INSPIRATIEBUNDEL OPSTART SCHOOLJAAR 2020-2021:

HANDVATTEN VOOR LERARENTEAMS

Corona heeft het schooljaar 2019-2020 grondig in de war gestuurd. Plots stonden scholen leeg en werd er

afstandsonderwijs ingericht. Leraren maakten kennis met preteaching en blended learning. Examens gingen

niet zoals gepland en/of beperkt door. Evaluaties werden aangepast, gespreid en gedifferentieerd.

Klassenraden werden in hun volle bevoegdheid benut. Maar hoe ziet het onderwijs er na de zomervakantie

uit?

We kunnen niet in de toekomst kijken. Wat we wel weten, is dat schooljaar 2020-2021 geen jaar als alle

andere zal zijn. We zullen rekening moeten houden met veel onzekerheden en verschillende scenario’s. Dit

biedt ook kansen voor scholen: de coronacrisis en alles wat we de voorbije periode geleerd en ontdekt

hebben, nodigt uit om bewust na te denken over het ‘onderwijs van de toekomst’ en samen school te maken.

Kunnen we van ‘blended learning’ een volwaardige onderwijsvorm maken?

Hoe stimuleren we zelfsturend leren? Welke werkvormen zijn wanneer het meest effectief?

Hoe kunnen we leerlingen/leraren meer laten samenwerken?

Hoe zorgen we ervoor dat de klassenraad haar volle bevoegdheid blijft benutten?

Hoe kunnen we ‘het systeem’ flexibeler en wendbaarder maken?

Vormen we onze leraren om tot coaches? Kunnen we inzetten op formatief evalueren?

We hopen dat teams vanuit een gezamenlijke reflectie op de voorbije periode bewust aan de slag gaan met

hun onderwijs en mogelijkheden zoeken om de onderwijsleerpraktijk en de schoolorganisatie flexibel en

creatief in te richten. Eén goede manier van werken bestaat niet. Elke school zal eigen antwoorden moeten

formuleren passend bij de context, het leerlingenpubliek en het team. Deze inspiratiebundel wil de scholen

hierin ondersteunen. Een goede en tijdige voorbereiding maakt dat je met voorsprong aan de start van het

nieuwe schooljaar komt en snel kan schakelen bij onverwachte gebeurtenissen. Scenarioplanning kan helpen

om helderheid te krijgen over je schoolorganisatie en rust te brengen in het team.

Uitzonderlijke situaties vragen om uitzonderlijke maatregelen. Meer dan ooit doet de (post-)coronaperiode

een appèl op het inspirerend en gedeeld leiderschap van de directies. Vanuit een duidelijke visie in

gesprek gaan met het schoolteam om organisatorische en inhoudelijke bijsturingen te verkennen en te

faciliteren vormen de uitdaging. Van leraren zal extra engagement en onderlinge solidariteit verwacht worden.

‘Toekomstgericht denken’ en ‘denken in mogelijkheden’ was nog nooit zo actueel.

Toch durven we rekenen op eenieders zin voor verantwoordelijkheid. Door gezamenlijke keuzes te maken,

rekening te houden met de noden en behoeften van alle betrokkenen en sterk in te zetten op mekaars sterktes

en talenten, kunnen we deze uitdaging aan en voorkomen we dat onze leerlingen het slachtoffer worden van

deze uitzonderlijke omstandigheden.

We wensen jullie veel succes bij de voorbereidingen en de opstart van schooljaar 2020-2021.

Deze inspiratiebundel is het resultaat van een samenwerking tussen de onderwijsondersteuners van

het Stedelijk Onderwijs Antwerpen en de pedagogisch begeleiders van OVSG.

Mocht je nog bijkomende vragen hebben, neem contact op met het anker van je school.

