«Iedere leraar een taalleraar» Waarom? Wat? Hoe?homepages.vub.ac.be/~estruys/Microsoft PowerPoint...

« Iedere leraar een taalleraar »Waarom? Wat? Hoe?Esli Struys ([email protected])

Projectmedewerker taalbeleid IDLO

CVO Brussel, 7 december 2009

07-12-2009 2

"Iedere leraar een taalleraar" Waarom? Wat? Hoe?

Pag.

Elke leraar is een taalleraar!

Ik heb drie prioriteiten in verband met gelijkekansen: taal, taal en taal.

(Frank Vandenbroucke in Klasse)

De lat hoog voor talen in iedere school. Goed voor de sterken, sterk voor de zwakken. (Talenbeleidsnota, 2007)

Elke leraar moet reeds van in de initiële lerarenopleiding worden voorbereid op het omgaan met anderstalige leerlingen in de klas.

(Talenbeleidsnota, 2007, p. 16)

07-12-2009 3


Pag.

Taal tot derde macht in SLO

• Taal in curriculum• DC/A, P, O, S & Communicatie & overleg

• Taal in stage• Beoordelingsformulier ‘Taalontwikkelend werken’

• Begeleiding taalzwakkere studenten• Samenwerking binnen BEO tussen VUB (IDLO), EhB & CVO Elishout (SLO)

07-12-2009 4


Pag.

« Iedere leraar een taalleraar »Waarom?

Gemeenschapsonderwijs

22%

28%21%

29%homogeenNederlandstalig aandeel

taalgemengd aandeel

homogeen Franstaligaandeel

homogeen Anderstaligaandeel

07-12-2009 5


Pag.


37467504OESO-gem

103450553VlaanderenWISK

48450498OESO-gem

133399532VlaanderenLEZ

59448506OESO-gem

109429538VlaanderenWET

ANDERSTALIGENMOEDERTAAL-

SPREKERS

PRESTATIE-

VERSCHILLEN

TUSSEN BEIDE

GROEPEN

GEMIDDELDE PRESTATIE VAN

Bron: http://www.ond.vlaanderen.be/publicaties/eDocs/pdf/309.pdf

07-12-2009 6


Pag.


60%98%98%overgang lager >

secundair

13%60%80%overgang kleuter >

lager

VlaamsMarokkaansTurksBron: Steunpunt

NT2, 1996

“Zou er verder wel veel veranderd zijn met betrekking tot de vaststellingen die het Steunpunt NT2 in 1996 deed?”

07-12-2009 7


Pag.


-Toegankelijke taal als een maatschappelijke bekommernis

– « Eenvoudig en zorgvuldig gebruik van het Nederlands »(Balkenende IV, regeerakkoord)

– “A bill to enhance citizen access to Government information and services by establishing plain language as the standard style of Government documents”(Wetsvoorstel Barack Obama, 2007)

– Juridische sector, academische wereld

– Onderwijs?

07-12-2009 8


Pag.

« Iedere leraar een taalleraar »Wat?

• Werkvorm: Bekend – benieuwd – bewaard

• Doel: voorkennis activeren / nieuwsgierig maken

• Wat weet je al over het onderwerp (bekend)?• Formuleer vragen over wat je niet weet (benieuwd).

• Na afloop ga je na wat je te weten bent gekomen (bewaard).

07-12-2009 9


Pag.

« Iedere leraar een taalleraar »Enkele misverstanden.

• De vakleraar is geen leraar Nederlands• De vakleraar houdt zich niet bezig met taalbeschouwing, d.w.z. spelling (d/t, …) & grammatica (de nominale constituent, …)

• De vakleraar heeft wel aandacht voor de vaktaalvaardigheid (Hoe zeggen wij het eigenlijk? Hoe wijkt dat af van hoe mijn leerlingen het zouden zeggen?)

• De vakleraar laat zijn leerlingen luisteren, spreken, lezen en schrijven in de vaktaal.

07-12-2009 10


Pag.

Essentiële voorwaarde (1)

Om de leerlingen vaktaalvaardig te maken, moet je hen laten spreken en schrijven in de vaktaal.

Dit bereik je enkel door hen te motiveren en te prikkelen.

Hoe doe je dat?

Door de vaktaal aan te bieden in zinvolle, herkenbare contexten.

