Nieuws uit de AmsterdAmse wAterleidiNgduiNeN | Nr. 77 | zomer 2013

in de Amsterdamse Waterleidingduinenstruinen

SuSanne van Kempen (17) doet de vierjarige mBo-opleiding eco & Wildlife StudieS. in de Water-leidingduinen liep ze Stage. “Naast Nederlands en Engels leer ik bij Eco & Wildlife Studies over Nederlandse en buitenlandse natuurgebieden en de dieren en planten die er voor-komen, over de evolutie en over dierenwelzijn. Als ik over vier jaar mijn diploma haal, kan ik als natuur-gids, voorlichter of wildbeheerder aan de slag. Alle eerstejaars moeten net als ik op snuffelstage. Na een oriëntatie ontdekte ik dat er vlak bij Amsterdam een mooi natuurgebied ligt. Toen ik hier voor het eerst rondliep verbaasde ik me erover dat ik nog nooit

van de Waterleidingduinen had gehoord. Op school leer ik veel over buitenlandse natuurparken, maar de AWD heeft daar ook wel iets van weg. Het is best groot, je mag er overal rondstruinen en er lopen veel dieren die je van dichtbij kunt bewonderen. Tijdens mijn stage heb ik geholpen in het bezoe-kerscentrum, ben ik met boswachters op excursie geweest en zelf op pad gegaan. Bijvoorbeeld om foto’s en filmpjes te maken voor de website. Ik heb van heel dichtbij damherten gefotografeerd; dat was leuk! Ook zag ik reeën, eekhoorns, veel vogels en de ‘patatvos’. Voor mijn stageverslag had ik een 9. Reken maar dat ik hier terugkom. In de zomer bijvoorbeeld als alles mooi in bloei staat en overal zandhagedissen te zien zijn.”

struinen met Susanne van Kempen 3 2 inhoud

03 struinen met Susanne

04 natuur en water Natte duinvalleien

07 gespot De vrijwilliger

08 panorama Van Limburg Stirumvallei

10 kinderpagina Zandhagedis

11 mijn water Waterhappertje

12 bewoners van de awd

Zomerse drukte

14 uitgelicht

16 activiteiten- kalender

ingang Zandvoortselaan

ingang de Zilk

ingang panneland

ingang oase

picknick met de herder

gespot

natte duinvalleien

struinen met suzanne

de amsterdamse water leidingduinen ligt aan de kust, ten zuiden van Zandvoort

‘van heel dichtbij damherten gefotografeerd’

54 natuur en water

kom struinen in bloemrijke duinvalleien

oase. In deze bloemrijke duinvallei in optima forma groeien strandduizendguldenkruid, stijve ogentroost en moerasrolklaver. Nectarrijke planten trekken er vlinders aan zoals de kleine parelmoervlinder, hei-vlinder en argusvlinder.”

In bloemrijke duinvalleien liggen in het voorjaar en de zomer de natuurschatten voor het oprapen, wil Mark van Til maar zeggen. Wie zich er door laat

verwonderen, beleeft een aangename middag, waarbij de echte wereld met al zijn drukte en verplichtingen heel even niet bestaat.

moeraswespenorchis Natte of vochtige duinvalleien maken van nature deel uit van de Nederlandse duinen. Deze laag gelegen vlaktes zijn ooit ontstaan door verstuiving. Een laag-gelegen verstuiving eindigde pas als de wind op het grondwater stuitte. Als dat bodemwater in de zomer laag stond en de toplaag verdroogde, kreeg de wind opnieuw vat op het zand en schuurde de valleien nog verder uit. Op deze plekken kwam de zoetwaterbel aan de oppervlakte. In een natuurlijk, ongestoord duinsysteem beslaan natte valleien tot wel 30% van het duingebied.

Bloemrijke duinvalleien zijn in de zomer een lust voor het oog. En hun aantal groeit. Dat komt omdat het de afgelopen jaren meer regent en Waternet de Waterleidingduinen opnieuw inricht. Hierdoor stijgt op veel plekken de grondwater-stand, waar dieren en planten van profiteren. Zo bloeien er in de zomer op steeds meer plekken duizendguldenkruid en parnassia. Kom ze in juli en augustus van dichtbij bewonderen.

