aan meer parkeergelegenheid.behoefte aan meer parkeergelegenheid.

2. In lange(re) opsommingen is een 2. In lange(re) opsommingen is een puntkomma soms duidelijker dan een komma.puntkomma soms duidelijker dan een komma.

De dubbele puntDe dubbele punt heeft twee functies bij interpunctie:heeft twee functies bij interpunctie: 1. Bij directe rede wordt een dubbele 1. Bij directe rede wordt een dubbele

punt geplaatst.punt geplaatst. Chantal vroeg zich af: “Zijn we niet te Chantal vroeg zich af: “Zijn we niet te

streng voor deze school?”streng voor deze school?” 2. Vóór een opsomming, uitwerking of 2. Vóór een opsomming, uitwerking of

verklaring staat een dubbele punt.verklaring staat een dubbele punt. De bewoners uit die straat zijn in een De bewoners uit die straat zijn in een

opperbeste stemming: ze hebben een opperbeste stemming: ze hebben een prijs gewonnen met de Postcode Loterij.prijs gewonnen met de Postcode Loterij.

Functie alineaFunctie alinea

twee eisen moet voldoen: twee eisen moet voldoen: de er in opgenomen informatie moet de er in opgenomen informatie moet

onder één thema gerangschikt kunnen onder één thema gerangschikt kunnen worden, worden,

en het moet duidelijk zijn hoe de aan de en het moet duidelijk zijn hoe de aan de orde te stellen informatie aansluit bij de orde te stellen informatie aansluit bij de informatie uit de voorafgaande alinea. informatie uit de voorafgaande alinea.

Immers, alleen dan kan een alinea haar Immers, alleen dan kan een alinea haar tekststructurerende functie vervullen.tekststructurerende functie vervullen.

Schrijven met vaart en Schrijven met vaart en panachepanache

IT IS the most famous quote in IT IS the most famous quote in modern Italian literature, because it modern Italian literature, because it captures so well the cynicism and captures so well the cynicism and conservatism of modern Italian conservatism of modern Italian politics. “If we want everything to politics. “If we want everything to remain as it is,” says Tancredi in remain as it is,” says Tancredi in Giuseppe di Lampedusa’s “The Giuseppe di Lampedusa’s “The Leopard”, “everything needs to Leopard”, “everything needs to change.”change.”

For once, Italy’s politicians have turned the For once, Italy’s politicians have turned the saying on its head. On April 20th they saying on its head. On April 20th they arranged for things to stay as they were in arranged for things to stay as they were in order to make them change. After repeatedly order to make them change. After repeatedly failing to get a new president elected, the failing to get a new president elected, the heads of Italy’s two leading mainstream heads of Italy’s two leading mainstream parties, Pier Luigi Bersani of the Democratic parties, Pier Luigi Bersani of the Democratic Party (PD) and Silvio Berlusconi of the Party (PD) and Silvio Berlusconi of the People of Freedom (PdL) movement, went to People of Freedom (PdL) movement, went to the 87-year-old incumbent, Giorgio the 87-year-old incumbent, Giorgio Napolitano, and begged him to stay on.Napolitano, and begged him to stay on.

Nog een voorbeeld:Nog een voorbeeld:

TO MOST people, bumblebees are TO MOST people, bumblebees are charming, slightly absurd creatures that charming, slightly absurd creatures that blunder through garden and meadow with blunder through garden and meadow with neither the steely determination of the neither the steely determination of the honeybee nor the malevolent intention of honeybee nor the malevolent intention of the wasp. If you are a plant, though, things the wasp. If you are a plant, though, things look rather different—for from the point of look rather different—for from the point of view of some flowering plants many view of some flowering plants many bumblebees are nothing more than thieves. bumblebees are nothing more than thieves. They rob them of their nectar and give They rob them of their nectar and give nothing in return.nothing in return.

Nectar robbery, in which a bumblebee Nectar robbery, in which a bumblebee carves a hole in the side of a flower as carves a hole in the side of a flower as a bank robber might cut his way into a a bank robber might cut his way into a vault, was discovered by Charles vault, was discovered by Charles Darwin. This technique lets bees get at Darwin. This technique lets bees get at the nectar of flowers whose shapes the nectar of flowers whose shapes have evolved to encourage their have evolved to encourage their pollination by insects with long pollination by insects with long tongues, which can reach down narrow tongues, which can reach down narrow tubes.tubes.

Some bumblebees do have such tongues. Some bumblebees do have such tongues. But some do not. Short-tongued bees are, But some do not. Short-tongued bees are, however, unwilling to deny themselves however, unwilling to deny themselves the bounty of nectar inside these flowers. the bounty of nectar inside these flowers. Hence the hole-cutting. By breaking in in Hence the hole-cutting. By breaking in in this way, though, a bumblebee nullifies this way, though, a bumblebee nullifies the 100m-year-old pact between the 100m-year-old pact between flowering plants and insects: that the flowering plants and insects: that the plant feeds the insect in exchange for the plant feeds the insect in exchange for the insect pollinating the plant.insect pollinating the plant.

The question about nectar robbery that has The question about nectar robbery that has intrigued biologists from Darwin onwards intrigued biologists from Darwin onwards is whether the behaviour is innate or is whether the behaviour is innate or learnt. Darwin, though he originated the learnt. Darwin, though he originated the idea that many behaviour patterns are idea that many behaviour patterns are products of evolution by natural selection, products of evolution by natural selection, suspected that it is learnt. Insects, in other suspected that it is learnt. Insects, in other words, can copy what other insects get up words, can copy what other insects get up to. Only now, though, has somebody proved to. Only now, though, has somebody proved that this is true.that this is true.

