«Iedere leraar een taalleraar» Waarom? Wat? Hoe?homepages.vub.ac.be/~estruys/EhB...

30
« Iedere leraar een taalleraar » Waarom? Wat? Hoe? Esli Struys ([email protected]) Projectmedewerker taalbeleid IDLO Erasmushogeschool Brussel, 16 december 2009

Transcript of «Iedere leraar een taalleraar» Waarom? Wat? Hoe?homepages.vub.ac.be/~estruys/EhB...

« Iedere leraar een taalleraar »Waarom? Wat? Hoe?Esli Struys ([email protected])

Projectmedewerker taalbeleid IDLO

Erasmushogeschool Brussel, 16 december 2009

07-12-2009 2

"Iedere leraar een taalleraar" Waarom? Wat? Hoe?

Pag.

Elke leraar is een taalleraar!

Ik heb drie prioriteiten in verband met gelijkekansen: taal, taal en taal.

(Frank Vandenbroucke in Klasse)

De lat hoog voor talen in iedere school. Goed voor de sterken, sterk voor de zwakken. (Talenbeleidsnota, 2007)

Elke leraar moet reeds van in de initiële lerarenopleiding worden voorbereid op het omgaan met anderstalige leerlingen in de klas.

(Talenbeleidsnota, 2007, p. 16)

07-12-2009 3

"Iedere leraar een taalleraar" Waarom? Wat? Hoe?

Pag.

Taal tot derde macht (BEO)

• Taal in curriculum• Vakdidactische opleidingsonderdelen

• Taal in de grootstedelijke context

• Taal in stage• Beoordelingsformulier ‘Taalontwikkelend werken’

• Begeleiding taalzwakkere studenten• Samenwerking binnen BEO tussen VUB (IDLO) en EhB (Bachelor Sec Ond)

07-12-2009 4

"Iedere leraar een taalleraar" Waarom? Wat? Hoe?

Pag.

Taal tot de derde macht (BEO)

Doelstellingen ministerie

1. Integratie taalgericht lesgeven in curriculum, nl. didactische opleidingsonderdelen.

2. Taalgericht lesgeven als evaluatiecriterium stage.

Maar wat is taalgericht lesgeven nu eigenlijk?

07-12-2009 5

"Iedere leraar een taalleraar" Waarom? Wat? Hoe?

Pag.

« Iedere leraar een taalleraar »Enkele misverstanden.

• De vakleraar is geen leraar Nederlands• De vakleraar houdt zich niet bezig met

taalbeschouwing, d.w.z. spelling (d/t, …) & grammatica (de nominale constituent, …)

• De vakleraar heeft wel aandacht voor de vaktaalvaardigheid (Hoe zeggen wij het eigenlijk? Hoe wijkt dat af van hoe mijn leerlingen het zouden zeggen?)

• De vakleraar laat zijn leerlingen luisteren, spreken, lezen en schrijven in de vaktaal.

07-12-2009 6

"Iedere leraar een taalleraar" Waarom? Wat? Hoe?

Pag.

Essentiële voorwaarde (1)

Leerlingen laten spreken en schrijven in de vaktaal bereik je enkel door hen te motiveren en te prikkelen.

Hoe doe je dat?

Door de vaktaal aan te bieden in zinvolle, herkenbare contexten.

07-12-2009 7

"Iedere leraar een taalleraar" Waarom? Wat? Hoe?

Pag.

Essentiële voorwaarde (2)

Door taalsteun aan te bieden voorzie je als leerkracht in steigers en ladders om een hoog vaktaalniveau te bereiken.

07-12-2009 8

"Iedere leraar een taalleraar" Waarom? Wat? Hoe?

Pag.

Iedere leraar een taalleraar!Wat?

Taalgericht vakonderwijs is dus te omschrijven alscontextrijk onderwijs, vol

interactie en met taalsteun .

Bron: http://www.taalgerichtvakonderwijs.nl/

07-12-2009 9

"Iedere leraar een taalleraar" Waarom? Wat? Hoe?

Pag.

Ingrediënten toevoegen naar eigen « smaak »

07-12-2009 10

"Iedere leraar een taalleraar" Waarom? Wat? Hoe?

Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Plaatst de leerstof in een voor de leerlingen herkenbaar kader

Vraagt leerlingen naar voorbeelden en ervaringen uit hun leefwereld

Inventariseert alledaagse en vakspecifieke voorkennis

Voorziet lesmaterialen die verschillende zintuigen stimuleren

Maakt bij aanvang de lesstructuur, les- en vaktaaldoelen duidelijk

07-12-2009 11

"Iedere leraar een taalleraar" Waarom? Wat? Hoe?

