W6: Precarisering van arbeid. Voortschrijdend gevaar?

De 360° werknemer en de opmars van de gulzige instituties

Paul MutsaersUniversiteit Tilburg

Nederlandse Politieacademie

Lewis Alfred Coser

• De 66e president van de ASA (American Sociological Association) in 1975

• Boek (1974): “Gulzige instituties. Patronen van absolute toewijding”

Enkele historische voorbeelden

• De politiek gecastreerde in hofhouding van bv. het Chinese of Byzantijnse rijk

• Huisbedienden en de Koninklijke maîtresses van Lodewijk XIV

• Sektariërs, Jezuïeten, het priestercelibaat

Gulzige instituties van nu: werkgevers…

…die zich laten verleiden en bijstaan door de narren van de macht: HRM

functionarissen en hun leger aan organisatiepsychologen

Usurpatie

Het is precies met de opmars van de arbeidspsycholoog dat de usurpatie, de

volledige overgave, van de werknemer wordt verwacht, aangemoedigd, geforceerd.

Zijn gulzige instituties totale instituties?

Nadrukkelijk niet

Totale instituties: fysieke insluiting om sociaal verkeer met buitenwereld tegen te gaan

Het gulzige instituut dat de arbeidsorganisatie heet: uitgesproken open, er zijn geen grenzen, “netwerk-gekte”, all-inclusive

Verschillende manifestaties van die openheid en all-inclusiveness

• Flexwerkplekken• Thuiswerkfaciliteiten• Virtuele contacten• Ontelbare netwerkverbanden• Allesomvattende competentieprofielen• Horizontalisering en ontbureaucratisering• Spontane interacties (“itinerary management”;

informalisering)• Confessietechnieken en biechtstoelprocedures

Maar ook…

• Doorwerken tot je 67 (in NL)• Werken voor je uitkering• `correcte´ kleding/gedrag tijdens sollicitaties,

anders gekort op je uitkering• Dag en nacht beschikbaar zijn• …..

Implicaties van dit gulzige instituut

De Nederlandse politie

Antropologisch onderzoek tussen 2007 en 2013

Loopbaanreconstructie hoofdagent Fahim 2007-2013

Fahim

Autobiografische notities (journaal dat hij enkele jaren bijhield):

“Ik dacht dat integriteit, fairplay, eerlijk- en oprechtheid hoog in het vaandel stonden bij de politie, maar dat is volgens mij ver te zoeken. Er heerst een

sfeer van vriendjespolitiek. Collega’s worden met bosjes bevorderd om bepaalde functies in te vullen. Als ik er naar vraag dan kan er niets. Ik voel mij op dit moment niet serieus genomen, beledigd, en voel dat ik aan het

lijntje gehouden word. Ik heb geen vertrouwen meer in de politieorganisatie en krijg het gevoel dat ik weggepest word ”

Fahim: Persoonlijk Ontwikkelingsplan (POP)

– Vermeend machtsvacuüm (horizontalisering; win-win?; iedereen heeft baat bij jouw ontwikkeling)

– Afwentelen van ontwikkelingslasten op schouders werknemer; jij toont initiatief (rugzakje)

– Persoonlijkheidscultus; gericht op persoonskenmerken/identiteit/persoonlijkheid

– Ontbureaucratisering (sine ira et studio principe overboord)

– Expansie subjectieve beslissingsruimte v/d baas– Culture of accent / narcissism of minor differences

Fahim: Openhaard gesprek• Openhaardgesprek met districtchef

- psychoprofielen: initiatiefvol, ondernemend, flexibel, “bruisend”

- Confessietechnieken - Verregaande consequenties: empowerment cursus

(“we vechten niet tegen racisme; we maken de geracialiseerde weerbaar” inversie!)

- Psychologisering van sociale fenomenen (terughoudendheid voortkomend uit onzekerheid en uitsluiting)

Fahim: autobiografische imperatief• Crisis: gelijktijdig verzet en conformisme

• Quote uit POP: “Niet te bescheiden opstellen en meer op de voorgrond treden. Extroverter opstellen. Dat neemt de indruk weg dat ik misschien sommige dingen niet durf te zeggen. Mezelf niet wegcijferen en meer voor mijzelf opkomen”.

• Catastrofale effecten: cursus eerwraak aan 80 collega’s

Terug naar Lewis A. Coser

• Coser’s voorbeelden zijn eeuwen oud• Psychotechnieken vaak geassocieerd met

modernisering van arbeid;• Maar feitelijk gaat het hier om een zeer

geavanceerde regressie; reactionair!