HWL Jaarverslag 2012 front · Jaarverslag Hoekschewaards Landschap 2012 ! ! 5! 1 Taken Het werk van...

Jaarverslag 2012Natuur en Milieuvereniging

Jaarverslag Hoekschewaards Landschap 2012

! ! 1!

!!!!!!!!!!!!!!!!!Colofon

!uitgave Hoekschewaards Landschap Oud-Beijerland, mei 2013 www.hwl.nl | [email protected] vormgeving Jan van Alebeek Foto voorblad: Leen de Zeeuw © 2013 Hoekschewaards!Landschap

!!

Jaarverslag Hoekschewaards Landschap 2012 !

2!

Voorwoord

!!!!Voor!U!ligt!het! jaarverslag!2012!van!Hoekschewaards!Landschap.!Ook!dit! jaar!hebben!de!ruim!400!vrijwilligers!en!de!andere!medewerkers!van!HWL!een!prestatie!neergezet!die!er!mag!zijn.!Dagelijks!zijn!HWLers!in!de!weer!voor!natuur!en!landschap!in!de!streek!en!we!mogen!trots!zijn!op!het!resultaat.!Heel!veel!mensen!werken!keihard!om!dit!te!realiseren.!Waardering!hiervoor!is!op!zijn!plaats.!!Het!bestuur!van!HWL!heeft!zich!voorgenomen!om!meer!aandacht!te!geven!aan!de!vrijwilligers.!Immers!zij!zijn!het!kapitaal!van!de!organisatie,!de!kurk!waar!HWL!op!drijft.! In!2012! is!om!die!reden!weer!een!vrijwilligersdag!georganiseerd!in!het!Nationaal!Landschap!Centrum.!Ook!wordt!er! tweemaal! per! jaar! een! introductiecursus! georganiseerd! voor! mensen! die! zich! willen!orienteren!op!vrijwilligerswerk!bij!HWL.!!Het! aantal! leden! is! het! afgelopen! jaar! afgenomen.! Wellicht! als! gevolg! van! de! economische!crisisweer! toegenomen.! De! activiteiten! van! HWL! blijven! echter! op! een! hoog! peil! zoals! in! dit!jaarverslag!is!te!lezen.!Ook!financieel!is!het!weer!gelukt!om!rond!te!komen.!Kortom!we!kunnen!met!tevredenheid!terugkijken!op!2012.!Er!is!echter!geen!reden!tot!achterover!leunen.!!!Bij!het!afsluiten!van!2012!stond!het!40! jarig! jubileum!voor!de!deur.!Er!zijn!mooie!plannen!om!met! een! reeks! van! activiteiten! een! extra! impuls! te! geven! aan! natuur! en! landschap! en! de!betrokkenheid!van!bewoners!en!bezoekers!van!de!streek!hierbij.!!Het!bestuur!van!HWL!dankt!een!ieder!die!bijgedragen!heeft!aan!het!resultaat!van!2012!en!doet!tegelijkertijd!weer!een!beroep!op!hen!om!door!te!gaan!met!het!werk.!De!streek!heeft!een!sterk!HWL!nodig.!!!Joost!Kievit!voorzitter!!


! ! 3!

Inhoudsopgave 1 Taken!...............................................................................................................................................................!5 2 Organisatie!....................................................................................................................................................!6 2.1 Bestuur,!leden!en!vrijwilligers!....................................................................................................!7

3 Educatie!.........................................................................................................................................................!9 3.1 De!werkgroepen!Jeugd!................................................................................................................!10 Jeugd!noord!....................................................................................................................................................!10 Jeugd!oost!.......................................................................................................................................................!12 Jeugd!zuid!.......................................................................................................................................................!13 3.2 Excursies!............................................................................................................................................!16 3.3 Cursussen!..........................................................................................................................................!19 3.4 Lezingen!.............................................................................................................................................!21 3.5 Oeverloop!..........................................................................................................................................!22 3.6 Natuurfotografie!.............................................................................................................................!23 3.7 Buitenschoolse!jeugdactiviteiten.!...........................................................................................!25 3.8 Natuur!en!Milieu!Educatie!(NME)!...........................................................................................!27

4 Biologisch onderzoek!..........................................................................................................................!28 4.1 Vogels!..................................................................................................................................................!30 4.2 Weidevogels!.....................................................................................................................................!33 4.3 Roofvogels!.........................................................................................................................................!35 4.4 Vlinders!en!Libellen!......................................................................................................................!38 4.5 Planten!................................................................................................................................................!40 4.6 Paddenstoelen!1!.............................................................................................................................!45 4.7 Paddenstoelen!2!.............................................................................................................................!52 4.8 Werkgroep!Zoogdieren!...............................................................................................................!54 4.9 Aquatische werkgroep!...............................................................................................................!57

5 Terreinbeheer!..........................................................................................................................................!59 5.1 De!Heemtuin!in!Piershil!..............................................................................................................!64

6 Boombeheer!..............................................................................................................................................!66 7 Beleidsbeïnvloeding!..............................................................................................................................!70 7.1 Werkgroep!Milieu!en!Planologie!.............................................................................................!70 7.2 Ruimte!.................................................................................................................................................!71 7.3 Natuur!.................................................................................................................................................!72 7.4 Symposiums!.....................................................................................................................................!74

8 Bezoekerscentra!......................................................................................................................................!76 8.1 Functie!................................................................................................................................................!76 8.2 Beheer!.................................................................................................................................................!76 8.3 Openstelling!en!bezoekers!.........................................................................................................!77 8.4 Activiteiten!2012!in!de!bezoekerscentra!.............................................................................!79 8.5 De!winkel!...........................................................................................................................................!81 8.6 Onderhoud!van!de!gebouwen!...................................................................................................!81 8.7 De!tuinen!............................................................................................................................................!82


4!

9 Communicatie!en!voorlichting!..........................................................................................................!83 9.1 Redactie!Waardzegger!.................................................................................................................!85 9.2 Werkgroep!websites/internet!.................................................................................................!86 9.3 Werkgroep!Agendacommissie!.................................................................................................!87 9.4 Werkgroep!Voorlichting!.............................................................................................................!88 9.5 Werkgroep!Markten.!....................................................................................................................!89 9.6 Werkgroep!Documentatiecentrum!........................................................................................!91 9.7 Werkgroep!Kompas`rubriek.!....................................................................................................!92 9.8 HW`Magazine!..................................................................................................................................!92

10 Toelichting!op!de!jaarcijfers!2012!..............................................................................................!93 10.1 Rekening!van!baten!en!lasten!..............................................................................................!93 10.2 Balans!.............................................................................................................................................!93 10.3 Financieel!verslag!over!het!verenigingsjaar!2012!......................................................!94


! ! 5!

1 Taken Het werk van HWL bestaat uit de volgende taakvelden: Biologisch onderzoek. De werkgroepen op het gebied van vogels, planten, vlinders, libellen, paddenstoelen en zoogdieren doen onderzoek naar flora en fauna in de Hoeksche Waard. Terreinbeheer. Het beheren van natuurterreinen is een taakveld waarvoor HWL een aparte rechtspersoon, de Stichting Natuurbeheer HWL in het leven heeft geroepen. De terreinen zijn voor een klein deel eigendom van HWL. Verder gaat het om pacht en beheer op basis van overeenkomsten. Boombeheer. Onder dit taakveld vallen het onderhoud en aanplant van knotbomen en hoogstamfruitbomen. Educatie. Opleiding, vorming en beleving van het landschap zijn kernwoorden bij het taakveld "Educatie " Lezingen, excursies en cursussen worden met regelmaat georganiseerd door verschillende werkgroepen. Doelgroepen kunnen per activiteit verschillen. De jeugd is een belangrijke doelgroep. Communicatie. Voorlichting, publiciteit, interne en externe communicatie zijn kernwoorden voor het taakveld "Communicatie". Als regel is er bij communicatie ook een educatieve functie. Er is dus een nauwe relatie met het taakveld Educatie. Beleidsbeïnvloeding. Overheidsplannen voor de streek worden beoordeeld en van commentaar voorzien door de werkgroep Milieu & Planologie. Getracht wordt natuur, milieu en landschap zo goed mogelijk tot zijn recht te laten komen. Ook worden eigen plannen ontwikkeld. Exploitatie bezoekerscentra. HWL exploiteert twee bezoekerscentra. Het natuurbezoekerscentrum Klein Profijt aan het Zalmpad 11 te Oud-Beijerland en het Nationaal Landschap Centrum aan de Veerweg 1C in Numansdorp. Voor het Nationaal Landschap Centrum maakt HWL gebruik van een aparte rechtspersoon, de Stichting Natuurbehoud HWL. Het werk van HWL wordt uitgevoerd in werkgroepen. Iedere werkgroep heeft zijn eigen taken en specialisatie. Ruim 400 vrijwilligers waren in 2012 actief in dienst van natuur, milieu en landschap.