“Waar de mooiste bloemrijke duinvalleien liggen?” Mark van Til, ecoloog en adviseur natuurbeheer bij Waternet, hoeft niet lang na te denken. “Daarvoor moeten wandelaars ‘s zomers naar het Groot Zwarte-veld, de Klazewei, de omgeving van het Haasveld en de Van Limburg Stirumvallei. Ga er van de paden af

en loop kriskras door het gebied. Dat mag, en voor wie veel wil zien, is struinen ook de slimste manier om jezelf door het gebied te verplaatsen. Pas wel op, want met name in de winter kun je er natte voeten krijgen. Laarzen in de rugzak is dan geen overbodige luxe.”

kleine parelmoervlinderVooral de Van Limburg Stirumvallei is volgens Van Til voor natuurliefhebbers interessant. “Tot halverwege de jaren negentig werd daar nog water gewonnen. In 1995 en 2006 is het Van Limburg Stirumkanaal door Waternet gedempt. Door verhoging van de grondwa-terstand is in de afgelopen achttien jaar spontaan veel nieuwe natuur ontstaan. Dat is goed te zien als je over de Plankenberg richting het westen loopt. Na een wandeling door de zandverstuiving, wacht een groene

pas wel op, want in een regenachtig seiZoen kun je er soms natte voeten krijgen.

6 natuur en water gespot 7

wat doet u in de amsterdamse waterleidingduinen?“Vorig jaar ben ik begonnen als vrijwilliger bij de natuurbeheerploeg. Iedere woensdag gaan we de duinen in voor werkzaamheden. Meestal is dit de Amerikaanse vogelkers verwijderen met zaag en snoeischaar. Het samen bezig zijn, de vele verhalen

en wat we zien en leren van de natuur maken het voor mij altijd een hele gezellige en nuttige dag.”

komt u hier vaak?“Na mijn ontslag als bouwkundig tekenaar, is het mij nog niet gelukt een nieuwe baan te vinden. Daarom werk ik op woensdag als vrijwilliger in het

duin. Naast het terugdringen van de vogelkers vind

ik het hooien, het verwijderen van overtollige ras-ters en de opruimwerkzaamheden nuttige klussen.

Maar ik wil meer; daarom help ik zo nu en dan mee

met excursies en fotografeer ik regelmatig voor Waternet. Werken in het duin zou voor mij een prachtige baan zijn!”

wat vindt u zo bijzonder aan dit gebied?“Hoe meer je weet, hoe meer je ziet en hoe vaker ik hier ben, hoe mooier ik het vind. Soms word ik hebberig en wil ik elk plantje of diertje herkennen, fotograferen en bestuderen. Het kan natuurlijk niet dat ik elke vlinder achterna ren of een half uur op mijn knieën lig voor het zeldzame plantje zonnedauw. Nee, er moet ook gewerkt worden! Als

ik eenmaal bezig ben, ben ik niet meer te houden. De AWD is een prachtig gebied, bijna overal is het mooi en waar het nog wat tegenvalt, maken vrijwil-ligers het weer mooi.”

de vrijwilliger

naam:

Vochtige duinvalleien staan ’s winters en in het vroege voorjaar onder invloed van regen en hoge grondwaterstanden gedeeltelijk onder water. Dat grondwater bevat veel kalk, dat afkomstig is van het kalkhoudende zand waaruit de duinen bestaan. Als het waterpeil in voorjaar en zomer zakt, maar de val-lei wel vochtig blijft, komen er op deze voedselarme (kalkrijke) grond vochtminnende planten op, zoals moeraswespenorchis, gevleugeld hertshooi en grote kattenstaart.

vlakken en veldenVroeger telde de Waterleidingduinen veel meer natte, bloemrijke duinvalleien. Wie de wandelkaart van de Waterleidingduinen bekijkt, stuit van zuid naar noord op veel plekken die eindigen op woorden als ‘veld’ op ‘vlak’. Van Til: “denk aan het Groot Zwarteveld, Ronde vlak en het Haasveld. Deze locaties geven met zogeheten toponiemen (‘veld’ en ‘vlak’) aan waar het tot in de negentiende eeuw een groot deel van het jaar behoorlijk nat was.”Door waterwinning, de drooglegging van de Haarlemmermeer en kleinschalige landbouw zakte het grondwaterpeil de vorige eeuwen. De infiltratie-gebieden voor de waterzuivering zorgden vervolgens voor flink herstel van de zoetwaterbel. Ook werkt Waternet mee aan het anti-verdrogingbeleid van de Rijksoverheid. Mark van Til: “Naast de demping van het Van Limburg Stirumkanaal werken we aan kleine en grote natuurherstelprojecten. Van maaien, begra-zen en plaggen tot het plaatselijk verhogen van de grondwaterstand en het opschonen van poelen.” Ook rond deze poelen is bijzonder veel te beleven. Ze herbergen kranswieren en libellen zoals de glas snijder en noordse witsnuitlibel en bijzondere amfibieën zoals de rugstreeppad.

