6767

LGBT Movie Hall of Fame

WORDT VERWACHT

Love is strange

Boulevard

Sagans kleine meesterwerk is baanbre-kend op alle vlakken en dus een must see voor iedereen die denkt dat gay rights nu pas leven. Voor alle anderen is het een natte droom. Een cast met alleen maar vrouwen, een verhaal dat lesbianism in een positief daglicht stelt en een toenmalige distributie om u tegen te zeggen - met zelfs een prijs op het festival van Venetië tot gevolg - , maken dit kunstwerk revolu-tionair. Er werd in 1958 niet voor niets zelfs een remake van gemaakt met Lilli Palmer en Romy Schneider in de hoofdrollen. Dat het toevallig ook op zichzelf een uitstekende film is en de verleidelijke looks van Dorothea Wieck tot op een Marlene Dietrich niveau reiken, doet je afvragen welke reden zelfs de conservatieven onder ons kunnen verzinnen om deze celluloid op de brandstapel te gooien. Hoezo? Affaires tussen leerlingen en leerkrachten zijn fout?

BOULEVARD - 2014

In ‘Boulevard’ kruipt Robin Williams in de huid van een gesettelde 60-jarige man die zich comfortabel voelt in zijn huwelijk en doordeweeks leven. Tot hij de jonge Leo met zijn wagen oppikt, die hem confronteert met een geheim dat hij al decennia lang met zich meedraagt. Volgens regisseur Dito Montiel (gekend van ‘Fighter’, 2009) draait de film niet zozeer om de relatie tussen de twee mannen, maar eerder om vasthouden en loslaten, liefde en leven. Grote thema’s met een homoseksuele insteek dus, exact zoals we het graag hebben. Als één van de personages de uitspraak doet: “Maybe it’s never too late to start living the life you really want”, zit je goed voor een misschien voorspelbare, maar fijngevoelige film die de pijnlijke dilemma’s die gepaard gaan met een late ontdekking van je innerlijke zelf in de spotlights zet.

LOVE IS STRANGE - 2014

Een volledig andere context waarin een homoseksuele relatie zich kan bevinden, zien we terug in ‘Love is Strange’. Hierin, u leest het goed, worden John Lithgow (Ben) en Alfred Molina (George) gedwongen om apart te gaan wonen nadat George zijn job verliest omwille van hun recent huwelijk. Alle worstelingen die daar mee gepaard gaan, ook die met hun slechts gedeeltelijk tolerante omgeving, zorgen zowel voor komische als vervelende momenten. Onder regie van Ira Sachs, die eerder al ‘Keep the Lights On’ inblikte en zelf ook getrouwd is met een man, zou er weinig fout moe-ten kunnen gaan met een dergelijk interessant en subtiel concept in combinatie met twee bekroonde acteurs. Met The Big Apple als setting, zijn wij alvast enorm benieuwd naar de nuances die ‘Love is Strange’ het grote publiek te bieden heeft.

68

Vastliggende identiteit ontketendFran Bambust over de vrijheid om inconsequent te zijn

Fran Bambust schreef ‘Plafond-meisje’, ‘Kussen Helpt Niet’ en ‘Ze-ven Dubbeltjes en een Trein’, drie kinderboeken die naast het ver-tellen van een fantastisch avon-tuur ook een diepere bodem hebben. Al haar boeken roepen onderliggende vragen op over identiteit. De schrijfster gelooft niet in een voorgoed vastlig-gende identiteit. In haar nieuwe boek ‘Wind’ slaat het vrouwelijke hoofdpersonage dan ook op de vlucht voor een wereld waarin mensen zich vastzetten…

TeksT: Dennis De RooveR & LauRa Liems, foTo’s: kRisTof noTTe

“De kern van ‘Zeven Dubbeltjes en een Trein’, mijn vorige boek, is voor mij de zoektocht naar geluk,” vertelt Bambust, “en wat je er soms voor moet verzinnen om dat geluk te krijgen. Terwijl je je geluk aan het verzinnen bent, kun je echter ook je ei-gen hel verbeelden. Het verhaal gaat over het heil en het onheil van de verbeelding. Het hele boek is een reis door de verbeel-ding van iemand anders. Het hoofperso-nage wil weten wat zijn broer motiveert om te vluchten en de enige manier om dat te doen, is om mee te gaan in zijn gedach-tengang. Daarbij gaat hij letterlijk door de zeven cirkels van de hel, à la Dante.”