Jaarverslag Hoekschew

aards Landschap 2012 !6! 2 O

rganisatie!

!A

LGEM

EEN B

ESTUU

R

!

Dagelijks*Bestuur*Joost!Kievit!

Jan!van!Alebeek!Els!van!Veen!

Guus!van!der!Pal!

*Educatie*Gerda!Quist!

Biologisch*onderzoek*Dick!van!

Houw

elingen!

*Terreinbeheer*Cees!M

esker!

*Boom

beheer!Flip!Scherbeijn!

*Milieu*&

*Planologie!Jan!Prince!

*Bezoekerscentra*Bob!W

iggers!

Communicatie*en*

voorlichting!Dick!Bussing!


! ! 7!

2.1 Bestuur,!leden!en!vrijwilligers!Alle zeven afdelingen zijn vertegenwoordigd in het Algemeen Bestuur van de vereniging, waar ook de afstemming tussen diverse activiteiten plaatsvindt. De dagelijkse leiding berust bij het Dagelijks Bestuur bestaande uit voorzitter, penningmeester en twee secretarissen. Iedere afdeling heeft op haar beurt een aantal werkgroepen, welke per afdeling in een organogram worden weergegeven. Gelieerd aan de vereniging functioneren twee stichtingen, waarin een deel van de activiteiten worden uitgevoerd. Met de Stichting Natuurbeheer Hoekschewaards Landschap wordt het beheer van natuurterreinen uitgevoerd. De exploitatie van het Nationaal Landschap Centrum in Numansdorp vindt plaats in de Stichting Natuurbehoud Hoekschewaards Landschap. Conform de statuten is het bestuur van de vereniging en de stichtingen gelijk. In 2012 had het bestuur van HWL de volgende samenstelling:

!Voorzitter! Joost!Kievit!Secretaris! Jan!van!Alebeek!Secretaris! Els!van!Veen!Penningmeester! Guus!van!der!Pal!Educatie! Gerda!Quist!Biologisch!onderzoek! Dick!van!Houwelingen!Terreinbeheer! Cees!Mesker!Boombeheer! Flip!Scherbeijn!Milieu!&!Planologie! Jan!Prince!Bezoekerscentra! Bob!Wiggers!Communicatie!en!voorlichting! Dick!Bussing!

!!Het Algemeen Bestuur van HWL vergaarderde in 2012 veertien maal. Hiervan zijn twee thematische bestuursvergaderingen. Tijdens deze twee bijeenkomsten werd een afdeling of een aantal werkgroepen ervan uitgenodigd om zaken van werkgroepen direct met het bestuur te bespreken. Op 28 april 2012 is de 29e Algemene Ledenvergadering gehouden. De kascontrolecommissie beveelt de Algemene Ledenvergadering aan de penningmeester décharge te verlenen over het jaar 2012 en dit advies werd opgevolgd. De zittingsperiode voor de bestuursleden Jan Prince en Flip Scherbeijn was beëindigd. Flip Scherbeijn stelde zich herbenoembaar. Jan Prince is bereid zijn bestuursfunctie met een jaar te verlengen. Andere bestuursleden zijn niet door de leden voorgedragen en dus zijn de aftredende bestuursleden herbenoemd. Het bestuur kreeg van de leden ook dit maal groen licht voor het voorgestelde beleid.


8!

Hieronder is de ontwikkeling van de afgelopen zeven jaar zowel in cijfers als grafisch weergegeven.

Gemeente 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Binnenmaas 563 572 591 601 598 623 597 Oud-Beijerland 448 452 456 462 457 457 439 Korendijk 182 184 182 186 175 179 162 Cromstrijen 190 181 243 243 231 238 221 Strijen 152 160 163 165 163 163 166 Buiten Hoeksche Waard 99 113 98 105 103 101 89 Totaal 1634 1662 1733 1762 1727 1761 1674

-50

50

150

250

350

450

550

650

Binnenmaas Oud-Beijerland

Korendijk Cromstrijen Strijen BuitenHoekscheWaard

Ledenbestand HWL per gemeente 2006 t/m 2012

2006200720082009201020112012

Het aantal vrijwilligers per afdeling is hieronder in een tabel weergegeven. De optelsom geeft niet het aantal vrijwilligers weer, omdat vrijwilligers in diverse werkgroepen of afdelingen actief zijn.

afdeling aantal

Educatie 96 Biologisch onderzoek 154 Terreinbeheer 15 Boombeheer 132 Milieu & Planologie 11 Bezoekerscentra 73 Communicatie en Voorlichting 31


aards Landschap 2012

!!

9!

!

3 Ed

uca

tie

!

!

!Educatie!Gerda!Quist!

!Jeugd!noord!

Lenie!van!Ommen!

!Jeugd!oost!An!Kievit!

!Jeugd!zuid!

Ineke!Koevoets!

!Excursies!Gerda!Quist!

!Cursussen!Joost!Kievit!

!Lezingen!Gerda!Quist!

!Oeverloop!

Bob!Wiggers!

!Natuurfotografie!Marjon!Kunst!

Buitenschoolse!jeugdactiviteiten!Walradien!de!Man!


10!

De afdeling Educatie van HWL bestaat uit zeven werkgroepen: Jeugd, Excursies, Lezingen, Oeverloop, Cursussen, Buitenschoolse Jeugdactiviteiten en Fotografie. De groep is tevens IVN-afdeling. IVN staat voor Instituut voor Natuurbeschermingseducatie. Het is een landelijke vereniging die zich vooral bezighoudt met natuur- en milieueducatie. IVN verzorgt o.a. natuurgidsencursussen en bijscholing voor IVN natuurgidsen en (jeugd-) natuuractiviteiten begeleiders. De werkgroep Jeugd bereikte ook dit jaar weer bijna 9000 leerlingen van basisscholen uit de Hoeksche Waard dank zij onze zeer gemotiveerde, hard werkende vrijwilligers in Numansdorp, Oud-Beijerland en ‘s-Gravendeel. Elk! jaar!worden!bestaande!veldlessen! geëvalueerd! en! zo!nodig! verbeterd,! nieuwe! lessen!worden!ontwikkeld.!Aandachtspunt blijft het aantrekken van vrijwilligers. Gelukkig is het dit jaar wederom gelukt om via de introductiecursus voor (nieuwe) vrijwilligers een aantal mensen enthousiast te maken welke dan ook gastvrij zijn ontvangen in een van de drie regio’s. De introductie cursus speelt een belangrijke rol bij het enthousiast maken en houden van nieuwe vrijwilligers voor de gehele vereniging HWL. In deze cursus maken potentiële vrijwilligers in twee avonden en een zaterdagochtend kennis met het werk van HWL. De (tweede) cursus Nationaal Landschap Gids die in april 2012 is gestart en in april 2013 zal worden afgerond zal weer 31 nieuwe gidsen opgeleverd die de diverse onderdelen van Educatie zullen versterken. De!werkgroep! cursussen,! die! in! 2011! een!mooie! doorstart!maakte! door! een! aantal! enthousiaste!vrijwilligers,!heeft!ook!dit! jaar!weer!een!aantal!goed!bezochte!cursussen!georganiseerd.!Een!mooi!resultaat! hiervan! is! de! cursus! tuinreservaten!waarmee! een! landelijke! bekendheid! !werd! gehaald!door! onder! andere! de! interesse! van!VARA’! s! Vroege!Vogels! en! het! IVN!die! deze! cursus! als!mooi!lesmateriaal!in!een!landelijke!cursus!om!wil!zetten.!!De!werkgroep!Excursies,! versterkt!met!de!Nationaal!Landschap!gidsen!die! in!2011!afstudeerden,!organiseerde! in! 2012! 24! excursies! waarin! regelmatig,! behalve! natuur,! de! thema’s! cultuur,!landschap!en!de!agrarische!sector!aan!bod!kwamen.!

