ING Investment Office Publicatiedatum: 16 augustus 2019

Peter Tros werkt sinds 2015 bij het Investment Office als analist duurzaam beleggen. Hij studeerde bedrijfseconomie aan de Ichthus Hogeschool en filosofie aan de Universiteit van Tilburg.

Wilt u, net als veel andere beleggers, uw vermogen inzetten om bij te dragen aan verduurzaming van de maatschappij of het milieu? Dat kan: met ‘impactbeleggen’ (impact investing). Naast financieel rendement, leveren dergelijke beleggingen ook positieve effecten op voor mens, milieu of maatschappij. Graag leggen wij u uit wat impactbeleggen inhoudt en welke mogelijkheden u hiervoor hebt bij ING.

Meetbare positieve effecten Duurzame ontwikkelingsdoelen (SDG’s) van de VN zijn een hulpmiddel

Wat is impactbeleggen? Impactbeleggen is een vorm van duurzaam beleggen waarbij niet-financiële eisen worden gesteld aan de effecten van de investering. De belegging moet zich kwalificeren als ‘duurzaam’, zal op financieel rendement zijn gericht maar moet ook een meetbaar positief effect hebben op mens, milieu of maatschappij. Het streven naar financieel rendement kan ondergeschikt zijn aan het niet-financiële rendement. Meer hierover kunt u lezen in deze publicatie. Duidelijk kader ontbreekt nog… Er is nog geen duidelijk kader hoe bedrijven hun impact kunnen meten en hierover kunnen rapporteren. Wel dragen steeds meer bedrijven bij aan het realiseren van de duurzame ontwikkelingsdoelen (sustainable development goals, SDG’s) van de Verenigde Naties en rapporteren hierover. Deze doelen kunnen beleggers helpen bij de zoektocht naar beleggingen in bedrijven, die een positieve invloed hebben op hun omgeving. ...maar het is in ontwikkeling Impactbeleggen is volop in ontwikkeling. Het is een vorm van beleggen waarvoor steeds meer aandacht is en de mogelijkheden worden talrijker. Om impact te kunnen meten, zijn goede data essentieel, bijvoorbeeld over CO2-uitstoot. Die zijn nog niet altijd beschikbaar dan wel accuraat, maar dit verbetert wel. Daarnaast is het − zeker voor beleggingen in beursgenoteerde ondernemingen − lastig om precies aan te geven wat de directe impact is van die

IIImmmpppaaaccctttbbbeeellleeeggggggeeennn LLLaaaaaattt uuuwww bbbeeellleeeggggggiiinnngggeeennn eeeeeennn pppooosssiiitttiiieeefff eeeffffffeeecccttt hhheeebbbbbbeeennn

Jochen Harkema is sinds 2012 analist duurzaam beleggen. Hij studeerde economie aan de Universiteit van Maastricht en Sevilla en beleggingsanalyse aan de VU.

Impactbeleggen: beleggingsfondsen augustus 2019 - 2

Ook ‘green bonds’ zijn beleggingen met impact... ... evenals ‘social bonds’

