zoetzout

bitterzuur

Deze krant gaat over suiker. Hoe wordt suikergemaakt? Waarvoor wordt het gebruikt? Watvoor soorten suiker zijn er? Waarom vinden wede zoete smaak lekker?

Ben je van plan er een werkstuk over te maken,in je eentje of met een groep? In deze krantvind je allerlei informatie die je misschien kuntgebruiken. Dus interessante en leuke stukjesover suiker en tips voor een origineel werkstuk.

informatiekrant voor een werkstuk over suiker

Hoe gebruik jedeze krant?

Tips voor je werkstuk staan in de rose gekleurde kolommen.In de inhoudsopgave kun je op (rode) trefwoorden zoeken.Deze trefwoorden vind je terug boven de artikelen.

evan suiker

Suiker kan verborgen geur- en smaakeigenschappenduidelijk maken. Proef en ruik het verschil maar eens

tussen een aardbei met suiker en eentje zonder suiker.

Kaneel krijgt pas zijn typische smaak door de toevoegingvan suiker.Suiker zorgt er ook voor dat een ijsje lekker zacht is. Hoemeer suiker aan ijs wordt toegevoegd, hoe langzamer hetbevriest en hoe zachter het ijs is.Niet alleen ijs, maar ook chocolade smelt zo lekker in demond omdat er suiker in zit.Snijbonen, worteltjes, doperwtjes, spruitjes en andere groen-ten worden lekkerder wanneer er tijdens het koken wat suikeraan wordt toegevoegd. Suiker vermindert de melige smaaken versterkt de andere smaken van deze groenten.Suiker wordt snel vochtig. Een hoopje suiker in de koek-trommel houdt de koekjes langer vers. Eén schep suiker inde vaas met snijbloemen houdt de snijbloemen langergoed. De bloemen gebruiken de suiker voor hun groei.

De mens is een zoetekauw.Dat is niet toevallig. Het eerste

dat een baby na de geboorte proeft, is namelijk zoete (moe-der)melk. Dat zoet proef je met de smaakpapillen die vóór op jetong zitten. Daarachter liggen de papillen voor de smaak vanzout, zuur en bitter.Ook dieren hebben een voorkeur voor de zoete smaak, ze her-kennen aan de zoete vruchten dat deze voldoende rijp zijn omgegeten te worden; in de natuur is zoet zo een signaal.

uiker geeftAls suiker wordt verhit, krijgt heteen donkerbruine karamelkleur. Die

zit bijvoorbeeld in karamelvla. De verhittingvan suiker zorgt er in de oven voor dat ge-

bak eenzandkleurige,goudgele oflichtbruinekleur krijgt.Basterd-suiker houdt

het vocht in het deeg vast en zorgtervoor dat het deeg tijdens het bak-ken goed uitzet.Suiker is ook gewoon versiering,bijvoorbeeld in de vorm van glazuur opgebak of als poeder op een oliebol of cake.Sommige kunstenaars gebruiken suikerom er een kunstwerk van te maken. Jekunt zo’n kunstwerk natuurlijk opeten,maar het is vooral bedoeld om met jeogen van te genieten.

1

an ijstot

Dit

is e

en u

itg

ave

van

Su

iker

stic

hti

ng

Ned

erla

nd

Suiker is een echte smaakmaker. Het wordt verwerkt inheel veel verschillende producten. Het zit onder andere

in brood, gebak, koekjes, frisdrank, jam, appelmoes, drop,pepermunt, chocola, ijs, marsepein en ander snoepgoed.Maar ook aan de vervaardiging van aardewerk, kristalglas,autobanden, papier, zeep, kunststoffen en geneesmiddelenkomt suiker te pas.