liFe+ herstelprojectenEr is volgens de Waternetecoloog al heel veel gedaan, maar dankzij het Europese natuurherstelprogramma LIFE+, wordt er ook de komende jaren nog hard

gewerkt aan duinherstel. “Zo gaan we meer dan twintig poelen opschonen op het Groot Zwarteveld, het Eiland van Rolvers, het Middenveld en in de Klompenpan. In de Haasvel-derduinen en het Boeveld en in de omgeving van het Haasveld en op het Groot Zwarteveld werken we aan herstel van bloemrijke duinvalleien.”Sommige poelen liggen pal naast wandelpaden,” weet Van Til, dus je hoeft niet heel ver van de route af om de mooiste libellen van het duin te kunnen zien.Al met al, concludeert Van Til, zullen de oppervlakte en de kwaliteit van natte duinnatuur door herstel-werk en aanhoudende natheid de komende tien tot twintig jaar verder toenemen. “Meestal is hemelwater geen pretje, maar vochtminnende duinnatuur vaart er wel bij.”

meer regen gunstig voor herstel natte duinvalleien en poelenNaast alle maatregelen die Waternet met steun van Europa en de provincie treft, draagt ook de toegenomen neerslag bij aan herstel van natte duinvalleien. Veel duinvalleien staan tegenwoordig in de winter weer onder water. Uit onderzoek blijkt dat met name ook de zomers natter zijn geworden. Gemiddeld was de hoeveelheid neerslag in de zomer in de jaren 1970 zo’n 150 mm en vanaf 2000 ca. 250 mm. In 2011 bedroeg de neerslag in het zomerseizoen zelfs 370 mm.

8 panorama van limburg Stirumvallei 9

1886 tot 1912 Kanaal gegraven

1994 en 2006Kanaal gedempt

naamHier lag vroeger een kanaal, vernoemd naar graaf Van Limburg Stirum, Heer van Noordwijk. Hij gaf in 1883 aan de Duinwatermaatschappij een vergunning voor het graven van het 2 kilometer lange kanaal.

helmgrasHet helmgras heeft de vallei vormgegeven, door het stui-vende zand lijkt het soms net een groot kampvuur. Duintjes zijn in de loop van de jaren grote heuvels geworden en kuilen grote gaten.

aFwisselingDe afwisseling van zandvlak-tes, hoge heuvels, diepe kui-len en natte valleien maakt deze vallei een heerlijk ge-bied om in te wandelen. Door wind en water zal de natuur hier blijven veranderen, laat je verrassen.

grondwaterstandIn 1994 is de winning van grondwater gestopt en het kanaal gedempt. Hiermee ging de grondwaterstand weer omhoog. Hoewel niet zichtbaar in dit deel werd deze vallei de afgelopen jaren steeds vochtiger. Dat zorgt in de zomer voor veel mooie, bloeiende planten.

3km lengte water winnings kanaal

mijn water 11

Waternet zuivert drinkwater in de amsterdamse Waterleidingduinen, voert afvalwater af, houdt het oppervlaktewater schoon en onderhoudt dijken, sluizen en gemalen. in ‘mijn water’ vertellen klanten van Waternet over het gebruik van amsterdams leidingwater. Wie? Danko (rechts op foto) en Lumen wonen op het Henrick de Keijserplein in hartje Amsterdam. Als hun vader Joop ze uit school heeft gehaald, springen ze geregeld op de fiets om te ravotten in het nabijgelegen stadspark. Vandaag mag ook Niels (links op foto), Lu-mens vriendje, mee. Als de jongens natte voeten heb-ben gehaald in de vijver, in de bosjes op oorlogspad zijn geweest en moe zijn van het voetballen, hebben ze dorst. “Pap, we zijn even bij het waterhappertje hoor,” zegt Danko tegen zijn vader.

Waar?De ingang van het Amsterdamse Sarphatipark. Het park in De Pijp is met 4.5 hectare zeker niet

het grootste stadspark, maar wel een van de drukst bezochte in onze hoofdstad. Het is vernoemd naar de arts, stedenbouwer en weldoener Samuel Sarphati. Voor het ontwerp is in 1885 gekozen voor de Engelse landschapsstijl. In 2004 kreeg het park een grote opknapbeurt, waarbij verbetering van de waterkwa-liteit een belangrijke doelstelling was. Hiervoor is onder meer een ecologische waterzuivering met riet aangelegd.

