Weten Wat Werkt en Waarom

Wetenschappelijk tijdschrift over opbrengsten en werking van ict in het onderwijs

Jaargang 3, nummer 4 december 2014

4W: Weten Wat Werkt en Waarom

4W is een wetenschappelijke uitgave van Kennisnet.

4W staat voor Weten Wat Werkt en Waarom en

publiceert artikelen over opbrengsten en werking van

ict-toepassingen in het onderwijs. Het gaat niet alleen

om toepassingen van ict bij didactisch handelen, maar

ook om toepassingen in de schoolorganisatie en voor

professionalisering. De artikelen helpen professionals in

het onderwijs een onderbouwde afweging te maken of

inzet van een ict-toepassing adequaat en kansrijk is.

Jaargang 3, nummer 4 december 2014

In dit nummer:

Cyberpesten: hoeveel komt het voor en wat kunnen

scholen ertegen doen?

Joris Van Ouytsel, Heidi Vandebosch, Michel Walrave

& Koen Ponnet

Effecten van learning analytics bij computerondersteund

samenwerkend leren

Anouschka van Leeuwen, Jeroen Janssen & Gijsbert Erkens

Blended learning effectiever met regelmatig online toetsen

Ingrid Spanjers, Karen Knings, Jimmie Leppink

& Jeroen van Merrinboer

Cognitieve balans: wat is het en hoe kan het onderwijs

erop inspelen?

Mirjam Bloemendaal, Lieneke Janssen, Verena Ly & Joost Wegman

Rekenvaardigheden verbeteren met adaptief ict-programma

Carla Haelermans & Joris Ghysels

Technisch lezen oefenen met een adaptieve leesapp

Linda de Leeuw, Marco van de Ven, Marjolijn van

Weerdenburg, Adam Lobel & Esther Steenbeek-Planting

42 0 1 4

Jaargang 3, numm

er 4 december 2014

Technisch lezen oefenen met een adaptieve leesapp

Linda de Leeuw, Marco van de Ven, Marjolijn van Weerdenburg,

Adam Lobel & Esther Steenbeek-Planting

Rekenvaardigheden verbeteren met adaptief ict-programma

Carla Haelermans & Joris Ghysels

Blended learning effectiever met regelmatig online toetsen

Ingrid Spanjers, Karen Knings, Jimmie Leppink & Jeroen van Merrinboer

Cognitieve balans: wat is het en hoe kan het onderwijs erop inspelen?

Mirjam Bloemendaal, Lieneke Janssen, Verena Ly & Joost Wegman

Auteurs

Cyberpesten: hoe veel komt het voor en wat kunnen scholen ertegen doen?

Joris Van Ouytsel, Heidi Vandebosch, Michel Walrave & Koen Ponnet

Aanmelden voor dit tijdschrift

WWW: 4W.Kennisnet.nl Adres: 4W@Kennisnet.nl

Kennisnet, Zoetermeer

Jaargang 3, nummer 4 december 2014

ISSN: 2213-8757

Opdrachtgever

Stichting Kennisnet, Zoetermeer

Aan dit nummer werkten mee

Joris Van Ouytsel (Universiteit Antwerpen), Heidi Vandebosch

(Universiteit Antwerpen), Michel Walrave (Universiteit

Antwerpen), Koen Ponnet (Universiteit Antwerpen & Odisee),

Anouschka van Leeuwen (Universiteit Utrecht), Jeroen Janssen

(Universiteit Utrecht), Gijsbert Erkens (Universiteit Utrecht), Ingrid

Spanjers (Universiteit Maastricht), Karen Knings (Universiteit

Maastricht), Jimmie Leppink, (Universiteit Maastricht), Jeroen

van Merrinboer (Universiteit Maastricht), Mirjam Bloemendaal

(Radboud Universiteit Nijmegen), Lieneke Janssen (Radboud

Universiteit Nijmegen), Verena Ly (Radboud Universiteit

Nijmegen), Joost Wegman (Radboud Universiteit Nijmegen),

Carla Haelermans (Universiteit Maastricht), Joris Ghysels

(Universiteit Maastricht), Linda de Leeuw (Radboud Universiteit

Nijmegen), Marco van de Ven (Radboud Universiteit

Nijmegen), Marjolijn van Weerdenburg, (Radboud Universiteit

Nijmegen), Adam Lobel (Radboud Universiteit Nijmegen), Esther

Steenbeek-Planting (Radboud Universiteit Nijmegen)

Redactie

Alfons ten Brummelhuis, hoofd afdeling onderzoek Kennisnet

Melissa van Amerongen, wetenschappelijk medewerker Kennisnet

Sylvia Peters, wetenschappelijk medewerker Kennisnet

Cordinatie en realisatie

Anneleen Post, Meer dan Letters & Papier, Utrecht

Tekstredactie

Jacqueline Kuijpers, MareCom, Breda

Anneleen Post, Meer dan Letters & Papier, Utrecht

Ties Joosten, Neuzen en Feiten, Rotterdam

Illustrator

Eva Wijers, Rotterdam

Foto pagina 47

Mirella Boot

Vormgeving

Tappan Communicatie, Den Haag

Druk

OBT De Bink, Leiden

Colofon4W: Weten Wat Werkt en Waarom is een onafhankelijk wetenschappelijk tijdschrift over opbrengsten en werking van ict in het onderwijs. 4W verschijnt eens per kwartaal op papier en online.