Van suiker wordt ook alcohol gemaakt.Die wordt verkocht als spiritus (schoon-maakmiddel), maar ook verwerkt in sterkedrank en toiletartikelen. In Nederlandwordt per jaar gemiddeld circa 32 kilo

uiker inOok in medicijnen zoals hoestdrankjes wordt suiker gebruikt.De Nederlandse arts Boerhaave schreef al in de 17e eeuwkandij voor als middel tegen keelpijn en verkoudheid. Suikerwordt ook toegepast bij het maken van tabletten. Een glan-zende laag, die met suiker wordt gemaakt, beschermt de ta-blet tegen het aantrekken van vocht.

Voor alles wat je doet heb je energie nodig. Deze energiekrijg je doordat je lichaam de eiwitten, koolhydraten en

vetten uit je eten en drinken verbrandt. Vet levert hierbij demeeste energie. Koolhydraten en eiwitten leveren maar halfzo veel energie.Als je meer brandstoffen naar binnen krijgt dan dat je ge-bruikt, slaat je lichaam ze op in de vorm van vet. Wanneerdat voorraadje steeds groter wordt, kan je te dik worden.Sommige mensen kunnen daar echter niets aan doen, wantniet elk lichaam werkt hetzelfde. Suiker is één van de kool-hydraten en levert dus ook energie.

suiker per persoon gegeten. Dit is niet alleen de suiker die jein je thee of op je pannenkoek doet, maar ook de suiker dieverwerkt is in de hiervoor genoemde producten.

etalenmet suiker

In het Midden-Oosten en in Algerije en Marokko wassuiker vroeger zelfs een betaalmiddel.

kijkenSuiker wordt verwerkt in allerlei producten. Kijk thuis in devoorraadkast en maak een lijstje met producten waar suikerin zit. Kijk op de etiketten. Plak etiketten bij je werkstuk!

onser-veren

In vruchten zit water. Daarin levenbacteriën, die zich met de voedings-stoffen uit de vrucht gemakkelijkvermeerderen. Suiker kan heel veelwater opnemen. Bij het maken vanjam wordt suiker aan de vruchtentoegevoegd. De suiker trekt het wa-ter uit de vruchten aan. De bacteriënkunnen zich daardoor niet meer ver-meerderen. Daarmee worden devruchten in de jam geconserveerd.

1

1

1

1

1

1

1

1

1

2

2

2

2

2

2

2

2

3

3

3

3

3

3

3

3

4

4

4

4

4

InhoudSuiker in medicijnen

De geheime kracht van suiker

Smaak

Suiker geeft kleur

Conserveren

Van ijs tot autoband

Energie

Betalen met suiker

Thuis kijken

Een goed werkstuk maken

De keizer gaat voor de biet

Speurtocht naar suiker

Suiker uit planten veroverde de wereld

Voor het vee en voor de akker

Zoetstof en zuurstof

Suikerriet en suikerbiet

Kristal, kandij, basterd, poeder en stroop

Suikerproductie in de fabriek

Met suiker is het feest

Zakken en zakjes, klontjes en stroop

35 klontjes uit één biet

Bruidssuikers

Stroop van de Indianen

Luxe voor vorsten

Bietencampagne

Suikerproefjes: proef je suiker?!

Suikerbrood

Groeiwijze, teelt en oogst van de suikerbiet

Grote fabrieken

Sint Maarten

uiker uit planten veroverdede

oetstof en

Een goedwerkstuk maken

Een goed werkstuk maken is niet eenvoudig. Om je te hel-pen je werkstuk tot een succes te maken, volgen hieron-der een aantal tips. Maak eerst een opzet van wat er inhet werkstuk komt te staan.

Waarover?Lees deze krant goed door en schrijf op wat je in je werk-stuk wilt opnemen. Je kunt er niet alles inzetten, dus neemalleen onderwerpen die je zelf leuk of belangrijk vindt.

