Innovatie bouw en energie 2009-2010

innovatie

Bij

lag

e v

an

B o u w e n e n e r g i e

2009 | 2010

2innovatie voorwoord

innovatie is ook vermarkteninnoveren is meer dan een technische ver-nieuwing. Het pad van technische vernieuwing tot succesvol product vraagt meer dan alleen een mooie techniek. Veel kansrijke nieuwe producten verdwijnen met stille trom van de markt omdat de doelgroep (bedrijfsleven of consument) het niet wil kopen. neem nu de warmtepomp. Deskundigen weten dat ieder-een zo’n ding in huis heeft, want een koelkast is niet veel meer dan een gewone warmte-pomp. Maar welke consument weet hoe een koelkast werkt, en waarom zou hij dat moeten weten? Dat ding moet het gewoon doen.De kennis ligt bij technische adviesbureaus en bij een beperkt aantal projectontwikkelaars. Daarom zie je de warmtepomp steeds meer in de utiliteitsbouw en nog nauwelijks in de wo-ningbouw. gemeenten plannen nieuwbouw nog steeds met een gasnet, want dat is be-kende materie. Zo blijven kansen liggen voor energiebesparing. De consument kent het ding niet dus vraagt er niet om, en de woning-bouw was tot voor kort een aanbiedersmarkt waarin nieuwe toepassingen als lastig werden beschouwd, zoals ook bleek uit het verzet tegen de epc-verlaging.Bij een nieuw product hoort ook het vermark-ten. een technisch product als de warmte-pomp vraagt een eigen aanpak. Vermarkten hoort ook bij innovatie, anders komt het pro-duct niet van de grond.omdat er weinig vraag is, is de techniek bij veel installateurs wel bekend, maar toepassen is nog iets anders. innovatieve projectontwik-kelaars moeten gemeenten bijpraten over de warmtepomp, want een wijk zonder gas is de toekomst. en innoveer de marketing naar het voorbeeld van de mobiele telefoon: een gratis apparaat bij een betaald abonnement. Kan-sen voor energiebedrijven en warmtepomp-producenten?en voorzie de warmtepomp van een mooi etiket, want met een toenemende hoeveelheid duurzame elektriciteit en een CoP van 4 is het een echte duurzaamheidsversneller.

Ad BrogtropHoofdredacteur energie+

innoveren moet juist nuSinds de vorige innovatiebijlage van 2008 heeft zich een crisis ontwikkeld die zijn spo-ren stevig nalaat. Architecten die hun por-tefeuille dramatisch zagen slinken, zijn een voorbode van wat er verder in de bouwkolom te wachten staat. er is al weer licht aan de economische horizon te zien, maar de werk-dip passeert nog bij de rest van de sector. De bouw gaat het dus nog voelen.Juist in deze tijd is innovatie ontzettend be-langrijk en altijd weer blijkt ook na een dip dat de kaarten opnieuw worden geschud. na een crisis staan andere spelers op die door de concurrentie eerder niet serieus werden genomen. Terwijl ik het schrijf denk ik dat het eigenlijk een open deur is en toch tuinen we er massaal in. Let maar eens op. Het is wel gemakkelijker gezegd dan gedaan. Middelen ontbreken immers juist in deze tijd. wel is er veel tijd. Mijn ervaring is dat het vaak ontbreekt aan richting en ontwikkelingsma-nagement om die tijd in waarde om te zetten. Als een kip zonder kop aan het ontwikkelen gaan, heeft immers geen zin. naast mijn hoofdredacteurschap van bouwiQ help ik organisaties met bouwinnovatie en productontwikkeling en het valt mij op dat er in lijn met bovenstaande vooral veel behoefte aan coaching is. er wordt minder uitbesteed, maar helemaal alleen kan men het ook niet af. Later in het proces moet er steviger worden geïnvesteerd, maar dan is de richting al be-paald en zijn de risico’s te overzien. BouwiQ speelt een prachtige rol in dit veld, want het blad en de website gaan specifiek over innovatie en concrete productontwik-keling. Het blad probeert best practices te laten zien en kijkt in keukens. omdat het leuk is, maar ook om de weg te wijzen en om te inspireren. bouwiQ toont voorbeelden, maar schrijft ook over trends, zoals ‘Conceptueel Bouwen’ en ‘SlimBouwen’, over duurzaam-heid in al zijn facetten, over flexibiliteit, effi-ciëntie en vraaginnovaties. bouwiQ is verplichte kost, zeker in deze tijd!

Jos Lichtenberg, Hoofdredacteur bouwiQ

Kennis gebruikenBij de nieuwe ontwikkelingen in de bouw en renovatie vormt de techniek nog te veel de leidraad en niet de vraag van de gebruiker, respectievelijk de bewoner. niet het comfort of bedieningsgemak staat bij de innovatie hoog op de agenda, maar de technische prestatie, de uitvoerbaarheid of de reductie van de prijs. op zich zijn dit allemaal zeer essentiële zaken, maar uiteindelijk gaat het om het gebruik en het wonen.De kennis over wat belangrijk is voor het wonen, nu en in de toekomst, is volop aanwe-zig. Het wordt alleen te weinig gebruikt voor innovaties, waarvan de thema’s zijn: toegan-kelijkheid, dat speelt op alle niveaus: bouw-blok/woonomgeving, gebouw en woning; bruikbaarheid, het aantal bruikbare vierkante meters op woningniveau is een belangrijk kwaliteitsaspect, dat zich ontwikkelt in de tijd; veiligheid en gezondheid, met aspecten als afsluitbaarheid, binnenmilieu, geluid en over-verhitting; comfort, bepaald door de uitrus-ting van woningen en woonomgeving; uitstra-ling/uiterlijk, omdat het steeds belangrijker wordt hoe een woning/gebouw er uit ziet; duurzaamheid (energie), inhoud gegeven door energie, materiaalgebruik, gescheiden waterafvoer en waterberging, waarbij de ten-dens zich richt op energieneutraal; differenti-atie op woningniveau (grootte, type), op bouwblokniveau en stempelniveau.om de kansen voor de toekomst te vergro-ten, kunnen twee algemene aanvullende eisen worden geformuleerd: beschikbaar-heid van zorg en ruimte voor nieuwe ont-wikkelingen, zoals de aanwezigheid van ondersteunende netwerken, autonomie en een groot adaptief vermogen, zodat aanpas-singen in de tijd kunnen moeten worden gezocht. Hierbij is het zaak projectoverschrijdend te werk te gaan en te zoeken naar die compo-nenten die voor het gebruik extra kwaliteit leveren.

Martin LiebregtsHoofdredacteur renovatie

Colofon

innovatie Bouw en energie is een bijlage die eenmaal per jaar verschijnt bij de vakbladen energie+, bouwiQ en renovatie.

uitgeverijÆneas, uitgeverij van vakinformatie bvPostbus 101, 5282 AC BoxtelTel.: 0411 650085, Fax: 0411 650080internet: www.aeneas.nlemail: [email protected]

ProjectbegeleidingHanneke Schaap

Verkooproy FaasFannie groenen

redactieemiel Bootsma, Tekstbureau Best!Peter de Koningwilbert Leistra

VormgevingTwin Media bv, Culemborg

© 2009Æneas, uitgeverij van vakinformatie bv

niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. redactie en uitgever stellen deze uitgave zorg-vuldig en naar besten weten samen, maar kunnen niet instaan voor de juist-heid van de weergegeven informatie. Zij aanvaarden geen enkele aansprake-lijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die het gevolg zijn van hande-lingen en/of beslissingen gebaseerd op de informatie uit deze uitgave. niet altijd kunnen alle rechthebbenden van gebruikt beeldmateriaal worden achter-haald. Belanghebbenden kunnen con-tact opnemen met de uitgever.

innovatie 3inhoud

Inhoud

warmtepomp verdient snelle doorbraak 4green office 2015 6Duurzame woning verbetering werkt mee aan forse Co2-reductie 8Alcoa Architectuursystemen 11BuVA 12Brink Climate Systems B.V. 14Duco Ventilation & Sun Control 15intergas Verwarming B.V. 16Kreunen Kunststoffen B.V. 17Merford noise Control 18rockwool Benelux B.V. 19J.e. StorkAir 20Tremco illbruck B.V. 21Amsterdam rAi 22

4innovatie Warmtepomp

Onbekende maar bewezen techniek dringt CO2-uitstoot ver terug

Het grote transitiepotentieel van warmtepompen is nog veel te onbekend. Deze bewezen techniek biedt goede mogelijkheden om de netto opbrengst van aardgas te verdubbelen en de opbrengst van duurzame elektriciteit te verviervoudigen. Bovendien kan het belangrijk bijdragen aan de stabiliteit van het elektriciteitsnet.

warmtepompen hebben een groot

potentieel bij het terugdringen van de

Co2-uitstoot. Dat potentieel bestaat

uit energiebesparing en een betere

benutting van energie uit duurzame

bronnen. warmtepompen kunnen niet

alleen een belangrijke rol spelen bij

de transitie naar een duurzame

energievoorziening, maar kunnen ook

van grote betekenis zijn als die

transitie heeft plaatsgevonden.

Desondanks wordt deze techniek nog

te weinig toegepast. Belangrijke

belemmering voor een brede

toepassing is de onbekendheid van

de voordelen en keuzemogelijkheden.

om dat te veranderen, hebben het

Platform warmtepompen en de

Stichting warmtepompen de

‘roadmap warmtepompen’

gepubliceerd. Die maakt duidelijk

waar het bij de toepassing van deze

techniek om gaat: energiebesparing,

hoger technisch comfort en een

eenvoudiger transitie naar duurzame

energie.

Beter informerenin de kantoor- en utiliteitsbouw zijn

de voordelen van een

warmtepompinstallatie redelijk

bekend. in het segment grote

kantoren wordt het toegepast in 20

tot 30 procent van de totale

nieuwbouw. in de woningbouw wordt

de toepassing geschat op slechts 10

procent van de nieuwbouw, meestal

doordat een innovatieve

projectontwikkelaar de voordelen

kent en uitdraagt. Bij particulieren is

de warmtepomp bijna geheel

onbekend. een enkeling zal wel weten dat deze techniek energie

bespaart. Maar dat een warmtepompinstallatie, die goed en

integraal als eenheid met het casco is ontworpen, ook een hoger

thermisch comfort kan leveren, is nagenoeg onbekend.

Belangenbehartigers in de sector moeten zich beter informeren

zodat ze de goede eigenschappen van deze techniek veel breder

kunnen uitdragen en kunnen bijdragen aan de doorbraak van

deze techniek, vinden de samenstellers van de roadmap

warmtepompen.

op een aantal plekken worden al initiatieven ontplooid.