INHOUDSOPGAVE

1. Voorbereiding volgend schooljaar begint nu! ................................................................................ 3

2. Verstandige keuzes in je onderwijsaanbod ................................................................................... 5

2.1 Algemene uitgangspunten ........................................................................................................... 5

2.2 Een aangepast leerprogramma met aandacht voor structurele remediëring ....................... 6

3. Hoe opstarten in september 2020? ............................................................................................. 10

3.1 Een warm onthaal ....................................................................................................................... 10

3.2 Een brede en kwalitatieve inschaling van de beginsituatie van leerlingen ......................... 12

3.3 De portretterende klassenraad .................................................................................................. 14

4. Toolbox ....................................................................................................................................... 15

1. VOORBEREIDING VAN VOLGEND SCHOOLJAAR BEGINT NU

Een goede voorbereiding van schooljaar 2020-2021 start bij een sterke afsluiting van het

voorafgaandelijke schooljaar. Een uitgebreide overdracht vormt de basis voor je nieuwe

jaarplanning. We geven je hieronder een suggestie van de aspecten waarover je zou kunnen

nadenken om die overdracht zo kwalitatief mogelijk te doen. Je legt de basis van de overdracht nu,

in juni. In de andere hoofdstukken komen dezelfde elementen nog verder aan bod.

Ter inspiratie kan je dit stappenplan volgen:

De klasoverdracht vindt plaats op het einde van het schooljaar 2019-2020 op basis van de

delibererende klassenraden en het overzicht van de niet-behaalde leerdoelen. De vakgroepen

verzamelen deze informatie voor een goede overdracht:

✓ De niet-aangeboden/niet-gerealiseerde leerdoelen (per klas) bv. via kruistabellen.

✓ Waar mogelijk de niet-behaalde leerdoelen (per leerling) via een klasoverdrachtsdocument.

Deze individuele informatie van de leerling kan je ook integreren in de kruistabellen van de

niet aangeboden doelen.

STAP 1• Klasoverdracht

STAP 2• Beginsituatie in kaart brengen

STAP 3• Onderwijsaanbod

STAP 4• Voorlopige schoolorganisatie

STAP 1 Klasoverdracht

Zie ook verder bij hoofdstuk 2 en 3

Elke leerkracht brengt voor zichzelf in kaart welke begincompetenties hij of zij wil screenen bij het

begin van schooljaar 2020-2021. Deel deze informatie binnen het team en neem dit mee naar de

volgende stap.

✓ Hou rekening met de niet-behaalde leerdoelen uit schooljaar 2019-2020.

✓ Maak een onderscheid tussen de verschillende soorten doelen en eindtermen. Sommige

doelen zijn cruciaal als voorkennis die in het nieuwe schooljaar aan bod zullen komen. Geef

de voorkeur aan deze doelstelling om precies te weten waar de leerling daarin staat.

✓ Zoek naar verbindingen met andere vakken om de screening waar mogelijk te integreren tot

zinvolle gehelen. Je kan als leerkracht Nederlands bijvoorbeeld teksten van andere vakken

gebruiken om na te gaan hoe ze met leesstrategieën omgaan.

Op basis van de klasoverdracht en rekening houdend met de geplande screening ontwerpt het

schoolteam het onderwijsaanbod voor volgend schooljaar. Plan dit uiterlijk in de laatste week van

augustus, zodat de puzzel gelegd is vóór 1 september.

✓ Plan tijdens de laatste week van augustus een aantal werkmomenten met het team op

vakgroepniveau.

✓ Besteed aandacht aan samenhorigheid en verbondenheid, zorg voor een positieve modus.

✓ Sluit af met een informeel teammoment.

Op basis van de klasoverdracht en het vastgelegde onderwijsaanbod ontwerpt het schoolteam een

voorlopige schoolorganisatie voor de start van schooljaar 2020-2021. Hou hierbij rekening met

volgende overwegingen:

✓ Stel doordacht de klasgroepen samen op basis van de overdracht.

✓ Organiseer je school de eerste weken van september in het teken van een warm onthaal en

een brede screening van de beginsituatie van de leerlingen.

✓ Overweeg om klasleerkrachten mee te laten overgaan met hun klasgroep naar het volgende

jaar, zodat er continuïteit in de opvolging is.