Wat(er)? Jaarlijks plaatst Waternet in Amsterdam op 90 plekken de bekende drinkwaterfonteintjes, ook wel waterhappertjes genoemd. Dit jaar was dat voor de 110e keer! De Amsterdamse stadsdichter Menno Wigman schreef hiervoor een gedicht. De happertjes staan er tot de herfstvakantie. Dan haalt Waternet ze weer weg.

‘De winter van misnoegen is voorbij.Zie hoe ik parel in het voorjaar.Buig je vrij en drink van mij.’

10 kinderpagina

Zomerkriebels!heb je wel eens een Zandhagedis geZien?

nee? ga dan op een zonnige dag op zoek naar kale zandplekjes vlak bij knipwilg, helm of duindoorn. vraag je ouders even hoe deze bomen en struiken er uitzien. grote kans dat je zo´n stoer beestje ziet!

Wist je dat volwassen mannetjes zandhagedissen tijdens de paartijd een prachtige groene rug hebben? Vrouwtjes en jonge mannetjes zijn bruin met donkerbruine vierkante vlekken met twee lichte strepen. Zandhagedissen houden net zo veel van de zon als mensen. Al hebben deze reptielen de zon nog meer nodig dan wij. Het zijn namelijk koudbloedige dieren, die pas lekker kunnen bewegen als ze zijn opgewarmd. Vrouwtje zandhagedis legt haar eitjes in een zelf gegraven holletje. En weet je wat? Door de zonnewarmte worden de eieren verder uitgebroed. Mooi hè!

' Pap, we zijn even bij het waterhappertje hoor’

Antwoorden: 1b, 2a, 3c, 4a.

1. ra, ra, wat eten zandhagedissen?a. Muizen.b. Kevers, sprinkhanen, spinnen. c. Konijnen.

2. houden zandhagedissen een winterslaap denk je?a.. Ja, op een verborgen plekje bijvoorbeeld in een muizenhol.b. Nee.

3. waarom hebben zandhagedissen een schuilplaats nodig?a. Om verstoppertje te spelen.b. Als ontmoetingsplek.c. Als bescherming tegen té hoge temperaturen en aanvallers.4. kunnen zandhagedissen hun staart laten afbreken?a. Ja, als ze door een vijand gegrepen worden.b. Nee, de staart zit vast aan hun lichaam.

QuiZZZ…

13

grote keiZerlibelOp warme en windstille dagen kun je de grote keizerlibel van een afstandje horen aankomen. Zijn vleugels lijken tijdens het vliegen een beetje onder stroom te staan en maken daardoor een opvallend knisperend geluid. Deze grote libel met zijn opvallende groene lijf is nauwelijks te missen. In grote aantallen zijn ze vooral actief van half juni tot eind augustus.

De grote keizerlibel vertoont geregeld kanniba-listische trekjes. Zo eet hij niet alleen vlinders en vliegen, hij haalt ook de neus niet op voor soortgenoten. Zelf is hij ook prooidier. Boomval-ken en kwikstaarten zijn gek op libellen. Op een late zomeravondvlucht wordt hij een enkele keer gegrepen door de watervleermuis.

‘s Zomer laten de duinen zich van hun mooiste kant zien. bloeiende duinplanten trekken hele legers insecten aan. Zoals het icarusblauwtje, een vlinder die is te vinden rond klaver. langs oevers van poelen en sloten jaagt de grote keizerlibel. als de schemer invalt, is de water-vleermuis actief.

icarusblauwtjeIcarusblauwtjes zijn een van de meest voorko-mende vlinders in ons land. Ze zijn ook in de AWD veelvuldig te zien in bloemrijke graslanden. Deze blauwtjes brengen de nacht door in groe-pen, waarbij ze met de kop naar beneden in ve-getatie hangen. Wie een nectardrinkend blauwtje kalm nadert, kan met een zoomlens mooie foto’s maken.

watervleermuisWatervleermuizen vliegen iedere nacht in grote aantallen vanuit de landgoederen Leyduin,

12 bewoners van de aWd

icarusblauwtje watervleermuis

Zomerse drukteWoest duin en Vinkenduin naar de Waterleiding-duinen. Boven het wateroppervlak jagen ze op insecten. Iedere nacht leggen ze zo een afstand van zo’n vijf kilometer af om te eten. Op de landgoederen leven ze in koloniebomen. In de Water leidingduinen zijn bunkers als overwinter-plaats populair. Veel bunkers zijn hiervoor door Waternet geschikt gemaakt.

duinwespenorchisDe duinwespenorchis dankt zijn naam aan de wespen die deze prachtige orchideeënsoort bestuiven. In de duinen bloeit hij van half juli tot augustus. Insecten vinden in de bloemen geen nectar, maar wel een suikerhoudend weefsel. Naast de duinwespenorchis zijn de duinen ook rijk aan andere orchideeën, zoals de bijenorchis en de rietorchis.