Informatie verzamelenVoordat je het werkstuk over suiker kunt maken, heb je infor-matie nodig. In deze krant staat al heel wat, maar je kuntook kijken in de schoolmediatheek of zoeken op internet:

www.suikerinfo.nlwww.irs.nlwww.hetkleineloo.nl

VolgordeZet de onderwerpen waar je over wilt schrijven in degoede volgorde. Geef elk onderwerp een titel. Schrijfbij elke titel in een paar regels wat je wilt vertellen.

Voorbeelden:Waarom eet je suiker? Omdat voedsel er lekkerdermee wordt. Voor de energie. Omdat het er feestelijkuit ziet.Uit welke planten haalt men suiker? Suikerbiet,suikerriet, ahornboom.Hoe maakt men suiker in de fabriek? Aanvoer,wassen, snijden, verhitten, kristalliseren, centrifu-geren, verpakken.Suikersoorten: kristalsuiker, basterdsuiker, poeder-suiker, kandij, stroop.Geschiedenis: het Verre Oosten, Middeleeuwen,Napoleon.

2

peurtochtnaar suiker

In de loop van de eeuwen hebben mensen geprobeerd omuit allerlei gewassen suiker te winnen. Behalve uit suikerrieten ahorn, probeerde men onder meer suiker te halen uitdruiven, gerst, tarwe, maïs, aardappelen, walnoten, beren-klauw, kool, palmen, worteltjes en zoethout. Maar geen en-kel gewas levert zoveel suiker op als de suikerbiet.

Rietsuiker raakte in Europa pas bekendomstreeks 1100 tijdens de kruistochten te-gen de Arabieren. Voor die tijd werd in Eu-ropa alleen honing als zoetstof gebruikt.Rietsuiker komt oorspronkelijk van deIndonesische eilanden. Indische en Arabi-sche handelaren hebben ervoor gezorgddat het product ook in andere streken be-kender werd. Pas omstreeks 1480 werdrietsuiker voor het eerst ook in Europa ge-

teeld. Dat is te danken aan de Portuge-zen. Die zijn toen begonnen met de teeltop de Kanarische eilanden. Vandaar heeftde teelt zich verspreid over Zuid-Europa.Dankzij Columbus breidde de rietsuiker-teelt zich na 1492 uit naar Noord- enZuid-Amerika. Suikerriet wordt nog steedsin de warme streken rond de evenaar ge-teeld. Daar wordt er, net als bij suikerbie-ten, in de fabriek suiker uit gewonnen.

oor het vee en voor de akkerde fabricage van alcohol. Daarbij blijft vinasse over. Dekleverige vinasse wordt gebruikt om droge veevoeder-grondstoffen aan elkaar te plakken.

De bijproducten die bij de fabricage van suiker ont-staan krijgen een nuttige toepassing.

De bietenpulp die overblijft na het verwarmen van de bietenwordt na persing en/of droging verkocht alsvoer voor koeien en schapen.De kalk met de zouten en eiwitten, die ontstaatbij filtratie van het ruwsap, wordt schuimaardegenoemd. Deze schuimaarde is waardevolleplantenvoeding en bevat o.a. stikstof, kaliumen magnesium. De boer gebruikt het om zijnakkers vruchtbaarder te maken.De melasse die overblijft aan het einde van deproductie wordt gebruikt als grondstof voor

In deze tekening zie je hoe een plantsuiker maakt met behulp van zonlicht. Eenplant maakt daarbij ook zuurstof. Een ak-ker met bieten van één hectare levert per

jaar dertien miljoen liter zuurstof op, ge-noeg voor één jaar voor 65 mensen. Eenbos van één hectare levert maar voor 18mensen zuurstof op.