STAP 2 Beginsituatie in kaart brengen

Zie ook verder bij hoofdstuk 3

STAP 3 Onderwijsaanbod

Zie ook verder bij hoofdstuk 2 en 3

STAP 4 Voorlopige schoolorganisatie

Zie ook verder bij hoofdstuk 2 en 3

2. VERSTANDIGE KEUZES MAKEN IN JE ONDERWIJSAANBOD

Een aanpassing van het leerprogramma/het onderwijsaanbod zal voor elk leerjaar noodzakelijk

zijn. Door de periode van pre-teaching en de beperkte lessen op school tijdens de coronacrisis, zijn

er waarschijnlijk doelen niet aangeboden. Het kan ook zijn dat doelstellingen wel aangeboden zijn,

maar misschien met onvoldoende diepgang verankerd en/of niet geëvalueerd.

2.1 ALGEMENE UITGANGSPUNTEN

✓ Geef prioriteit aan het realiseren van de basisdoelstellingen. Focus op de eindtermen

basisgeletterdheid (voor de eerste graad) en op de essentiële doelen1.

Uitbreidingsdoelen of verdiepende doelen kan je aanbieden om te differentiëren voor de

leerlingen die de eerder genoemde doelstellingen behaalden.

✓ Na pre-teaching, komt teaching. De doelen die je met afstandsleren aangebracht, herneem

je sowieso. Na het vaststellen van de beginsituatie kan je, op maat van de leerling

differentiëren.

✓ Optimaliseer de onderwijstijd in functie van het realiseren van een evenwichtig, uitdagend,

maar haalbaar geheel van leerdoelen.

✓ Gebruik de doelen en niet de gevolgde methode2 als uitgangspunt om je lessen vorm te

geven. Maak dus bewust keuzes in je bronnenmateriaal (handleiding / handboek / cursus).

✓ Gebruik de indicatoren voor een kwaliteitsvol onderwijsaanbod die je in het

Referentiekader Onderwijskwaliteit vindt: leerplangericht, volledig, evenwichtig,

samenhangend, afgestemd op het juiste beheersingsniveau, betekenisvol, activerend,

haalbare en uitdagende doelen o.b.v. de beginsituatie van de leerlingen.

✓ Overleg met je vakgroep om de volledigheid en de samenhang van het aanbod binnen en

tussen elke graad te bewaken.

✓ Kies weloverwogen je werkvormen in de klas (ICT-tools, activerende werkvormen), ontwerp

je lessen volgens kaders die de wetenschappelijke toets hebben doorstaan: bv. Expliciete

Directe Instructie (EDI) of Universal Design for learning (UDL). En kies als school

organisatievormen die het leren maximaal ondersteunen. Bv. co-teaching, flexuren,

modularisering, groepssamenstelling …

✓ Plan je jaar niet afgeladen vol zodat er ruimte is om het verschil tussen geplande en effectieve

onderwijstijd te ondervangen. Zorg voor buffers zodat je ook mogelijke sluitingsperiodes in

schooljaar 2020-2021 kan opvangen.

1 Selectie uit de basisdoelen die noodzakelijk zijn voor een succesvolle overstap naar het volgende leerjaar, het hoger onderwijs of de arbeidsmarkt.. 2 OVSG-miniwijze: ‘Screenen van handboeken’ bijlage 2 OVSG Miniwijzer Screenen van handboeken

2.2 EEN AANGEPAST LEERPROGRAMMA MET AANDACHT VOOR STRUCTURELE REMEDIËRING

Werk een aangepast leerprogramma3 uit voor alle leerjaren/graden binnen de vakgroep. Dit stappenplan biedt houvast:

Vertrek van de jaarvorderingsplannen4 van het voorbije schooljaar. Dat zijn de jaarplannen met de

toevoeging van de informatie over hoe ver ze dat jaar met de leerstof geraakt zijn. Gebruik hiervoor

eventueel kruistabellen5 of overzichtslijsten vanuit Smartschool.