paspoort

latijnse naam: Anax imperatorlengte: 6 tot 8 cmte herkennen aan: Het fraaie groene lijf, bij mannetjes aan de achterkant hemels blauwleefomgeving: Vliegt in de AWD van half mei tot eind oktober bij poelen en andere stilstaande of langzaam stromende wateren voedsel: Insectenopmerkelijk: De grote keizerlibel paart in bomen. Het wijfje zet in het water eitjes af, waar de ‘haften’ een tot twee jaar verblijven, voordat ze uit het water kruipen

15 14 uitgelicht

coloFon

Struinen is een uitgave van Waterneten wordt op verzoek gratis toege zonden. U kunt zich aanmelden viastruinen@waternet.nl

redactie: Afdelingen Bron & natuur- beheer en Communicatie, Waternet

artdirectie en ontwerp: Lava.nl (Noortje Boer)

tekst: Michel Verschoor

aan deze struinen werkten mee:Miranda Kok, Gerard Scholten, Peter Olijhoek, Judith van de Vlekkert

Fotografie: Alwin Slomp, Gerard Scholten, Michel Verschoor, Huub Slingerland, Piet Broekhof, Tjeerd Maas, Pierre Kamps, Vincent van der Spek tips voor de redactie: struinen@waternet.nlRedactie StruinenVogelenzangseweg 212114 BA Vogelenzang

reparatiesIn het voorjaar en de vroege zomer laten we de natuur zoveel mogelijk met rust. In het broedseizoen houden we ons voornamelijk bezig met het repa-reren van wegen en paden. Ook worden plaatselijk rasters gerepareerd.

onder water maaienHet maaiwerk start in de kanalen met een maaiboot en vanaf het schouwpad met een trekker. Dit doen we om de nu weer weelderig groeiende waterplanten uit de waterstroom te houden. De roosters en dam-men worden door de werkploeg vrijgehouden van los drijvende waterplanten die zich daar ophopen.

vrijwilligersOmdat het broedseizoen is werken onze beheer-vrijwilligers met een handzaag om Amerikaanse vogelkers te bestrijden. In de loop van de zomer pakken we het maaiwerk in het veld weer op.

koeienDe kleine kudde koeien die gedurende de winter in het veld overwinterde, is weer versterkt met koeien van de boerderij. Ze zullen stukken terrein die zijn geschoond van Amerikaanse vogelkers openhou-den, totdat we daar de woekerende vogelkers onder controle hebben.

schaapsherdersDe herders en hun schapen zijn weer actief op verschillende locaties in het duin. Ook de schapen, zorgen er al grazend voor dat het duinlandschap op moeilijk bereikbare plekken open blijft. Heel wat schapen zijn ondanks de barre winter weer moeder geworden. De speelse lammetjes zijn dan ook overal in het duin te bewonderen.

Zomertip van: boswachter gerard Tijdens de excursie met schoolkinderen van de Blauwe Leeuwerik worden veel plukjes haar gevonden. Ook valt ons op dat konijnen, vossen en herten veelvuldig met hun poten zitten te krabben. We zien de haren in het rond vliegen. De winterkleren worden uitgetrokken, tijd voor de dunne zomervacht. Het is zonnig weer en tijdens de wandeling gaan de jassen uit. Langs de duinrel wordt er achter libel-len en vlinders aangerend en zien we een zanglijster en twee vinken aan de waterkant een bad nemen. Even later sluipen we naar een zandhagedis, die zich aan het opwarmen is in een stuifkuil. Tegen de zuidhelling liggen twee mensen met opgerolde broekspijpen en uitgetrokken schoenen te slapen in de zon. Het is zomer, mensen en dieren gaan uit de kleren. Ondanks de pret, kan ik het niet laten om tegen het jonge stel te zeggen: “denk om de teken en blijven smeren!”

werkzaamheden zomer 2013

picknicken met de herderOnze schaapherders zijn weer in het duin! Herder Daphne Hogeweg hoedt onze mooie kudde Drentse heideschapen samen met haar hond Ewan. En Daphne van Zomeren is weer aan-wezig met haar kudde Schoonebekers, en krijgt daarbij hulp van haar honden Sem en Jan. Ook dit jaar is er weer een aantal excursies met paard en wagen op zoek naar de herder, zowel voor kinderen als volwassenen. Daarnaast is er een nieuwe, spannende en ook nog eens lekkere excursie voor kinderen van 6 tot 12 jaar:

Picknicken met de herder. De kinderen krijgen namelijk een mooie knapzak met lekkers mee. Tijdens de picknick kunnen kinderen de herder een handje helpen, want er is altijd iets te doen. Ook zijn er mooie verrekijkers. Wie kan de meeste schapen tellen? De verrekijkers zijn beschikbaar gesteld door House of Outdoor & Optics. De kinderen worden vanaf het bezoekers centrum per busje naar de herder gebracht en weer opgehaald. voor data en tijdstippen: zie achterzijde.

liFe-excursies Waternet heeft van Europa een mooie LIFE+-subsidie gekregen om de natuur in de AWD de komende jaren een extra impuls te geven. Ook de provincie Noord-Holland levert hiervoor een financiële bijdrage. Tijdens deze excursie laat de boswachter zien welke werkzaamheden al zijn verricht, en wat we het komende jaar gaan doen.

nieuw!

22010

21913

21912

21718

2142

22159

22169 22167

22235

23356

21699

62384/2

Scha

penl

aan

488

487

486

485

484

483

482

481

480

479

92

93

94Noordwijk

95

96

Noordwijkerhout

97 Lisse

476

477

478

479

Hill

egom

480

481

482

483

Ben

nebr

oek

484

Hee

mst

ede

485

Hee

mst

ede

102

101 Overveen

100

99

98

97Bloemendaal aan Zee / Overveen

route

2 km

ingang Oase

BezoekerscentrumDe Oranjekom

© W

ater

net 2

012.

Top

ogra

fie b

uite

n AW

D: c

opyr

ight

© 2

006,

die

nst v

oor h

et k

adas

ter e

n de

ope

nbar

e re

gist

ers,

Ape

ldoo

rn

792AM

STER

DA

MSE

WAT

ERLE

IDIN

GD

UIN

EN

3,6

km

eetge

legen

heid,

teven

s kaa

rtverk

oop

VVV,

teven

s kaa

rtverk

oop

parke

erplaa

tsNS

stati

onge

bied w

aarbi

nnen

ee

n toe

gang

skaa

rt ve

rplich

t is

hoofd

ingan

g met

kaart

autom

aat

toega

ngbe

zoek

ersce

ntrum

inform

atiep

anee

l AWD

*AN

WB pa

ddes

toel /

we

gwijz

er me

t num

mer

niet t

oega

nkeli

jk ge

bied

verha

rde we

gen

onve

rharde

weg /

vo

etpad

bos

weila

ndza

ndbe

bouw

ing

eten e

n drin

ken

afstan

d tus

sen

2 orië

ntatie

punte

nwa

ndelr

oute

30km

3

0 200 5001000 m.

0 200 5001000 m.

0 200 5001000 m.

22010

21913

21912

21718

2142

22159

22169 22167

23356

21699

62384/2

Scha

penl

aan

22235

488

487

486

485

484

483

482

481

480

479

92

93

94Noordwijk

95

96

Noordwijkerhout

97 Lisse

476

477

478

479

Hill

egom

480

481

482

483

Ben

nebr

oek

484

Hee

mst

ede

485

Hee

mst

ede

102

101 Overveen

100

99

98

97Bloemendaal aan Zee / Overveen

route

4 km

ingang Oase

BezoekerscentrumDe Oranjekom

© W

ater

net 2

012.

Top

ogra

fie b

uite

n AW

D: c

opyr

ight

© 2

006,

die

nst v

oor h

et k

adas

ter e

n de

ope

nbar

e re

gist

ers,

Ape

ldoo

rn

792AM

STER

DA

MSE

WAT

ERLE

IDIN

GD

UIN

EN

3,6

km

eetge

legen

heid,

teven

s kaa

rtverk

oop

VVV,

teven

s kaa

rtverk

oop

parke

erplaa

tsNS

stati

onge

bied w

aarbi

nnen

ee

n toe

gang

skaa

rt ve

rplich

t is

hoofd

ingan

g met

kaart

autom

aat

toega

ngbe

zoek

ersce

ntrum

inform

atiep

anee

l AWD

*AN

WB pa

ddes

toel /

we

gwijz

er me

t num

mer

niet t

oega

nkeli

jk ge

bied

verha

rde we

gen

onve

rharde

weg /

vo

etpad

bos

weila

ndza

ndbe

bouw

ing

eten e

n drin

ken

afstan

d tus

sen

2 orië

ntatie

punte

nwa

ndelr

oute

30km

3

0 200 5001000 m.

0 200 5001000 m.

0 200 5001000 m.