GENOEG BOEKEN IN DE REKKEN Het idee voor ‘Zeven Dubbeltjes en een Trein’ was meer dan dertig jaar in de maak, want Bambust is pas enkele jaren terug voor zichzelf beginnen schrijven. Haar eerste boek ‘Plafondmeisje’ verscheen in 2012. Daarvoor schreef ze vooral in opdracht van andere mensen. Bovendien

had ze nooit de bedoeling om zelf boeken te schrijven. “Ik dacht, er liggen al genoeg boeken in de rekken. Ik ben er eerder door toeval ingerold. Ooit werd ik gevraagd om redactie te doen voor een compilatie jeugdverhalen voor Beaufort. Toen iemand van de schrijvers wegviel, heb ik er zelf een verhaal voor geschreven. Ik deed de raam-vertelling en bracht ook ideeën aan. Een van die ideeën is uiteindelijk uitgegroeid tot ‘Plafondmeisje’. “Bambusts nieuwe jeugdboek zal dit najaar verschijnen. De vorige boeken zaten wat tussen kinder- en jeugdboe-ken in, maar de richtleeftijd neemt toe. Toch denkt de auteur niet dat ze ooit volwassenenliteratuur gaat schrijven: “Eerlijk gezegd denk ik niet dat ik daar het geduld voor heb. Bovendien vind ik het vrij vreemd om ‘volwassen’ boeken en kinderboeken naast elkaar te leggen. Ik schrijf vooral uit mijn hoofd. Vraag me niet om uitgebreid research te gaan doen. Bovendien pas ik ook niet in de literaire traditie. Ik ben een kind van de

69

popcultuur, van sciencefiction en fantasy, van Doctor Who, The Avengers en Star Trek. Dat is mijn literaire bron, niet een of andere Nobelprijsauteur. Ook als ik naar de Belgische tradities kijk, ben ik eerder geïnteresseerd in surrealisme dan in realisme, dus ik probeer zelf een beetje surrealistisch te schrijven. Dat is heerlijk. Probeer niet alles te verklaren. Alsjeblieft, stop daarmee! Soms lijkt het me dat je tegenwoorig als schrijver altijd ‘relevant’ moet zijn. Je doet het pas goed als je iets over GAS-boetes hebt geschreven. Dat soort relevantie interesseert me eigenlijk niet. Ik vind het jammer dat de Vlaamse literatuur het magisch realisme lijkt af te zweren. ‘Zeven Dubbeltjes en een Trein’ is volgens mij surrealistisch. ‘Plafondmeisje’ begint met een droom, en ‘Kussen Helpt Niet’ speelt zich zelfs bijna volledig af in andermans hoofd.”

RELEVANTIE

De onderwerpen die Fran Bambust dan wel behandelt, hebben voor haar wel maatschappelijke relevantie, maar zijn niet noodzakelijk actueel. “Ik probeer dingen te schrijven waarvan ik denk dat ze binnen tien jaar nog relevant zijn. Ik probeer vragen te stellen over identi-teit, over het begrijpen van elkaar, over

verandering... Dat is meer psychologisch, filosofisch. Het gaat over identiteitscon-structie. In ‘Zeven Dubbeltjes en een Trein’ zie je dat ook: eerst de decon-structie en dan de reconstructie van een identiteit. Het zijn relevante vragen, maar daar moet je echt niet elke dag een krant voor lezen. Ik heb ook niet de pretentie om te denken dat boeken de wereld gaan veranderen, of mensen gaan veranderen. Ik wil gewoon dat mensen zich amuseren met mijn verhalen. Natuurlijk heb ik zelf wel een aantal visies, maar die stel ik zelf ook steeds in vraag.”

‘ANDERS ZIJN’ OPWAARDEREN

“Eigenlijk zit er in mijn boeken steeds een pleidooi voor de herwaardering of de opwaardering van het anders zijn”, vertelt Bambust. “Ik vond het altijd zo vreemd dat enorm veel holebi’s en transgenders er zo naar streven om gewoon gevonden te worden. Ik vind dat zo een verarming. Is het niet leuker dat we net proberen te zoeken wat ons anders maakt, en dat ook leuk vinden? Soms hoor je mensen zeggen dat we moeten zoeken naar de dingen die ons verbinden, die ons hetzelfde maken. Ik ben het daar eigenlijk niet mee eens. Ik vind het juist heel tof dat we verschil-len, als we daar maar geen oordelen over

vellen. Ik ken ook veel mensen die er als de dood voor zijn om gewoon gevonden te worden. Zelf zit ik in meerdere categorieën die me anders maken: ik ben hartstikke kleurenblind, ik ben hoogbegaafd, ook nog eens holebi, ook nog eens transgen-der. Zelfs bij de lesbiennes ben ik dan een raar geval - want ja, ik ben niet als vrouw geboren. Bij de homo’s hoor ik er ook niet meer bij, want ik ben veranderd. Op den duur hoor je nergens helemaal bij. Misschien dat ik noodgedwongen mijn anders-zijn tot iets leuks moet bombarde-ren, omdat het anders niet leefbaar wordt. Gewoon zijn is dan niet meer haalbaar. Soms moet je dan het onhaalbare tot norm verheffen.”