3.1 De!werkgroepen!Jeugd!Deze werkgroepen zijn actief op drie locaties: Noord: in Oud-Beijerland bij het Natuurbezoekerscentrum Klein Profijt. Zuid: in Numansdorp bij het Nationaal Landschap Centrum. Oost: in ’s-Gravendeel en Strijen in een door HWL beheerd natuurterrein in de buurt van de school. Alle drie dienen hetzelfde doel, namelijk kinderen te leren hoe waardevol de natuur is, ze via verwondering en plezier interesse, respect en liefde voor de natuur bij te brengen. Het!totaal!aantal!leerlingen!dat!in!2012!de!veldlessen!volgde!in!de!drie!afdelingen!is!8789.!

Jeugd!noord!De werkgroep Jeugd noord in Oud-Beijerland Vrijwilligers: Annette van Bokkem Carla Noordman Tineke van der Pal Mira Hardenbol Henk Noordwijk Jan Vermeer Joke van Wilpe Kees Plomp Lenie van Ommen


! ! 11!

Lies Verstraaten Reina Schol Hans Dries.

De veldlessen van de werkgroep Jeugd noord in Oud-Beijerland vinden plaats rondom bezoekerscentrum Klein Profijt, op De Staart, in het Laningpark, en in het winterseizoen worden de braakbal-pluislessen in Klein Profijt gegeven.

Gegeven veldlessen: Braakballenpluizen: 40 Herfststertochten: 16 Kabouterpad: 27 Kijk en Doepad: 8 Kikipad: 5 Ontdekkingstocht rond Klein Profijt: 12 Stippenpad: 26 Struinen op De Staart: 12 Vogels kijken: 6 Zomerstertocht 16

Leskisten en tentoonstellingen: Stippenpad en Zomerstertocht werden eenmaal uitgeleend aan De Schelp in Puttershoek. Er zijn vlinderkasten uitgeleend aan : Basisschool De Klinker uit Oud-Beijerland, Kinderdagverblijf Simenotje uit Heinenoord, Peuterspeelzaal Miniwiek uit Mijnsheerenland en Basisschool De Regenboog uit Heinenoord. Er zijn 5 tentoonstellingen geplaatst: 1 Voorjaar, 3 Herfst en 4 Vogels in de winter. Het uitlenen van de leskisten is bij de activiteiten opgeteld en ook bij het aantal leerlingen. Het aantal leerlingen dat de tentoonstelling bekeken heeft is moeilijk te tellen, dus die tellen we niet mee.

Gemeente aantal activiteiten aantal leerlingen Binnenmaas 42 1170 Cromstrijen 8 203 Korendijk 14 363 Oud-Beijerland 114 2597

totaal 178 4333 Het Braakballen pluizen is vernieuwd. In de nieuwe opzet wordt de nadruk gelegd op de verschillende gebitten van de drie muizenfamilies. De braakballen-pluismiddag, georganiseerd in de voorjaarsvakantie, was een groot succes. Het Kabouterpad lente/zomer is vernieuwd. De werkgroep heeft afscheid genomen van Wil van Wetten. Werkgroepleden hebben deelgenomen aan "Flirten met de toekomst " in Oud-Beijerland. Er is een start gemaakt met muurschilderingen en opslagruimte voor de tentoonstellingen in het jeugdlokaal.


12!

Er zijn Schotse Hooglanderkalfjes geboren waarvoor kinderen die deelnamen aan Struinen op de Staart een naam mochten verzinnen.

Jeugd!oost!Deze werkgroep bestaat uit An Kievit en haar medewerkers Koos Stoop en Margriet Barendregt. In de polder Groot Koninkrijk krijgen zij in voorjaar/zomer assistentie van de rattenvangers van Rijkswaterstaat, die over de bisamrat komen vertellen. Omdat de werkgroep geen onderdak heeft in de vorm van een bezoekerscentrum, worden de lessen altijd buiten gegeven, van voorjaar t/m herfst. Gegeven veldlessen in 2012:

les 's-Gravendeel aantal leerlingen

Strijen aantal leerlingen

Kabouterpad herfst 2x 106 2x 70 Kabouterpad zomer 4x 272 3x 100 Herfststertocht 8x 330 5x 191 Zomerstertocht 7x 284 4x 95 Doe-pad 2x 95 1x 30 Bermexcursie 1x 52 1x 28 Boompad 1x 55 Vogels kijken 1x 29 Stippenpad 2x 116 3x 84 Slootpad 4x 116 3x 76 Koninkrijkpad 2x 72

totaal 1455 746 Totaal Jeugd oost: 2201 leerlingen.

Buitenschoolse jeugdactiviteiten. De werkgroep buitenschoolse jeugdactiviteiten bestaat uit 7 personen. Het doel is kinderen vertrouwd te maken met de natuur en om ze tevens fysieke elementen te laten gebruiken in de activiteiten, zodat ze meer bewegen.


! ! 13!

Op 18 januari is de nieuwe activiteit “Bekijk ‘t” door burgemeester Luteijn van Cromstrijen in het NLC geopend.

Met elkaar hebben ze in de Ambachts Heren Zaal een paneel met foto's van vogels van naam voorzien. Zo wel de burgemeester als de kinderen weten flink wat namen van de vogels ! Het "Bekijk 't "pad is hiermee geopend. Nadat uitgebreid op de foto zijn gegaan met de burgemeester gaan de kinderen met begeleiding het pad lopen. 'Staartdag' op 28 februari en 1 maart met kinderen van een BSO in Oud-Beijerland: een lesje over zwerfafval, gezamenlijk opruimen van de waterkant van natuurgebied De Staart en na afloop chocolademelk. Na de lunch een verhaal over de Schotse Hooglanders en de Konikpaarden die daarna in het veld geobserveerd werden. Van 29 feb. tot en met 10 mei kwamen er in Klein Profijt en in het NLC kinderen om braakballen te pluizen, vogelhuisjes en nestkastjes te maken en paden te lopen. De jeugdnatuur dag van 6 oktober werd dit jaar in samenwerking met de scoutinggroepen van de Hoeksche Waard georganiseerd. Voor het eerst werd er dit jaar geslapen in tenten op het terrein van het NLC. Zowel binnen als buiten waren er verschillende activiteiten. In het jeugdlokaal van Klein Profijt werden tijdens de Winterfair op 24 november kinderactiviteiten georganiseerd. Overige activiteiten werden zowel individueel als in klein (gezins)groepjes door kinderen ondernomen. Diverse verjaardagsfeestjes werden gevierd.. Voor de schoolkinderen werd eenmaal een les over uilen en braakballen (pluizen) buiten schooltijd aangeboden. Dit blijft altijd een leuke activiteit waar ook nu weer 30 kinderen aan meededen.

! !

Jeugd!zuid!!

De werkgroep Jeugd zuid te Numansdorp Vrijwilligers: Anneke Orgelist Hilde Visscher Ineke Koevoets Marjolein Verboon Mayke Mulder Mieke Ravesteijn Ton Hoffers Vincent Koenheim Wim Kleibergen Extra hulp Op de tuinploeg van het NLC mogen we altijd een beroep doen. Dit jaar hebben ze in het Veerbos voor ons een buis ingegraven, palen geslagen, touwen in de klimboom gehangen. In de tuin is de boomstamkring weer in orde gemaakt, de hommelkast neergezet enz.


14!

Door diverse mensen is er getimmerd, gezaagd en geknutseld om ons aan nieuwe materialen voor diverse activiteiten te helpen.