Bijvoorbeeld, brancheorganisatie uneto-Vni heeft inmiddels de

speciale categorie ‘warmtepompinstallateurs’ geformuleerd. en

de Stichting warmtepompen heeft in samenwerking met

branchepartijen een leergang warmtepompen opgezet, wat

ondertussen heeft geleid tot een breed cursusaanbod. ook de

nederlandse Vereniging voor ondergrondse energiesystemen

(nVoe) en de Stichting LTV (Lage Temperatuur Verwarming)

werken, ieder op hun eigen manier, aan deskundigheids-

bevordering en kennisverbreiding. Maar voor een brede

doorbraak is meer nodig. Vanwege het grote Co2-reductie-

potentieel is het cruciaal dat beleidmakers en beslissers een veel

breder en dieper inzicht krijgen in de grote mogelijkheden van de

‘Pompen’ naar CoP 4

warmtepompen onttrekken warmte aan de

omgeving en ‘pompen’ deze naar een hoger

temperatuurniveau zodat die warmte kan

worden gebruikt voor verwarmingsdoelein-

den. De omgevingswarmte is vrij beschik-

baar, de energie om de warmtepomp te drij-

ven moet worden toegevoerd. Meestal is dit

elektrische energie, maar er bestaan ook

gasgedreven warmtepompen. een moderne

warmtepomp kan makkelijk vier keer de

hoeveelheid energie die voor het pompen is

vereist als nuttige warmte overdragen. Dit

wordt uitgedrukt in de factor CoP (coëfficiënt

of performance), een maat voor de prestatie

van de warmtepomp. CoP 4 is inmiddels

goed bereikbaar, volgens sommigen zijn

binnenkort de factoren 5 en zelfs 6 haalbaar.

warmtepomp; voor, tijdens en na de transitie naar

een duurzame energievoorziening. Het is dan ook

essentieel dat de warmtepomp een veel

prominenter plek krijgt in overheidsstukken over de

transitie. Branchevertegenwoordigers moeten een

plaats krijgen in relevante transitieplatforms, vinden

de samenstellers van de roadmap. Zij adviseren de

oprichting van een apart transitieplatform

Duurzame warmte.

HybrideSystemen gebaseerd op aquifers en grondwater

zijn een bewezen techniek. Toch worden ze nog

verre van standaard toegepast in de markt. De

bestaande weten regelgeving is nog een

belemmering. Vooral bij kleinere projecten kosten

procedures voor vergunningverlening nog te veel

tijd, en dat leidt vaak tot extra kosten op de

projectbegroting. De samenstellers van de

roadmap hebben vertrouwen in de stuurgroep die

in opdracht van minister Cramer (VroM) zoekt naar

mogelijkheden om de toepassing van ondergrondse

systemen te vergemakkelijken. Volgens hen is de

minister uiterst gemotiveerd om de belemmeringen

snel weg te nemen. een ander belangrijk handvat is

het programma ‘Meer Met Minder’. Hierin speelt

na-isolatie van de bestaande voorraad een

voorname rol en dat zal snel leiden tot vervanging

van de conventionele gasketel door de hybride

combinatie van gasapparaat en warmtepomp. Met

als gevolg een grote besparing. en als het

innovatie 5Warmtepomp

Warmtepomp verdient snelle doorbraak

isolatieniveau nog iets ambitieuzer wordt

uitgevoerd, zal de verwarmingsinstallatie geheel

door een warmtepomp kunnen worden gevoed. Zo

kan het huidige energieverbruik van deze woningen

ruimschoots worden gehalveerd. Als de woning

bovendien intergraal energiezuinig wordt

ontworpen, zal het energiegebruik decimeren. in de

praktijk is al aangetoond dat dit kan zonder stijging

van de woonlasten. Dit betekent ook dat met een

investering in duurzame elektriciteit nu al een

nieuwbouw woonwijk met beschikbare technologie

Co2-neutraal kan worden gebouwd. en bij een

ambitieuze uitvoering van het programma ‘Meer

Met Minder’ kunnen warmtepompen de bereikte

energiebesparing en verminderde Co2-uitstoot nog

aanzienlijk vergroten.

Aan- en uitschakelenBijzondere mogelijkheden ontstaan als

warmtepompen centraal kunnen worden aan- en

uitgeschakeld, naar analogie van de vroegere

elektrische warmwaterboilers. in Duitsland is dit

aan- en uitschakelen al gebruikelijk. in ruil hiervoor

betaalt de gebruiker een lager tarief. Het stelt de

netbeheerder in staat de stabiliteit van het

elektriciteitsnet te bevorderen door een deel van de

vraag binnen zekere grenzen te manipuleren.

gekoppeld aan een iets groter voorraadvat is het in

de toekomst zelfs mogelijk om diezelfde

warmtepompinstallatie te gebruiken voor het

opslaan van een overschot aan (duurzame) energie.

Dat draagt bij aan het oplossen van een belangrijk

probleem: het opvangen van een fluctuerend

aanbod duurzame energie (wind en zon).

overigens, de hogere rendementen van STeg-

centrales (gas) hebben een extra positieve invloed

op het totaalrendement van de warmteopwekking

via elektrische warmtepompsystemen. De potentie

neemt in de toekomst verder toe omdat de

rendementen van zowel warmtepompen als

elektriciteitscentrales blijven toenemen.

6innovatie Green Office 2015

Eindgebruiker centraal

DuurzaamheidDat green office 2015 milieu- en mensvriendelijk is, mag worden gezegd. Het

is een Co2-emissievrije, energieleverende biotoop met veel comfort. Het

gebouw produceert energie, beperkt de mobiliteit van gebruikers tot een

minimum (locatiekeuze, teleconferencing), heeft een gesloten waterkringloop, is

deels demontabel en herbruikbaar, gebruikt – voor zover verkrijgbaar – Cradle-

to-Cradle-materialen en voorziet in een comfortabel, aangenaam en gezond

binnenklimaat en omgevingsklimaat. Het concept scoort dan ook uitzonderlijk

goed op diverse Life Cycle Analyses en rating tools die duurzaamheid

kwantificeren. De greenCalc+ score is >1000. Van gPr gebouw krijgt het plan

een 9,6. op de maatlat van BreeAM en LeeD behaalt green office 2015 de

hoogst haalbare labels, respectievelijk outstanding en Platinum. Van gelder

durft zelfs de uitspraak aan dat het hier wellicht om “het groenste kantoor ter

wereld” gaat.

energieconceptgreen office 2015 is primair volgens passieve principes neergezet, maar ook

semi-passieve techniek speelt een rol: de zontoetreding wordt dynamisch

geoptimaliseerd en er wordt gebruik gemaakt van warmte-koude-opslag in de

bodem. Het tweede uitgangspunt is dat de operationele energie zoveel mogelijk

wordt benut. Bewegingsenergie van gebruikers wordt omgezet in elektrische

energie. en biomassa, zoals rioolwater, gft-afval en oud papier, wordt omgezet

en aan de energetische kringloop van het complex toegevoegd. Voor de

restvraag – en de extra productie – wordt op duurzame wijze energie opgewekt,

met hoge rendementen en zo min mogelijk verliezen. in de gevels zijn PV-

elementen verwerkt, in het landschap staan geluidsarme turbines (‘wokkels’) en

PV-zonnepanelen die meebewegen met de stand van de zon. in het complex is

additioneel een laagspanningcircuit aangelegd om verliezen te beperken. Tot

slot wordt alle energie efficiënt aangewend: sensoren detecteren waar en

wanneer er hoeveel energie nodig is voor verwarming, koeling, ventilatie of

verlichting. green office draait geheel op elektriciteit.

Een groep grote vooraanstaande bedrijven, kennisinstellingen en overheden zijn de bedenkers van Green Office 2015: een ambitieuze visie én een concreet innovatief plan, waarin milieu en eindgebruiker centraal staan, binnenstedelijke infragebieden meervoudig worden geactiveerd, en dat alles tegen een marktconforme prijs.

Aart van gelder is nu bestuurder generaal directeur imtech België en

initiatiefnemer van green office 2015. Hij vertelt over de totstandkoming van

het project: “in april vorig jaar zijn wij vanuit imtech nederland – waar ik toen

algemeen directeur was – hiermee gestart. we wilden een kantoor ontwikkelen

dat energie levert, zonder dat daarbij ingeleverd wordt op comfort. Al snel

sloten andere bedrijven, kennisinstellingen en overheden zich aan, en daarmee

raakte het project in een stroomversnelling. De rijksgebouwendienst werd de

fictieve opdrachtgever van het kantoor, rAu architecten ontwikkelde het

ruimtelijk ontwerp, de branches adopteerden het project en diverse

technologiebedrijven sloten zich aan. green office breidde zich uit van een

groen kantoor tot een integrale meervoudige gebiedsontwikkeling waarin

stedenbouw, landschap, architectuur, interieur en technologie samengaan.”

ruimtelijk ontwerpHet ruimtelijk ontwerp van green office 2015 laat zich beschrijven als een

glooiend landschap dat over (spoor)wegen in binnenstedelijke gebieden heen

wordt gelegd, met op – en deels onder – dat landschap de bebouwing. Door

(spoor)wegen te overspannen worden barrières opgeheven en wijken

verbonden. op maaiveldniveau bevinden zich naast het tracé retail- en

parkeerfuncties. Daaroverheen ligt een groen tapijt, uitgevoerd als ‘lichte’

tafelconstructie, waarop in honingraatvorm een bouwvolume met groene

longen is geplaatst, dat constructief meewerkt voor de overspanning. Het

gebouw is vier lagen hoog en vijftien meter diep. Het dak van de bebouwing is

vergroend en net als de twee andere maaivelden publiek toegankelijk.

Het ruimtelijk ontwerp van Green Office 2015 laat zich beschrijven als een glooiend landschap dat over (spoor)wegen in binnenstedelijke gebieden heen wordt gelegd, met

op – en deels onder – dat landschap de bebouwing.

innovatie 7Green Office 2015

Green Office 2015

berekend, is een werkplek marktconform geprijsd,

terwijl het plan een aanzienlijke meerwaarde biedt

aan mens, milieu en maatschappij. Van gelder: “we

behalen onze winst met meervoudig ruimtegebruik

en een maximale bezetting van het gebouw, met

Klimaatsysteemgreen office is voorzien van een

hybride en dynamisch

klimaatsysteem, dat verschillende

energiedragers naast elkaar hun werk

laat doen. Voor de basistemperatuur

van het systeem wordt warmte-

koude-opslag (wKo) in de bodem en

betonkernactivering in de relatief

lichte vloeren gebruikt. De

ventilatielucht wordt vervolgens

gebruikt voor een individueel

aanpasbaar microklimaat. Verse

buitenlucht wordt via de gevel

aangevoerd en voorverwarmd of

-gekoeld. Deze voorbehandelde lucht

wordt vervolgens via kanalen in de

vloer naar de werkplekken

getransporteerd. in het meubilair zijn

Peltier-elementen geïntegreerd die de

lucht thermisch nabehandelen. Ze

leveren binnen enkele minuten het

gewenste microklimaat. De lucht

wordt middels verdringing toegelaten

(via het meubilair) en afgevoerd (via

het plafond), zodat nauwelijks

menging tussen verse en

verontreinigde lucht optreedt.

naast zuinigheid en comfort is ook de

controle door de eindgebruiker

steeds een belangrijk uitgangspunt

geweest. Van gelder: “De gebruiker

kan zelf bepalen of hij een raam open

wil zetten, en de mechanische

ventilatie past zich hier automatisch

op aan. Dat is technisch niet nodig,

maar voor de beleving van groot

belang. ook de temperatuur op de

werkplek wordt aangestuurd op basis

van voorkeuren die hij zelf in kan

stellen en kan wijzigen. naast het

microklimaat, passen de inrichting,

aankleding en voorzieningen van de

werkplekken zich na inloggen

automatisch aan de gebruiker aan.”