Investering. Als aandeelhouder stel je kapitaal beschikbaar aan een bedrijf als geheel. Je kunt niet jouw deelname beperken tot een bepaalde bedrijfsactiviteit of één project. Bij aandelenbeleggingen kijken we daarom naar de totale positieve maatschappelijke of milieueffecten van ieder bedrijf. De genoemde SDG’s kunnen helpen bij deze beoordeling. Impactfondsen rapporteren expliciet over de gerealiseerde impact. Wel zijn er verschillen tussen de thema’s waarover de fondsen rapporteren en de manier waarop zij dat doen. Actief aandeelhouderschap Kritische beleggers zouden kunnen tegenwerpen dat het niet uitmaakt wie er aandeelhouder is van de bedrijven die impact weten te creëren en dat het voor het bedrijf zelf ook niet uitmaakt. Hier zijn wij het niet mee eens. Duurzame beleggers zijn relatief sterk betrokken bij de bedrijven waarin zij beleggen en zullen proberen deze aan te sporen om duurzamer te worden en daar zelfs competitief voordeel uit te halen. Bij indexfondsen en ETFs (‘trackers’) die een bepaalde index ‘kopiëren’ is deze betrokkenheid niet of in mindere mate aanwezig. De beleggingsfondsen die ING heeft geselecteerd op impact, zijn alle wel sterk betrokken bij de bedrijven waarin zij beleggen. De portfoliomanagers van deze beleggingsfondsen gaan regelmatig in gesprek met het management van de bedrijven waarin wordt belegd. Mocht een gesprek een ongunstige uitkomst hebben, dan kan het fonds besluiten het betreffende aandeel te verkopen. Indexbeleggers kunnen dit niet. Zij moeten immers de index blijven volgen. De obligatiebelegging kan wel worden toegewezen Bij obligatiebeleggingen zijn er wel mogelijkheden om kapitaal direct te linken aan een specifiek project of specifieke bedrijfsactiviteit. Een goed voorbeeld hiervan zijn ‘green bonds’. Dit zijn obligaties waarvan het kapitaal hoofdzakelijk naar projecten gaat die positieve effecten hebben op klimaat, milieu of leefomgeving. Denk bijvoorbeeld aan schone-energieopwekking, zuiniger gebouwen, duurzame bosbouw of schoon-watervoorzieningen.

Ook social bonds zijn impactbeleggingen Niet alleen zijn green bonds een vorm van impactbeleggen, ook ‘social bonds’ zijn dat. Het zijn obligaties waarbij het geleende kapitaal uitsluitend wordt gebruikt voor projecten met een positieve impact op de maatschappij, zoals sociale woningbouw of de bouw van scholen. Ander voorbeeld: microkrediet Ondernemers die microfinancieringen afnemen, behoren vaak tot de armste groepen van de bevolking en hebben meestal geen toegang tot reguliere vormen van financiering. Het zijn kleine zelfstandigen met bijvoorbeeld een winkeltje, straatverkopers of mensen die een ambacht uitoefenen. Toegang tot microfinanciering geeft deze mensen een kans die ze eerder niet hadden: om hun activiteiten uit te breiden, hun inkomen te verhogen en zo hun levensomstandigheden kunnen verbeteren. Overdrijf het niet: impactfondsen hebben vaak hogere risico’s Hoewel impactfondsen een positieve impact hebben op mens, milieu en maatschappij, wijkt het financiële risico en rendement vaak af van dat van reguliere beleggingsfondsen. Dit heeft verschillende oorzaken. Impactfondsen wijken af van de benchmark (vergelijkingsindex) omdat bepaalde sectoren, zoals de energiesector (vanwege de fossiele brandstoffen die daarin zo’n belangrijke rol spelen), een lagere weging hebben of helemaal niet terugkomen in deze fondsen. Daarnaast kunnen de beleggingen in een impactfonds (bijvoorbeeld bij microkrediet) bestaan uit participaties of onderhandse leningen en kunnen deze fondsen daardoor een slechtere verhandelbaarheid (‘liquiditeit’) hebben. Een derde reden voor een afwijkend risicoprofiel van deze fondsen is dat ze vaak beleggen in nieuwe of moeilijker toegankelijke markten. Bij microfinancieringen is dat makkelijk voor te stellen: doorgaans betreft het beleggingen in microfinancieringsinstellingen in opkomende markten met vaak een korte historie (‘trackrecord’). Ook bij aandelen-impactfondsen zie je vaak dat de bedrijven waarin deze beleggen, innovatieve producten hebben − met de bijhorende hogere risico’s. Vanwege dit laatste is het verstandig om het belang van impactfondsen in beleggingsportefeuilles beperkt te houden, bijvoorbeeld tot maximaal 10 procent van het belegde vermogen. Selectie van impactfondsen

Wij hebben drie aandelenfondsen en drie vastrentende fondsen geselecteerd die u kunt toevoegen aan uw beleggingsportefeuille. De beschrijving van de fondsen en welke impact zij realiseren, kunt u vinden op de volgende pagina’s. Het betreft: Aandelenfondsen

• NN Global Equity Impact Opportunities Fund

Impactbeleggen: beleggingsfondsen augustus 2019 - 3

• UBAM Positive Impact Equity Fund • UBS Global Impact Equity Fund

Obligatiefondsen

• ASN-Novib Microkredietfonds • NN Green Bond • Threadneedle European Social Bond Fund

Hieronder vindt u een korte typering. Via Mijn ING kunt u de Essentiële Beleggersinformatie raadplegen van ieder genoemd fonds.