Pag.

Zin In De LeS

ZINtuigen stimuleren INventariseren wat

leerlingen al weten DEnkvragen stellen LEefwereld erbij

betrekken Schema’s inzetten

Context

Interactie

Taalsteun

07-12-2009 12

"Iedere leraar een taalleraar" Waarom? Wat? Hoe?

Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Plaatst de leerstof in een voor de leerlingen herkenbaar kader

Ik breng context aan dus ik verbind

mijn les met

de

lessenreeksactualiteit

voorkennis

leerlingen

andere

vakken (?)

leefwereld

vorige les

jaarplanning

07-12-2009 13

"Iedere leraar een taalleraar" Waarom? Wat? Hoe?

Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Vraagt leerlingen naar voor-beelden en ervaringen uit hun leefwereld

07-12-2009 14

"Iedere leraar een taalleraar" Waarom? Wat? Hoe?

Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Inventariseert alledaagse en vakspecifieke voorkennis

07-12-2009 15

"Iedere leraar een taalleraar" Waarom? Wat? Hoe?

Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Maakt bij aanvang de lesstructuur, les- en vaktaaldoelen duidelijk

Voorziet lesmaterialen die verschillende zintuigen stimuleren

07-12-2009 16

"Iedere leraar een taalleraar" Waarom? Wat? Hoe?

Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Bevordert samenwerkend leren door goed gekozen werk- en groeperingsvormen

Bevordert leerstofgerelateerde interactie tussen leerlingen

Stelt open denkvragen

Geeft de leerlingen de kans de betekenis van vaktaal zelf te ontdekken (betekenis-onderhandeling)

Geeft constructieve en verhelderende feedback bij foute of onvolledige vaktaaluitingen

07-12-2009 17

"Iedere leraar een taalleraar" Waarom? Wat? Hoe?

Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Bevordert leerstofgerelateerde interactie tussen leerlingen

07-12-2009 18

"Iedere leraar een taalleraar" Waarom? Wat? Hoe?

Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Bevordert samenwerkend leren door goed gekozen werk- en groeperingsvormen

-klas in 2 groepen

-groep 1 evalueert werkvormen

-groep 2 matcht naam werkvorm met beschrijving

-groep 2 legt groep 1 werkvormen uit die ze niet kennen

07-12-2009 19

"Iedere leraar een taalleraar" Waarom? Wat? Hoe?

Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Stelt open denkvragen

Geeft de leerlingen de kans de betekenis van vaktaal zelf te ontdekken (betekenis-onderhandeling)

-Woordenschat verwerven is geen eenrichtingsverkeer

-Je verwerft nieuwe woorden door ze zelf te gebruiken

-Door interactie leer je leerlingen zelf het begrip af te bakenen en de betekenis te laten construeren

07-12-2009 20

"Iedere leraar een taalleraar" Waarom? Wat? Hoe?

Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Geeft constructieve en verhelderende feedback bij foute of onvolledige vaktaaluitingen

•Verhelderende feedback bij een vaag of onvolledig antwoord: doorvragen of doorspelen (‘Wat bedoel je daarmee?’ ‘Waarom denk je dat?’)

•Verbeterende feedback bij een vaag, onvolledig of een fout antwoord

•Positief corrigerend

‘Wat is de hoek bij A?’; ‘Klein’; ‘Ja, het is een scherpe hoek’

•Aanwijzingengevend

•Zelfbeoordelingstimulerend

07-12-2009 21

"Iedere leraar een taalleraar" Waarom? Wat? Hoe?

Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Differentiatie

Woorden

Teksten & geschreven instructies

Verwerking

Past zijn taalgebruik aan het niveau van zijn leerlingen aan

Biedt taalzwakkere leerlingen taalhulpmiddelen aan (spreekhulp, schrijfkaders …)

Waarom schrijfkaders?

1. Writer’s block

2. Spreken op papier

3. Verbindingswoorden leren

4. Inoefenen tekststructuren

07-12-2009 22

"Iedere leraar een taalleraar" Waarom? Wat? Hoe?

Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Differentiatie

Woorden

Teksten & geschreven instructies

Verwerking

Visualiseert de samenhang tussen kernbegrippen, bijvoorbeeld met behulp van schema’s

Vraagt leerlingen aan het einde van de les kernbegrippen en hun samenhang in eigen woorden uit te leggen

Controleert het begrip van laagfrequente en meerzinnige woorden

Biedt strategieën aan om zelfstandig (of in groep) betekenis van moeilijke woorden te achterhalen

07-12-2009 23

"Iedere leraar een taalleraar" Waarom? Wat? Hoe?

Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Differentiatie

Woorden

Teksten & geschreven instructies

Verwerking

Visualiseert de samenhang tussen kernbegrippen, bijvoorbeeld met behulp van schema’s

Associatief

Conceptueel

Hiërarchisch

07-12-2009 24

"Iedere leraar een taalleraar" Waarom? Wat? Hoe?

Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Differentiatie

Woorden

Teksten & geschreven instructies

Verwerking

Vraagt leerlingen aan het einde van de les kernbegrippen en hun samenhang in eigen woorden uit te leggen

Maar: Wat doen weekdieren in het weekend?

De weekdieren of mollusken zijnongewervelde dierenmet een week lichaam en een

uitwendig kalkskelet.

07-12-2009 25

"Iedere leraar een taalleraar" Waarom? Wat? Hoe?

Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Differentiatie

Woorden

Teksten & geschreven instructies

Verwerking

Controleert het begrip van laagfrequente en meerzinnige woorden

•De zogenaamde ‘valse vrienden’ (sind Sie satt?)

•Ook in vaktalen.

•Bekken (bio) >< bekken (aardrijkskunde)

•Legende (Ndl) >< legende (aardrijkskunde)

Biedt strategieën aan om zelfstandig (of in groep) betekenis van moeilijke woorden te achterhalen

07-12-2009 26

"Iedere leraar een taalleraar" Waarom? Wat? Hoe?

Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Differentiatie

Woorden

Teksten & geschreven instructies

Verwerking

Werkt met toegankelijk tekstmateriaal & geschreven instructies

Maakt leerlingen attent op de vormgeving van gebruikte tekst

Geeft heldere toelichting bij geschreven instructies en/of opdrachten rond teksten en de verbonden leesstrategie

07-12-2009 27

"Iedere leraar een taalleraar" Waarom? Wat? Hoe?

Pag.

Context

Interactie

Taalsteun

Differentiatie

Woorden

Teksten & geschreven instructies

Verwerking

Voorziet mondelinge en schriftelijke verwerkingsvormen die een rijk en creatief vaktaalgebruik stimuleren

•Microthema

•Schrijven voor leken

•Persbericht

•Taalspellen met didactische meerwaarde

•Oefening

07-12-2009 28

"Iedere leraar een taalleraar" Waarom? Wat? Hoe?

Pag.

Uitspraken over taalgericht vakonderwijs

• Door taalgericht lesgeven daalt het vakniveau• Is het niveau hoger als leerlingen enkel kunnen reproduceren watwordt aangeboden?

• Door taalgericht lesgeven heb je geen tijd meer over om je programma af te werken• Maar heeft dat wel zin als niemand er iets van begrijpt? En wat denkt de inspectie hiervan?

• Taalgericht lesgeven betekent oeverloos vergaderen met collega’s• Taalgericht vakonderwijs is taalbeleid op ‘micro’niveau. In principe kun je er dus als individuele leerkracht mee aan de slag.

• Taalgericht lesgeven is niet mogelijk in het Brussels beroepsonderwijs.

07-12-2009 29

"Iedere leraar een taalleraar" Waarom? Wat? Hoe?

Pag.

Bedankt voor uw aandacht!!

[email protected]

http://homepages.vub.ac.be/~estruys

07-12-2009 30

"Iedere leraar een taalleraar" Waarom? Wat? Hoe?

Pag.

Bronnen

Eerde, D. van et al. (2006). Kijkwijzer voor taalgericht vakonderwijs. Enschede: SLO.

Hajer, M., Meestringa, T. (2009). Handboek Taalgericht vakonderwijs. Bussum: Coutinho.

Laan, E. van der, & Meestringa, T. (2001). Bronnenboek Taalgericht vakonderwijs. Enschede: SLO.

Paus, H., Rymenans, R., & Van Gorp, K. (2006). Dertien doelen in een dozijn. Een Referentiekader voor taalcompetenties van leraren in Nederland en Vlaanderen. Den Haag: Nederlandse Taalunie.

http://www.steunpuntgok.be/secundair_onderwijs/materiaal/lesmateriaal/