Marktconformgreen office 2015 lijkt door de

overspanning van het spoor en de

royale toepassing van geavanceerde

technologie aan de dure kant. Puur

afgaande op de investeringskosten is

dat ook zo, maar als Life Cycle Costs

en Total Costs of ownership worden

energiebaten in plaats van -kosten, met lage onderhoudskosten,

een lange levensduur en terugverdientijd, en aan het eind van de

rit demontage en gedeeltelijk hergebruik.”

Hij vervolgt: “wij tonen met dit plan aan dat we duurzaam kunnen

bouwen tegen een marktconforme prijs. Alle groene

doelstellingen zijn nu al betaalbaar, maar dan moeten we wél af

van aanbestedingen en gunningen op basis van de laagste

aanneemprijs. Dat is funest voor elke serieuze ambitie op het vlak

van duurzaamheid. wij willen graag op kosten concurreren, maar

in een duurzame maatschappij moeten dat Life Cycle Costs en

Total Costs of ownership zijn.”

open innovatieis de bouw er klaar voor om integraal samen te werken aan

hoogwaardige projecten? Van gelder: “De sector is er zeker aan

toe. Maar klaar? nee, absoluut niet. grote bedrijven moeten deze

voortrekkersrol vervullen, en dat is waar wij mee bezig zijn. Dit is

geen eindpunt, maar een startpunt. we gaan met de

brancheorganisaties het integrale werken actief uitdragen en

toegankelijk maken, voor de praktijk en het onderwijs. we gaan

onze kennis en ervaringen delen met de sector. we gaan het

gesprek aan met de overheid over de aanbesteding op Total Cost

of ownership en een wijziging van de ePC.”

Hajo Schilperoort

Het gebouw produceert energie, beperkt de mobiliteit van gebruikers tot een minimum (locatiekeuze, teleconferencing), heeft

een gesloten waterkringloop, is deels demontabel en herbruikbaar, gebruikt – voor zover verkrijgbaar – Cradle-to-Cradle-materi-

alen en voorziet in een comfortabel, aangenaam en gezond binnenklimaat en omgevingsklimaat.

Green Office 2015 is volgens initiatiefnemer Aart van

Gelder misschien wel het groenste kantoor ter wereld.

8innovatie Duurzame woningverbetering

Duurzame woningverbetering werkt mee aan forse CO2-reductie

“De cijfers over CO2-uitstoot in bestaande gebouwen zijn al jaren bekend, maar niemand deed er wat mee”, stelt Willem Otter vast. Hij is directeur W&R bij BAM Woning-bouw en initiatief nemer van de Toolkit Bestaande Bouw. Eind vorig jaar werd de Toolkit gelanceerd.

Dat bestaande gebouwen een forse bijdrage leveren aan de Co2-

uitstoot, is al jaren bekend. Het percentage ongeïsoleerde

woningen, van de in totaal circa 7 miljoen huizen in nederland

bedraagt 53 procent. Methoden om de stijgende energieprijzen

het hoofd te bieden, moeten wel met open armen ontvangen

worden. Zoals de Toolkit Bestaande Bouw die een praktisch

pakket aan oplossingen biedt voor de duurzame verbetering van

verouderde woningen.

Ambitieniveaus willem otter is medio 2007 begonnen om samen met een aantal

andere partijen een methode te ontwikkelen om het

energieverbruik in woningen drastisch te verlagen. “Vooral

woningcorporaties kunnen deze methode hanteren als rem op

een ongewenste verdere verzwaring van de huurlasten. Zodra

een woning is gerenoveerd volgens de werkwijze van de Toolkit

Bestaande Bouw, daalt het energieverbruik aanzienlijk”, zegt

otter. De Toolkit Bestaande Bouw bevat zo’n negentig

verschillende concepten die van toepassing zijn voor de renovatie

van 1,1 miljoen verouderde corporatiewoningen en andere

huurwoningen van commerciële verhuurders. Deze concepten zijn

in te delen naar de vijf meest voorkomende urgente woningtypen,

met verschillende accenten en ambitieniveaus. De

Toolkit is een mix van maatregelen die uitgewerkt

kunnen worden om ongeïsoleerde woningen van

vóór 1976 te renoveren. “Dat is ruim de helft van

alle woningen in nederland, die gezamenlijk 80

procent van de totale verwarmingsuitstoot

veroorzaken. Verhuurders die het accent willen

leggen op Co2-reductie, vinden in de Toolkit

Bestaande Bouw concepten voor zeer ambitieuze

doelstellingen en voor minder ingrijpende

renovatiemaatregelen om reductie te

bewerkstelligen.” otter wijst op percentages van 50

tot 60 procent, en zelfs 75 procent of meer Co2-

reductie die haalbaar zijn. wie de prioriteit wil

leggen bij de verlaging van de energielasten, kan

via de Toolkit kiezen voor energieverminderingen

die variëren van 40 tot 60 procent. er zijn

corporaties en verhuurders die vanuit hun

investeringskosten een renovatietraject willen

ingaan, waarbij bestedingsbudgetten van 20.000

tot en met 55.000 euro via de Toolkit in kaart

gebracht kunnen worden. ook houdt de Toolkit

rekening met verhuurders die voor een bepaalde

wijk of woningen een exploitatietermijn van minder

dan 15 jaar voor ogen hebben en dat als

aanvliegroute voor een

renovatieproject willen nemen.

Label A++ Alle verbeteringen die in zo’n

renovatietraject zullen worden

gerealiseerd, zijn integraal

doorberekend volgens de ePA-

berekeningstechniek. Deze integrale

aanpak maakt een opwaardering

mogelijk naar energielabel A, of zelfs

A++. De negentig concepten in de

Toolkit geven een doorberekening

van de energiekosten in detail weer.

Hiermee kunnen corporaties en

vastgoedbeheerders exact

voorberekenen in welke mate de

energiebeperkende maatregelen de

woonlasten verlagen. “Dat betekent

een aanzienlijke versoepeling van het

hele besluitvormingsproces”, zegt

otter. “om investeringen door te

voeren die energiebesparende

maatregelen inhouden, moet eerst

toestemming gekregen worden van

innovatie 9Duurzame woningverbetering

bijna driekwart van de zittende bewoners. in de

meeste gevallen gaat het dan om ingrepen die de

kale huurprijs verhogen. Mensen zitten daar

natuurlijk niet op te wachten. Met de Toolkit wordt

duidelijk dat huurders minder voor hun

energierekening gaan betalen.”

Samenwerking BAM woningbouw stelde voor om samen met een

aantal vooraanstaande corporaties, Senternovem

en een aantal bouwadviesbureaus de Toolkit

Bestaande Bouw te ontwikkelen. De methode

bestaat uit drie boekwerken. Het eerste boek bevat

een algemene beschrijving, de insteek en de rol van

de Toolkit. Daarnaast behandelt dit boekwerk

strategisch voorraadbeheer, de financiële en

economische aspecten rondom woningverbetering

en de verschillende kwaliteiten. Hoogbouw en

laagbouw zijn per boek gesplitst. Per onderdeel

staan de verschillende oplossingen voor een vijftal

woningreferenties, dat zijn drie laagbouw

eengezinswoningen en twee hoogbouwtypes, de

meest voorkomende groepen van huizen in

nederland. Deze woningen zijn in opbouw identiek.

otter geeft als voorbeeld de rijwoningen vóór 1946,

waarvoor op basis van die gelijkwaardigheid een

oplossing gevonden kan worden. Hetzelfde geldt

voor de naoorlogse rijwoningen tot aan 1965, die in

vloeren, gevels en dakconstructies identiek qua

opbouw zijn. “Zo hebben we dat ook voor de

doorzonwoningen gedaan van 1966 tot 1975. op

deze manier hebben we de verschillende woningen

in de Toolkit gerangschikt. Vanuit die referenties

kunnen keuzes gemaakt worden hoe je die

woningen het beste kunt aanpakken.” naast een uiteenzetting

waarom en voor wie de Toolkit is ontwikkeld, wordt ook uitgelegd

hoe de overheid, BAM woningbouw, corporaties en

vastgoedbeheerders omgaan met maatschappelijk verantwoord

ondernemen en in hoeverre de Toolkit kan bijdragen aan

bijvoorbeeld Co2-neutrale woningen binnen het strategische

voorraadbeheer.

Peiler Methodische en praktische doorvoering van energiebeperkende

maatregelen in bestaande woningen puur om Co2-uistoot te

verminderen, bleek al snel tijdens de ontwikkeling van de Toolkit

niet de juiste insteek. otter geeft aan dat in het vooronderzoek

met de samenwerkende partijen snel duidelijk werd dat voor de

bestaande woningvoorraad veel beter integrale oplossingen

aangedragen kunnen worden. “integraal aanpakken van

bestaande woningen houdt in dat meerdere kwaliteiten van

‘oude’ woningen kunnen worden geüpgrade dan alleen die

reductie van de Co2-uitstoot”, zegt otter. Duurzaamheid staat

dan mede voor een comfortabel en gezond woonklimaat, in een

mooie woning, die goed bereikbaar is. Voor de Toolkit Bestaande

Bouw is als basisfilosofie voor het ontwikkelen van de integrale

concepten gekozen voor de Trias energetica. Deze “gezond

boerenverstandmethode” zoals otter deze noemt, werkt volgens

een driestappenplan. De eerste stap is het beperken van de

energievraag. “energie die niet nodig is, is de beste bezuiniging!

Dit doen we door goed te isoleren, een maatregel die effectief en

duurzaam is met een zeer lange levensduur. De tweede stap van

de Trias energetica is het invullen van energiebehoefte met

duurzame bronnen. De laatste stap is vervolgens om de

toolkit bestaande bouw 2008 deel 4 rijwoning van 1966 – 1975

96

b e s t a a n d e s i t u a t i e

Bouwkundigdichte delen ongeïsoleerde gevel, betonnen beganegrondvloer ongeïsoleerd,

nageïsoleerd pannendak

beglazing dubbele beglazing op de begane grond, verdieping enkel glas

kierdichting geen

oriëntatie

Installatiesventilatie natuurlijke ventilatie

warmteopwekking VR-ketel

temperatuurniveau HtV

warmteafgiftesysteem radiatoren

tapwaterverwarming VR-combitap

zonneboiler nee

Kengetallenenergie index 2,20 (a)

gasverbruik 2418 m3

elektraverbruik (inst. + verl.) 865 kWh

CO2-uitstoot 4793 kg/jaar

energielasten reductie € 2042/jaar

Woning - - - 0 + ++

A Toekomstwaarde

a.1 Locatie en woonomgeving

a.2 bruikbaarheid / flexibiliteit +

a.3 uitstraling / imago / identiteit -

B Gebruikskwaliteit

b.1 toegangkelijkheid 0

b.2 Veiligheid -

b.3 technische staat 0

C Gezondheid

C.1 Gezondheid 0

C.2 Comfort -

D Energetische kwaliteit -

E Milieukwaliteit

e.1 Milieukwaliteit materialen -

e.2 Kwaliteit waterhuishouding

F Bewonersparticipatie

kwaliteit en knelpunten

SterKte-zWaKte analySe• Sterk: ruime woning• Zwak: eentonige en massale be-

bouwing met weinig uitstraling

WonIngenafmetIngen • Totale gebruiksoppervlakte: 106 m²• Lengte: 8,4 m• Breedte (h.o.h.): 6,4 m• Oppervlakte woonkamer

en keuken: 44 m²• Oppervlakte grootste

slaapkamer: 13 m²• Oppervlakte badkamer: 5 m²• Aantal kamers: 5

- - slecht

- matig

0 neutraal

+ redelijk

++ goed

uitgangsniveau

installatie en bouwkundige gegevensalgemene beschrijving

gPr score per thema 5 6 7 8 9 10

energie 3,3

Milieu

Gezondheid

Gebruikskwaliteit

toekomstwaarde

03_084660_d2_1966_1975_1113zct.indd 96 17-10-2008 13:39:56

toolkit bestaande bouw 2008 deel 4 rijwoning van 1966 – 1975

97

BruIKBaarheId / flexIBIlIteIt: het betreft een ruime woning die geschikt is voor meerdere gebruiksvormen.