egaat voor

de bietDe suikerbiet dankt zijn be-

kendheid en populariteitaan Napoleon (1769-

1821). Toen hij in oor-log was met Engelandheeft de Franse keizer

bietsuiker flink aangemoe-digd. Hij wilde zo het tekort aan suiker opheffen en niet lan-ger afhankelijk zijn van de invoer van rietsuiker uit de Engelsekoloniën. De eerste moderne suikerbietenfabriek werd ge-bouwd in 1805. Vijftig jaar daarvoor had een Duitse weten-schapper ontdekt dat in bieten suiker zit. Vóór die tijd warende bieten veevoer en werd suiker alleen uit suikerriet gewon-nen. Suiker uit riet heeft dezelfde samenstelling als die uit debiet. Ook de zoetsmaak is dezelfde. Dat je vaak bruine rietsui-ker ziet en altijd witte bietsuiker komt omdat om de rietsuikernog een restje melasse zit. Daardoor ruikt het ook apart. Bijbietsuiker kun je dat niet doen want die melasse ruikt niet zolekker. In Engeland wordt ook veel witte rietsuiker gebruikt.

en suikerbiet

Suiker wordt gewonnenuit suikerriet en uit de

suikerbiet.Een suikerbiet heeft eendikke wortel, waarin de planthaar reservevoedsel (de sui-

ker) bewaart. De wortel groeit in de zomer onder debietenplant. De bladeren maken dan van lucht, water enzonlicht heel veel zoete stof. Die slaat de plant op in dewortel. Deze wortels, de bieten, worden geoogst voor desuikerproductie.Ook suikerriet maakt de zoetstof aan. Suikerriet is één vande grootste grassen die er bestaat. Het kan zo hoog alseen huis worden. Het kan groen, geel, paars of rood vankleur zijn. De bladeren zijn groot en plat. Ze vangen veelzonlicht op. De stengel wordt wel vijf centimeter dik. Indeze stengels zit de suiker. Suikerriet groeit alleen in tropi-sche landen. Er wordt dan ook in ons land geen suiker uitsuikerriet gemaakt.

ristal,basterd,

poeder enstroop

Suiker is er in vele soorten. Kristalsuiker is de suikeruit de suikerpot. Basterdsuiker is gemalen kristalsuiker. Bruinebasterdsuiker is witte basterd met een beetje stroop erdoor.Poedersuiker is zeer fijn gemalen kristalsuiker. Kandijsuiker be-staat uit suikerkristallen die zijn samengeklonterd. Deze suikerwordt onder andere gebruikt voor kandijkoek en Jan Hagel-

koekjes. Geleisuiker is suiker die geschikt gemaakt is omjam mee te maken. Vloeibare suiker wordt gebruiktdoor frisdrankfabrikanten. Decoratiesuikers zoalsregenboogsuiker worden in allerlei kleuren gemaakt.Ze worden gebruikt voor het versieren van bijvoor-beeld zoete broodjes en taarten.Voor pannenkoeken en stroopwafels gebruiken wesuikerstroop. Huishoudstroop is voor op de boterham.

3

KristalsuikerGrove suikerPoedersuiker Suikerklontjes

Witte/blankebasterd

Gele/lichtebasterd

Bruine/donkerebasterd

Bruinekandij

Wittekandij

voor vorstenSuiker was vroeger een luxeproduct dat alleen werd gebruikt

bij speciale, feestelijke gelegenheden. De suiker kwam uit het VerreOosten. Het werd aangevoerd over zee en via handelsroutes overland. Daarom konden in de Middeleeuwen alleen vorsten,rijke edellieden en welgestelde burgers zich dit genot-middel veroorloven. In die tijd was vijf kilo suiker net zo-veel waard als een uitrusting van een ridder. Wie geensuiker kon betalen, gebruikte honing als zoetstof. In de18e eeuw was het heel gebruikelijk om aan het plafondin de kamer een groot stuk suiker te hangen dat ie-dereen in zijn kopje thee kon dompelen.