Nieuwe paden ontwikkeld en gewijzigd. Nieuw boekje voor groep 3 : “Beleef de lente” gemaakt en ook dit jaar meteen gedraaid. Voor de activiteit “Paddenstoelen” is een waaier ontwikkeld en gemaakt met de meest voorkomende paddenstoelen in het Veerbos. Overige activiteiten Aan het eind van de lente hebben we de gedane paden geëvalueerd Aan het eind van de zomer zijn de diverse paden geëvalueerd en was er de inmiddels traditionele lunch van zelfgemaakte heerlijkheden. Op 11 december hebben we een bijeenkomst georganiseerd voor alle vrijwilligers die betrokken zijn bij HWL jeugdactiviteiten. Een geslaagde ochtend die zeker een jaarlijkse herhaling verdient. Lenie Goedhart heeft een kleine workshop wilgentenen vlechten verzorgd.. Scholen Nog steeds staan klassen op de verkeerde plaats of komen helemaal niet. Dat gebeurt ondanks duidelijke brieven en aanwijzingen een keer of 4 per jaar. Het is een probleem bij de organisatie van de scholen. Ook bij de andere jeugdgroepen komt dit voor. Wij gaan als proef de school 2 weken voor de activiteit bellen en proberen de leerkracht te bereiken. Kosten/baten Dit jaar waren er 5 klassen uit Willemstad, elk goed voor 150 euro Aan boetes is er 105 euro uitgeschreven De lopende kosten waren plm. 300 euro, uitgegeven aan : Het maken en verzenden van de uitnodigingen voor de scholen (postzegels, etiketten, cartridge), Vervanging materialen (versleten en zoekgeraakt in het bos),


! ! 15!

Vlinders (pakket, koolplanten) Aanpassingen in bestaande activiteiten en ontwikkelen en maken nieuwe activiteit.

Aanvragen natuuractiviteiten Schooljaar 2007/2013 Locatie Numansdorp

Schooljaar 2007/ 2008

2008/ 2009

2009/ 2010

2010/11

2011/ 12

2012/13

Kabouter herfst 18 25 22 7 12 14 Prik de egel - - - 18 8 8 Natuurlijk afval 7 7 7 6 6 4 Paddenstoelen 6 2 4 6 4 4 Herfststertocht 7 9 6 10 5 4 Mossen 2 2 -- - - - Vlieg op -- 10 8 13 5 8 Kijk en doe 4 10 9 1 - - Aardige brommers 7 8 6 13 5 12 Vriendelijke fladderaars

3 2 9 5 4 3

Stippenpad 18 16 15 14 4 5 Zomerster 2 3 11 10 2 8 Kabouter zomer 7 9 5 1 7 3 Je kan de boom in 19 10 Beleef de lente 13 9

totaal 81 103 102 104 94 92

Aantal leerlingen per gemeente 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Goudswaard 21 20 52 20 43 62 Heinenoord 40 59 58 8 Klaaswaal 284 276 365 386 230 359 Maasdam 43 50 81 207 138 Mijnsheerenland 99 59 275 192 166 141 Nieuw-Beijerland 86 195 157 494 220 178 Nieuwendijk 44 37 19 15 - 26 Numansdorp 775 648 744 743 624 693 Oud-Beijerland 26 69 20 - 43 Piershil 26 62 47 130 46 147 Puttershoek 22 77 - - Westmaas 64 92 94 41 58 133 Willemstad 222 168 70 65 170 131 Zuid-Beijerland 93 249 116 207 198 196 Oude Tonge 82 -

totaal 1783 1875 2071 2510 2102 2255


16!

3.2 Excursies!Taken en werkwijze De werkgroep Excursies heeft als hoofdtaak het plannen en organiseren van publieksexcursies in de Hoeksche Waard. Ook het regelen van excursies op aanvraag is een taak van de werkgroep. In 2012 waren er 39 actieve gidsen. Hun belangrijkste opdracht is het onder de aandacht brengen van de kwaliteiten van ons Nationaal Landschap de Hoeksche Waard. Zes werkgroepleden, de zogenaamde planners, komen eens per 3 maanden bij elkaar voor een overleg. Zij stellen het activiteitenprogramma samen en zoeken de gidsen daarbij. Deze planners trachten een aantrekkelijk en afwisselend programma op te stellen in zoveel mogelijk verschillende plaatsen en gebieden met de meest uiteenlopende onderwerpen. Dat kunnen dorpswandelingen, busexcursies, fietstochten, wandelingen in natuurgebieden of bezoeken aan een boerenbedrijf zijn. Cultuurhistorie, natuur en landbouw in het Nationaal Landschap Hoeksche Waard komen zo alle drie aan bod. Excursies 2012 Er was een ruim aanbod aan publieksexcursies. De coördinerende gids maakt het persbericht over zijn/haar excursie. Dat persbericht wordt gepubliceerd in de Waardzegger, op de site van HWL en verstuurd naar abonnees van de nieuwsbrief van HWL. Tevens wordt het aangeboden aan de lokale media, die zo’n bericht heel vaak overnemen. In 2012 waren er in totaal 25 excursies met een totaal van 359 deelnemers. De opbrengst voor de vereniging was € 1140, minus de kosten ad € 403 blijft over € 737.

Datum Excursie Aantal deelnemers

21-01-2012 Dorpswandeling Oud Beijerland 30 11-02-2012 Ganzenexcursie Oudeland van Strijen 10

19-02-2012 Wandelexc. Grote Grazers op de Staart 3 3-03-2012 Excursie Moderne Landbouw & Veehouderij 48

31-03-2012 Vogelgeluiden in het Veerbos 10 14-04-2012 Elektrische Fietsexcursie HW West 0 21-04-2012 Vroege vogels in het Vlietproject 2 22-04-2012 Weidevogels Oudeland van Strijen 16

5-05-2012 Fietsexcursie Molentocht HW –Oost 4 17-05-2012 Dauwtrappen op Hemelvaartsdag 20 19-05-2012 Busexcursie HW Oost 20

4-06-2012 Polderrondje Numansdorp 4 10-06-2012 Kanoën en wandelen in Argusvlinder afgelast 30-06-2012 Cultuur hist. Wandeling Mijnsheerenland 15

8-07-2012 Varen fietsen door oudste gemeente van HW 0 28-07-2012 Vlinders en libellen in Trekdambos 10 25-08-2012 Fietsexcursie Molentocht 2


! ! 17!

23-09-2012 Wandeling in de mooie noordrand 7 30-09-2012 Boomgaardexcursie met appels plukken 30 21-10-2012 Trekvogels Oosterse Bekade gorzen 10 28-10-2012 Paddenstoelenexcursie Veerbos 27

3-11-2012 Wandelexcursie Korendijkse Slikken 3 17-11-2012 Dorpswandeling Heinenoord 11

1-12-2012 Moderne Landbouw 11 29-12-2012 Oliebollenwandeling Esscheplaat 66

totaal 359 Excursies op aanvraag Er kwam 3x een verzoek voor een excursie op aanvraag binnen. Deze zijn alle drie uitgevoerd. Op 21 april op Tiengemeten met 17 deelnemers. Op 9 juni in de Oeverlanden Hollands Diep met 12 deelnemers Op 25 september een Dorpswandeling in Mijnsheerenland met 17 deelnemers. Totaal aantal deelnemers 46, met een opbrengst van € 124. Dat brengt de totale opbrengst over 2012 op € 861. Vergelijking met 2011 In 2011 waren er 289 deelnemers met een totale opbrengst van € 933. Het verschil wordt veroorzaakt door een tekort bij de busexcursie. Er waren minder deelnemers dan verwacht zodat de volledige bushuur niet uit de opbrengst kon worden voldaan. Met een bustocht willen wij de mensen die minder goed ter been zijn ook een kans geven om aan een excursie deel te nemen. Daarom én vanwege de enthousiaste reacties van de deelnemers staat er in 2013 toch weer een bustocht op het programma. Nu door het westen van de HW.

Evaluaties Na elke excursie wordt door de coördinerende gids een evaluatieformulier ingevuld. Hierop wordt het aantal deelnemers, het geïnde bedrag, een kort verslag en eventuele aanbevelingen voor de volgende keer ingevuld. Uit deze evaluaties blijkt dat het altijd weer een verrassing is hoe een excursie verloopt. Hoeveel mensen komen er? Hoe is het weer? Spreekt het onderwerp aan? Wordt het een succes? Er is vaak geen peil op te trekken.


18!