uItStralIng / Imago / IdentIteIt: vaak grotere projecten en daardoor eentonig (strengperswoningen) zonder eigen identiteit.

toeganKelijKheId: de woning biedt mogelijkheden om toegankelijk te maken.

veIlIgheId: geen inbraakwerende voorzieningen.

technISche Staat: geen bijzonderheden.

gezondheId: de ventilatie is slecht regelbaar en ongecontroleerd.

comfort: niet geïsoleerd en daardoor koude bouwdelen.

energetISche KWalIteIt: beperkte isolatie en ongunstige isolatie leiden tot een bovengemiddeld gebruik (2000 m³, label e).

mIlIeuKWalIteIt materIalen: mogelijk zijn er bij de bouw belastende materialen toegepast. Ook kunnen er bij renova-tie asbesthoudende materialen toegepast zijn.

beschrijving basiskwaliteit

Foto’s: Hans Pattist

03_084660_d2_1966_1975_1113zct.indd 97 17-10-2008 13:40:01

gezamenlijk initiatief

De Toolkit Bestaande Bouw is ontstaan op

initiatief van BAM woningbouw in 2007 die

een samenwerkingverband aanging met

Senternovem, Cauberg-Huygen, DHV,

Bouwhulpgroep, w/e adviseurs, De Haas &

Partners, projectgroep DePw en vier

woningcorporaties: woonbron in rotterdam,

de Alliantie in Huizen, Vestia in Den Haag en

de goedestede in Almere. “Deze partijen

hebben we zorgvuldig geselecteerd, omdat

ze vooroplopen in duurzaamheid en

milieubeheer en omdat het grote partijen

zijn”, zegt willem otter, directeur w&r BAM

woningbouw, initiatiefnemer van de Toolkit

Bestaande Bouw.

restenergie in te vullen met fossiele

brandstoffen.” Volgens otter heeft

een bouwbedrijf als BAM de

maatschappelijke

verantwoordelijkheid om bij te dragen

aan de oplossing van het

energievraagstuk. “in principe richt

BAM zich op de nieuwbouw. Logisch,

want dat is ook onze core business.

Maar als maatschappelijk

verantwoord ondernemer hebben we

de plicht om onze pijlen ook te

richten op de bestaande gebouwen

omdat daar de kern van de

problematiek ligt en niet bij de

nieuwbouw die slechts 20 procent

van de Co2-uitstoot met betrekking

tot verwarming voor haar rekening

neemt”, besluit otter.

Tosca Vissers

Duurzame energie ontstaat aan de grens tussen Nederland en Duitsland: wetenschaps- en bedrijvenpark Avantis! Wij zijn een grensoverschrijdend park, waar ontwikkeling van schone energie een belangrijk thema is. Bedrijven die zich richten op de ontwikkeling van innovatieve energievoorzieningen, bieden wij de ruimte en de faciliteiten om verder te groeien. Gerenommeerde bedrijven - zoals Solland Solar Energy bv - vinden bij ons synergie en partnerschap met andere bedrijven. Op deze grens ervaren bedrijven de vele voordelen van grenzeloos ondernemerschap. Bent u geïnteresseerd in onze grenzeloze energie?

Kijk op www.avantis.org

Adv_Grenzen_100,5x277mm.indd 1 1/8/09 3:18:42 PM

Duurzame ambitiesin de praktijk

Duurzame ontwikkeling is volop in beweging. Steeds weer

worden nieuwe grensverleggende ideeën bedacht en toege-

past. ‘Duurzame ambities in de praktijk’ is een bundeling van

duurzame excursies in Delft. Het biedt lezers een handvat om

gerealiseerde duurzame ambities te gaan bekijken en er zelf iets

mee te doen.

Het boek geeft een selectie van duurzame ambities die gerealiseerd

zijn in de stad Delft en die om verschillende reden bijdragen aan een

duurzame ontwikkeling. De voorbeelden zijn geclusterd langs (fi ets)

routes rond de thema’s groen, water, mobiliteit en bouwen. ‘Duur-

zame ambities in de praktijk’ is een uitnodiging om de projecten te

bekijken in de praktijk en een uitdaging om de opgedane ideeën op

een eigen manier toe te passen. Ook als u buiten Delft bent, is het

boekje leuk om te lezen én een uitdaging om dergelijke duurzame

aspecten in uw eigen omgeving te ontdekken.

‘Duurzame ambities in de praktijk’ is bestemd voor studenten, archi-

tecten, opdrachtgevers, adviseurs, stedenbouwkundigen, planologen,

onderzoekers en alle anderen die zich bezig houden met duurzame

ontwikkeling gerelateerd aan de gebouwde omgeving.

Bestel nu op www.aeneas.nl!Titel: ‘Duurzame ambities in de praktijk – Vier routes door

Delft’Auteurs: Peter Teeuw, Christiane de Koning en Niek StukjeISBN: 978-94-6104-001-5Omvang: 82 pagina’sFormaat: 21 x 21 cmPrijs: € 17,95

Nu op aeneas.nl!

adv_duurzame_ambities.indd 1 23-11-2009 12:03:04

Alustainnovatie 11

Alcoa Architectuursystemen helpt bij verhogen brandwerendheid

Huisbewoners en kantoorgebruikers willen zich thuis en op hun werk-plek vooral geborgen en veilig voelen. Het inzetten van diverse midde-len om brand te voorkomen, speelt hierbij een belangrijke rol. Mocht het toch zover komen dat er brand uitbreekt in het gebouw, dan is het goed om te weten dat het gevelsysteem – inclusief de ramen en deuren – van Alcoa Architectuursystemen optimaal getest en goed bevonden is op het gebied van brandwerendheid.

Alcoa Architectuursystemen is spraakmakend op het gebied van innovatieve

oplossingen voor brandwerende aluminium gevelelementen. Diverse aluminium

ramen en deuren van Alcoa voldoen aan de europese en-normen ten aanzien

van vlamdichtheid (e), isolatie (i) en warmtestraling (w). Begin 2009 heeft ook

de naar buiten draaiende dubbele stolpdeur de brandwerendheidstest bij

efectis in rijswijk met glans doorstaan. op vlamdichtheid en straling – het ew

30 criterium – heeft het element 36 minuten gehaald.

uniek is de enorme afmeting van de dubbele deur. Met een kozijnmaat van

2315 mm breed x 2395 mm hoog kan men met recht spreken van een vloer-

overspannend gevelelement. een bijzonder gegeven is dat de brandwerende

deuren van Alcoa gemaakt worden uit standaard raam- en deursysteem rT 62

zonder koelers.

Minimale aanpassingenop basis van de al bestaande eigenschappen van het rT 62-systeem zijn er

slechts minimale aanpassingen nodig om de standaard raam- en deursystemen

brandwerend te maken. Dit uiteraard met behoud van uiterlijk en de goede

prestaties op het gebied van waterdichtheid en isolatiewaarde. een belangrijk

pluspunt is dat de basis van de profielsystemen ongewijzigd blijft, hierdoor is er

Alcoa Architectuursystemen

innovatie 11

optisch geen verschil tussen brandwerende en niet-brandwerende ramen,

deuren en gevels.

ToonaangevendAlcoa is toonaangevend op het gebied van aluminium en de ongekende mogelijk-

heden die dit materiaal te bieden heeft. De nederlandse vestiging van Alcoa

Architectuursystemen in Harderwijk ontwerpt, ontwikkelt en verkoopt aluminium

profielsystemen voor ramen, deuren, schuifpuien, serres en vliesgevels. Met een

eigen research & Development-afdeling kan Alcoa Architectuursystemen snel

inspelen op de projectgerelateerde vragen vanuit de markt.

Alcoa Architectuursystemen

Postbus 391

3840 AJ Harderwijik

Tel.: (0341) 46 46 11

E-mail: [email protected]

Internet: www.alcoa-architectuursystemen.nl

La Defence, Almere

Opstelling brandwerendheidstest dubbele stolpdeur bij Efectis te Rijswijk

12innovatie BUVA

Nieuw ventilatiesysteem van BUVA Energiebesparing in bestaande bouw met Vital Air System

BUVA introduceert het ventilatiesysteem Vital Air System voor bestaande bouw. Het Vital Air System geeft een energie-indexverbetering van 0,14. Bij volledige (gevel)renovaties kan het Vital Air System in combinatie met muurisolatie en toepassing van HR++ glas tot wel 2 of 3 energielabels besparen. Vital Air System voor bestaande bouw bestaat uit natuurlijke toevoer en mechanische afvoer.

De natuurlijke toevoer vindt plaats via ventilatieroosters uit de BuVA ‘Stream’-

serie. Voor iedere situatie is een oplossing aanwezig. De BuVA-roosters zijn

voorzien van een mechanische, zelfregelende klep, die niet alleen energiewinst

oplevert, maar ook voorkomt dat bewoners last hebben van tocht – een bewezen

toepassing sinds 1993. Bij het vervangen van glas of kozijnen kunnen eenvoudig

BuVA ‘Stream’ roosters geplaatst worden.

eenvoudige installatieDe mechanische afvoer bestaat uit de BuVA BoxStream, met een of meer

bedieningen met een duidelijke vijfstandenregeling. Dankzij eenvoudige picto-

grammen begrijpt iedereen de werking van het Vital Air System. De bediening

wordt gevoed vanuit de ventilator, er zijn dus geen batterijen nodig. indien

gewenst is er ook een versie leverbaar die wordt gevoed vanuit het lichtnet. De

communicatie met de ventilator gaat dan draadloos. De BoxStream kan simpel

op bestaande kanalen worden aangesloten; de installatie is eenvoudig en tradi-

tioneel, zonder ingewikkelde elektronica.

indien gewenst kan optioneel een aparte keuken- en/of badkamerbediening

aan het systeem worden gekoppeld. in deze ruimten kan dan eenvoudig voor

een bepaalde periode maximaal geventileerd worden. Deze bediening com-

municeert altijd draadloos. er zijn verschillende uitvoeringen leverbaar: op bat-

terijen en met voeding vanuit het lichtnet.

innovatie 13

gecertificeerd testcentrumBuVA heeft een afdeling productmanagement met tien perso-

nen die zich dagelijks bezighouden met ontwikkeling, onder-

zoek en nieuwe mogelijkheden. in eigen huis ontwikkelt BuVA

producten onder het BuVA-label. Al dan niet met partners en

gebruikmakend van de uitgebreide testfaciliteiten.