NN Global Equity Impact Opportunities Fund

1. Omschrijving van het fonds Het NN Global Sustainable Opportunities Fund belegt in ondernemingen met een positieve impact op sociale en milieuaspecten. Het fonds past een beleggingsproces toe, dat thematische selectie, fundamentele analyse en duurzaamheidsintegratie combineert om aantrekkelijke beleggingskansen met impact te ontdekken. Het fondsenhuis, NN Investment Partners, is van mening dat beleggen in impactthema’s het mogelijk maakt om te focussen op toekomstige financiële groei en tegelijkertijd waarde toe te voegen aan de wereld waarin wij leven. NNIP streeft ernaar de bijdrage van de portefeuille op sociale en milieuaspecten inzichtelijk te maken.

2. Waarom is het een impactfonds? De aandelenselectie van het fonds begint met een screening op basis van positieve impact op drie impactthema’s die NNIP heeft bepaald: gezondheid & welbevinden, welvaart & zingeving en vermindering van de druk op de ecosystemen. De impactthema’s zijn direct te linken aan de SDG’s van de VN. Alleen bedrijven die daadwerkelijk een positieve impact kunnen realiseren worden meegenomen in het verdere beleggingsproces. NNiP gaat in gesprek met bedrijven om deze te helpen hun impact te vergroten.

3. De impact van het fonds Het fonds heeft een lagere CO2-uitsoot en produceert minder afval dan de MSCI AC World Index:

4. Een belegging uitgelicht Het Deense Novozymes is een bedrijf dat biologische alternatieven biedt voor chemische

Impactbeleggen: beleggingsfondsen augustus 2019 - 4

processen. De enzymen van Novozymes zitten bijvoorbeeld in wasmiddelen, om was ook op lagere temperaturen schoon te krijgen. Dit heeft een positieve impact op de CO2-uitstoot. Ook in de landbouw is Novozymes actief met oplossingen die gewasopbrengsten op een natuurlijke manier verbeteren. Door dit soort oplossingen vermindert het bedrijf het chemicaliëngebruik van klanten en nam de CO2-uitstoot van hen in 2018 zelfs af met 88 miljoen ton. Novozymes streeft ernaar om uiteindelijk alle chemicaliën in productieprocessen te vervangen door natuurlijke producten. Dankzij het succes van dit soort innovatieve producten groeit Novozymes sneller dan sectorgenoten, zodat het aandeel Novozymes ook een financieel aantrekkelijke belegging is. UBAM Positive Impact Equity

1. Omschrijving van het fonds UBAM Positive Impact Equity is een actief beheerd, ‘geconcentreerd’ aandelenfonds (dus met weinig verschillende aandelen), dat belegt in bedrijven met producten of diensten die een positieve bijdrage leveren aan het realiseren van de SDG’s van de VN en tevens een aantrekkelijk financieel rendement kunnen behalen.

2. Waarom is het een impactfonds? UBAM Positive Impact Equity zoekt actief naar de beste oplossingen voor elke SDG. De basis van de portefeuille bestaat uit Europese aandelenbeleggingen, maar de portfoliomanager kan ook in andere markten beleggen, zoals de opkomende markten. Positive Impact Equity werkt hierbij samen met Cambridge Institute for Sustainability Leadership, een onderzoeksgroep op het gebied van duurzaamheid van de Universiteit van Cambridge (Verenigd Koninkrijk). Die bundelt zijn kennis met de beleggingsexpertise van UBP. Dit resulteert in een uniek beleggingsproces, dat op basis van vier criteria (namelijk: de intentie van het bedrijf, de mate waarin het is gericht op impact, de toegevoegde waarde en de potentie) uitmondt in de ‘impactscore’ van het onderzochte bedrijf.