3 Bijkomende inspiratie: OVSG-miniwijzers ‘leerlijnen’ & ‘Bouwstenen voor een plan van aanpak’ in bijlage 4 OVSG Plan van aanpak 4 Visie van OVSG rond jaar- en vorderingsplannen in bijlage 5 OVSG Visie jaar en vorderingsplan OVSG 5 Overzicht van de leerplandoelen per graadleerplan

STAP 1• Jaarvorderingsplannen als startpunt

STAP 2• Leerdoelen coderen

STAP 3• In kaart brengen van het aanbod 2020-2021

STAP 4• Vakdoorbrekend samenwerken

STAP 5• Structurele remediëring op teamniveau

STAP 6• Doordachte groepssamenstelling

STAP 7• Evenwichtig onderwijsaanbod

STAP 8

• Bijsturing van het onderwijsaanbod o.b.v. de beginsituatie

STAP 1 Jaarvorderingsplannen als startpunt

Maak in de jaarvorderingsplannen (kruistabellen) Hieronder een voorbeeld om met kleurcodes de

verschillende stadia in je jaarplan aan te brengen:

✓ Behaalde leerdoelen (code groen);

✓ niet aangeboden essentiële doelen in 2019-2020 (code rood);

✓ doelen die enkel via pre-teaching werden aangeboden in 2019-2020 en moeten worden

hernomen/herhaald (eventueel op hoger beheersingsniveau of in andere context) in een

volgend leerjaar (geef elk volgend leerjaar een andere kleurcode);

✓ uitbreidingsdoelen.

Breng het totale aanbod van leerdoelen voor het nieuwe schooljaar in kaart. Dit zijn dus de

overgedragen doelen uit 2019-2020 + het geplande aanbod van 2020-2021. Bekijk ze in functie van

eventuele nieuwe periodes van afstandsleren en prioriteer proactief.

✓ Essentiële doelen binnen het aanbod 2020-2021 die prioritair te realiseren zijn.

✓ Doelen die enkel via contactonderwijs gerealiseerd kunnen worden (hier leg je prioriteit op

tijdens periodes van contactonderwijs).

✓ Doelen die (ook) via pre-teaching kunnen worden aangeboden.

Bekijk op teamniveau de mogelijkheden om in klasgroepen vakdoorbrekend samen te werken en zo

de onderwijstijd te optimaliseren.

✓ Zorg ervoor dat doelen niet dubbel aangeboden worden.

✓ Zorg voor samenhang/koppeling tussen en integratie van leerdoelen door Vakdoorbrekende

samenwerking, bv. projectwerking, vakkenclustering of een modulair aanbod.

✓ Probeer de mogelijkheden van co-teaching en Teamteaching in te zetten.

✓ Maak gebruik van de aanwezige talenten in het team om vakdoorbrekend te werken.

Organiseer als school remediëring structureel en planmatig. Denk aan volgende mogelijkheden:

✓ Selecteer de doelen die op klasniveau geremedieerd kunnen/moeten worden (leerdoelen die

niet of onvoldoende werden gerealiseerd op klasniveau in 2019-2020).

Zet in op Binnenklasdifferentiatie en gebruik Coöperatieve werkvormen of de principes van

Universal Design for Learning om te activeren of de lessen af te stemmen aan wat leerlingen

nodig hebben.

✓ Pas de bouwstenen van effectieve didactiek toe. Je leest ze in het document: ‘Wijze lessen: 12

bouwstenen voor effectieve didactiek: Lesgeven met impact.

STAP 2 Leerdoelen coderen

STAP 3 In kaart brengen van het volledige leeraanbod

STAP 4 Vakdoorbrekend samenwerken

STAP 5 Structurele remediëring

✓ Voorzie structureel in het weekrooster uren voor gepersonaliseerde remediëring, verbreding

en verdieping. Dat kan onder de vorm van:

▪ Flexuren,

▪ begeleid zelfstandig leren,

▪ een flexibele klasorganisatie,

▪ studiebuddy’s.