Herbert Meijer, hoofd productmanagement: “innoveren komt

niet alleen voort uit in-huisactiviteiten. een belangrijke

faciliteit voor onszelf, maar ook beschikbaar voor de klant, is

het gecertificeerde testcentrum. officieel met onafhankelijke

keuringsinstanties, maar ook alledaags beschikbaar om

productmogelijkheden en vraagstukken in de praktijk te toetsen.

gevelelementen met afmetingen tot maximaal 4000 x 4000 mm

worden getest op onder andere wind- en waterdichtheid of op

sterkte en stijfheid.”

innoveren in toepassingenHerbert Meijer vervolgt: “Met productmanagement zoekt BuVA

naar oplossingen die verder gaan dan functionaliteit. Die naast

hun toepassing een grotere rol in de gevel hebben en een extra

bijdrage kunnen leveren aan het uiterlijk van een gebouw

en/of het specifieke vraagstuk van een ontwerper of uiteindelijke

gebruiker. De case van BuVA-iSoSTone® is hiervan een goed

voorbeeld.”

in opdracht van BuVA heeft adviesbureau nieman de warmte-

doorgangscoëfficiënt (u) berekend van de verschillende BuVA-

iSoSTone® onderdorpels. De berekening is uitgevoerd volgens

nen 1068 en in combinatie met houten kozijnen. Het resultaat

van dit onderzoek is dat de onderdorpels van glasvezelversterkt

kunststof een zeer gunstige u-waarde hebben. Deze lage waarde wordt mede

bepaald door het toegepaste materiaal en de vormgeving met gescheiden lucht-

kamers. De u-waarde van het hele kozijn (ufr;totaal) kan eenvoudig ingevoerd

worden in een ePC-berekening. na toevoeging van de u-waarde van glas, een

paneel of deur wordt de totale ePC-besparing berekend. De ePC-reductie kan

oplopen tot 0,02. Deze gegevens zijn verwerkt in de speciale SBr-referentie-

details, die BuVA heeft laten samenstellen. op de website www.buva.nl staat

een overzicht van de warmtedoorgangscoëfficiënten, een handleiding voor het

gebruik in ePC berekeningen en de SBr-referentiedetails.

Kennis faciliteren is kennis ontvangen“BuVA wil zoveel mogelijk kennis faciliteren” vertelt Herbert Meijer. “Kennis

delen betekent dat je kennis retour ontvangt. Kennis die je kan meenemen in

verdere ontwikkeling, wat weer resulteert in

nieuwe producten en oplossingen

voor specifieke of generieke

vraagstukken. Deze bieden ver-

volgens weer uitgangspunten

voor verdere ontwikkelingen.

Voor klanten en voor onszelf.”

BuVA organiseert mede daarom

themabijeenkomsten waarin

actuele onderwerpen als weten

regelgeving en vraagstukken in de markt

worden gekoppeld aan de praktijk in de

bouwkolom. een voorbeeld is de

vergelijking tussen het Bouwbesluit

met andere normeringen zoals het

Politiekeurmerk Veilig wonen (PKVw)

en de nederlandse Beveiligingsricht-

lijn (nBr). Dat levert kennis op die in

het voortraject van de realisering van

een gebouw veel problemen kan voor-

komen en het eindtraject beter kan doen verlopen. Denk bijvoorbeeld aan het

voorkomen van faalkosten.

De deelnemers aan de bijeenkomsten zijn een afspiegeling van alle partijen in

de bouwkolom: van voorschrijvende instanties tot bouwende partijen en van

adviserende tot verwerkende partijen zoals timmer- en deurenfabrieken. Maar

ook leden van normcommissies, politie en brandweer zijn bij deze bijeenkom-

sten aanwezig. Meijer: “Door in contact te staan met elkaar, wissel je informatie

uit. Dat houdt elkaar scherp – nu en in de toekomst.”

BuVA

Postbus 262

2990 Ag Barendrecht

Tel.: (0180) 69 75 00

Fax: (0180) 69 75 05


Internet: www.buva.nl

14innovatie Brink Climate Systems B.V.

Uniek ventilatieconcept met innovatieve techniek Ademend Raam bespaart veel energie

Het Ademend Raam – ook wel bekend onder de naam Breathing Window – is een decentraal gevelventilatiesysteem met warmteterugwinning. De twee landelijk bekende innovatoren prof. ing. Jon Kristinsson en dr. ir. Noor van Andel hebben een fundamenteel nieuwe warmtewisselaar en besturingssysteem ontwikkeld en gepatenteerd. Brink Climate Systems B.V. heeft met deze innovatieve techniek een nieuw ventilatieconcept ontwikkeld met grote voordelen voor bouwers en gebruikers.

Door toepassing van het Ademend raam heeft men geen verlaagde plafonds,

geen lange luchtkanalen, maar een kleine, eenvoudige, intelligente en energie-

efficiënte gevelventilatie. Het Ademend raam is toepasbaar in de nieuwbouw

(woningbouw, kantoren, hotels, gezondheidscentra, enz.). Doordat lange

luchtkanalen ontbreken, is het Ademend raam tevens uitstekend en eenvoudig

toepasbaar bij de renovatie van bestaande woningen en gebouwen.

Het Ademend raam heeft een automatische regeling van de hoeveelheid ven-

tilatielucht. Bewoners kunnen ook zelf de gewenste luchtkwaliteit instellen.

Daarnaast zorgt het toestel standaard voor de filtering van de buitenlucht op

(fijn)stof en pollen. De warmtewisselaar heeft een hoog rendement, waardoor

tochtvrije ventilatie gegarandeerd is.

unieke producteigenschappenHet Ademend raam is volledig nieuw, gebaseerd op een unieke, 15 km fijn

koperdraad bevattende Hr-warmtewisselaar. Het unieke van deze dunne

koperdraadwisselaar is de hoge warmtegeleiding, waardoor deze al warmte kan

aanmaken vanaf 25 ˚C (wat zeer laag is) en koelte vanaf 15 ˚C (wat erg hoog is).

Het Ademend raam is voorzien van een gepatenteerde temperatuurbalans-

regeling. Hierdoor reageert het Ademend raam op windbelasting, temperatuur

en Co2. er is een compacte gevelventilatie-unit per ruimte nodig, die via een

geheel automatische regeling op basis van het binnenklimaat maximaal energie

bespaart. Door toepassing van twee stuks gelijkstroomventilatoren, die in de

muurdoorvoer zijn ondergebracht, is een compact ventilatietoestel met een zeer

laag geluidsniveau gerealiseerd. ook kan het Ademend raam uitstekend

worden toegepast bij geluidsbelaste gevels.

energiebesparendHet Ademend raam is in hoge mate energiebesparend. Dit komt door de

unieke gecombineerde eigenschappen: een hoogrendement (80-90%) koperen

warmtewisselaar, vraaggestuurde Co2-regeling, een extreem laag

elektriciteitsverbruik door lage drukval in de warmtewisselaar en het gebruik

van overgedimensioneerde DC-ventilatoren.

De besparing is hoog: één m3 aardgas is in energie-equivalenten uitgedrukt

32 MJ in een stookrendement van 90% Hr Ketel, dus: 3.370.000.000 /

32.000.000 x 0.9 = 117 m3 aardgas per Ademend raam gedurende het

stookseizoen. in één huis met 3 tot 5 Ademende ramen (het gemiddelde

daarvan vermenigvuldigen) bespaart men 4 x 117 = 468 m3 aardgas of 13.5 gJ.

uitgaande van een aardgasprijs van € 0,60/m3, wordt de berekende besparing

€ 0,60 x 468 = € 280,- per jaar per woning.

De werkelijke energiebesparing is afhankelijk van de aanwezigheid van

personen in de woning en het aantal toegepaste Ademende ramen.

Combinaties van Ademende ramen met conventionele ventilatiesystemen

(hybride ventilatie) zijn mogelijk.

ePBD/verbetering energielabelVentilatieverliezen in woningen maken 20 tot 30% van de totale energieverliezen

in de woning uit. Met het Ademend raam kan hierop tot 90% worden

bespaard. Voordeel van het Ademend raam is dat dit eenvoudig achteraf in

bestaande woningen en gebouwen aangebracht kan worden en zodoende een

aanzienlijke bijdrage kan leveren aan de energiebesparing in de bestaande

bouw (ePBD/verbetering energielabel).

Brink Climate Systems B.V.

Postbus 11

7950 AA Staphorst

Tel.: (0522) 46 99 44


Internet: www.brinkclimatesystems.nl

Jon Kristinsson: “Het idee achter het raam is eenvoudig, maar het is technisch heel

moeilijk te maken.”

innovatie 15Duco Ventilation & Sun Control

Duco Comfort System ‘Plug & Play’ ventilatiesysteem

Verbetering van ventilatie en vermindering van energieverbruik is in de bestaande woningvoorraad van groot belang. Het Duco Comfort System zorgt met een minimale investering en eenvoudige installatie voor een optimaal gezond en comfortabel binnenklimaat. Met een forse energiewinst. Ideaal dus voor toepassing in nieuwbouw- en renovatieprojecten.

Het Duco Comfort System is

een Plug & Play

Vraaggestuurd natuurlijk

Ventilatiesysteem (VnV). De

vraag naar ventilatie wordt

bepaald op basis van de

luchtkwaliteit (Co2) en het

relatieve vochtgehalte (rH).

Het systeem meet in diverse

ruimtes, dus direct bij de

bron. De Co2-sensor in de

woonkamer en de rH-

sensor in de badkamer communiceren draadloos met de iQ-unit

via Z-wave-protocol.

De iQ-unit stuurt de centrale mechanische afvoerbox met

gelijkstroomventilator (0-10V) aan, die de vervuilde en vochtige

lucht afvoert. De verse lucht wordt rechtstreeks van buiten in elke

verblijfsruimte toegevoerd via zelfregelende ventilatieroosters in

de gevel. Dit zorgt voor een gezond en comfortabel binnenklimaat

met een ePC-winst tot 0,21.

De componenten van het Duco

Comfort System worden ingekocht

via de standaard in- en

verkoopkanalen. er kunnen extra

Co2- en/of rH-sensoren voorzien

worden. Alle componenten zijn snel

en eenvoudig te installeren,

gebruiksvriendelijk en

onderhoudsarm.

De belangrijkste voordelen op een rij:

• Plug&Play:ideaalsysteemvoor

renovatie en nieuwbouw.

• Vraaggestuurdeluchtafvoerop

basis van Co2 en rH.

• Meetindiverseruimtes,dus

direct bij de bron.

• Draadlozecommunicatievia

Z-wave-protocol.

• Zelfregelendetoevoerroosters

garanderen optimaal comfort.

Duco Ventilation & Sun Control

Tel.: 00 32 58 33 00 33

Fax: 00 32 58 33 00 44


Internet: www.duco.eu

ewinst

0,21C

natural Comfort inside

een gecontroleerde, natuurlijke toevoer van

verse lucht via de gevel, gecombineerd met

een centrale, mechanische afvoer van

vervuilde lucht en vocht via de ‘natte’

ruimtes, oftewel ventileren volgens Systeem

C zoals beschreven in de nen1087: dat is

Duco’s formule.