in defabriek

akken en zakjes,klontjes en

kalk en koolzuurgas toegevoegd. Wanneer dit wordt gefil-terd, blijft de kalk met de zouten en eiwitten achter en houdje een goudgele vloeistof met suiker over: dunsap.Het dunsap wordt verhit met stoom. Het water verdampten het sap wordt dik: diksap.Het diksap wordt gekookt waardoor er nog meer waterverdampt. Hier ontstaan de eerste suikerkristallen.Wanneer de kristallen een bepaalde grootte bereikt hebben,valt de kristalbrij in een grote koeltrog met een roerwerk.Vervolgens wordt in een heel snel ronddraaiende centrifugede donkerbruine stroop uit de kristalbrij geslingerd en blij-ven witte suikerkristallen over. Deze suiker wordt ge-droogd, gekoeld en daarna verpakt.De stroop wordt opnieuw behandeld om de daarin achter-gebleven suiker er uit te halen. De stroop die uiteindelijkoverblijft (en waarvan het niet meer loont om er nog meersuiker uit te halen) heet melasse.

et suiker is het

De fabriek slaat de suiker op in grote silo’s.Een gedeelte van deze suiker gaat naar fabri-kanten van voedingsmiddelen,frisdranken en snoep. De indus-trie kan suiker geleverd krijgen ingrote zakken, maar ook in bulk-wagens van ruim 25.000 kilo.Voor de productie van (fris)dranken kan suiker in opgelostevorm geleverd worden.De suikerfabriek verwerkt desuiker ook zelf tot klontjes en

Wist je dat in één suikerbiet genoeg suikerzit voor wel 35 klontjes. Suikerklontjes krijgje door vochtige kristalsuiker te laten drogenin een vormpje. In de fabriek gebeurt dat ineen grote machine met een lopende band.Het suikerklontje is in 1840 door de Oosten-rijker Jacob Rad bedacht. In die tijd werd demeeste suiker nog als suikerbrood in kegel-vorm verkocht. Wie een klein beetje suiker

wilde, bijvoor-beeld in een kopjethee, moest met een tang eenstukje van zo’n suikerbrood afbreken.Een lastig klusje met ongelijke stukjessuiker. De uitvinding van het suikerklontjeloste dat probleem op. Bovendien kon desuiker zo gemakkelijker in kleine hoe-veelheden worden verkocht.

ruidssuikersMet bruidssuikers wordt het suikerwerk bedoeld dat op debruiloft door de bruid aan de gasten wordt uitgedeeld.

In de suikerfabriek wordt de suiker stapsge-wijs uit de suikerbiet gehaald. Dat gebeurt

in gigantisch grote installaties.Tijdens de productie van biet tot suiker ont-staan er verschillende tussentijdse productenmet aparte namen: snijdsel, ruwsap, dunsap,diksap, kooksel (kristalbrij) en tot slot suiker-kristallen. Er ontstaan ook bijproducten:pulp, schuimaarde en melasse.De bieten worden op verschillende manierenbij de suikerfabrieken aangevoerd; meestal

per vrachtwagen, maar soms ook per trein of per schip.Eerst worden de suikerbieten gewassen en aan reepjes ge-sneden. Het snijdsel wordt in een grote ketel gepomptwaaraan warm water wordt toegevoegd. Het snijdsel wordtnaar boven geduwd en het water stroomt naar beneden. Inhet warme water lost de suiker uit het snijdsel op. De vloei-stof die de ketel verlaat wordt ruwsap genoemd. En watvan het snijdsel overblijft wordt bietenpulp genoemd.Het ruwsap bevat naast suiker ook kleurstoffen, zouten en ei-witten. Om deze stoffen te verwijderen worden ongebluste

VoorbewerkingWassen, snijden enpersen van de bieten.

SapwinningMet warm waterwordt de suiker uithet snijdsel gehaald.

ZuiverenHet ruwsap wordtgefilterd.

VerhittenHet dunsap wordtverhit met stoom endikt in.

Koken en koelenDoor koken ontstaatdikke stroop.Die laat men afkoelen.Er vormen zich suiker-kristallen.