07-12-2009 11


Pag.

Essentiële voorwaarde (2)

Door taalsteun aan te bieden voorzie je als leerkracht in steigers en ladders om een hoog vaktaalniveau te bereiken.

07-12-2009 12


Pag.

Iedere leraar een taalleraar!Wat?

Taalgericht vakonderwijs is te omschrijven alscontextrijk onderwijs, vol

interactie en met taalsteun .

Bron: http://www.taalgerichtvakonderwijs.nl/

07-12-2009 13


Pag.

Ingrediënten toevoegen naar eigen « smaak »

07-12-2009 14


Pag.

Attitudes van de taalgerichte leerkracht

Zij/hij kijkt met een kritisch oog naar:

-het eigen taalgebruik

-het eigen lesmateriaal (handboeken, toetsen, …)

-de eindtermen van het vak

07-12-2009 15


Pag.

Mythes rond taalgericht vakonderwijs

• Door taalgericht lesgeven daalt het vakniveau• Is het niveau hoger als leerlingen enkel kunnen reproduceren wat wordt aangeboden?

• Door taalgericht lesgeven heb je geen tijd meer over om je programma af te werken• Maar heeft dat wel zin als niemand er iets van begrijpt? En wat denkt de inspectie hiervan?

• Taalgericht lesgeven betekent oeverloos vergaderen met collega’s• Taalgericht vakonderwijs is taalbeleid op ‘micro’niveau. In principe kun je er dus als individuele leerkracht mee aan de slag.

07-12-2009 16


Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Plaatst de leerstof in een voor de leerlingen herkenbaar kader

Maar wat is een herkenbaar kader?

I E SGOOL I A’PEN WRD ER O 1 WK 4200 LTR COLA SLD. ED WRDT E 100 LTR M VERKOCHT TTP. DE WLL WL WTN HM COLA T LLN DRNKN O 3DAG?(Bron: Nascholing Taalbeleid & Wetenschappen, Els Sas)

"We moeten gaan naar een level playing field voorwat de facts en de figures betreft."(Bron: Kris Peeters in www.deredactie.be)

Contexten veranderen!

07-12-2009 17


Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Plaatst de leerstof in een voor de leerlingen herkenbaar kader

Ik breng context aan dus ik verbind

mijn les met

de

lessenreeksactualiteit

voorkennis

leerlingen

andere

vakken (?)

…

leefwereld

vorige les

jaarplanning

07-12-2009 18


Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Vraagt leerlingen naar voor-beelden en ervaringen uit hun leefwereld

-Thuiscontext of alledaagse context binnen de klasmuren brengen

-Verhoogt motivatie en betrokkenheid

-Bouwen van thuis- naar schooltaal

07-12-2009 19


Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Inventariseert alledaagse en vakspecifieke voorkennis

-Kan zowel mondeling (brainstorm) als schriftelijk (conceptmap, mindmap, woordspin en dergelijke)

Je schrijft vijf minuten lang over volgende vragen:

Welke taalproblemen denk ik dat mijn leerlingen tegenkomen wanneer ik les geef? Hoe speel ik daarop in?

07-12-2009 20


Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Inventariseert alledaagse en vakspecifieke voorkennis

07-12-2009 21


Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Voorziet lesmaterialen die verschillende zintuigen stimuleren

-Prikkelt verschillende delen van het brein

-Differentiatie leerstijlen: visueel, auditorisch, tactiel, kinesthetisch

07-12-2009 22


Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Maakt bij aanvang de lesstructuur, les- en vaktaaldoelen duidelijk

-Lesstructuur op bord als ondersteuning

-Leren leren

-Kan ook visueel door middel van schema’s, bijv. conceptmap.

07-12-2009 23


Pag.