Duco biedt een uitgebreid scala van

natuurlijke ventilatiesystemen, van

basisversie tot high-end systeem. Ze staan

garant voor de gezondheid en het comfort

van de bewoners en de gezondheid van de

woning. De systemen zijn mooi vormgegeven

en bijzonder gebruiksvriendelijk. Ze vergen

een minimum aan onderhoud en nemen

weinig ruimte in. Duco ventilatiesystemen

leveren een forse EPC-winst op. Voor elk

systeem is een gelijkwaardigheidsverklaring

door Cauberg-Huygen afgegeven.

16innovatie Intergas Verwarming B.V.

Intergas Kombi Kompakt HR(E)-combiketels

Zonder uitzondering milieuvriendelijk

Kenmerkend voor de Intergas Kombi Kompakt HR(E)-combiketels is dat ze zonder uitzondering energiezuinig en milieuvriendelijk zijn, of de keuze nu valt op de Kombi Kompakt HRE 24/18 (CW3), de Kombi Kompakt HRE 28/24 (CW4) of de Kombi Kompakt HRE 36/30 (CW5).

De unieke dubbel Hr-techniek van de intergas Kombi

Kompakt Hre-combiketels zorgt voor de hoogste

jaartaprendementen in ieder Cw-klasse. Hierdoor

wordt een grote kostenbesparing gerealiseerd bij de

nieuwbouw van woningen. Met de intergas Kombi

Kompakt Hre-ketels kan in de ePn-berekening, naast

de besparing met de allerhoogste Hr-classificatie

klasse 107 voor verwarming, ook voor het tapwater

en op cv-hulpenergie met een aanzienlijke besparing

gerekend worden. De intergas Kombi Kompakt maakt

het hierdoor veel eenvoudiger om te voldoen aan de

steeds strengere eisen van de energie Prestatie norm

bij het bouwen van een woning. Door het hoge jaartaprendement en de winst

op cv-hulpenergie kan een verlaging van de ePC met maximaal 0,19 worden

gerealiseerd en kunnen kostbare (bouwkundige) voorzieningen achterwege

worden gelaten.

ePn en ePBDnaast de ePn (energie Prestatie norm) voor de nieuwbouw is in januari de

ePBD (energy Performance Building Directive) van kracht geworden voor

de bestaande bouw. Zowel in nieuwbouw als in bestaande bouw levert het

inzetten van een intergas Kombi Kompakt Hre-ketel veel winst op door de

hoge energiebesparing. Dit verhoogt de verkoopwaarde van de woning.

Voorsprong in techniekHet geheim van de dubbel Hr-techniek schuilt in de

unieke, gepatenteerde twee-in-één warmtewisselaar,

waarin zowel het cv- als het warmwatercircuit

is geïntegreerd. Dit zorgt voor minimalisatie van

warmteverlies en een optimale warmteoverdracht. Het

cv-water en het koude tapwater stromen rechtstreeks

door de warmtewisselaar, zodat rookgassen maximaal

afkoelen en de condensatiewarmte optimaal wordt benut.

naast de winst op warm tapwater, die kan oplopen tot

maar liefst 0,15, wordt door de toepassing van een

geschakelde voeding nog eens 0,04 ePC-punt winst

behaald. Tezamen kunnen de besparingen, afhankelijk

van het type woning en de bruto warmtebehoefte,

oplopen tot maar liefst 0,19 ePC-punt.

De intergas Kombi Kompakt Hre ketels bereiken

het hoogste tapwaterrendement in de bruto

warmtebehoefte voor tapwater bij 9.000 MJ/jaar. De

meeste woningen in nederland bevinden zich in deze

klasse. Hierdoor levert de toepassing van een intergas

Hre-ketel in veel praktijksituaties een maximale besparing op.

Met een gelijkwaardigheidsverklaring

van Kiwa gastec Certification wordt de

hoogte van het jaargebruiksrendement

op tapwater aangetoond. Het rendement

kan bij de berekening van de energie

Prestatie Coëfficiënt met stappen van

0,025 (2,5%) worden ingevoerd. De

verlaging op cv-hulpenergie is in een

gelijkwaardigheidsverklaring van Tno

vastgelegd.

Het hoge jaartaprendement kan

rechtstreeks in de ePn-berekening

worden ingevoerd. om het

voordeel te berekenen van het

lage elektriciteitsverbruik is een

gratis herberekeningsprogramma

beschikbaar. Het

herberekeningsprogramma

en de bijhorende

gelijkwaardigheidsverklaringen zijn

gratis te downloaden op

www.intergaszakelijk.nl.

Kortom: intergas Kombi Kompakt

Hre-ketels voor energievriendelijk en

milieubewust bouwen.

intergas Verwarming B.V.

Postbus 6

7740 AA Coevorden

Tel.: (0524) 51 23 45


Internet: www.intergaszakelijk.nlJaartaprendement zwart op wit

innovatie 17Kreunen Kunststoffen B.V.

Productverbetering van Kreunen Kunststoffen De DTS® ReFlex II renovatiedorpel

De DTS® ReFlex II renovatiedorpels worden toegepast waar de onderdorpel van het houten kozijn verrot of dermate beschadigd is dat deze vervangen dient te worden. Het gehele kozijn hoeft daarbij niet vervangen te worden. Tevens kan men de bestaande woning een upgrade geven door middel van het zogenaamde ‘opplussen’. Hierbij wordt de woning geschikt en toegankelijk gemaakt voor minder valide mensen. De dorpel wordt dan verlaagd. Met relatief lage investeringen kan men daardoor langer in een woning blijven wonen.

De DTS® reFlex ii is de tweede generatie renovatiedorpel die

Kreunen Kunststoffen B.V. sinds kort op de markt brengt. in de

koppeling tussen neut en kozijnstijl is een verbetering

aangebracht, waardoor de dorpel niet alleen nog eenvoudiger te

monteren is, maar ook aanzienlijk beter en sterker. Met de DTS®

reFlex ii renovatiedorpel is nagenoeg elk dorpelprofiel mogelijk.

wel wordt geadviseerd voor de doorsnede van de dorpel te

kiezen voor de standaard DTS® Bu, -BuV, -Bi of -BiV dorpels.

Dat biedt de zekerheid van de kortste levertijd en de hoogste

wind- en waterdichtheid. Afwijkende profielvormen, bijvoorbeeld

de standaard KVT details, zijn natuurlijk ook mogelijk.

KoppelsysteemDoor middel van het nieuw ontwikkelde DTS® renoFix

koppelsysteem worden de DTS® reFlex ii dorpels met de neuten

aan de bestaande kozijnstijlen gemonteerd. De neuten worden

klantgericht geproduceerd met dezelfde profilering als de

bestaande stijlen van het kozijn. De profilering dient dan ook

aangegeven te worden bij de bestelling. om de neut goed op de

kozijnstijlen te laten aansluiten, moeten de kozijnstijlen goed vlak

en haaks worden afgezaagd. Kreunen Kunststoffen B.V. heeft

daarvoor het zogenaamde zaagmaatje ontwikkeld.

De neuthoogte kan in principe in elke hoogte geproduceerd

worden. De meegeleverde DTS® dichtingsslabbe, met een

ongecomprimeerde dikte van 2 mm, zorgt voor een

waterdichte afsluiting van het kopse kozijnhout en

voorkomt capillaire werking, mits goed

aangeknepen tot ongeveer 1 mm dikte. De renoFix

koppeling is een uitgekiend knelsysteem dat de

verbinding op spanning brengt en door het

aanknellen van de dichting de kopse kant van de

houtenstijl extra goed beschermt. wel zal de kopse

kant extra beschermd moeten worden met de

normaal voor de bescherming van kops hout

toegepaste middelen.

De reFlex ii neuten worden fabrieksmatig voorzien

van een speciale sleuf in de bovenkant. De vorm

van de sleuf is afgestemd op de renoFix

koppeling. De sleuf loopt door het hart van de neut,

gemeten tussen de sponningen. Alle

verbindingsmiddelen en glaslatten worden

meegeleverd.

Beglazingskit en lijmende kiteen groot voordeel van de DTS® reFlex ii

renovatiedorpel is dat men – net als bij de DTS®

onderdorpels voor nieuwe kozijnen – rechtstreeks

op de dorpel kan beglazen. DTS® dorpels worden

Kreunen Kunststoffen B.V.

Tel.: (0573) 438410

Email: [email protected]

Internet: www.dts-dorpels.nl

geproduceerd uit Hollodeen® (Pe) en

daarom is het belangrijk speciale

aandacht te geven aan de toegepaste

beglazingskit. Daarom brengt

Kreunen Kunststoffen B.V. nu een

beglazingskit op de markt onder de

naam DTS® gLAS. Hiermee kan een

goede hechting worden verkregen.

De kit is tevens universeel toepasbaar

voor alle overige beglazingswerk en

voegafdichtingen. DTS® gLAS is een

kit op basis van hybride polymeer.

Bij toepassing van DTS® dorpels bij

bijvoorbeeld galerijen adviseert

Kreunen Kunststoffen B.V. het gebruik

van de lijmende DTS® LiJM. Hiermee

zijn duurzame waterdichte

galerijaansluitingen mogelijk.

18innovatie Merford Noise Control

Merford biedt geluidsgarantie bij bestrijden overlast Turn-key geluidsoplossingen voor de energiesector

WKK’s, turbines, transformatoren en gascompressoren – allemaal machines die te veel geluid produceren. Vanuit de wetgeving worden strenge eisen gesteld aan deze geluidsoverlast. Merford richt zich al meer dan 30 jaar op de energiesector. Op basis van ervaring en akoestische kennis biedt Merford voor nagenoeg alle geluidsproblemen een turn-key oplossing met geluidsgarantie.

ieder bedrijf heeft een milieuvergunning waarbinnen men moet voldoen aan de

geluidseisen. in de wet zijn nauwkeurig de grenswaarden per gebied en tijdstip

beschreven. om te voldoen aan deze grenswaarden moeten er hoe dan ook

akoestische maatregelen worden getroffen. Bij voorkeur wordt daarom in de

ontwerpfase al aandacht besteed aan het geluid van de installatie. een

belangrijk aandachtsgebied is de omgeving van de installatie: staat de

installatie binnen of buiten en/of is er sprake van reflectie? Door reflectie van

het geluid tegen andere gebouwen of muren kan het geluidsniveau namelijk

met circa 6 dB(A) toenemen!

Akoestische maatregelenom te bepalen welke akoestische maatregelen noodzakelijk zijn, wordt van

iedere machine het totale geluidsvermogen bepaald. in combinatie met de

omgevingsanalyse wordt met deze gegevens een akoestische berekening

uitgevoerd om de geluidsafstraling naar de omgeving te voorspellen. naast een

akoestische berekening vindt ook een brandveiligheidsonderzoek en een

berekening voor de ventilatie plaats. Zo wordt onder andere berekend welke

luchthoeveelheden nodig zijn om de motor te koelen en te voorzien van de

nodige verbrandingslucht.