Centrifugeren(boven) In een centrifuge wordt destroop uit het kooksel geslingerd.Witte suikerkristallen blijven over.Drogen en koelen(onder) De suiker wordt gedroogd,gekoeld en verpakt.

troop vande Indianen

Al voor de ontdekking van Amerika wonnen de Indianenstroop en suiker uit de ahornboom. Deze boom was voorde Indianen zo belangrijk dat ze het voorjaar begroettenmet een speciale ahornboomdans.De ahornboom, maple in het engels, produceert een zoetsap. Om dit sap te winnen, worden in het voorjaar als desapstroom op gang komt, in de stam van de boom eenpaar gaten gemaakt. Het sap dat daaruit stroomt wordt inemmers opgevangen. Die worden regelmatig geleegd. Uitéén boom kan per dag wel twintig liter ahornstroop wor-den gewonnen. Het sap wordt verhit, waardoor het watereruit verdampt. Na verdampen, filteren en afkoelen blijfter van honderd liter sap vier liter stroop over.

geoogst tussen begin september en half de-cember. ‘De bietencampagne’ wordt die pe-riode genoemd. In die tijd zie je grote rook-pluimen boven de fabrieken. Dat is geenrook maar stoom die vrij komt bij het dro-gen van de bietenpulp.

produceert stroop. De suiker wordt verpaktin kilopakken en in kleine suikerzakjes.

klontjesuit één biet

SchrijvenSchrijf in je eigen woorden wat je wilt vertellen. Maak hetwerkstuk eerst in het klad en vraag of iemand je (klad)werk-stuk wil lezen en wil zeggen wat hij ervan vindt.Schrijf elk hoofdstuk op een nieuw blad. Op de computerwordt het misschien netter en is verbeteren gemakkelijker.Zet er meteen plaatjes of tekeningen op de goede plek bij.

VormgevingLaat het werkstuk er mooi uitzien. Dat betekent dat teksten beeld elkaar afwisselen, dat de hoofdstukken duidelijketitels hebben en dat de tekst netjes is geschreven of getypt.Je kunt tekeningen en foto’s uit deze krant knippen. Je kuntook foto’s en tekeningen verzamelen van ver-pakkingen, uit reclamefolders en tijdschriften, ofdownloaden vanaf internet. Je kunt je werkstukinleveren in een ringband, een map of met niet-jes gehecht. Maak een mooi titelblad en gebruikeen foto op de voorkant.

SamenwerkenAls je het werkstuk met iemand anders maakt,moet je het werk verdelen. Zoek samen informa-tie en verdeel het leeswerk. Spreek met elkaar afwelke informatie in het werkstuk komt. Verdeelhet schrijf- en tekenwerk. Lees elkaars werk dooren vertel elkaar wat je goed vindt, wat beter kanen hoe dat moet.

Islamieten vieren als afsluiting van de vastentijd (de Ramadan) hetSuikerfeest. Dit feest duurt drie dagen. De kinderen eten dan veel zoetig-heid. De Ramadan wordt in de negende maand van het Islamitische maan-jaar gehouden. Dit maanjaar telt 254 dagen. De Ramadan en dus ook hetSuikerfeest worden daarom op wisselende data gehouden. In 2001: 17, 18,19 december, in 2002: 6,7,8 december, in 2003: 26, 27, 28 november.Ook bij Mexicanen speelt suiker een belangrijke rol bij een feest. De Mexica-nen vieren elk jaar in november het Feest van de Doden. Ze versieren op diedag het huis en de graven van hun overleden familieleden met dieren, fruit,bloemen en menselijke skeletten en schedels van suiker.