VLINDERROUTE 4 KM1. Vertrek vanaf het bezoekerscentrum.2. Steek het plein over en volg het houten pad. 3. Aan het eind van dit pad gaat u naar links.4. Vlak voor het toegangshek naar rechts.

5. Bij het eerste kruispunt naar rechts.6. Graspad volgen en bij de duinrel (sloot) links langs

het water lopen (niet oversteken).7. Het eerste bruggetje naar rechts (duinrel oversteken).8. Op de Y splitsing rechts, bij een stenen paaltje

(oude grenspaal).

9. Op het halfverharde pad naar links en links aanhouden.10. Voorbij het ruisende water naar links het bospad op. 11. Langs de bosrand lopen, links ziet u open duingebied. 12. Loop rechtdoor tot u bij een hekwerk komt. Hier rechts voor het hek langs en recht op het dennenbos afl open.

13. De betonnen sloot oversteken en rechtdoor het dennenbos in, hier links aanhouden.

14. Bij driesprong gaat u naar rechts.15. Bij verharde weg linksaf.16. Vlak na het blauwe paaltje naar rechts. Loop evenwijdig

aan het kanaal.

17. Halfverharde weg oversteken. Na 150 meter passeert u links de vogelkijkhut.

18. Pad langs het kanaal blijven volgen. 19. Bij de klinkerweg deze oversteken en een smal pad

langs het kanaal volgen.20. Dit pad komt uit op de verharde weg richting

de uitgang.

21. Voor het bezoekerscentrum gaat u de eerste weg links.

BEZOEKERSCENTRUM DE ORANJEKOMHet bezoekerscentrum ligt bij ingang Oase. Hier vindt u informatie over andere wandelroutes, excursies, waterzuivering en natuurbeheer. In het winkeltje zijn streekproducten en leuke boeken te koop. Er zijn toiletten aanwezig en u kunt er koffi e en thee kopen. 1e Leyweg 6 (tegenover Vogelenzangseweg 21) 2114 BH Vogelenzang

Telefoon: 020 – 608 7595 Di t/m zo 10.00 – 17.00 uur En op alle feestdagen geopend.

ToegangEen toegangskaartje kost € 1,50 per dag.AutoParkeren bij de hoofdingang kost € 2 per dag.Openbaar vervoerBus 9 rijdt 1x per uur van NS station Heemstede - Aerdenhout naar Vogelenzang.

Eten en drinkenBij ingang Oase vindt u Uitspanning De Oase. Dagelijks geopend van 10.00 – 20.00 uur.

VLINDERROUTE 2 KM1. Vertrek vanaf het bezoekerscentrum.2. Ga dan linksaf langs het bezoekerscentrum, bij de brug rechtdoor.

3. Bij het eerstvolgende pad gaat u links naar het water.4. Bij de krooshekreiniger (hier worden takken en bladafval automatisch uit het water gehaald), loopt u rechts langs het water (niet oversteken).5. Wandel door tot u een boogbrug ziet. Brug oversteken

en pad omhoog volgen. Vervolgens links en direct naar rechts. Na 25 meter weer naar links een graspad op.6. Doorlopen tot een open vlakte (Zandvoorter vlakje).7. Hier links aanhouden tot de kastanjeboom, dan rechts rond het bomengroepje het zandpad

volgen omhoog het bos in.

8. Bij T splitsing naar rechts en de volgende naar links (rechts ziet u een bankje met een prullenbak).9. Dit pad blijven volgen en steeds links aanhouden

totdat u weer langs een water loopt.10. Hier gaat u rechts de brug over en direct weer naar rechts.

11. Dan rechtdoor en u komt weer bij het bezoekerscentrum.

VLINDERROUTE Herkent u een vlinder wanneer die voorbij vliegt? Om het u tijdens de Vlinderroute iets makkelijker te maken, geven we van elke vlinder een paar kenmerken. Zoals rond welke plant u de vlinder kunt zien dwarrelen en in welke tijd. Bekijk ze op de achterzijde van deze folder.

Heeft u onderweg een mooie vlinder gespot en vastgelegd op camera? Deel uw foto dan op de AWD site: www.waternet.nl/AWD. Veel wandelplezier!

Meer informatie op www.waternet.nl/AWD

VLINDERROUTE Amsterdamse Waterleidingduinen2KM 4

KM

13.10.0190 Wandelkaart Vlinderroute.indd 1

11-04-13 09:54

kleurrijke vlinderroute! We hebben een leuke, nieuwe vlin-derroute voor u uitgezet. Onderweg heeft u grote kans om vele mooie soorten tegen te komen, zeker als u kiest voor een wat warmere, zonnige, niet al te winderige dag. In de folder die in het bezoekerscentrum voor €1,- verkrijgbaar is, kunt u aankrui-sen welke vlinder u heeft gespot. Ook leuk voor kinderen!