3. De impact van het fonds

4. Een belegging uitgelicht Een goed voorbeeld is Aquafil, dat onder meer actief is in het maken van nylon. Aquafil produceert de nylon niet op basis van chemische processen maar door de recycling van tapijten en visnetten. Dit levert een belangrijke bijdrage aan het duurzamer maken van de

Impactbeleggen: beleggingsfondsen augustus 2019 - 5

kledingindustrie. Stella McCartney was een ‘early adaptor’ en maakt gebruik van dit product bij haar ontwerpen.

UBS (Lux) Equity SICAV - Global Impact

1. Omschrijving van het fonds UBS (Lux) Equity SICAV - Global Impact belegt wereldwijd in beursgenoteerde bedrijven die met hun producten en services niet alleen een financieel rendement behalen, maar ook een positieve, meetbare impact op mens en milieu hebben. Hiervoor is samen met Harvard University en de Universiteit van New York in de VS en met de Universiteit van Wageningen een model ontwikkeld waarmee de impact gekwantificeerd kan worden. De data die dit oplevert, worden vervolgens gerelateerd aan de SDG's. Ook wordt het model als aanvulling op de traditionele bronnen ingezet bij ‘engagement-trajecten’ met bedrijven waarin wordt belegd. De grote omvang van UBS Asset Management helpt om als aandeelhouder extra impact op te wekken.

2. Waarom is het een impactfonds? Naast het financiële rendementsperspectief selecteert UBS bedrijven op basis van drie criteria:

1. Het bedrijf moet de intentie hebben om impactvolle producten of diensten aan te bieden.

2. Er moet engagement-potentieel zijn, waarbij het de verwachting is, dat UBS als actieve aandeelhouder waarde kan toevoegen.

3. De impact moet objectief meetbaar zijn.

Op basis van deze criteria kan bijvoorbeeld een onderscheid worden gemaakt tussen een bedrijf met impactpotentieel (zoals een farmaceutisch concern) en een bedrijf met daadwerkelijke impact (zoals een farmaceut die met zijn producten een toegankelijke oplossing biedt om veel voorkomende, levensbedreigende ziektes te helpen voorkomen. Daarnaast maakt UBS voor elke belegging een engagementplan, wat resulteert in concrete doelen om het bedrijf verder te verduurzamen. Dit evalueert het fondshuis periodiek. De data van het impactmodel vormen daarbij belangrijke input.

3. De impact van het fonds UBS onderscheidt vijf categorieën van impact: klimaatverandering & luchtkwaliteit, waterverbruik & waterkwaliteit, gezondheid, voedselveiligheid en armoedebestrijding. Elk kwartaal publiceert UBS een impactrapport, waarin de data van deze categorieën met beleggers worden gedeeld. Eind eerste kwartaal 2019 zorgden de bedrijven in de portefeuille er bijvoorbeeld voor dat: 33 miljoen mensen toegang hebben tot schoon water, de uitstoot van 3 miljoen ton CO2 werd voorkomen en 223.000 ziekenhuisopnames niet nodig waren. Daarnaast had het engagementteam in het eerste kwartaal 14 engagementmeetings met acht verschillende bedrijven in de portefeuille. Dit zijn veelal langdurige processen, waarbij het stellen van doelen en de monitoring van het bereiken daarvan centraal staan.

4. Een belegging uitgelicht Op initiatief van UBS werken enkele grote aandeelhouders samen in een uitgebreid engagementtraject met de Noorse energiegigant Equinor. Eind april werd bekend dat dit ertoe heeft geleid dat Equinor vanaf 2019 gaat publiceren hoe zijn business, inclusief toekomstige investeringen, bijdraagt aan het Parijse klimaatakkoord. Daarnaast zal het bedrijf vanaf 2020 data publiceren over de CO2-uitstoot van zijn producten en diensten. Een tweede voorbeeld: voedingsmiddelenproducent Conagra Brands haalde volgens de uitkomst van het impactmodel 40% van zijn omzet uit voedingrijke producten. Met behulp van de impactdata, is samen met het management een plan gemaakt om:

- producten gezonder te maken via minder suiker en meer natuurlijke ingrediënten - substantieel minder afval te produceren en meer te recyclen - aan te sluiten bij de EAT Lancet-criteria voor gezonde en duurzame voeding.