✓ Overweeg om Flexibele leerroosters op te stellen, waarin vaste contacturen afgewisseld

worden met keuzeblokken. In de keuzeblokken kiezen leerlingen zelf voor:

▪ Verdieping,

▪ verbreding,

▪ zelfstandig werk.

✓ Zet zeker in de beginperiode zoveel mogelijk GOK-, SES-, vervolgcoach- en beleidsuren in op

de klasvloer. Werken op leerlingenniveau heeft in de eerste weken prioriteit op werken op

leerkracht- en schoolniveau, gezien de nood aan structurele remediëring.

Hou op teamniveau de groepssamenstelling kritisch tegen het licht. Denk bewust na over hoe je je

leerlingen zal groeperen. Hoe ga je binnen deze groepen differentiëren?

Aandachtspunten:

✓ Kleine groepen genieten de voorkeur.

o Je kan sterk inzetten op interactie, betrokkenheid, motivatie en directe feedback.

o Je kan binnenklasdifferentiatie optimaal benutten.

o Uren van leerlingenbegeleiders, GOK-leerkrachten enz. kunnen worden ingezet om klassen

voor enkele uren te ontdubbelen.

✓ Kies waar mogelijk voor heterogene groepen wat betreft het leerniveau van leerlingen.

o Alle leerlingen hebben baat bij de aanwezigheid van hoge presteerders.

o Samenwerkend of coöperatief leren zijn goede werkvormen.

✓ Ga behoedzaam om met homogene groepen wat betreft het leerniveau.

o Ze bieden de mogelijkheid om maatwerk te bieden, maar houden het risico in op het

vergroten van de prestatiekloof.

o Creëer nooit ‘vaste’ homogene groepen: kies voor tijdelijke groepjes met het oog op het

realiseren van specifieke leerdoelen en/of lesonderdelen.

✓ Mogelijke alternatieve groepssamenstellingen voor jaarklassen zijn:

o Graadklassen (voor bepaalde vakken, heterogeen samengesteld);

o klasdoorbrekende of leerjaaroverstijgende niveaugroepen (voor bepaalde vakken, voor

leerlingen die dezelfde leerdoelen moeten behalen, …);

o clustergroepen (voor bepaalde vakkenclusters of modules waarbinnen vakdoorbrekend

wordt gewerkt).

✓ Houd bij de groepssamenstelling ook rekening met vriendschapsbanden en groepsdynamieken:

een klasgroep hoort een warme, veilige cocon te zijn.

STAP 6 Doordachte groepssamenstelling

Plan het onderwijsaanbod evenwichtig en werk het uit in jaar/graadplannen. Neem daartoe de

kleurencodes uit de kruistabel over.

Aandachtspunten:

✓ Maak per thema/cluster van leerdoelen een inschatting van de nodige onderwijstijd.

✓ Plan het aanbod in de tijd (werk periodiek, bv. per maand).

✓ Bouw flexibiliteit in, rekening houdend met mogelijke (gedeeltelijke) sluitingsperiodes.

✓ Voorzie periodiek buffers om het verschil tussen de geplande en de effectieve onderwijstijd te

ondervangen.

✓ Houd rekening met andere geplande schoolactiviteiten (extra muros, pedagogische

studiedagen, …)

Stuur je planning van je onderwijsaanbod geregeld bij. In de loop van de maand september zal op

basis van de brede screeningsresultaten van de beginsituatie van de leerlingen een eerste

bijsturing plaatsvinden.

Aandachtspunten:

✓ Overloop opnieuw de jaarvorderingsplannen en controleer of de kleurcodes ‘groen’ nog steeds

correct zijn. Hercodeer waar nodig.

✓ Doorloop opnieuw stappen 4, 5 en 6 van het stappenplan en stuur je planning,

schoolorganisatie en groepsindeling bij waar nodig.

STAP 7 Evenwichtig onderwijsaanbod

STAP 8 Bijsturing

Zie ook verder bij hoofdstuk 3

3. HOE OPSTARTEN IN SEPTEMBER 2020?

De coronapandemie heeft onmiskenbaar een impact op het leven van jonge mensen. Leerlingen

konden lange tijd niet naar school, hun thuisomgeving veranderde ingrijpend, sociale contacten

werden drastisch gereglementeerd en velen werden geconfronteerd met verlies en rouw. Aandacht

voor de psychosociale en fysieke gezondheid van onze leerlingen is daarom belangrijker dan ooit.

