VAN UTOPIE NAAR WERKELIJKHEID

In 0,11 seconden ongeveer 923.000 resultaten. Dat levert het „googlen‟ van de zoekterm integriteit

op. Een zoektocht op www.nu.nl levert ook meteen een aantal hits op: “onderzoek naar integriteit

vier corporaties”, “onderzoek naar integriteit Gerd Leers”, “PVV-kandidaat stapte op door AIVD” en

“ambtenaar sluit 160.000 euro door naar privérekening”. Hoewel integriteit inhoudelijk gezien een

zeer aansprekend onderwerp is, bepaalt dit waarschijnlijk niet de populariteit van het onderwerp.

Veel doorslaggevender in de aanhoudende interesse voor dit onderwerp zijn hoogstwaarschijnlijk de

kosten die niet-integer handelen met zich meebrengen. Zo heeft werkgeversorganisatie VNO-NCW

onderzoek gedaan naar de financiële schade van niet-integer gedrag zoals intimidatie en fraude. Zij

schat deze kosten maar liefst op zo‟n zes procent van de jaarlijkse bedrijfswinst! Fraude door

werknemers kost het Nederlandse bedrijfsleven jaarlijks ongeveer drie miljard euro. Helaas zijn

hierin nog niet alle kosten meegenomen zoals de schade voor het imago, de klantrelatie, de

werksfeer en de productiviteit.

Wat houdt integriteit nu eigenlijk in?

Integriteit wordt vaak getypeerd vanuit haar tegenhanger, te weten niet-integer handelen.

Voorbeelden ten overvloede, zoals uit het bovenstaande al blijkt. Maar waar gaat het bij integriteit

nu concreet om? Het bevragen van verschillende klanten en collega‟s levert steeds verschillende

definities op. Toch is hierin een duidelijke rode draad herkenbaar. Dit blijkt ook de regelmaat

waarmee termen genoemd worden zoals vertrouwen, consistentie, een man een man en een woord

een woord. Ook in de literatuur op het gebied van integriteit zijn deze termen terug te vinden. BDO

heeft op basis van literatuuronderzoek en haar eigen ervaring de volgende definitie geformuleerd:

“Integriteit heeft betrekking op waarden, principes en overtuigingen. Een persoon handelt vanuit

persoonlijke of zakelijke overwegingen in overeenstemming met de waarden en principes die

binnen zijn/haar omgeving gelden, ook tijdens moeilijke omstandigheden. Er is consistentie tussen

wat een persoon zegt en doet“.

Kun je een beetje integer zijn?

Tijdens de door BDO georganiseerde workshops op het gebied van integriteit, levert deze vraag

steevast het antwoord nee op. Wanneer je niet een beetje integer kunt zijn, ben je dus als persoon

ofwel integer ofwel niet integer. En wat bepaalt de uitkomst van deze keuze? BDO heeft in

onderzoek geconstateerd dat integriteit niet samenhangt met leeftijd, intelligentie, geslacht en

werkervaring. Nog interessanter is uiteraard dan de vraag waarmee integriteit wel samenhangt. Uit

door BDO verricht onderzoek blijkt dat integriteit samenhangt met persoonlijkheidseigenschappen

zoals loyaliteit, trouw, oprechtheid, openheid en betrouwbaarheid. Deze onderzoeksresultaten zijn

ook in andere verrichte onderzoeken geconstateerd. Het resultaat van deze onderzoeken is

veelzeggend. Integriteit is aldus onlosmakelijk verbonden met de persoonlijkheid van mensen! Dit

biedt perspectief voor u als ondernemer in het realiseren van een integer bedrijf.

Als ondernemer wilt u een integer bedrijf!

We weten dat het loont om op integriteit te selecteren; een vluchtige blik op de kosten van niet-

integer handelen maakt dit meer dan duidelijk. Wat zijn de mogelijkheden om op integriteit te

selecteren bij de aanname van personeel? Er zijn hiertoe verschillende opties; u kunt denken aan:

het bevragen van een sollicitant naar diens integriteit;

het natrekken van referenties;

het opvragen van een verklaring van goed gedrag;

het screenen van een sollicitant.

Iedere optie kent uiteraard voor- en nadelen.

Het bevragen van een sollicitant naar diens integriteit

Het bevragen van een sollicitant op diens integriteit is de meest gemakkelijke en goedkope

methode. De kans is alleen klein dat een niet-integer persoon zal aangeven dat hij of zij niet

integer is. Stelt u zich eens voor dat de eerder geciteerde ambtenaar vooraf aangeeft dat hij meer

dan anderhalve ton zal gaan doorsluizen naar zijn privé-rekening. Uit het reeds genoemde

onderzoek van BDO blijkt dat opleidingsniveau, leeftijd, geslacht of werkervaring niet samenhangen

met integriteit. Het bevragen van iemand op deze facetten heeft aldus ook geen zin. Rest dus de

optie om sollicitanten te bevragen naar hun loyaliteit, trouw, oprechtheid en betrouwbaarheid.