Impactbeleggen: beleggingsfondsen augustus 2019 - 6

ASN-Novib Microkredietfonds

1. Omschrijving van het fonds Via het ASN-Novib Microkredietfonds belegt u in microkredieten. Dit is om twee redenen aantrekkelijk. Ten eerste vanwege de duurzame impact: doel van het fonds is, om de verdeling van de welvaart rechtvaardiger te maken door mensen wereldwijd toegang te bieden tot financiële dienstverlening. Ten tweede biedt het fonds beleggers een stabiel rendement en een extra vorm van spreiding. Microkrediet is een aparte beleggingscategorie in uw portefeuille, die maar beperkte statistische samenhang heeft met andere beleggingscategorieën. Dat komt door de geringe afhankelijkheid van de reguliere marktrente. Daarnaast resulteert de lage gemiddelde looptijd van de leningen in de portefeuille in een relatief laag renterisico.

2. Waarom is het een impactfonds? Kleine ondernemers in minder ontwikkelde landen kunnen vaak niet of nauwelijks geld lenen bij gewone banken. Microfinancieringsinstellingen (MFI’s) zijn er juist voor deze mensen. MFI’s verstrekken leningen tegen redelijke voorwaarden aan kleine, lokale ondernemers. Die krijgen zo de kans een bedrijf op te zetten of uit te breiden. Dit creëert eerlijke kansen voor ondernemers en draagt bij aan de verbetering van de welvaart in het betreffende land. Het ASN-Novib Microkredietfonds draagt hieraan bij doordat het ruim tachtig MFI’s financiert, in dertig landen in Zuid- en Midden-Amerika, Azië, Afrika en Oost-Europa.

3. De impact van het fonds Het ASN-Novib Microkredietfonds draagt bij aan de Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties (SDG’s of duurzame ontwikkelingsdoelen). Het heeft impact op onder meer de volgende SDG’s:

• Beëindig armoede overal en in al zijn vormen (SDG 1) • Bereik gendergelijkheid en empowerment voor vrouwen en meisjes (SDG 5) • Bevorder aanhoudende, inclusieve en duurzame economische groei, volledige en

productieve tewerkstelling en waardig werk voor iedereen (SDG 8) • Dring ongelijkheid in en tussen landen terug (SDG 10)

In 2018 heeft het fonds via de MFI’s zo’n 350.000 kleine ondernemers bereikt. 70 procent van de microkredieten die het fonds verstrekt, is uitgegeven in plattelandgebieden; 80 procent is verstrekt aan vrouwen.

4. Een belegging uitgelicht Een van de MFI’s in de fondsportefeuille is ACEP Burkina. Deze MFI is actief in Burkina Faso (Afrika). Dit is een van de armste landen ter wereld: ongeveer 45 procent van de bevolking leeft onder de armoedegrens. De meeste mensen hebben nog steeds geen toegang tot bancaire diensten. Sinds de oprichting in 2012 is ACEP Burkina snel gegroeid. Het is nu de op een na grootste MFI in Burkina Faso, met meer dan 9.000 klanten. ACEP Burkina verstrekt werkkapitaal en leningen aan micro- en kleine ondernemingen. De MFI wil met mobiele financiële diensten zijn bereik in plattelandsgebieden verder vergroten. NN Green Bond

1. Omschrijving van het fonds Het NN Green Bond-fonds belegt in een portefeuille van ‘groene’ obligaties, voornamelijk genoteerd in euro’s en van hoge kredietkwaliteit (rating van AAA tot BBB-). Om te bepalen welke obligaties in aanmerking komen, controleert NN Investment Partners (NNIP) of de geselecteerde obligaties voldoen aan de Green Bond Principles, zoals geformuleerd door de International Capital Market Association. Bovendien worden uitgevers van leningen gescreend op basis van uitsluitingscriteria. Uitgevers met ernstige en structurele problemen op milieugebied worden uitgesloten. Het NN Green Bond-fonds heeft als doel beter te presteren dan de benchmark, de Bloomberg Barclays MSCI Euro Green Bond Index, door het selecteren van obligaties met een aantrekkelijk rendement en een meetbaar positieve klimaatimpact.