Daarnaast is het ook van belang om een goed zicht te krijgen waar elke leerling staat in zijn of haar

leerproces.

We raden aan om een opstartperiode te organiseren voor alle leerlingen. Deze weken worden

gebruikt om in te zetten op een veilig, warm en open leef- en leerklimaat op maat van elke leerling.

Tijdens deze periode breng je ook de beginsituatie van de leerlingen in kaart.

Een portretterende klassenraad kan je organiseren om de opstartperiode af te sluiten. Als

leerkrachtenteam krijg je zo de kans om een gemeenschappelijk breed beeld te vormen van de

beginsituatie van de leerling en kan je gepaste differentiatie en remediëring uitwerken.

3.1 EEN WARM ONTHAAL

Als leerlingen zich niet goed voelen, kunnen ze ook niet leren. Een veilig en ondersteunend leef- en

leerklimaat is dan ook een cruciale voorwaarde om tot leren te komen. Leg daarom de eerste dagen

(en ook nog daarna) volop focus op welbevinden, een veilig, ondersteunend en positief

leefklimaat en groepsvorming.

Dit stappenplan helpt je op weg:

STAP 1• Ruimte geven aan gevoelens

STAP 2• Omstandig informeren (ook de ouders)

STAP 3• Gericht screenen op welbevinden

STAP 4• Zoeken naar win-win

Erkenning geven aan gevoelens, onzekerheid en kwetsbaarheid biedt nadien ruimte om tot leren te

komen.

✓ Maak gevoelens en ervaringen bespreekbaar: geef leerlingen de kans om hierover met elkaar

in gesprek te gaan, te ventileren, deze periode samen een plaats te geven en samen te

verwerken.

✓ Hoe spontaner, hoe beter. Zet je tussen je leerlingen in, fungeer als rolmodel en faciliteer het

gesprek vanuit je voorbeeldfunctie.

✓ Leerlingen en ouders zitten met veel vragen en verwachtingen. Nodig hen uit om hun vragen

en wensen te delen en neem zelf ruim de tijd om juiste informatie te geven.

✓ Duid omstandig dat testen en observaties in deze periode uitsluitend dienen om in te schatten

waar de leerlingen nu staan. Doe er alles aan dat deze screenings in een ongedwongen, niet-

stresserende sfeer kunnen gebeuren.

✓ Denk na over welke vragen je wil beantwoord zien.

o Hoe gaat het met mijn leerlingen? Hoe voelen ze zich?

o Welke leerlingen delen weinig of niets? Welke leerlingen tonen een grote kwetsbaarheid?

Bij wie zie ik zorgwekkende signalen?

o Hoe zit het met hun motivatie? Waarmee zijn leerlingen momenteel bezig? Waar gaat hun

interesse naar uit? Waar liggen hun noden?

✓ Besteed ook aandacht aan de thuissituatie en aan eventuele noden en bezorgdheden van

ouders.

✓ Documenteer je observaties en bevindingen. Ze dienen o.a. als input voor de portretterende

klassenraad.

✓ Koppel het nuttige aan het aangename: met groepsvormende activiteiten die inzetten op

weerbaarheid, veerkracht en verbinding werk je meteen ook aan een aantal transversale

eindtermen en de vakoverschrijdende doelen.

✓ Werk vakoverschrijdend samen en creëer een win-win: stoffeer Groepsdynamische

activiteiten met inhoudelijke taken en opdrachten. Zo koppel je de screening van

vakinhoudelijke leerdoelen aan het inschalen van het psychosociaal welbevinden.