Maatwerkop basis van deze akoestische berekening wordt vervolgens een definitief

pakket aan maatregelen opgesteld. oplossingen bestaan veelal uit een

combinatie van een omkasting of afschermwand, stille ventilatie-units,

(coulissen)dempers, geluidsisolerende deuren en trillingsisolatie. iedere

oplossing is uniek en 100% maatwerk. in overleg met de klant wordt een

oplossing bedacht die voldoet aan de geluidseisen, maar ook aan alle

praktische eisen van de klant; een machine moet immers ook toegankelijk

blijven voor bediening en onderhoud.

Turn-key oplossingenMerford levert complete oplossingen: van ontwerp tot montage doet Merford er

alles aan om de klant te ontzorgen. niet alleen wordt een project van begin tot

eind uitgevoerd; tevens wordt rekening gehouden met alle praktische eisen

(just-in-time levering, minimale stilstand, enz.). De klant hoeft zich nooit zorgen

te maken over het eindresultaat. Merford biedt standaard een geluidsgarantie,

zodat de klant zeker weet dat aan de eisen vanuit de wetgeving wordt voldaan.

Merford noise Control

Cees Bassa

Tel.: (0183) 64 38 88


Internet: www.merford.nl

innovatie 19Rockwool Benelux B.V.

Rockwool Fastfixx isoleert hellende daken én werkt ze af Duurzaam wooncomfort begint bij een goed geïsoleerd dak

Door een niet of slecht geïsoleerde dakconstructie stroomt warmte relatief snel naar buiten – warmte stijgt namelijk op – en komt kou relatief snel naar binnen. Het is dan ook niet voor niets dat de na-isolatie van daken een van de meest voorkomende en meest renderende renovatieklussen is.

Het goed na-isoleren van een dak betekent een aanzienlijke en duurzame

besparing op de energiekosten. er hoeft minder te worden gestookt om een

aangename temperatuur te bereiken en te handhaven. Dat kan per jaar aan-

zienlijk op de aardgasrekening schelen. Daarnaast is een goed geïsoleerd dak

een belangrijke voorwaarde voor het verminderen van geluidshinder van buiten.

De geluidsproductie van bijvoorbeeld auto-, trein- en vliegverkeer is de laatste

tientallen jaren sterk toegenomen, waardoor het dempen van buitengeluid naar

de binnenwoonomgeving zeer sterk aan belang gewonnen heeft.

isoleren en afwerken in 1Snel en eenvoudig, hoogwaardige en afgewerkte isolatie monteren zonder

regelwerk: dát is het kenmerk van rockwool Fastfixx. een uniek systeem dat

wordt toegepast bij het renoveren en/of (na)isoleren van hellende daken.

Fastfixx wordt door middel van verlijming bevestigd.

Het na-isoleren van een hellend dak bestaat over het algemeen uit verschil-

lende processen. eerst wordt de isolatie aangebracht, waarna het geheel

vervolgens netjes afgewerkt dient te worden. rockwool heeft een nieuw uniek

systeem ontwikkeld dat isoleren en afwerken combineert: het Fastfixx Hellend

Dak isolatiesysteem. in enkele stappen wordt snel en eenvoudig een volledig

afgewerkt systeem gemonteerd. Daarbij zijn de volledig afgewerkte Fastfixx-

isolatieplaten in een gemakkelijk te hanteren kartonnen doos verpakt.

ComponentenFastfixx bestaat uit de volgende componenten. De Fastfixx isolatieplaat is een

harde, brandveilige, geluidwerende en thermisch isolerende steenwolplaat met

geïntegreerde dampremmer en een afgewerkte zichtzijde. Fastfixx-lijm is

speciale, elastische lijm voor het verlijmen en kitten van het Fastfixx Hellend

Dak isolatiesysteem. en tenslotte zijn er T-afwerkprofielen (te plaatsen tussen

de platen ter voorkoming van naden) en L-profielen (optioneel) voor de

hoekafwerking.

rockwool Fastfixx heeft legio voordelen: het is een volledig afgewerkt systeem,

snel en eenvoudig te monteren zonder regelwerk. Fastfixx is hoogwaardig

isolerend, brandveilig en brandwerend, geluidwerend, dampremmend en

toepasbaar in nieuwbouw en renovatie.

uitgebreide informatie over het rockwool Fastfixx Hellend Dak Systeem is te

vinden op de website www.fastfixx.nl.

rockwool Benelux B.V.

Postbus 1160

6040 KD roermond

Tel.: (0475) 35 35 77

Fax: (0475) 35 36 66


Internet: www.rockwool.nl

eenvoudige verwerkingsstappen1. Snijd de Fastfixx plaat indien nodig op maat met een (isolatie)mes.

2. Breng 4 rillen Fastfixx-lijm horizontaal aan volgens de meegele-

verde verwerkingsrichtlijnen.

3. Plaats de plaat tussen de gordingen. Druk deze aan tegen het

dakbeschot.

4. Breng Fastfixx-lijm aan tussen de platen en bevestig het T-profiel.

5. Kit de platen aan de randen rondom vervolgens dampdicht af.

20innovatie

J.E. StorkAir biedt helpende hand bij waarmaken energieambitie: Renoveren doe je niet alleen!

J.E. StorkAir

Diverse partijen – waaronder woningcorporaties en adviseurs – staan voor een grote uitdaging om de bestaande woningvoorraad energiezuiniger te maken. Bij een renovatie komt veel kijken. Verschillende bouwkundige en installatietechnische aspecten vragen een brede en diepgaande vakspecialisatie om een renovatieproces tot een goed einde te brengen. Zo’n complexe taak, dat doe je niet alleen. J.E. StorkAir heeft daarom de Renovatiecoach in het leven geroepen.

Diverse binnenmilieuoplossingenHet team renovatiecoaches van J.e. StorkAir / Zehnder

nederland is specialist op het gebied van ventilatie, verwarming

en verscheidene duurzame technieken die het binnenmilieu

regelen. De renovatiecoach heeft diverse pakketten

samengesteld, zodat in één oogopslag te zien is welke oplossing

het meest geschikt is voor een renovatieproject. Zo zijn er

basispakketten, bestaande uit A-merkproducten, waarmee een

woning zonder veel moeite een labelverbetering krijgt. Met de

extra pakketten wordt huurders net dat beetje extra

duurzaamheid en comfort geboden. Voor meer duurzame

ambities zijn de duurzame pakketten ontwikkeld waarmee

woningen zelfs tot passiefhuis-niveau kunnen worden gebracht.

elk pakket is visueel gemaakt in een voorbeeldwoning op de

website van J.e. StorkAir (www.jestorkair.nl).

De renovatiecoach

• kentdewet-enregelgeving

zoals de ePBD en

energielabeling;

• weetallesover

ventilatiesystemen, radiatoren

en duurzame oplossingen

zoals warmtepompen;

• rekentaanenergielabelen

terugverdientijden;

• geeftuitlegaanbewoners

over het binnenmilieu en de

installatietechnische

aanpassingen aan de woning;

• isopdehoogtevangeldende

subsidieregelingen.

Zelf een pakket samenstellen?

De opdrachtgever kan samen met

de renovatiecoach zelf een pakket

samenstellen. De renovatiecoach

is te bereiken via de renovatielijn:

(038) 429 62 80.

J.e. StorkAir

Lingenstraat 2

8028 PM Zwolle

Postbus 621

8000 AP Zwolle

Tel.: (038) 429 69 11

Fax: (038) 429 67 10


Internet: www.jestorkair.nl

21innovatie Tremco illbruck B.V.

De afdichtingsproducten van Tremco illbruck: luchtdicht bouwen volgens het nieuwe Bouwbesluit

Duurzaam bouwen, PassiefHuis, Nulwoningen en klimaatneutraal zijn momenteel niet alleen hippe woorden, maar zelfs een hype – uiteraard zonder negatieve bedoeling. Met het toepassen van de luchtdicht-bouwen-principes besparen we al enorm veel energie. Uiteraard zijn de afdichtingsproducten van Tremco illbruck ondersteunend om een PassiefHuis, Nulwoning of klimaatneutrale woning en/of gebouw te realiseren.

Het is goed om te weten dat veel toeleverende industrieën aan de

bouw zich focussen op energiebesparende maatregelen. Tremco

illbruck staat hier volledig achter. Hierbij valt te denken aan

installaties voor het verwarmen, warm tapwater, koelen en

ventilatie en hoe dit zo energiezuinig mogelijk kan. waar het

echter allemaal mee begint, is de schil van een gebouw. Als de

principes van de bouwfysica niet in het ontwerp en uitvoering

worden meegenomen, is het simpelweg niet mogelijk om een

energiezuinig gebouw te krijgen. Deze basisprincipes zijn warmte,

vocht, ventilatie en geluid. Luchtdicht bouwen is dus de basis van

ieder gebouw. Luchtdichte aansluitingen in een gebouw

voorkomen tocht- en vochtproblemen en een overmatig

warmteverlies. Tremco illbrucks interpretatie is dat bij een correct

ontwerp en een juiste uitvoering alle energiebesparende

maatregelen alleen maar beter presteren en dus nog minder

energie verbruiken en minder Co2 uitstoten – en het voor de

gebruiker goedkoper wordt.

De oplossingVaak wordt tijdens de uitvoeringsfase

pas stilgestaan bij de keuze van

afdichtingsproducten, die meestal

onvoldoende luchtdicht zijn of

simpelweg niet voldoen in de

gegeven situatie. op de vraag

waarom men deze producten

toepast, volgt steevast het antwoord:

“Zo doen we het al jaren.”

Tremco illbruck biedt de oplossing.

Met zijn technische adviezen

beoordeelt het bedrijf in eerste

instantie de specifieke situatie. Met

wat voor gevelconstructie hebben we

te maken? Hoe ligt het dauwpunt?

om vervolgens pas te bepalen waar

de luchtdichtheid gepositioneerd

dient te worden. Alleen dan kunnen

we het juiste product of systeem

beschrijven. Dit alles wordt middels

detailtekeningen aan de

opdrachtgever overhandigd,

waardoor een verwerker geen dikke

rapporten dient door te worstelen

maar in één oogopslag kan zien wat

de bedoeling is. indien de verwerker

getraind moet worden is ook dit geen

probleem. Tremco illbruck geeft door

het hele land praktijktrainingen,

toolboxmeetingen en

conceptpresentaties.

en nu?Tremco illbruck adviseert om oude gewoontes los

te laten. Door de snelle ontwikkelingen en

veranderingen in bouwproces en -materialen, is de

markt voor afdichtingsproducten

dienovereenkomstig in beweging. Tremco illbruck

kan de opdrachtgever voorzien van de technische

adviezen, begeleiding en service. naast de

lancering van innovatieve producten beschikt het

bedrijf over een kostenloze online service voor het

vaststellen van producten systeemkeuzes en

bestekteksten. Ten slotte is het een aanrader om de

komende maanden de website van Tremco illbruck

in de gaten te houden om meer te weten te komen

over het principe van luchtdicht bouwen, en over

het snel en eenvoudig zelf maken van de

technische adviezen voor luchtdicht bouwen en

afdichtingen in het algemeen.

Tremco illbruck B.V.