Een paar voorbeelden: 48 deelnemers, waaronder 12 kinderen bij de excursie ‘Moderne Veehouderij’ bij Van der Wekken. Een onverwacht groot succes! De fietsen vaarexcursie van Strijen naar Strijensas: leuk nieuw initiatief, maar geen enkele deelnemer. Ganzen en andere wintergasten in het Oudeland van Strijen: vanwege de strenge vorst geen gans te bekennen! Wandeling in de Korendijkse Slikken: gebied praktisch onbegaanbaar door hoge waterstand en achterstallig onderhoud. Toch waren deze 2 excursies volgens de deelnemers een succes. Conclusie: Improvisatietalent is vereist als je gids bent en veel deelnemers is prettig maar zeker geen voorwaarde voor een geslaagde excursie! Successen De geslaagde Dorpswandeling in Oud-Beijerland bewijst dat er voor cultuurhistorische excursies veel belangstelling is. Vooral als er ook een bezoek aan een molen, een kerk of een andere bezienswaardigheid gemaakt wordt. De eerder genoemde excursie Moderne Veeteelt en de Boomgaardexcursie trokken veel ouders met kinderen. De afsluiter van het jaar, de Oliebollenwandeltocht, was met 66 deelnemers de grootste publiekstrekker.

Tegenvallers Gidsen die een excursie voorbereiden steken daar veel tijd en energie in. Het is dan erg teleurstellend als er helemaal geen deelnemers verschijnen. In 2012 was dat helaas 2x het geval. Wanneer heel slecht weer de oorzaak van de slechte opkomst lijkt te zijn wordt de excursie later alsnog eens op het programma gezet. Gidsenavond Op 9 augustus werd voor het eerst een gidsenavond georganiseerd. Het doel is om gidsen de gelegenheid te geven vragen te stellen, ideeën aan te dragen en eventuele problemen met elkaar te bespreken. Ruim 20 gidsen waren aanwezig. Een verslag van de geslaagde avond is aan alle gidsen verstuurd.


! ! 19!

Gidsendag In 2012 is er geen gidsendag georganiseerd. Dit jaarlijkse uitje is uitgesteld tot voorjaar 2013. Plannen voor 2013 Voor 2013 staan de excursies tot de zomervakantie al gepland. Het programma voor de tweede helft van het jaar volgt in april/mei. In april 2013 eindigt de 2e cursus Nationaallandschapgids en komt er een nieuwe lichting gidsen bij. Om de ‘oude’ en ‘nieuwe’ gidsen de gelegenheid te geven om met elkaar kennis te maken staat er een gidsenavond voor eind april gepland. De webredactie heeft gevraagd of er na elke excursie een verslagje geschreven kan worden, liefst met foto. Dit wordt op de website van HWL geplaatst. Een goed initiatief dat er hopelijk toe leidt dat meer mensen aan excursies deelnemen. Oók handig voor andere gidsen om te lezen hoe het hun collega gidsen vergaan is.

3.3 Cursussen!De werkgroep Cursussen bestond in 2012 uit 6 vrijwilligers. Het doel is tweeledig: Versterking van HWL organisatie door b.v. vrijwilligers op te leiden voor het werk binnen HWL. Onderwerpen gelieerd aan de HWL doelstellingen in de vorm van een cursus aanbieden aan het publiek. Na een periode van voorbereiding startte in april 2012 de tweede cursus Nationaal Landschap Gids. De ervaringen en de evaluatie van de eerste cursus werden gebruikt om verbeteringen door te voeren. Deze cursus loopt ongeveer een jaar en in 25 bijeenkomsten krijgen de 31 deelnemers les in natuur, cultuurhistorie, landbouw en educatieve vaardigheden. Naast theorie werd vooral aandacht besteed aan de praktijk van het overbrengen van het verhaal van ons Nationaal Landschap. In 2013 wordt deze cursus afgesloten. In 2012 werd tweemaal de introductiecursus HWL georganiseerd. In 2 avonden en een zaterdagochtend met een excursie naar een HWL terrein krijgen de deelnemers informatie over ons Nationaal Landschap en het werk van HWL daarin. De cursus is toegespitst op het werk van vrijwilligers. Er wordt een lijst bijgehouden van mensen die interesse hebben in de cursus en bij voldoende aanmeldingen wordt de cursus georganiseerd. In 2012 nam een dertigtal mensen deel. De cursus levert structureel nieuwe vrijwilligers op. Omdat er van verschillende kanten hiervoor een verzoek kwam is er in oktober een cursus Power point voor beginners georganiseerd. In één avond kregen de 8 deelnemers de beginselen van het maken van een power point presentatie uitgelegd. De cursus “Tuinreservaten” die in 2011 door de werkgroep Cursussen is ontwikkeld genoot landelijke belangstelling. De informatie hierover werd ter beschikking geteld van het IVN. In


20!

samenwerking met het Vara radioprogramma Vroege vogels ontwikkelden zij een landelijke cursus.

Op verzoek van de werkgroep Milieu en Planologie werd medewerking verleend aan het opzetten van een cursus over dit onderwerp. In twee theorie avonden en een excursie wordt materie aan de orde gesteld. Het doel is de werkgroep te versterken met nieuwe vrijwilligers. De uitvoering is gepland in het voorjaar van 2013. In 2012 ontwikkelde de werkgroep Cursussen een basiscursus Natuur. In 5 theorie avonden en 5 daaraan gekoppelde excursies worden natuur en landschap van de Hoeksche Waard aan de orde gesteld. Het gaat dan over basis biologie, akker en weiland, dijken, deltanatuur en kreken en stedelijk gebied. De cursus wordt in 2013 gegeven. Er werd een cursus “Scharrelkids” ontwikkeld. Afgeleid van het landelijk concept van het IVN wordt in afzonderlijke workshops geprobeerd om ouders en begeleiders van jonge kinderen te stimuleren om met hun kinderen naar buiten te gaan en de natuur te beleven. De eerste workshop in oktober kon door gebrek aan belangstelling niet door gaan. Mogelijk was het slechte weer spelbreker. Samen met de aquatische werkgroep is gestart met de ontwikkeling van een cursus over waterleven. Het voornemen is om deze cursus in 2013 te organiseren. Verder ligt het in de bedoeling om in 2013 te bezien of een cursus natuurgids tot de mogelijkheden behoort.


! ! 21!

3.4 Lezingen!De werkgroep Lezingen bestaat uit Willem Star, Elze Grootenboer, Hugo Jan Dulfer en Gerda Quist . In 2012 zijn er 9 lezingen gehouden. Afwisselend is er op maandagavonden een lezing met het accent op natuur in Natuurbezoekerscentrum Klein Profijt, op zondagmiddagen in het Nationaal Landschap Centrum, waar de onderwerpen meestal een relatie hebben met het nationaal landschap Hoeksche Waard. Naast geplande lezingen hebben er 12 lezingen van verschillende onderwerpen aan specifieke doelgroepen plaats gevonden. !!Overzicht van de gegeven lezingen in 2012

Datum Locatie Onderwerp Spreker Aantal bezoekers

29 jan NLC Estuariene natuur Martijn Verweijen 20 26 febr NLC Weidevogels Astrid Kant 24 26 mrt KP Namibië Piet Bronder,

Willem Star 25

23 april KP Landbouw en Verbinding Mees Visser 20 3 juni NLC Kunst Dick Bouman 16

10 sept KP Paddenstoelen Huib de Kam 28 7 okt NLC Natuurontwikkeling in de

Biesbosch Jacques van der Neut

18

19 nov NLC Bijbelse planten Elza van Dorsser 45 9 dec KP Aquatische werkgroep Theo Schuurmans 16

Naast geplande lezingen hebben diverse vrijwilligers op aanvraag 24 lezingen van verschillende onderwerpen voor diverse doelgroepen gehouden.

!!!!!!!!!


22!