Zin In De LeS

ZINtuigen stimuleren INventariseren wat leerlingen al weten DEnkvragen stellen LEefwereld erbij betrekken Schema’s inzetten

Context

Interactie

Taalsteun

07-12-2009 24


Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Bevordert leerstofgerelateerde interactie tussen leerlingen

07-12-2009 25


Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Bevordert samenwerkend leren door goed gekozen werken groeperingsvormen

•Uitleg van medeleerling wordt gemakkelijker aanvaard en begrepen (herkenbaar kader)

•Samenwerken bevordert de taakuitvoering

•Ontwikkeling van sociale vaardigheden

•Vakspecifieke & vakoverschrijdende eindtermen

07-12-2009 26


Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Bevordert samenwerkend leren door goed gekozen werken groeperingsvormen

•Check in duo’s

•Carrousel

•De lijn

•Placemat

•Genummerde hoofden

•Verdeelde informatie / informatiekloof

•Werken met rollenBron: Site Steunpunt GOK

Enkele voorwaarden

1. Positieve wederzijdse afhankelijkheid

2. Individuele aanspreekbaarheid

3. Directe interactie

4. Sociale vaardigheden

5. Aandacht voor groepsprocessen

07-12-2009 27


Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Stelt open denkvragen

0%

20%

40%

60%

80%

100%

-60%: vragen gericht op reproduceren van feiten

-20%: vragen die vereisen dat de leerling zelfstandig nadenkt

-20%: vragen die betrekking hebben op de gang van zaken

07-12-2009 28


Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Geeft de leerlingen de kans de betekenis van vaktaal zelf te ontdekken (betekenis-onderhandeling)

-Term uit het tweedetaalleren

-Woordenschat verwerven is geen eenrichtingsverkeer

-Je verwerft nieuwe woorden door ze zelf te gebruiken

-Door interactie leer je leerlingen zelf het begrip af te bakenen en de betekenis te laten construeren

-Door betekenisonderhandeling worden nieuwe begrippen gemakkelijker in nieuwe contexten gebruikt (sluit aan bij wetenschappelijke methode)

07-12-2009 29


Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Geeft constructieve en verhelderende feedback bij foute of onvolledige vaktaaluitingen

•Bevestigende feedback bij goed antwoord

•Verhelderende feedback bij een vaag of onvolledig antwoord: doorvragen of doorspelen

•Verbeterende feedback bij een vaag, onvolledig of een fout antwoord

•Positief corrigerend

•Aanwijzingen-gevend

•Zelfbeoordeling-stimulerend

07-12-2009 30


Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Differentiatie

Woorden

Teksten & geschreven instructies

Verwerking

Past zijn taalgebruik aan het niveau van zijn leerlingen aan

Vroeger Ik eis van de leraar dat hij zich niet inleeft in het kind, dat hij niet daalt. Ik eis van het kind dat het zich inleeft in de leraar, dat het klimt. Ik eis dat het zich inleeft in tien leraren. Ik eis dat het tienmaal gehoorzaamheid zal kennen, tienmaal tucht, dat het door tien volwassenen zal worden getuchtigd.

(Uit: F. Bordewijk, Bint, p. 86-87).

Nu Begrijpelijke input (inputhypothese van Krashen)

07-12-2009 31


Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Differentiatie

Woorden


Verwerking

Biedt taalzwakkere leerlingen taalhulpmiddelen aan (spreekhulp, schrijfkaders …)

Waarom schrijfkaders?

1. Writers’ block

2. Spreken op papier

3. Verbindingswoorden leren

4. Inoefenen tekststructuren

Schrijfkaders zijn een optionele steun!

07-12-2009 32


Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Differentiatie

Woorden


Verwerking

Visualiseert de samenhang tussen kernbegrippen, bijvoorbeeld met behulp van schema’s

Associatief

Conceptueel

Hiërarchisch

07-12-2009 33


Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Differentiatie

Woorden


Verwerking

Vraagt leerlingen aan het einde van de les kernbegrippen en hun samenhang in eigen woorden uit te leggen

Maar: Wat doen weekdieren in het weekend?

De weekdieren of mollusken zijnongewervelde dierenmet een week lichaam en een

uitwendig kalkskelet.

07-12-2009 34


Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Differentiatie

Woorden


Verwerking

Controleert het begrip van laagfrequente en meerzinnige woorden

•Meerzinnige woorden of de zogenaamde ‘valse vrienden’ vormen altijd een probleem bij tweedetaalleerders.

•Sind Sie satt?

•Hetzelfde geldt voor vaktalen.