STAP 1 Ruimte geven aan gevoelens

STAP 2 Omstandig informeren

STAP 3 Screen ook op welbevinden

STAP 4 Zoeken naar win-win

3.2 EEN BREDE EN KWALITATIEVE INSCHALING VAN DE BEGINSITUATIE

VAN LEERLINGEN

Een goede inschatting van de beginsituatie van de leerling is onontbeerlijk. Waar staat elke leerling

nu in zijn of haar leerproces? Daarom organiseer je een brede en formatieve screening.

Neem voldoende tijd om na te gaan welke inhouden ze wel of niet beheersen. Gebruik de variatie

aan tools, werkvormen en instructie om een breed en genuanceerd beeld te krijgen. Het formatieve

karakter zorgt ervoor dat niet enkel de leerkracht zicht krijgt op waar de leerling staat, maar dat de

leerling eveneens een kans krijgt om feedback te krijgen en zo met zinvolle adviezen zijn leerproces

vooruit te stuwen en te verbeteren. De feedback is dus ontwikkelingsgericht.

Vier criteria van krachtige feedback zijn: constructief, gedoseerd, duidelijk en een veilig klimaat. De

feedback is duidelijk als ze verwijst naar het initiële doel en dat de leerling die ook begrijpt; ze is

gedoseerd als je afweegt wat het belangrijkste is; ze is constructief als de leerling weet hoe hij

verder kan en wat hij daarvoor moet doen. Tot slot moet het klasklimaat veilig zijn om feedback te

geven en te ontvangen. Dat betekent dat leerlingen voelen dat fouten maken mag, dat ze weten dat

fouten leerkansen in zich dragen.

Adequate feedback focust vooral op waar je naartoe wil. Je focust op gewenst gedrag en je weegt

af wat de leerling aan ondersteuning nodig heeft om de vooropgestelde doelstelling te bereiken. Dat

kan modelleren zijn of expliciteren, misschien reflecteren of exploreren …

De bedoeling van feedback is dat je leerling in actie schiet, dat je leerling effectief iets doet met

de feedback die je geeft. Daarin zie je het mooiste bewijs dat je feedback werkt. Hoe goed de

feedback ook in elkaar zou zitten, als de leerling er niet op reageert, is het een zonde van de tijd.

Dit stappenplan helpt je op weg:

STAP 1• Je start niet van nul

STAP 2• gericht screenen

STAP 3• Breed screenen

✓ De gegevens uit de klasoverdracht vormen het startpunt.

✓ Verhelder telkens de doelen en verwachtingen van taken, toetsen, lessen voor de leerlingen.

Zo weten ze perfect wat ze gaan leren, wat van hen wordt verwacht. Dat is het absolute

beginpunt van je screening en je feedback.

✓ Denk bewust na over welke informatie noodzakelijk is om een zicht te krijgen op waar de

leerlingen staan.

✓ Bepaal op voorhand op welke vragen de screening een antwoord moet bieden.

o Waar staat mijn klasgroep?

o Waar staat elke leerling?

o Wat gaat vlot? Waar haken ze af?

o Waar moet ik gerichter ondersteunen?

o Wat moet ik zeker herhalen?

o Welke leerdoelen moeten prioritair behandeld worden?

o …

✓ Documenteer je observaties en bevindingen. Ze dienen o.a. als input voor de portretterende

klassenraad.

✓ Verzamel informatie op proces- en taakniveau, persoonlijk en metacognitief niveau.

✓ Breng variatie in de evaluatie-instrumenten die je gebruikt.

✓ Benut het potentieel van de verplichte taalscreening bij de instroom in het secundair onderwijs

optimaal in functie van deze screening.

✓ Bouw zelf- en peerevluatiemomenten in. Dat wil bv zeggen dat leerlingen zelf nagaan of ze de

criteria bij een taak of toets behalen en dat leerlingen deze reflectie ook bij het werk van hun

medeleerlingen doen.

✓ Ga ook in gesprek met je leerlingen om de beginsituatie in kaart te brengen.

✓ Gebruik authentieke, levensechte contexten, vertrek van mogelijke interesses van je leerlingen.