3.5 Oeverloop!!“Slikken!en!Schorren”!was!het!thema!van!de!22e!oeverloop,!die!werd!gehouden!van!17!tot!en!met!19!augustus!2012.!Dit!thema!wijst!op!de!vele!buitengebieden,!die!de!Hoeksche!Waard!rijk!is!en!die!zeer!belangrijk!zijn!voor!de!instandhouding!van!de!flora!en!fauna!.!Niet!alleen!voor!de!Hoeksche!Waard,!maar!ook!voor!Europa,!want!in!deze!gebieden!broeden!!en!rusten!zeer!veel!trekvogels!X!en!niet!alleen!ganzen!–!op!weg!naar!en!van!de!winter!–!en!zomerverblijven.!!De!nieuwe!burgemeester!van!Cromstrijen,!de!heer!Luteijn,!opende!als!enthousiaste!wandelaar!en!natuurliefhebber!de!oeverloop!met!het!vaste!voornemen!om!ook!deel!te!gaan!nemen.!Hij!is!daarin!niet! de! enige! regionale! bestuurder,! want! ook! nu! liepen! weer! een! paar! wethouders! en! ook! de!nieuwe!burgemeester!van!Strijen!delen!van!de!route!mee!De!route!van!de!oeverloop!was!wederom!met!de!klok!mee!over!de!buitendijken!in!3!etappes.!!Het!was! stralend!weer,! dit! stimuleerde!niet! allen!de!mensen!om!mee! te! lopen! –! er!was! een! zo! grote!belangstelling! dat! zelfs! een! wachtlijst! moest! worden! aangelegd! en! ook! afzeggingen! moesten!worden!gedaan!X!,!maar!in!de!Geertruida!Agatha!polder!liep!ook!een!grote!groep!blije!koeien!mee.!!Er!werden!op!de!route!geen!onoverkomelijke!problemen!aangetroffen,!door!het!mooie!weer!was!de!bodem!van!normaliter!drassige! gebieden!goed! te!belopen.!Een!van!de!hoogtepunten!was!ook!dit!jaar!het!stuk!!vanaf!de!Esscheplaat!naar!de!Hoogezandse!dijk,!waar!eerst!via!een!slingerend!bospad!door!manshoge!Springbalsemienen!ook!door!het!water!gelopen!moest!worden!met!blote!voeten.!Het!enige!obstakel!tijdens!de!tweede!dag!was!de!temperatuur:!35!oC!in!de!schaduw!!Dit!was!de!reden!dat!de!organisatie!voor!het!eerst!in!het!bestaan!van!de!oeverloop!het!laatste!stuk!tussen! WSV! de! Hitzert! en! de! Punt! heeft! afgelast.! Het! was! hartverwarmend! te! zien! hoezeer! de!deelnemers! goed! op! elkaar! pasten! en! zorgden! voor! in! water! gedrenkte! doekjes! om! nog! enige!verkoeling!te!krijgen.!Tijdens!de!wandeling!werden!op!verschillende!plaatsen!korte!verhaaltjes!gehouden!ter!informatie!zoals!door!Piet!Westdijk!over!de! toekomst!van!de!Suikerfabriek! in!Puttershoek,!door!Wicher!Pen!over!de!plannen!voor!de!Hoogezandsche!Gors!en!Janus!Verkerk!over!de!Korendijkse!Slikken.!!Zoals! gebruikelijk!waren!er!onderweg!van!gemeentewege!verstrekte!versnaperingen!met! tot! slot!!het! “burgemeestersijsje”! in! OudXBeijerland! dat! thans! naar! zijn! nieuwe! sponsor! het! “AndréXijsje”!wordt!genoemd.!Ook!voor!de!gesponsorde!melkX!en!zuivelproducten!en!het!fruit! is!de!organisatie!zeer!erkentelijk.!De!route!is!mede!een!succes!door!de!bijdrage!van!veel!vrijwilligers!in!de!bar!en!keuken,!die!zorgden!voor! lunches! en! warme! maaltijden! en! snel! verstrekken! van! verfrissende! dranken! om! het!vochtgebrek!te!compenseren.!!In! financieel! opzicht! was! de! oeverloop! een! succes! en! kon! tot! volle! tevredenheid! van! de!penningmeester!HWL!met!een!positief!saldo!afgesloten!worden.!

De!oeverloop!werd!gesloten!door!Basjan!Niemantsverdriet,!voorzitter!LTO!Noord,!die!onze!blik!vanuit!de!buitengebieden!weer!naar!de!binnenlanden!van!de!Hoeksche!Waard!richtte!en!wees!op!de!bijdrage!van!de!boeren!aan!de!instandhouding!van!de!natuur.!Tot!slot!kregen!alle!deelnemers!een!aandenken!gemaakt!door!Jan!Bijl.!


! ! 23!

!

!!!!

3.6 Natuurfotografie!De werkgroep Natuurfotografie is een jonge, maar zeer enthousiaste, werkgroep van de vereniging het Hoekschewaards Landschap (HWL). We zijn een groep mensen met passie voor fotografie en de natuur. Op 30 mei 2010 begon een handvol enthousiaste amateurfotografen met de Werkgroep Natuurfotografie HWL. Op dit moment hebben we 20 leden, het maximale aantal.

Foto’s: Marjon Kunst, Leen de Man, Jan Plaisier Maandelijkse activiteiten Elke maand gaan we met een opdracht op een vastgestelde locatie fotograferen. Het onderwerp hangt af van het seizoen, soms akkerranden, een andere keer vlinders en libellen of paddenstoelen. Elke fotograaf kiest de drie beste foto’s van die dag, die we op een avond gezamenlijk bespreken. In het veld en op deze avonden leren we veel van elkaar en maken we elkaar nog enthousiaster. Op onze website (www.hwlfoto.nl) kunt u meegenieten van onze foto’s. Voor vragen of opmerkingen kunt u gebruik maken van ons e-mailadres [email protected] Ons programma in 2012:

Maand Onderwerp Locatie januari Viervoeters De Staart


24!

februari Mossen en korstmossen Rond Klein Profijt maart Strand en duinen Rockanje april Dieren in Blijdorp Blijdorp mei Vrije opdracht Slikken van Flakkee juni Vrije opdracht Esscheplaat juli Insecten Dintelse Gorzen augustus In en om de sloot Buitendijk Strijensas september Ochtendgloren Groot Koninkrijk oktober Paddenstoelen Veerbos Numansdorp november Structuren Argusvlinder Puttershoek december Overwinteraars Oeverlanden Hollandsch Diep

Foto’s: Leen de Zeeuw, Kees van den Berg, Ingeborg Holster Exposities De werkgroep heeft in 2012 twee exposities gehouden: Dieren in de Hoeksche Waard (Klein Profijt, februari-april) Landschap van de Hoeksche Waard (NLC, oktober-december)

Foto’s: Ank Kortenbach, Ger Kortenbach, Wilma Kapoen Opdrachten Naast onze maandelijkse activiteiten en exposities hebben de leden van de werkgroep foto’s aangeleverd voor: Illustraties in de Waardzegger Fotograferen van de vier HWL-markten Werkgroepen in beeld voor de expositie over het HWL in het gemeentehuis Binnenmaas Portretten vrijwilligers voor expositie Binnenmaas Kwartetspel Bloemdijken Fotopresentatie bloemen, dieren en bomen Bloemdijken

Poster aankondiging jubileum HWL voor markt Groei en Bloei


! ! 25!

Foto’s: Jannie Dam, El van Rookhuizen, Kitty de Zeeuw, Liesbeth de Man Vooruitblik 2013 Ook in 2013 gaan we met de werkgroep elke maand fotograferen en de foto’s daarna bespreken. In de periode maart tot en met april houden we een expositie in het Gemeentehuis van Strijen met als onderwerp Bloemen in de Hoeksche Waard. Website Werkgroep Natuurfotografie HWL: www.hwlfoto.nl) E-mailadres Werkgroep Natuurfotografie HWL: [email protected]

!

3.7 Buitenschoolse!jeugdactiviteiten.!De werkgroep buitenschoolse jeugdactiviteiten bestaat uit 7 personen. Het doel is kinderen vertrouwd te maken met de natuur en om ze tevens fysieke elementen te laten gebruiken in de activiteiten, zodat ze meer bewegen. Op 18 januari is de nieuwe activiteit “Bekijk ‘t” door burgemeester Luteijn van Cromstrijen in het NLC geopend. Met elkaar hebben ze in de Ambachts Heren Zaal een paneel met foto's van vogels van naam voorzien. Zowel de burgemeester als de kinderen weten flink wat namen van de vogels ! Het "Bekijk 't "pad is hiermee geopend. Nadat uitgebreid op de foto zijn gegaan met de burgemeester gaan de kinderen met begeleiding het pad lopen. 'Staartdag' op 28 februari en 1 maart met kinderen van een BSO in Oud-Beijerland: een lesje over zwerfafval, gezamenlijk opruimen van de waterkant van natuurgebied De Staart en na afloop chocolademelk. Na de lunch een verhaal over de Schotse Hooglanders en de Konikpaarden die daarna in het veld geobserveerd werden. Van 29 feb. tot en met 10 mei kwamen er in Klein Profijt en in het NLC kinderen om braakballen te pluizen, vogelhuisjes en nestkastjes te maken en paden te lopen.