Karel van het Reve: Karel van het Reve: Literatuurwetenschap: het raadsel Literatuurwetenschap: het raadsel

der onleesbaarheid, Huizinga der onleesbaarheid, Huizinga lezinglezing

De Huizinga-lezing is verbonden met een zekere De Huizinga-lezing is verbonden met een zekere deftigheid, eerbiedwaardigheid - een eerbiedwaardigheid deftigheid, eerbiedwaardigheid - een eerbiedwaardigheid die je geneigd bent te respecteren, ook wanneer voor die die je geneigd bent te respecteren, ook wanneer voor die lezing af en toe iemand uitgenodigd wordt met wie het zo'n lezing af en toe iemand uitgenodigd wordt met wie het zo'n vaart niet loopt. Ongeveer zoals je een vorstelijk persoon vaart niet loopt. Ongeveer zoals je een vorstelijk persoon eerbied bewijst, ook al is die particuliere vorstelijke eerbied bewijst, ook al is die particuliere vorstelijke persoon toevallig een dief of een krankzinnige. Deze sfeer persoon toevallig een dief of een krankzinnige. Deze sfeer van deftigheid en eerbiedwaardigheid maakt, dat wanneer van deftigheid en eerbiedwaardigheid maakt, dat wanneer je zelf wordt uitgenodigd en je vindt dat het met jezelf zo'n je zelf wordt uitgenodigd en je vindt dat het met jezelf zo'n vaart niet loopt, dat je dan toch een zekere eerbied voor vaart niet loopt, dat je dan toch een zekere eerbied voor jezelf gaat voelen. Je voelt je als een burgemeester die de jezelf gaat voelen. Je voelt je als een burgemeester die de koningin moet toespreken of als een tegen de vaccinatie koningin moet toespreken of als een tegen de vaccinatie gekante half wilde dominee op de Veluwe, die voelt dat hij, gekante half wilde dominee op de Veluwe, die voelt dat hij, ondanks zijn half wilde staat, geroepen is om Gods woord ondanks zijn half wilde staat, geroepen is om Gods woord te verkondigen.te verkondigen.

Door de week vertellen we een hoop onzin, Door de week vertellen we een hoop onzin, we zeggen dingen die we niet menen, we we zeggen dingen die we niet menen, we praten anderen na of we praten met praten anderen na of we praten met anderen mee, we spotten met dingen waar anderen mee, we spotten met dingen waar eigenlijk niet mee te spotten valt, maar bij eigenlijk niet mee te spotten valt, maar bij zo'n Huizinga-lezing gaat het om ernstige zo'n Huizinga-lezing gaat het om ernstige zaken. Het vaderland hoeft wel niet meteen zaken. Het vaderland hoeft wel niet meteen gered te worden, noch hoeft het gered te worden, noch hoeft het wereldraadsel te worden opgelost, maar een wereldraadsel te worden opgelost, maar een bescheiden poging in die richting is zo niet bescheiden poging in die richting is zo niet geboden, dan toch wel aan te raden.geboden, dan toch wel aan te raden.

Ik vrees dat ik aan die verwachting niet Ik vrees dat ik aan die verwachting niet kan voldoen. Ik ga u niet waarschuwen kan voldoen. Ik ga u niet waarschuwen tegen de gevaren die de westerse tegen de gevaren die de westerse beschaving bedreigen, noch zal ik ook beschaving bedreigen, noch zal ik ook maar een poging doen om enig raadsel op maar een poging doen om enig raadsel op te lossen. Er blijft dan, zoals u al begrepen te lossen. Er blijft dan, zoals u al begrepen zult hebben, voor een gelegenheid als deze zult hebben, voor een gelegenheid als deze nog maar één ding over: bezinning. En nog maar één ding over: bezinning. En inderdaad wil ik mij in dit uur met u inderdaad wil ik mij in dit uur met u ergens over bezinnen. Ik wil trachten u ergens over bezinnen. Ik wil trachten u deelgenoot te maken van een stuk van deelgenoot te maken van een stuk van mijn eigen levenservaring, en u die mijn eigen levenservaring, en u die ervaring ter overweging meegeven als u ervaring ter overweging meegeven als u straks deze kerk verlaat.straks deze kerk verlaat.

Twintig jaar geleden werd ik aan de Twintig jaar geleden werd ik aan de Rijksuniversiteit hier ter stede benoemd om Rijksuniversiteit hier ter stede benoemd om onderwijs te geven in de Slavische onderwijs te geven in de Slavische letterkunde. Een van de dingen die ik mij letterkunde. Een van de dingen die ik mij toen afvroeg, en die ik mij nog steeds toen afvroeg, en die ik mij nog steeds afvraag, een vraag die toen in mij opkwam afvraag, een vraag die toen in mij opkwam en waarop ik nog steeds het antwoord niet en waarop ik nog steeds het antwoord niet weet, is deze: Wat moet ik de kinderen weet, is deze: Wat moet ik de kinderen vertellen over literatuur? Zij kunnen, als zij vertellen over literatuur? Zij kunnen, als zij dat willen, die literatuur zelf lezen. Waartoe dat willen, die literatuur zelf lezen. Waartoe hebben ze mij dan eigenlijk nodig? Om hun hebben ze mij dan eigenlijk nodig? Om hun die literatuur uit te leggen? Maar die die literatuur uit te leggen? Maar die boeken, die toneelstukken, die verhalen, die boeken, die toneelstukken, die verhalen, die gedichten zijn geschreven om door het gedichten zijn geschreven om door het publiek gelezen te worden zonder uitleg.publiek gelezen te worden zonder uitleg.