Vlietskade 1032, 4241 wC Arkel

Tel.: (0183) 568019

Fax: (0183) 568010


Internet: www.tremco-illbruck.nl

22innovatie

Drieluik BouwRAI, Urban Design en Gebouwtechniek

Amsterdam RAI

Amsterdam RAI presenteert volgend jaar een nieuw totaalevenement voor bouwend Nederland. In 2010 vormen de bestaande vakbeurzen BouwRAI en Urban Design én het nieuwe evenement Gebouwtechniek gezamenlijk Building Holland 2010 – hét totaalevenement voor woningbouw, utiliteitsbouw en openbare ruimte. De nadruk ligt op de ontwerpfase; het moment dat keuzes worden gemaakt op het gebied van concepten en materialen. De combinatie van de drie vakbeurzen is aantrekkelijk voor opdrachtgevers, architecten, adviseurs, bouwers en eindgebruikers. Zij raken voortaan in één beursbezoek volledig op de hoogte van alle ontwikkelingen rond de gebouwde omgeving.

Alle deelevenementen worden onderbouwd met een uitgebreid inhoudelijk

programma van congressen, seminars, themapleinen en een eigen thematiek

die inspeelt op de vraagstukken in het betreffende segment van de bouwkolom.

Het overkoepelende thema van Building Holland 2010 is ‘Duurzaamheid en

energie’. Building Holland 2010 wordt van 13 tot en met 15 april gehouden in

Amsterdam rAi.

De gebouwde omgeving - complex en dynamischDe ontwikkeling van de gebouwde omgeving in nederland is een bijzonder

complex proces waarbij veel verschillende partijen betrokken zijn. Het

ontwerpproces is bepalend bij de keuze voor bouwconcepten en -materialen.

BouwrAi is het enige vakevenement dat zich volledig richt op dit vakgebied.

opdrachtgevers, bouwers, adviseurs, installateurs en productleveranciers zijn

veel eerder bij de besluitvorming betrokken. Zaken als duurzaamheid, energie-

efficiency, integraal ontwerpen en bouwen, de inzet van mensen en middelen

en de beheersing van faalkosten zijn belangrijke aandachtsgebieden. De

nieuwste ontwikkelingen en innovaties bieden uitkomst. BouwrAi is hét

platform voor oriëntatie en marketing. BouwrAi was tot nu toe uitsluitend

gericht op woningbouw. De markt vraagt echter om verbreding en verdieping.

Projectontwikkelaars houden zich tegenwoordig bezig met integrale projecten

waarin woning-, utiliteitsbouw én openbare ruimte samenkomen. BouwrAi

speelt in op deze ontwikkeling door in 2010 de horizon te verbreden met

architectuur, concepten en materialen voor zowel woning- als utiliteitsbouw.

Focus in 2010 op groeigebieden met actuele thema’sBouwrAi is een vakevenement dat zich richt op de inhoud. er is dan ook een

uitgebreid programma congressen, seminars, workshops en themapleinen over

vraagstukken die centraal staan in het ontwikkelen van de gebouwde omgeving

in nederland.

•Integraalontwerpenenbouwen

•Focusopscholen,zorginstellingenenopenbaregebouwen

•Duurzaamheidenenergiebeheer

•Onderhoud,renovatieenherbestemming

•Kostenbeheersing

openbare ruimte - multidisciplinair vakgebiedDe toegevoegde waarde van goed functionerende openbare of publieke ruimte

wordt steeds breder erkend. openbare ruimte heeft economische waarde

vanwege de invloed op de prijs van het omliggende vastgoed. inrichting en

beheer van openbare ruimte is een complexe opdracht. integraal ontwerpen,

waarbij bebouwing en openbare ruimte als één project worden beschouwd,

biedt mogelijkheden tot het optimaal benutten van een locatie: een complexe

samenwerking tussen bestuur, beleid, verschillende ontwerpdisciplines en

beheer. Het vakevenement urban Design brengt alle aspecten van inrichting en

beheer van openbare ruimte samen en vormt zo een optimaal platform voor alle

professionals die erbij betrokken zijn.

innovatie 23

Building Holland 2010: nieuw totaalevenement voor bouwend Nederland

in samenwerking met de deelnemende partijen worden de volgende onderwerpen nader ingevuld:•nieuwekansenmetBREEAM?

•energieneutraal(ver)bouwen

•herontwikkelingkantorenenbedrijventerreinen

•integraleaanpakgebouwbeheerenbeveiliging

•duurzaamenrendabelrenoveren

•renovatievraagstukonderwijsgebouwen

•omgaanmetintegralecontractvormen

•hetGroeneZiekenhuis

•effectenvankrimp

Synergierobert Johnson, domein manager sector Bouw en overheid van Amsterdam

rAi: “uit de positieve reacties vanuit de markt kunnen wij concluderen dat de

synergie van de drieluik BouwrAi, urban Design en gebouwtechniek onder de

paraplu van Building Holland een schot in de roos is. nederland heeft nu een

vakevenement dat volledig gericht is op alle segmenten in de ontwerpfase in de

bouw. Dit is waar de beslissingen gemaakt worden voor ontwerpen, concepten

en materialen. Building Holland is het grootste vakevenement voor de bouw in

2010.”

Praktische informatieBuilding Holland 2010 is van dinsdag 13 tot en met donderdag 15 april

dagelijks geopend van 10.00 tot 18.00 uur. Bij voorregistratie via de website

www.building holland.nl (vanaf februari 2010) is de toegang gratis.

Building Holland treinretour voor € 7,50.Bezoekers aan Building Holland die met de auto naar Amsterdam rAi reizen,

weten hoe druk de wegen rondom de rAi kunnen zijn. om dit fileleed aan te

pakken, komt Building Holland met een unieke aanbieding. Voor slechts

€ 7,50 reizen Building Hollandbezoekers met een nS-dagretour 2e klas

vanaf elk nS-station in nederland met de trein naar Amsterdam rAi. Het

bestellen van dit treinretour verloopt via de voorregistratie.

Meer informatie over het evenement is te vinden op www.buildingholland.nl.

Programma over actuele vraagstukkennaast het vakevenement is er een uitgebreid programma congressen, seminars,

workshops en themapleinen over de meest actuele vraagstukken en visies op

openbare ruimte én de relatie met de gebouwde omgeving in nederland. in

samenwerking met deskundige organisaties worden accenten gelegd op de

thema’s:

• integraalontwerpen

•YoungUrban:overjeugdenopenbareruimte

•groenendestad

•stadsinrichtingenmobiliteit

Het nieuwe platform voor innovaties in gebouwsystemen en –installatiesDe technische infrastructuur van gebouwen is van grote betekenis voor de

ontwikkelingen in de bouwsector. Met name in utiliteitsgebouwen wordt

veelvuldig gebruik gemaakt van geavanceerde technieken op het gebied van

energie, iCT, klimaatbeheersing en beveiliging. gebouwtechnische systemen en

installaties nemen een zeer groot deel van de investering in beslag – soms tot

meer dan 60% van de totale bouwkosten! Bovendien zijn verlichting en

klimaatbeheersing verantwoordelijk voor ongeveer 40% van het totale

energieverbruik in de eu. Tijdens Building Holland 2010 vindt voor het eerst het

vakevenement gebouwtechniek 2010 plaats. De koppeling van vakinhoudelijke

bijeenkomsten en producten bedrijfspresentaties op de beursvloer vormt het

uitgangspunt voor dit nieuwe concept.

Doelstellingen gebouwtechniek•Hétplatformvoor‘stateoftheart’gebouwtechnieken-installaties.

•Uniekecombinatievanproduct-enbedrijfspresentatieseneenhoogwaardig

inhoudelijk programma dat is afgestemd op de informatiebehoefte van de

bezoekersdoelgroepen

•Eenlaagdrempeligconceptwaardoorbedrijveneninstellingeneenvoudigen

compleet kunnen deelnemen

Vier actuele thema’s: •groen

•energieneutraal

•integraal

•veilig

Amsterdam RAI

BESTEL NU!EN VERANDER DE BOUW IN EEN INNOVATIEVE SECTOR

De traditionele wijze van projectontwikkeling, bouwen en beheren blijkt in de

praktijk tal van knelpunten te kennen. De belangrijkste zijn de lange doorlooptijd,

de hoge prijs, de onzekerheid en de rompslomp.

In het boek Conceptueel Bouwen wordt een heel nieuwe werkwijze belicht, die

een oplossing kan bieden voor bovenstaande problemen. Conceptueel bouwen is

een nieuwe aanbodstrategie voor partijen in de gebouwde omgeving. Het is het

realiseren van gebieden, bouwwerken of bouwdelen vanuit projectoverschrijdende

concepten. Voor vernieuwers in de bouw is dit boek zowel een bron van inspiratie

als een hulpmiddel in het ontwikkelproces van concepten.

Kijk voor meer informatie op www.aeneas.nl of bestel direct via onderstaande bon.

Conceptueel Bouwen bestellen∙ Hierbij bestel ik ___ exemplaren van het boek Conceptueel Bouwen à € 59,- per exemplaar.

Bedrijf

Naam

Voorletters Tussenvoegsel

Adres

Postcode

Plaats

Telefoon

E-mail

Stuur deze bon per fax retour naar: 0411 – 650080. Bestellen kan ook op www.aeneas.nl.

PIETER H

UIJB

REG

TS

CO

NC

EPTUEEL B

OU

WEN

BOU

WEN

CONCEPTU

EEL

DE WEG NAAR

EEN VRAAGGERICHTE

INNOVATIEVEBOUWSECTOR

Wisim in hendipit ipsumsa ndignibh euissi ex ent

atem dolobore dui bla faLore dolendre tisisci

duisi. Duiscin ulput wisl digna faciduisl eraestrud

eros dolum dolore commod et velendre dolor

augiate digna consequis accum nulluptat atie

feugait vel ilit, commy nonsequamet, vullandre

velis eummy nonsed dolum eu feugue magna alis

augait non et, sum autatie dolore exeriliquat.

Dionsectet prat duipisl essenisl essi tet iuscil enim

quat loreet loreetuer sum ver am dip exerat ese-

quisim volore dignim acil ing elit at. Estiscidunt

iusci eum nos num num enit ad tat. Putetum

modiam estrud et, verit alisism odolessi tem quat

iuscinim exer in eugiam, velit lor autate deliquisit

nibh euipsus ciduisci etum ipit augiam del inisisis-

mod tat. Na feuip ex eugait lortincil utat la conse-

quissi tionsequat volor sustion sequat ad dipissed

magnis dolobore ming eraessim in vullam, si.

PIETER

HUIJBREGTS

PIETER H

UIJB

REG

TS

CO

NC

EPTUEEL B

OU

WE

N

BOU

WEN

CONCEPTU

EEL

095698_omslagCB_voorstel_2.indd 1

30-09-2009 15:20:38

DE WEG NAAR EEN VRAAGGERICHTE

INNOVATIEVE BOUWSECTOR

CONCEPTUEEL

BOUWEN

Titel: Conceptueel Bouwen

Auteur: Pieter Huijbregts

Verschijningsdatum: 26 november 2009

ISBN: 978-90-75365-98-6

Taal: Nederlands

Omvang: 206 pagina’s

Verkoopprijs: € 59,00

44_adv_CB_BIQ096.indd 2 24-11-2009 11:15:22

Innovatie bouw en energie 2009-2010

Documents

Transcript of Innovatie bouw en energie 2009-2010