De jeugdnatuur dag van 6 oktober werd dit jaar in samenwerking met de scoutinggroepen van de Hoeksche Waard georganiseerd. Voor het eerst werd er dit jaar geslapen in tenten op het terrein van het NLC. Zowel binnen als buiten waren er verschillende activiteiten.


26!

In het jeugdlokaal van Klein Profijt werden tijdens de Winterfair op 24 november kinderactiviteiten georganiseerd. Overige activiteiten werden zowel individueel als in klein (gezins)groepjes door kinderen ondernomen. Diverse verjaardagsfeestjes werden gevierd.. Voor de schoolkinderen werd eenmaal een les over uilen en braakballen (pluizen) buiten schooltijd aangeboden. Dit blijft altijd een leuke activiteit waar ook nu weer 30 kinderen aan meededen.


! ! 27!

3.8 Natuur!en!Milieu!Educatie!(NME)!!

Hoekschewaards!Landschap!(HWL)!omvat!3!rechtspersonen,!te!weten!de!Vereniging!HWL,!de!Stichting! Natuurbeheer! HWL! en! de! Stichting! Natuurbehoud! HWL.! De! taakverdeling! is! als!volgt:!!Vereniging:!! Biologisch!onderzoek!! Educatie!en!voorlichting!! Beïnvloeding!van!het!beleid!voor!de!streek!! Exploitatie!natuurbezoekerscentrum!Klein!Profijt!te!OudXBeijerland.!!Natuurbeheer:!! Beheer!natuurterreinen!en!landschapselementen!!Natuurbehoud:!! Exploitatie!Nationaal!Landschap!Centrum!te!Numansdorp!!De!taken!worden!uitgevoerd!door!circa!400!vrijwilligers!verdeeld!over!ruim!40!werkgroepen!.!NME!activiteiten!worden!door!alle!werkgroepen!uitgevoerd,!maar!het!zwaartepunt!ligt!bij!de!afdelingen!Educatie,!Communicatie!en!Bezoekerscentra.!

!Activiteiten NME Eenheid Planning 2012 Realisatie

2012 Natuureducatie basisschool Kinderen 10.000 8789 Overige jeugdactiviteiten Kinderen 500 844 Exposities vast en reizend Locaties 15 15 Cursus volwassenen Dagdelen 25 23 Excursies Stuks 50 24 Lezingen Stuks 25 32 Openstellen bezoekerscentrum Dagdelen 1000 875 Activiteiten markten Stuks 5 4

Naast! de! opsomming! in! bovenstaande! tabel! worden! nog! een! aantal! educatieve! en!voorlichtende! activiteiten! uitgevoerd.! Het! gaat! hierbij! o.a.! om! het! onderhouden! van! de!websites!www.hwl.nl!en!www.nationaallandschaphw.nl! ,!begeleiding!van!stagiaires,!werken!met! groepen! in! de! natuur,! onderhouden! van! een! heemtuin,! perspublicaties! en! artikelen! in!tijdschriften,!een!wekelijkse!rubriek!in!een!regionale!krant!en!het!aanbrengen!en!de!zorg!voor!borden! en! informatiepanelen! in! het! veld! etc.! Er! staat! geen! vergoeding! tegenover! deze!activiteiten.!!


aards Landschap 2012 !28! 4 B

iolo

gisch

on

de

rzoe

k

!!

Biologisch)onderzoek)!

Dick!van!H

ouwelingen!Paddenstoelen)2)

)

Ineke!Koenis!!

Vogels)noord))

Jaap!Jan!Leeuwenburg!

Vlinders)en)Libellen))

Henk!B

unjes!

Planten))

Truus!van!B

elle!

Paddenstoelen)1))

Grieta!Fransen!

!

Zoogdieren!

Merijn!

van!den!Hoogenhoff))

Vogels)zuid))

Renee!den!O

uden!!

Vogels)oost))

Menno!K

orbijn!

Vogels)west)

)

Martin!B

enard!

Weidevogels)

)

Dick!van!H

ouwelingen!

Roofvogels))

Martin!M

ollet!

Aquatische)werkgroep

!Theo!Schuurm

ans!!


! ! 29!

De werkgroepen die zich bezig houden met biologisch onderzoek monitoren de Hoeksche Waard op vogels, wilde planten, zoogdieren, vlinders, libellen, paddenstoelen, het onderwater leven en nog enkele diergroepen. Er wordt meegewerkt aan landelijk onderzoek en er zijn ook eigen onderzoeksprojecten. Meten is tenslotte weten. De afdeling Biologisch onderzoek is opgedeeld in een zestal werkgroepen die elk hun eigen specialisme hebben. Leden van de vogelwerkgroepen houden zich op een breed front bezig met vogeltellingen die voor uiteenlopende doeleinden kunnen worden gebruikt. Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en het Waterschap maken hier dankbaar gebruik van. Ook worden sommige soorten zoals uilen, roofvogels en weidevogels actief beschermd. Door de plantenwerkgroep wordt o.a. gekeken naar de effecten die het beheer van dijken heeft op de daar aanwezige flora. In nieuwe natuurontwikkelingsgebieden, zoals plan Argusvlinder, wordt de successie van de vegetatie in kaart gebracht. Voor natuurorganisaties Staatbosbeheer en Natuurmonumenten worden diverse gebieden geïnventariseerd. Zoogdieronderzoek in de Hoeksche Waard vindt plaats door het verzamelen van waarnemingen van interessante zoogdieren zoals vleermuizen of marterachtigen. Tevens worden met zogenaamde life traps natuurgebiedjes onderzocht op het voorkomen van kleine zoogdieren. Door braakballen van uilen te pluizen worden hierover aanvullende gegevens verzameld. Door de vlinderwerkgroep wordt een aantal monitoringroutes en interessante gebiedjes in de Hoeksche Waard jaarlijks onderzocht op het voorkomen van (dag)vlinders en libellen. Tevens zijn er jaarlijks een aantal nachtvangsten met een lamp en smeer om het voorkomen van nachtvlinders te onderzoeken. De paddenstoelenwerkgroep verricht baanbrekend werk in de Hoeksche Waard. Uit het verleden waren slechts weinig gegevens voorhanden. Nu is er reeds een goed beeld van de meest voorkomende soorten in ons gebied en ieder jaar worden nog vele nieuwe soorten ontdekt. Er is een 2e werkgroep voor beginners actief. In 2012 is de aquatische werkgroep opgericht. Deze gaat zich bezig houden met het onderzoeken van het onderwater leven. Daarnaast willen ze gaan onderzoeken wat de effecten zijn van het baggeren op het onderwaterleven en de waterkwaliteit.


30!