Impactbeleggen: beleggingsfondsen augustus 2019 - 7

2. Waarom is het een impactfonds? Groene obligaties zijn obligaties waarvan de opbrengst wordt gebruikt om nieuwe of bestaande milieuvriendelijke projecten geheel of gedeeltelijk te (her)financieren. De belangrijkste elementen van de NN Green Bond-strategie:

- ‘Donkergroene’ aanpak: zoveel mogelijk zekerheid dat de beleggingen daadwerkelijk groen zijn

- Naast de obligaties onderzoekt NNIP ook de uitgevers op duurzaamheidscriteria en gaat het beleggingsteam met deze in gesprek

- Uitgebreide impactrapportages.

3. De impact van het fonds CO2-besparing en bijdrage aan de SDG’s:

4. Een belegging uitgelicht Energie Baden-Wurttemberg (EnBW) is een nutsbedrijf uit Duitsland dat onder andere actief is in duurzame energie (zonne-energie en windenergie), slimme meters en laadstations voor elektrische auto’s. Projecten:

- Hohe See- en Albatros-windparkprojecten in de Noordzee, met 87 windturbines (Financiering EnBW: 50,11%)

- Volledige financiering fast-chargingstations voor elektrische auto’s langs Duitse snelwegen

- Volledige financiering van het Langenburg-windparkproject (capaciteit: 33,5 MW). Threadneedle European Social Bond Fund

1. Omschrijving van het fonds Het Threadneedle European Social Bond Fund wil bijdragen aan positieve resultaten voor individuen, gemeenschappen of de samenleving door te beleggen in Europese bedrijfsobligaties via reguliere markten die een positieve impact hebben op de maatschappij. Hiermee is dit fonds de eerste in zijn soort in Europa. Doel is zowel een financieel (inkomsten en koerswinst) als een sociaal- maatschappelijk rendement te behalen. De sociale impact van het fonds wordt onafhankelijk beoordeeld door INCO, een ngo die is gespecialiseerd op het gebied van sociale impact.

Impactbeleggen: beleggingsfondsen augustus 2019 - 8

2. Waarom is het een impactfonds? De fondsdoelstellingen zijn omschreven op basis van zeven sociale behoeften, in lijn met de SDG’s van de VN. De methodiek van het fonds is gebaseerd op een sociaal-maatschappelijke behoeftepiramide, waarbij basisbehoeften zoals betaalbare huisvesting en gezondheidszorg prioriteit krijgen. Threadneedle beoordeelt Iedere obligatie via een sociale categorisatie- en scoringsmethode. Hierbij evalueren de leden van het beleggingsteam de sociale kenmerken en verwachte impact van de obligatie voordat ze deze opnemen in de fondsportefeuille.

3. De impact van het fonds

4. Een belegging uitgelicht

Een basisvoorwaarde voor deelname aan de samenleving is huisvesting. Dat gaat verder dan alleen een dak boven het hoofd. Het zou ook een veilige privéomgeving moeten zijn, waarin relaties zich kunnen ontwikkelen en kinderen kunnen worden opgevoed. Een huis geeft de basis voor deelname aan het sociale, economische, culturele en politieke leven. Threadneedle European Social Bond Fund is belegd in obligaties van De Nederlandse Waterschapsbank N.V., die onder meer kortlopende en langlopende leningen voor sociale woningbouw uitgeeft. Sociale-woningbouwverenigingen bieden betaalbare huisvesting aan mensen met een laag inkomen. Dit wordt gecombineerd met een breder sociaal mandaat, rond thema’s als diversiteit, integratie, woonkwaliteit en gemeenschapsbeheer. Het betreft hier geregistreerde particuliere verenigingen zonder winstoogmerk of stichtingen die zijn opgezet om sociale-woningbouwactiviteiten uit te voeren.