PERSOONLIJKE ACCEPTATIE

“Ik heb het wel geprobeerd, dat nor-maal zijn”, beseft Bambust. “Uiteindelijk ben ik gewoon een jaar of twintig braaf getrouwd geweest met een schat van een vrouw en ik heb twee schatten van kinderen. Toen was ik een bijna doorsnee huisman, behalve dat ik voor de tv werkte. Hoewel mijn schoonouders me toch irritant afwijkend vonden, terwijl ik zo hard mijn best deed. Ik denk dat ze door de kast heen konden kijken, of de kasten, in mijn geval.”

In mijn boeken zit steeds een pleidooi voor de herwaar-dering of de opwaardering van het anders zijn

70

“Er wordt vaak gezegd dat het grote probleem van transgenders sociale ac-ceptatie is. Ik herken dat eigenlijk niet. Als ik terugkijk, zag ik vaak niet de hand die mijn eigen familie naar mij uitstak toen ik jonger was. ‘Zeven Dubbeltjes en een Trein’ is dan ook vooral voor hen. Toen mijn broer het boek kreeg, begon hij te huilen. Mijn moeder leest het vooral als verwijt, hoewel het helemaal niet zo bedoeld was.”

POLITIEKE HANDIGHEID

“Mijn grootste probleem was mijn per-soonlijke acceptatie. Dat was veel pijnlij-ker, grootser en lastiger dan de aanvaar-ding van de buitenwereld. Daar moet je behoorlijke stappen voor zetten. Je moet eerst de oude persoon van je afgooien voor je de nieuwe kan worden en dat is hels. Je zoekt die nieuwe identiteit. Het is lastig om je identiteit in vraag te stellen.

Ik ben daar als transgender misschien atypisch in, maar ik stel mijn nieuwe Fran-identiteit nog steeds in vraag. Ik ben me er heel erg bewust van dat elke identiteit een soort constructie is. Het was niet een identiteit die er al in zat en die eruit gehaald moest worden. Er zit soms een verloochening in van de persoon die je was voor de transitie, om iets nieuws op te kunnen bouwen. Dat vind ik bijwijlen zelfs gevaarlijk. Ik geloof zelf niet in een oer-vrouwelijke identiteit waar je mee ge-boren bent en die bevrijd moet worden. Ik denk dat ik zo gegroeid ben. ‘Born this way’ heeft een politieke handigheid, maar dat mag het onderzoek naar identiteit niet in de weg staan. Ik vind het zelf zeer simplistisch. Volgens mij is de constructie van identiteit veel complexer. Voor de duidelijkheid: dat maakt het niet minder écht. Een geconstrueerde identiteit kun je ook niet zomaar veranderen, maar ik ge-loof niet dat alles vastlag bij het samen-smelten van de eicel en de zaadcel.”

EEUWIG IN VERANDERING

Haar denkproces over identiteit zit in Bambusts nieuwe jeugdboek. “Het gaat er ook over dat mensen, vooral in onze westerse cultuur, de neiging hebben om identiteiten vast te leggen en te zeggen: zo ben ik nu. Dat houdt dan ook in dat je nooit meer kunt veranderen. Dat je nooit verliefd kunt worden op een vrouw, als je je definieert als homo. Of dat je je nooit mannelijk kunt voelen als je je tot nu toe vrouwelijk voelde en dat vind ik eigenlijk... ja, jammer. Ik vind zelf dat we constant veranderen, en hoop dat ik er zelf ook voor kan openstaan.”“In mijn nieuwe boek vertel ik het verhaal van een meisje dat weigert zich vast te zet-ten. Ze leeft in een wereld waar het super-belangrijk is om je leven uit te stippelen en vast te leggen, maar ze wil zich niet laten vastleggen. Ze is zeker niet de enige die dat weigert. Veel kompanen staan voor

dezelfde uitdaging. Het hoofdpersonage is geen uitverkorene, dat wou ik vermijden. Het is zeker geen the-chosen-one-verhaal geworden. Er wordt veel in gang gezet omdat het meisje tegen de schenen schopt van de ‘gezagdragers’ waardoor bij wijze van spreken die wereld volledig vergaat.”