Onze ervaring is dat deze criteria bijna even moeilijk te bevragen zijn als het concept integriteit.

Het natrekken van referenties

Het natrekken van referenties levert vaak meer informatie op dan de voorgaande methode. Zo kunt

u als ondernemer een duidelijk beeld krijgen of een sollicitant eerlijk is geweest over zijn

werkervaring waaronder de werkgever, de functie en de duur van het dienstverband. Informatie

over de wijze waarop iemand een functie heeft verricht, is vaak veel moeilijker in kaart te brengen.

In veel organisaties zijn namelijk richtlijnen afgesproken omtrent het afgeven van referenties

waarbij vaak de richtlijn geldt om geen negatieve referentie af te geven. Dit betekent voor u als

ondernemer dat u juist niet die informatie krijgt die voor u belang is om een juiste inschatting te

maken van de integriteit van een sollicitant.

Het opvragen van een verklaring van goed gedrag

Het opvragen van een verklaring van goed gedrag geeft u als ondernemer inzicht in het verleden van

een sollicitant. Zo zal een persoon met een justitieel verleden vaak geen verklaring van goed gedrag

ontvangen van het ministerie. Dit betekent dat u personen met een bekend verleden van duidelijk

aantoonbaar niet-integer handelen uit uw organisatie kunt weren voor bepaalde functies waarin

integriteit van uiterst groot belang is. Ook bij deze methode is sprake van een nadeel; er zijn

namelijk vele personen die een correct verleden hebben terwijl zij toch al zijn vervallen in niet-

integer handelen of dat nog kunnen gaan doen.

Het screenen van een sollicitant

Dan rest nog de optie om een sollicitant te screenen. Screenen is voor instanties als de Algemene

Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) al lang geen onbekend onderwerp meer. Ook in het

bedrijfsleven stijgt de behoefte steeds meer aan het screenen van sollicitanten. Financiële

instellingen zijn tegenwoordig verplicht om sollicitanten voor integriteitsgevoelige functies te

screenen. Ook werkgevers in andere branches hebben steeds meer behoefte om te weten wie ze in

huis halen. Het inschakelen van recherchebureaus voor screening is een maatregel die u als

werkgever niet zomaar bij iedere sollicitant zal inzetten.

Hoe kunt u dan op een kosteneffectieve en efficiënte wijze beter inzicht verkrijgen in de integriteit

van sollicitanten?

BDO HRC, gespecialiseerd in assessmentvraagstukken, heeft als antwoord hierop een

Integriteitsmonitor ontwikkeld. De Integriteitsmonitor is een wetenschappelijk onderbouwd

instrument dat iemands beweegredenen om op een bepaalde manier te handelen in kaart brengt.

Het instrument is een online programma dat bestaat uit 15 verschillende morele dilemma‟s met

name voorkomend in management- en directiefuncties. Per dilemma wordt er gevraagd naar

overwegingen van een persoon om iets juist wel of niet te doen in die situatie. Het gebruik van de

Integriteitsmonitor heeft verschillende voordelen:

Beter kunnen inschatten van risico‟s tijdens de selectiefase;

Gericht kunnen ontwikkelen van juiste set aan regels en richtlijnen;

Kunnen nagaan of denkwijze van persoon aansluit bij de organisatie;

Maakt het onderwerp bespreekbaar;

Situaties zijn op basis van praktijkervaringen van managers van grote multinationals;

Handvat voor workshops en trainingen.

Bent u als ondernemer dan verder immuun voor niet-integer handelen?

Graag zouden we hierop een bevestigend antwoord willen geven. Echter, het is niet realistisch om

als ondernemer sec op integriteit te selecteren en zo een integer bedrijf te bouwen. De problemen

die zich in de praktijk voordoen, zijn talrijk. Voorbeelden zijn de schaarste op de arbeidsmarkt,

vergrijzing en verdere concurrentie op internationaal niveau. Als ondernemer let u op talloze

criteria in de aanname van personeel en heeft u niet de luxe om sec op integriteit te selecteren.

Belangrijker nog is dat integriteit niet altijd van belang is als selectiecriterium. Denkt u maar aan

het spreekwoord “de gelegenheid maakt de dief”. Integer of niet-integer handelen vloeit namelijk

voort uit een combinatie van aspecten zoals gelegenheid, cultuur en druk.

Voor het „bouwen‟ van een integer bedrijf adviseren wij om te kijken naar zowel de zogenaamde

hard controls als soft controls. Voor beperking van niet-integer gedrag zijn talloze maatregelen te

nemen qua hard controls. Voorbeelden zijn: functiescheiding, regelgeving en controlemaatregelen.

Belangrijk blijft dat het inrichten van een organisatiestructuur en het stellen van regels niet

automatisch betekent dat medewerkers binnen deze kaders en regels werken. Dit betekent dat het

voor u als ondernemer dus zinvol is om te kijken naar de zogenaamde soft controls. Te denken valt

aan de selectie op integriteit, bewustwordingsactiviteiten (zoals trainingen en workshops) en het

beoordelen op integriteit.

Zo komt u van utopie tot werkelijkheid!