De boer oogst de bieten meteen bietenrooier. Die snijdt van de biet dekop met bladeren af en haalt hem uit degrond. De bieten worden op grote hopenaan de rand van de akker of bij de boerderijgelegd. Vandaar gaan ze op transport naarde fabriek. De bieten worden

1. Was de suikerbiet 2. Snijd de kop eraf.Snijd de biet in stukken.

3. Rasp de stukkenboven een pan.

4. Laat de snippers meteen beetje water ± 15minuten koken.

5. Zeef de inhoud vande pan in een kom.Pers de pulp goed uit.

6. Breng de pulp weeraan de kook tot hetwater verdampt is.

7. Er is een stroopontstaan.

8. Die je kunt proeven.

In sommige streken in ons land worden suikerbieten uitgehold en op 11 no-vember, tijdens het feest van Sint Maarten, gebruikt als lampion. Het ‘enge’ ge-zicht van de biet is bedoeld om boze geesten te verjagen. Het is een oud gebruikuit de tijd van de Kelten. In Amerika heeft men die biet vervangen door een oranjepompoen. Die staat bij het Halloweenfeest overal bij de voordeur om de bozegeesten te verjagen. De kinderen die bij dat feest langs de huizen gaan, laten zichniet verjagen. Met de mededeling ‘trick or treat’ laten zij zich trakteren op snoep.In ruil daarvoor laten zij het huis verder met rust.

roeiwijze,teelt en

van de suikerbietEen suikerbiet groeit uit een zaadje. De

boer zaait het bietenzaad in het voor-jaar met een speciale zaaimachine. Vooréén hectare (ongeveer twee voetbalvelden)heeft hij ongeveer 110.000 zaadjes nodig.Het zaad is door de zaadfirma voorzien vaneen omhulsel, een extra jasje dus. De boerkan dan het zaad gemakkelijker zaaien. Ookbeschermt het omhulsel het zaad tegenziektekiemen en insecten. Het bietenzaad isafkomstig van planten die niet snel ziekworden. Met een schoffelmachine voor-komt de boer dat onkruid de bieten-planten kan overwoekeren.Een suikerbiet is een tweejarige plant. In heteerste jaar groeien de bladeren en de dikkewortel waarin de plant haar reservevoedselopslaat. Dit reservevoedsel is de suiker die wij

uit de biet halen. De plantheeft het reservevoedsel nodigom de winter door te komen.Als de wortel van de suikerbietin de grond blijft zitten, groeiter in het tweede jaar eenlange dunne stengel aanen gaat hij bloeien. Danzet de suikerbiet zaad.Een ‘schieter’ noemt deboer zo’n plant. Aan ‘schieters’ zit eendunne bietenwortel met weinig suiker. Éénschieter is goed voor duizend zaden.Een suikerbiet van ca. 800 gram levert (af-hankelijk van de weersomstandigheden)ruim 125 gram suiker (± 16%). Voor hetproduceren van 1 kg-pak suiker zijn dusongeveer 8 suikerbieten nodig.

Suikerwerk is een uitgave van:

Suikerstichting NederlandAntwoordnummer 18

3740 WB Baarn

info@suikerstichting.nlwww.suikerinfo.nl

Samenstelling en productie:PRL&T, bureau voor agribusiness-

communicatie, ZoetermeerIllustraties: Hilbert BollandVormgeving: Trudy Michels

2001 © Suikerstichting Nederland

roteEr zijn in ons land vijf suikerfabrieken. Die fabrieken zijn heel

groot. De grootste bestrijkt wel een terrein van bijna 100 hectare(200 voetbalvelden). Een suikerfabriek wordt maar een paar maan-den per jaar gebruikt, van september tot eind december. In deandere maanden doen de werknemers van de fabriek onderhouds-werk, aanpassingen en nieuwbouw. Men is steeds bezig om de sui-kerfabriek nog milieuvriendelijker te maken. Bijvoorbeeld door ener-gie- en waterbesparende maatregelen en hergebruik van warmte.

4

Bietenveld De boer zaait het bietenzaad in het voorjaar met een specialezaaimachine. Het zaad is ‘verpakt’ in een pilletje. Dat zaait gemakkelijker.Ook beschermt het extra omhulsel het zaad tegen ziektekiemen. De zadenworden precies op de juiste afstand (18-20 cm) van elkaar gezaaid.