13.00

20.30

07.00

14.00

19.00

15.00

14.00

13.00

bc de oranjekom ingang oase

ingang de Zilkbc de oranjekomingang oase

ingang oaseingang de Zilk

bc de oranjekom

gratis

gratis

gratis

€ 10,-

€ 5,-

gratis

€ 10,- (3p.)

€ 5,-

wandeling met natuurgidsennationale nachtvlindernacht, monitoren nachtvlinders Aanmelden: 023- 5289009, marja-franskoning@kpnmail.nl

wandeling met natuurgidsen voor vroege vogels

picknicken met de herder (6-12 jr)ssstt…hier wordt gewandeld Avondwandeling met boswachter

liFe+ excursie: uitleg over alle projecten met paard en wagen op zoek naar de herder Kinderexcursie voor 1 volwassene met 2 kinderen tot 8 jaar

Fietsexcursie

Zo 1 / 15

vr 6

Zo 8

wo 11 / 25

wo 11

d0 12

wo 18

vr 27

16 activiteitenkalender amsterdamse Waterleidingduinen

Za 6

Zo 7 / 21

wo 10 / 24

d0 11

Zo 14

Zo 14

wo 17

vr 19

wo 31

10.30

13.00

14.00

19.30

05.30

05.45

14.00

13.00

20.00

bc de oranjekom

bc de oranjekombc de oranjekomingang oaseingang Zandvoortselaanbc de oranjekomingang de Zilk

bc de oranjekomingang oase

€ 95,-

gratis

€ 10,-

gratis

gratis

€ 10,-

€ 10,- (3p.)

€ 5,-

€ 7,50

workshop schapenkleed vilten Hele dag, buiten, vanaf 16 jaar

wandeling met natuurgidsen picknicken met de herder (6-12 jr) liFe+ excursie: uitleg over alle projecten wandeling met natuurgidsen voor vroege vogels workshop natuurfotografie voor beginners (vanaf 16 jr) met paard en wagen op zoek naar de herder Kinderexcursie voor 1 volwassene met 2 kinderen tot 8 jaar

Fietsexcursie natuur en meditatie

juli

bc Bezoekerscentrum Bij deze excursie is aanmelden nodig en geldt een maximum aantal deelnemers toegangskaartje altijd verplicht

sep

bezoekerscentrum de oranjekom1e Leyweg 6 (ingang Oase)2114 BH VogelenzangTelefoon: 020 - 608 75 95Dinsdag t/m zondag 10.00 – 17.00 uurEn op alle feestdagen

aanmelden excursiesVanaf een maand van te voren bij het bezoekerscentrum. Excursies duren ongeveer twee uur. Voor de fietsexcursie is een goede conditie vereist. Graag tijdig afmelden als u niet mee kunt. Meer informatie vindt u op www.waternet.nl/awd

over waternetWaternet houdt zich als eerste organisatie in Nederland bezig met de hele cyclus van water: het schoonmaken en aanvoeren van drinkwater, afvoeren van afvalwater en het onderhouden van dijken en waterkeringen.

wandeling met natuurgidsenmet paard en wagen op zoek naar de herder Kinderexcursie voor 1 volwassene met 2 kinderen tot 8 jaar

ssstt…hier wordt gewandeld Avondwandeling met boswachter

Fietsexcursie wandeling met natuurgidsen voor vroege vogels waterbeestjes (vanaf 6 jr, met volwassene) picknicken met de herder ( 6-12 jr) spectaculaire cultuurhistorische rondrit (vanaf 16 jr) liFe+ excursie: uitleg over alle projecten nacht van de europese vleermuis Vanaf 8 jr, met volwassene

met paard en wagen op zoek naar de herder (volwassenen)

mei 13.00

14.00

20.00

13.00

06.15

14.00

14.00

19.30

18.30

20.30

10.30

bc de oranjekomingang de Zilk

ingang oase

bc de oranjekomingang pannelandbc de oranjekombc de oranjekomingang oaseingang oasebc de oranjekom

ingang de Zilk

gratis

€ 10,- (3p.)

€ 5,-

€ 5,-

gratis

gratis

€ 10,-

€ 7,50

gratis

gratis

€ 10,-

Zo 4 / 18

wo 7

wo 7

vr 9

Zo 11

Zo 11

wo 14 / 28

wo 21

do 22

vr 23

wo 28

aug