RUIMTE VOOR INCONSEQUENTIE

“LGBT-thema’s zitten er volop in”, ver-zekert Fran Bambust, “De strijd tegen jezelf vastzetten is ongelofelijk lastig . We definiëren onszelf en vervolgens proberen we consistent te zijn. We draaien en keren ons om alles consistent te houden. Door die zelfdefiniëring beland je in een milieu en daarbinnen moet je ook weer consis-tent zijn.”De titel van het nieuwe boek ligt nog niet vast. ‘Wind’ is de voorlopige titel. Mogelijk krijgt het boek een andere titel wan-neer het verschijnt, omdat ‘Wind’ maar één woord is. “Er verschijnen dit najaar

nogal veel boeken die één woord als titel hebben. De vraag is dan of je niet onder de andere boeken bedolven zal geraken”, verduidelijkt de schrijfster.

VRAAGTEKENS PLAATSEN

“De pijn van het boek is een beetje dat personages wegvluchten uit een wereld omwille van de regels en vervolgens valt op dat de gevluchte personen opnieuw zelf regels hebben vastgelegd. Je wilt vrij-gevochten zijn en nadien betrap je jezelf erop dat je nieuwe regels hebt gemaakt. Allemaal omdat we geen inconsistentie toelaten! We geven ons weinig ruimte om onszelf te verkennen. Vandaar de titel. Er is haast niets veranderlijker dan wind. De vraag die de lezer heel het boek achter-volgt, is op wie de hoofdfiguur gaat vallen. Wie zal haar partner worden? Andere personages komen ook tot de vaststelling dat ze zich hebben vastgezet op een plek

die ze niet willen en ze kiezen voor iets an-ders. Soms loopt dat goed af, maar soms ook slecht. Ik vel daarover geen oordeel als schrijver. Voor mij betekent inconsistent zijn niet noodzakelijk dat je gelukkiger zult zijn. Het kan verschrikkelijk aflopen. Ik plaats graag vraagtekens, hé!”Fran Bambust geeft toe dat ‘Wind’ iets ingewikkelder in elkaar zit dan de vorige verhalen, hoewel ze het boek ‘het meest rechtlijnige verhaal’ noemt dat ze tot nu toe heeft geschreven: “Er zitten wel veel lagen in het verhaal. ‘Wind’ is in de jij-vorm geschreven dus misschien is het in die zin wat moeilijker. (lacht) Die vertelvorm zal weer behoorlijk verwarrend zijn. Je hebt pas na een tijdje door hoe je het boek kunt lezen. Ik hoop dat de lezer zich daardoor aangesproken voelt en zich identificeert met de spreker. Je komt in de loop van het boek te weten wie je aanspreekt. De spreker is een bizar iemand in het begin. Ik denk zelfs dat de persoon die het boek uit-spreekt nooit helemaal wordt beschreven. De ZiZo-lezers mogen al wel weten dat de

'Born this way’ heeft een politieke handigheid, maar dat mag het onderzoek naar identiteit niet in de weg staan

71

verteller een vrouw is. Ze beschrijft zichzelf niet maar praat wel over anderen die over anderen spreken. De uitgever vond die benadering zeer boeiend, dus hopelijk de lezers ook.”

DE ABORIGINALS VROEGEN EROM!

De schrijfster houdt vooral van spannende boeken. Ze streeft er ook zelf naar. “Ik heb de indruk dat boeken bij ons vaak zo saai mo-gelijk moeten zijn om prijzen te winnen”, zegt Bambust uitdagend. “Is het niet veel toffer om spannende boeken te schrijven waarin je vragen meegeeft? Mijn boeken gaan niet over homo’s, lesbiennes en transgenders, maar ze zitten er wel in. Er zitten zeker insteken in, hoor. Sommige

zinnen nodigen uit tot nadenken, maar het hoeft niet. Veel mensen gaan die lagen misschien niet eens doorhebben, maar dat doet er niet toe. Ik wil vooral boeiende ver-

halen schrijven. Toen ik ongeveer zestien jaar was, hoorde ik dat in een interview met Peter Weir, de regisseur van ‘Dead

De pijn van het boek is dat personages wegvluchten uit een wereld omwille van de regels en vervolgens opnieuw zelf regels vastgeleggen

Poets Society’ en nog veel vroeger van ‘The Last Wave’. Zijn vroege films waren zwaar thematisch. Er kwam bijgevolg geen kat naar kijken. In dat interview vertelde

Weir dat een Aboriginal naar hem toe was gekomen. Hij zei iets in de trant van ‘Meneer Weir. We kennen uw films, u doet dat niet slecht, maar mogen we u eens een tip geven vanuit onze Aboriginalachtergrond: maak dat uw verhalen in eerste instantie spannend zijn!’ Als je wilt dat mensen luisteren, moet je eerst een spannend verhaal vertellen en dan pas denken aan die tweede laag. In mijn boeken gooi ik knuppels in het hoenderhok en ik kijk wat ervan komt. Ik ben enorm benieuwd hoe de

lezers dit nieuwe boek zullen ervaren! In-tussen ben ik al een nieuwe reeks verhalen aan het schrijven.”