Onkruid De boer zorgt ervoor dathet onkruid de bietenplanten nietkan overwoekeren.

Bieten rooien De boer oogst de bieten met een bietenrooier. De ma-chine snijdt de kop met bladeren van de biet af en haalt hem uit degrond. De bieten worden geoogst tussen september en half december.

uikerbroodVroeger liet men suiker meestal drogen

in de vorm van een homp brood. Daar komt denaam suikerbrood vandaan. In Perzië, zo rondhet jaar 600 was men heel goed in het makenvan suiker. De Perzen goten de suiker in eenkegelvormig vat, waarna ze de suiker wastenmet melk. Een soort raffineren. De suikerkegeldie uit zo’n vat komt, noemde men voor hetgemak ook maar suikerbrood. Het suikerbroodwas de gemakkelijkste vorm om suiker, dat im-mers een luxe product was, over een grote af-stand te kunnen vervoeren. Het transport vanrietsuiker naar Europa uit landen zoals Indiagebeurde vaak op een hobbelende kameel. In sommigelanden bij de Middellandse Zee worden suikerbroden nogsteeds veel gebruikt. Maar ook in Nederland kan je ze nogwel ergens te koop aantreffen.Er is ook een Friese specialiteit die suikerbrood genoemdwordt. ‘Sûkerbôlle’; een smeuïg wit brood met veelzachte brokken witte kandijsuiker.

Zelf suiker makenuit een biet

Als je een echte suikerbiet kunt bemachtigen,kun je je eigen suikerstroop maken. Was desuikerbiet en snijd de kop eraf. Snijd de schileraf en verdeel de biet in grote stukken. Raspde stukken boven een pan. Laat de snippersmet een beetje water ongeveer vijftien minu-ten koken. De meeste suiker uit de biet zit nuin het water. Doe de inhoud van de pan ineen zeef en vang het water op in een kom.Pers de pulp in de zeef goed uit. Breng hetwater weer aan de kook en laat het zonderdeksel op de pan net zo lang koken tot hetverdampt is en er een stroop ontstaat. Als destroop afgekoeld is, kun je proeven.Eigenlijk gaat het in de moderne fabriekennog net zo als in dit proefje.

Zelf karamel makenDoor verhitting verandert suiker vansamenstelling en kleur. Met het volgende proefje kun je dat zelf onderzoeken.

Doe suiker in een pannetje en verhit de suiker tot hij zwart wordt. Noteer water gebeurt met de kleur, de smaak, de geur. Zwarte suiker is niet meer te eten.

ProevenVul vijf glazen met water. Doe in het eerste glas tienkorrels kristalsuiker. Doe in elk volgend glas vijf kor-rels meer. Roer goed. Laat iemand, die niet heeft ge-zien wat je hebt gedaan, uit elk glas een klein slokjenemen. In welk glas proeft die persoon de suiker?

OplossenNeem drie lege jampotten. Vul de eerste pot voorde helft met koud water, de tweede met lauw wa-ter en de derde met warm water. Doe in iedere poteen schep suiker en roer met een lepel in elke poteven lang. In welke pot lost de suiker het eerst op?Kun je de suiker in de potten nog zien?

En nog eens oplossenVul een glas tot de rand met warm water. Voegvoorzichtig een lepel suiker bij. Laat de suikeroplossen voordat je er een nieuwe lepel suiker bijdoet. Het water loopt niet over de rand, ook aldoe je er nog een paar lepels suiker bij.

SoortentestVerzamel verschillende soorten suiker. Zie blad-zijde 3. Doe van elke soort een beetje suiker opeen schotel. Bekijk met een loep naar de kor-rels. Zie je kristallen in elke soort? Hoe voelende suikers aan? Hoe ruiken ze? En hoe smakende soorten suiker? Schrijf op wat je opvalt.

uikerproefjes: proef je suiker?!