Meer weten?

Kijk op ING.nl/beursnieuws

Impactbeleggen: beleggingsfondsen augustus 2019 - 9

Goed om te weten Deze beleggingsaanbeveling is opgesteld door Jochen Harkema en Peter Tros, analisten duurzaam beleggen en is uitgebracht en voor het eerst verspreid op 16 augustus 2019 door het ING Investment Office, onderdeel van ING Bank N.V. Voor het opstellen van deze beleggingsaanbeveling is gebruik gemaakt van de volgende wezenlijke informatiebronnen: BofA Securities, Goldman Sachs, KeplerCheuvreux, Bloomberg, CreditSights, Standard & Poor’s, Moody’s, Fitch, ING FM, Citi, J.P.Morgan, Thomson Reuters Datastream, Sustainalytics, Credit Suisse en/of Reuters Metastock. Deze beleggingsaanbeveling is gebaseerd op de volgende waarderingsgrondslagen, methoden en aannames: koerswinstverhouding, koersboekwaardeverhouding en/of net asset value (NAV). Voor deze beleggingsaanbeveling zijn geen beschermde modellen gebruikt. Een beschrijving van het ING-beleid ten aanzien van informatiebarrières en belangenverstrengeling kunt u hier vinden. Tenzij anders vermeld, zal ING Bank N.V. de beleggingsaanbeveling niet actualiseren. Ontwikkelingen die zich na het opstellen van deze beleggingsaanbeveling hebben voorgedaan, kunnen van invloed zijn op de juistheid van de aannames waarop deze beleggingsaanbeveling is gebaseerd. Beleggingsaanbevelingen worden over het algemeen 2 tot 4 keer per jaar herzien. Deze beleggingsaanbeveling behelst geen individueel beleggingsadvies maar slechts een algemene aanbeveling waarop beleggers hun beleggingsbeslissingen mede kunnen baseren en vormt geen uitnodiging tot het aangaan van welke overeenkomst of verbintenis dan ook. Deze beleggingsaanbeveling is gebaseerd op aannames en vormt geen garantie voor een bepaalde ontwikkeling of resultaat. Aan deze beleggingsaanbeveling kunnen geen rechten worden ontleend. Beslissingen op basis van deze beleggingsaanbeveling zijn voor uw eigen rekening en risico. Noch ING Bank N.V. noch ING Groep N.V. noch enige andere rechtspersoon die tot de ING Groep behoort, aanvaardt aansprakelijkheid voor enige schade in welke mate dan ook die voortvloeit uit het gebruik van bovenstaande beleggingsaanbeveling of de daarin opgenomen informatie. Beleggen brengt risico’s en kosten met zich mee. U kunt uw inleg of een deel ervan verliezen. De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. ING Bank N.V. is niet geregistreerd als broker-dealer en investment adviser zoals bedoeld in de Amerikaanse Securities Exchange Act van 1934, respectievelijk de Amerikaanse Investment Advisers Act van 1940, zoals van tijd tot tijd gewijzigd, en evenmin in de zin van andere toepasselijke wet- en regelgeving van de afzonderlijke staten van de Verenigde Staten van Amerika (hierna tezamen: ‘Amerikaanse beleggingswetgeving’). Deze beleggingsaanbeveling is niet gericht tot en niet bestemd voor ‘U.S. Persons’ in de zin van de Amerikaanse beleggingswetgeving. Kopieën hiervan mogen niet worden verzonden of worden meegebracht naar de Verenigde Staten van Amerika of worden verstrekt aan U.S. Persons. ING Bank N.V. is statutair gevestigd te Amsterdam, handelsregister nr. 33031431 Amsterdam en staat onder toezicht van Autoriteit Financiële Markten AFM. ING Bank N.V. is onderdeel van ING Groep N.V. Alle rechten voorbehouden. Deze beleggingsaanbeveling mag niet worden verveelvoudigd, gekopieerd, gepubliceerd, opgeslagen, aangepast of gebruikt in welke vorm dan ook, online of offline, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ING Bank N.V. ©2019 ING Bank N.V., Amsterdam.