Naamsvermelding-NietCommercieel-GeenAfgeleideWerken 3.0 Nederland. (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/deed.nl)

De gebruiker mag:

Het werk kopiren, verspreiden, tonen en op- en uitvoeren onder de volgende voorwaarden:

Naamsvermelding. De gebruiker dient bij het werk de naam van Kennisnet en de naam van de auteur te vermelden.

NietCommercieel. De gebruiker mag het werk niet voor commercile doeleinden gebruiken.

GeenAfgeleideWerken. De gebruiker mag het veranderde materiaal niet verspreiden als deze het werk heeft geremixt,

veranderd, of op het werk heeft voortgebouwd.

Bij hergebruik of verspreiding dient de gebruiker de licentievoorwaarden van dit werk kenbaar te maken aan derden.

De gebruiker mag uitsluitend afstand doen van een of meerdere van deze voorwaarden met voorafgaande toestemming

van Kennisnet. Het voorgaande laat de wettelijke beperkingen op de intellectuele eigendomsrechten onverlet.

Dit is een publicatie van Stichting Kennisnet.

Weten Wat Werkt en WaaromJaargang 3, nummer 4 december 2014

Wetenschappelijk tijdschrift over opbrengsten en werking van ict in het onderwijs

4

InhoudsopgaveCyberpesten: hoeveel komt het voor en wat kunnen scholen ertegen doen? 6 Joris Van Ouytsel, Heidi Vandebosch, Michel Walrave & Koen Ponnet

Effecten van learning analytics bij computer ondersteund samenwerkend leren 14 Anouschka van Leeuwen, Jeroen Janssen & Gijsbert Erkens

Blended learning effectiever met regelmatig online toetsen 22 Ingrid Spanjers, Karen Knings, Jimmie Leppink & Jeroen van Merrinboer

Cognitieve balans: wat is het en hoe kan het onderwijs erop inspelen? 30 Mirjam Bloemendaal, Lieneke Janssen, Verena Ly & Joost Wegman

Rekenvaardigheden verbeteren met adaptief ict-programma 38 Carla Haelermans & Joris Ghysels

Technisch lezen oefenen met een adaptieve leesapp 46 Linda de Leeuw, Marco van de Ven, Marjolijn van Weerdenburg, Adam Lobel & Esther Steenbeek-Planting

RedactioneelIn dit extra dikke nummer komt de kracht van nieuwe technologie voor het onder-wijs sterk naar voren. In deze krachtige ontwikkelingen schuilen ook potentile bedreigingen.

Cyberpesten is zon risico van computergebruik. Van Ouytsel schat het percentage leerlingen dat gecyberpest wordt op zon tien procent. We weten nog maar weinig over wat werkt tegen cyberpesten.

Van Leeuwen onderzocht de effecten van learning analytics bij computerondersteund samenwerkend leren. Visualisatie van gebruiksdata geeft leerlingen en leraren meer zicht op het samenwerkingsproces. Dit leidt tot een actiever proces, maar betaalt zich niet uit in betere leerresultaten.

Spanjers laat zien dat regelmatig online quizzen de kracht van digitaal leermateriaal meer kan benutten in de mix van contactonderwijs en online leren (blended learning). Quizzen houden leerlingen beter bij de digitale les en helpen ze de stof beter te verwerken.

Bloemendaal beschrijft hoe digitaal leermateriaal de aandacht van leerlingen voor leren kan benvloeden. Hetzelfde programma zou op de ene leerling wel eens een heel ander effect kunnen hebben dan op de ander. Hierin schuilt een kracht, maar bij verkeerd gebruik zeker ook een risico.

Adaptieve ict kan leren thuis krachtig ondersteunen, blijkt uit het onderzoek van Haelermans en De Leeuw. Haelermans richt zich op een rekenapplicatie als aan-vulling op het wiskundeonderwijs; de rol van de leraar blijft beperkt tot motiveren om te oefenen. De Leeuw onderzocht een app waarmee kinderen met leesproblemen thuis met hun ouders technisch lezen kunnen oefenen.

Alfons ten BrummelhuisSylvia PetersMelissa van AmerongenRedactie 4W | 4w.kennisnet.nl

Joris Van Ouytsel, Heidi Vandebosch & Michel WalraveMIOS, Universiteit Antwerpen

Koen PonnetMIOS & Sociale concurrentie en Recht, Universiteit Antwerpen & Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen, Odisee

Regelmatig staan in de media alarmerende berichten over cyberpesten. Het zou een epidemie zijn en het wordt gelinkt aan zelfmoorden door tieners. Is cyberpesten echt zon groot probleem? Onderzoek laat zien dat de problematiek allesbehalve eenduidig is. Afhankelijk van de meetmethode varieert het aantal cyberpestslachtoffers van 3,3% tot 72%. Zowel pesters als slachtoffers hebben vaak te maken met sociale en emotionele problemen. De talrijke programmas die in het leven zijn geroepen om cyberpesten tegen te gaan zijn zelden getest op effectiviteit.

1 Cyberpesten: hoeveel komt het voor en wat kunnen scholen ertegen doen?

4W: Weten Wat Werkt en Waarom Jaargang 3, nummer 4 december 2014

7

Uit Vlaams onderzoek blijkt dat 47,6% van de cyberpestslachtoffers

wordt lastiggevallen door iemand uit de eigen school

8

Hoe vaak komt cyberpesten voor?Statistieken over cyberpe