STAP 1 Je start niet van nul

STAP 2 Gericht screenen

Zie ook verder bij hoofdstuk 3.3 en voor digitale linken bij hoofdstuk 4

STAP 3 Breed screenen

Zie ook verder voor digitale linken bij hoofdstuk 4

3.3 DE PORTRETTERENDE KLASSENRAAD

De klassenraad vormt de draaischijf voor de gezamenlijke verantwoordelijkheid en afstemming

over het leerproces van leerlingen. In tijden van afstandsonderwijs en blended learning wint de

klassenraad meer dan ooit aan belang. Daarom bevelen we de scholen aan om een portretterende

klassenraad te organiseren.

Leraren moeten vaker en intenser informatie uitwisselen, overleg plegen, tussentijds feedback

geven en bijsturen. De begeleiding van het onderwijsleerproces wordt zo een (h)echt teamverhaal.

Algemene uitgangspunten:

✓ Organiseer de klassenraad tijdens de opstartperiode.

✓ Verzamel de informatie uit de screeningsperiode bij alle leerkrachten en bespreek ze met het

volledige team. De bedoeling is dat de betrokken leerkrachten en begeleiders een

gemeenschappelijk gedragen en tevens breed beeld krijgen van de beginsituatie van elke

leerling.

✓ Op basis van de conclusies van de bespreking, ontwerpt het team een differentiërings- en / of

remediëringstraject voor de leerlingen. Op basis daarvan wordt de schoolorganisatie flexibel

ingezet.

✓ Op geregelde tijdstippen evalueert de klassenraad de trajecten en stuurt bij waar nodig.

✓ Maak transparante afspraken in het team.

Zie bijlage 4 OVSG Plan van aanpak

4. TOOLBOX

Achtergrondinformatie voor formatieve screening en breed evalueren

▪ Visietekst OVSG over breed evalueren.

▪ Toolbox formatief evalueren van Karel De Grote Hogeschool.

▪ Webinar over formatief handelen bij afstandsonderwijs.

▪ Website SLO: Formatief evalueren: https://slo.nl/thema/meer/formatief-evalueren/

Binnenklasdifferentiatie

▪ De praktijkgids binnenklasdifferentiatie met concrete handvatten.

Coöperatieve werkvormen

▪ Coöperatieve leerstrategieën in Stedelijk Lyceum Hardenvoort.

▪ Coöperatief leren volgens Spencer Kagan.

Flexibele leerroosters

▪ Inspiratie en voorbeelden van flexibel roosteren.

Groepsdynamische activiteiten

▪ Inspiratie voor groepsvormende activiteiten tijdens de opstartperiode.

▪ Nog meer inspiratie om sfeer, verbinding en energie te creëren in een klasgroep.

ICT-tools

▪ Determinatietabel voor ICT-tools.

▪ ‘Today Teaching Tools’: digitaal input te verzamelen, online te toetsen en e-learning.

▪ ‘Today Teaching Tools’: Zoekkaart en determinatietabel voor ICT-tools.

Lesgeven met impact

▪ De impact van afstandsleren en het belang van de leraar volgens John Hattie.

▪ Wijze lessen: 12 bouwstenen voor effectieve didactiek van Tim Surma.

Teamteaching

▪ Teamteaching. Samen onderweg: een leidraad voor teamteaching.

Universal Design for Learning

▪ Universal Design for Learning wil onderwijs universeel ontwerpen voor alle leerlingen, waardoor er

minder nood is aan remediëring achteraf.

Vakdoorbrekende samenwerking

▪ Inspiratie om vakoverstijgend te werken in de klas.

Bijlages downloadbaar vanuit website e-leren OVSG:

Bijlage 1 OVSG Beeldvorming ifv vormgeven aan differentiatie

Bijlage 2 OVSG Miniwijzer Screenen van handboeken

Bijlage 3 OVSG miniwijzer leerlijnen

Bijlage 4 OVSG Plan van aanpak

Bijlage 5 OVSG Visie jaar en vorderingsplan OVSG

Bijlage 6 OVSG Miniwijzer Feedback

Bijlage 7 instrument brede en formatieve screening stedelijk Lyceum