•Bekken (biologie) >< bekken (aardrijkskunde)

•Legende (Nederlands) >< legende (aardrijkskunde)

•Suikers (chemie) >< suiker (thuistaal)

07-12-2009 35


Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Differentiatie

Woorden


Verwerking

Biedt strategieën aan om zelfstandig (of in groep) betekenis van moeilijke woorden te achterhalen

Voorbeelden zijn: • de context; • de voorkennis van taal en wereld;• de principes van woordvorming(afleiding, samenstelling, kennis van vreemde talen); • betekenisonderhandeling;• het woordenboek.

Hoe verklaar je weekdier? Vazalstaat?

07-12-2009 36


Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Differentiatie

Woorden


Verwerking

Werkt met toegankelijk tekstmateriaal & geschreven instructies

•Deel de tekst in alinea’s die niet te lang zijn. Geef elke alinea een kopje.

•Knip onnodig lange zinnen in tweeën.

•Maar maak teksten niet te kort en te compact. Voorzie veel voorbeelden.

•Vakinhoud blijft centraal. Kernbegrippen en logische relaties ertussen zijn het belangrijkste.

•Voeg schema’s, afbeeldingen en grafieken toe.

•Voeg een verklarende woordenlijst toe.

07-12-2009 37


Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Differentiatie

Woorden


Verwerking

Werkt met toegankelijk tekstmateriaal & geschreven instructies

07-12-2009 38


Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Differentiatie

Woorden


Verwerking

Maakt leerlingen attent op de vormgeving van gebruikte tekst

KijkenKijk naar de buitenkant.

Let op:De titel

De tussenkopjesDe plaatjes

Anders gedrukte woorden

Meestal is elk hoofdstuk in een handboek op dezelfde manier gestructureerd. Wijs de leerlingen hierop.

07-12-2009 39


Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Differentiatie

Woorden


Verwerking

Geeft heldere toelichting bij geschreven instructies en/of opdrachten rond teksten en de verbonden leesstrategie

Laat de leerlingen werken met leesstrategieën, met name:

-globaal, verkennend of scannend lezen-intensief lezen-zoekend of gericht lezen-studerend of aandachtig lezen.

07-12-2009 40


Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Differentiatie

Woorden


Verwerking

Geeft heldere toelichting bij geschreven instructies en/of opdrachten rond teksten en de verbonden leesstrategie

Na een volledige instructie voor zelf werken weten de leerlingen:

(1)wat ze moeten doen;(2)hoe ze het moeten doen;(3)met wie ze mogen of moeten samenwerken(4)bij wie en wanneer ze hulp kunnen krijgen(5)hoeveel tijd ze voor de opdracht krijgen(6)wat er met het resultaat van de opdracht gebeurt, hoe de opdracht besproken (en geëvalueerd) wordt

(7)wat ze moeten doen als ze eerder met de opdracht klaar zijn dan de andere groepen in de klas.

Bron: Ebbens, Ettekoven, & Van Rooijen, 1997, p. 71-72 (uit Dertien doelen in een dozijn)

07-12-2009 41


Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Differentiatie

Woorden


Verwerking

Voorziet mondelinge en schriftelijke verwerkingsvormen die een rijk en creatief vaktaalgebruik stimuleren

•Microthema

•Schrijven voor leken

•Persbericht

•Stellingen

•Leeslogboek

07-12-2009 42


Pag.

Bedankt voor uw aandacht!!

[email protected]

http://homepages.vub.ac.be/~estruys

07-12-2009 43


Pag.

Bronnen

Eerde, D. van et al. (2006). Kijkwijzer voor taalgericht vakonderwijs. Enschede: SLO.

Hajer, M., Meestringa, T. (2009). Handboek Taalgericht vakonderwijs. Bussum: Coutinho.

Laan, E. van der, & Meestringa, T. (2001). Bronnenboek Taalgericht vakonderwijs. Enschede: SLO.

Paus, H., Rymenans, R., & Van Gorp, K. (2006). Dertien doelen in een dozijn. Een Referentiekader voor taalcompetenties van leraren in Nederland en Vlaanderen. Den Haag: Nederlandse Taalunie.

http://www.steunpuntgok.be/secundair_onderwijs/materiaal/lesmateriaal/

«Iedere leraar een taalleraar» Waarom? Wat? Hoe?homepages.vub.ac.be/~estruys/Microsoft PowerPoint...

Documents

Transcript of «Iedere leraar een taalleraar» Waarom? Wat? Hoe?homepages.vub.ac.be/~estruys/Microsoft PowerPoint...