ICT en leren: weten waarom en waartoe.

1

Katrien Bernaerts katrien.bernaerts@pov.be

Bram Bruggeman bram.bruggeman@pov.be

1 Couros, Alec Valintino. "Examining the open movement: Possibilities and implications for education." Dec. 2006.

1

1. ICT en leren

Technologie treft onderwijs in de kern2

Technologie verandert het onderwijs. Steeds meer cursisten en leerlingen hebben toegang tot

een computer. Er is niet alleen sprake van een onvoorstelbare toename van informatie, maar

ook van een onvoorstelbare toename van de toegankelijkheid daarvan via informatie- en

communicatietechnologie. Dit treft het onderwijs in de kern. Of die kern nu bestaat uit kennis,

opdrachten, de docent, de lerende, de organisatie of de cultuur.

Nog niet beseft elke leraar dat door deze technologie alles in het onderwijs aan het schuiven

gaat. Niet alleen hoe er geleerd wordt, maar ook wat er wordt geleerd. Niet alleen de

programma’s gaan schuiven, ook de cursisten zijn onderhevig aan deze veranderingen. Niet

alleen de docenten en de schoolleiding, ook de volledige organisatie die we school noemen of

universiteit. En wie ook gaat schuiven zijn de uitgevers van schoolboeken, de ontwerpers van

cursussen en leeromgevingen, de begeleiders van scholen, de lerarenopleiders, de

beleidsmakers. ICT dwingt hen te bedenken wat ze eigenlijk ‘in de kern’ aan het doen zijn.

Je eigen visie op onderwijs vormen is dus essentieel. Want alle onderzoek wijst in de volgende

richting: de sleutel ligt in handen van de leerkracht. Het is de leerkracht die ICT effectief maakt, en niet omgekeerd.

2 Mirande M. (2000). Stilstaan bij een haastig medium. p. 11-12.2

Wat hebben we in het informatietijdperk werkelijk nodig en wat vermag het onderwijs daaraan

bij te dragen? Volgens Mirande lijken vier accenten in toenemende mate van belang:3

Wat betekent technologie voor het leren en voor leraren?4

Door de oogwimpers bekeken zijn er drie belangrijke consequenties voor de manier waarop

geleerd zal gaan worden, die een revolutionaire verandering inhouden ten opzichte van het

‘traditioneel’, boekgestuurde curriculum (lineair, éénrichting, gestandaardiseerd, tegen

standaard normen getoetst):

1. Vrijheid

Dit is de belangrijkste consequentie (Martens, 2011). De ICT-revolutie zal cursisten de vrijheid

geven om datgene op te zoeken en te bestuderen wat ze zelf willen weten. Met

nieuwsgierigheid als belangrijkste drijfveer.

Waar en wanneer ze dat willen (‘ubiquitous’ leren). Daar waar de boekdrukkunst een

onderwijsvorm met zich meebracht die sterk gestandaardiseerd en daarmee verplichtend was

(dezelfde ‘cursus’ waar iedereen doorheen moet), zal deze standaardisatie onvermijdelijk

afnemen. Dat kan een verrijking worden, waar onderwijshervormers al lang van dromen. 3 Mirande M. (2000). Stilstaan bij een haastig medium. p.15.

4 Martens R. (2011). Waarom ICT de sleutel tot beter onderwijs is. OnderwijsInnovatie – nummer 4,

december 2011, p.11-133

Informatietijdperk

Leren, niet voor school, maar

voor leven in de global village

Het delen van kennis en

inzichten met anderen

Reflecteren, aandacht voor langzaamheid

Het vinden van een eigen weg, door selectief

te zijn

Iedereen die les geeft droomt ervan dat cursisten en leerlingen oprecht geïnteresseerd zijn. Het

vergroten van de keuzevrijheid vergroot simpelweg in belangrijke mate de kans dat een cursist

datgene onder ogen krijgt dat hij echt interessant vindt.

2. Samenwerking

ICT en mobiele technologie maken het mogelijk veel meer samenwerking op te zetten tussen

cursisten, waarbij de traditionele grenzen van klas of school beginnen vervagen. Ook maken ze

andere samenwerkingsverbanden mogelijk. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het gebruik van

leeropdrachten uit echte bedrijven die voor cursisten zeer motiverend blijken te zijn.

3. Competentie

Standaardisatie (1 cursus voor alle cursisten) leidt vaak tot ongewilde onderlinge vergelijkingen.

Uit motivatieonderzoek is bekend dat het werken met personal goals veel motiverender is dan

het werken met normenscores of afzetten tegen groepscores. Cursisten en leerlingen worden

dan dus niet met een normscore of met de groep vergeleken, maar worden vooral afgezet tegen

hun eigen mogelijkheden, interesses en groei, met ‘zelfsturend’ materiaal.

Een flexibele elektronische leeromgeving kan veel meer rekening houden met de unieke

ontwikkeling van een cursist. Het onderwijsmodel wordt dan precies aangepast aan wat de

cursist op een bepaald moment nodig heeft. Een cursist wordt minder in een standaard mal

geperst en krijgt daardoor een groter gevoel van competentie en betrokkenheid.

4

2. ICT en de leerkracht

De leraar heeft ongeveer voor 30% rechtstreeks impact op het leerrendement van een leerder.

Bron afbeelding: Pedro De Bruyckere

http://www.slideshare.net/thebandb/verandering-in-het-onderwijs-en-het-belang-van-de-leerkracht

“Onderwijsvernieuwing zonder dat leraren die zien zitten is gedoemd tot mislukken.”

Rob Martens

“To live, learn, and work successfully in an increasingly complex, information-rich and

knowledgebase society, students and teachers must utilize technology effectively.”

Abdul Waheed Khan, UNESCO

5

6