4.1 Vogels!

Specifieke zaken van dit jaar Zoals gebruikelijk werd het nieuwe vogeljaar van de vogelwerkgroep geopend met de traditionele excursie naar de delta. Deze traditie dateert uit de KNNV periode en wordt al sedert 1974 jaarlijks georganiseerd. Er werden opvallend veel zeevogels gezien waaronder Zeekoeten, Drieteenmeeuwen maar vooral de Jan van Genten vlogen rakelings langs de kust. Een nadere opsteker waren de 3 Houtsnippen bij de Kwade hoek. Het weekend daarna waren alweer de eerste telactiviteiten met de maandelijkse wintertellingen van het Oudeland van Strijen, gebieden langs de Binnenmaas, Korendijkse slikken en de Ambachtsheerlijkheid. Ook half januari vond de traditionele roofvogeltelling plaats waarin weer de nodige records sneuvelden. Zo werden in de Hoeksche Waard maarliefst 524 roofvogels geteld. Hierbij 388 Buizerds en 92 Torenvalken maar ook zeldzaamheden als Zeearend (2) Ruigpootbuizerd (1) en Smelleken (2) werden gezien. In februari werden op 4 plaatsen Kerkuilkasten bijgeplaatst. Ook kwam de nieuwe werkgroep voor het promoten van deze soort in het westen van de Hoeksche Waard in Klein profijt bij elkaar. In februari werd ook een maximum van 59 Dwergganzen in het Oudeland van Strijen geteld. Deze op wereldschaal zeer zeldzame gans heeft o.a. in het Oudeland van Strijen een belangrijk toevluchtsoord. Vogelwerkgroepleden tellen `s winters vrijwel wekelijks de aanwezige populatie. Vanaf maart is het opletten voor nestelende IJsvogels. Door de strenge vorstperiode deze winter bleek de stand gedecimeerd en slechts 2 paren konden met zekerheid worden vastgesteld. Maart is ook de maand om Steenuilen te inventariseren. Vooral de regio west is hierin heel trouw en ondanks de strenge winter kon een aantal territoria worden herbevestigd. Helaas gaat het heel slecht met deze soort in onze regio. Maart betekent ook een drukke start van het seizoen voor de weidevogelbeschermers. Veel activiteiten van agrariërs starten en het spanningsveld met broedende weidevogels is enorm. In toenemende mate worden weidevogelwachters geraadpleegd om nesten op te sporen, te markeren en eventueel te adviseren. Voor een uitgebreid verslag van deze werkgroep binnen een werkgroep wordt verwezen naar de weidevogelgroep. Eind maart was ook de halfjaarlijkse bijeenkomst van de vogelwerkgroep met o.a. een overzicht van 30 jaar broedvogels tellen in het Groote Gat. Dit is het langst lopende broedvogel monitoring project (BMP) van SOVON, onze grootste opdrachtgever. Tevens is het landelijk gezien een van de langst lopende BMPprojecten. Nieuwkomende broedvogels in het Groote gat de laatste jaren waren o.a. Grauwe gans, Oeverzwaluw, Grote bonte specht, Putter en Kwartel. Opvallend hoge aantallen konden worden genoteerd door Merel en vooral Rietzanger. Verdwenen soorten zijn er ook. Vrijwel allen soorten die het landelijk ook heel slecht doen zoals Zomertortel, Grauwe vliegenvanger, Spotvogel en Kneu. De daar aanwezige Blauwe reigerkolonie is ook sterk teruggelopen mogelijk door de komst van de Havik. Een nieuw project dat in het voorjaar de aftrap had was op initiatief van agrariërs. Verdeeld over de Hoeksche Waard worden akkerranden ingezaaid in een poging de leefsituatie van kwetsbare akkervogels als Patrijs en Veldleeuwerik te verbeteren. Om het effect van deze maatregel te meten werd aan de vogelwerkgroep gevraagd hier gegevens over te verzamelen. Aangezien er


! ! 31!

een budget was voor dit project werd onze professionele huisbioloog Sander Elzerman ingeschakeld. Hij gaat 2 jaar aan de slag voor de projectgroep. Een ander nieuw project werd aangestuurd door Landschapsbeheer Zuid-Holland en het Waterschap Hollandsche Delta. Aan vrijwilligers van de vogelwerkgroep werd gevraagd een Quick Scan uit te voeren in gebieden die moesten worden gemaaid en waar problemen te verwachten zijn met broedvogels. Het gaat hierbij v.n.l. om wegbermen en slootkanten. Het waterschap had al aangegeven wel te verkeersveiligheid prioriteit te geven. In totaal werden 9 gebieden onderzocht waarbij direct de eerste kinderziektes van het project zichtbaar werden. Op 2 plaatsen was reeds gemaaid voor de Quick Scan had plaatsgevonden. Wel werden zo in ieder geval nesten van Kleine karekiet en Bosrietzanger gespaard. In het blad Mens en Landschap van Landschapsbeheer is verslag gedaan van de bevindingen. Het voorjaar is altijd een zeer drukke periode voor vogelaars. De BMP plots van SOVON liggen te wachten. Door een drukke agenda van de coördinator van de Korendijkse slikken zijn deze een jaar niet gedaan. De overige plots werden wederom geïnventariseerd zoals Groote gat, Esscheplaat, Vlietmonding, Zomerlanden en tunnelbos. Op ad hoc\basis Groot Koninkrijk, Nieuwe poldertje en het rietgors voor Groot Koninkrijk. Ieder voorjaar worden ook de Blauwe reigerkolonies geteld. Dat zijn er nog 3 n.l. Het Groote gat, Voormalige vuilstort Strijen en Hof van Moerkerken. Daarnaast zijn er altijd incidentele broedgevallen langs de Oude Maas. Voor een overzicht van het opsporen van broedende roofvogels, het ringen, prooistudie en reproductiestudie wordt verwezen naar de site van de roofvogelwerkgroep. Deze is gelinkt aan de HWL site. Onder het tellen van kolonievogels vallen ook de Huis- en Oeverzwaluwen. Voor de eerste soort is studiegebied Hoeksche Waard een van de langst lopende projecten in Nederland n.l. 27 jaar. Dit jaar werden 1220 Huiszwaluwen opgespoord verdeeld over 185 kolonies en adressen. Daarnaast werden de 6 Oeverzwaluwkolonies geteld met 467 nesten als teleurstellend eindtotaal. (1192 in 2011) Dit was vooral te wijten aan slecht onderhoud van de 2 belangrijkste kolonies binnen SBB grenzen n.l. APL polder en Oosterse Bekade Gorzen. De uikomsten van deze tellingen zijn vervat in een lijvig rapport. Net buiten ons werkgebied maar wel uitgevoerd door vogelwerkgroepleden zijn de maandelijkse tellingen van alle vogels op de Hellegatsplaten. Inmiddels ook een zeer lang lopend project. Andere activiteiten die niet aan een bepaald seizoen gebonden zijn -het onderzoeken van braakballen van uilen (jaarlijks zo`n 2000!) Dit is samenwerking met de zoogdierwerkgroep. -het organiseren van eigen excursies o.a. naar Nachtzwaluwen op de Brabantse stuwwal -het deelnemen aan het halfjaarlijkse vogelaarsoverleg Zuid-Holland -het uitwerken van ons eigen orgaan “ in vogelvlucht”. -het onderhouden van de vogel waarneemrubriek van de HWL site die is gekoppeld aan waarneming.nl -het houden van afzonderlijke afdelingsvergaderingen door b.v. noord en west -het geven van vogelcursussen. Zo is in samenwerking met Stichting Samenlevingsopbouw Strijen in het voorjaar van 2012 een vogelcursus in Strijen gegeven. -het optreden als HWL gids tijdens diverse door het HWL georganiseerde excursies. Zo tro de jaarlijkse oliebollentocht op de Esscheplaat op 29 december liefst 61 deelnemers en dat hadden er dubbel zo veel kunnen zijn. -het verzorgen van lezingen ten behoeve van andere natuurverenigingen.


32!

Het broedseizoen van Kerkuilen had in 2012 een trage start. Normaliter worden in juni de meeste jongen geringd maar dit jaar werd niet eerder dan juli op bescheiden basis melding gemaakt van broedende Kerkuilen. Wel liep het lang door en zelfs in november werden nog jonge Kerkuilen geringd. In totaal werden op 16 locaties broedsels gevonden. Een plek viel inmiddels alweer onder de slopershamer en moet als verloren worden beschouwd. Een aparte vermelding verdient de Slechtvalk. Op de traditionele broedplek in een hoogspanningsmast bij de Haringvlietbrug was de kast kapot gewaaid en dat vlak voor aanvang van het nieuwe broedseizoen. In allerijl is een nieuwe kast getimmerd en op de hoogst bereikbare plek gehangen. (maar wel veel lager dan de oude plek) Gelukkig bleken de valken de kast te accepteren en er werden succesvol 3 jongen in groot gebracht. Ook werden 2 broedplatforms verwezenlijkt in masten bij Maasdam en Nieuw Beijerland. Op de laatste locatie is gebroed en vlogen 2 geringde jongen uit. In Maasdam kozen de valken voor een oud Kraaiennest een mast verderop. Dit broedsel mislukte. Zeker vermeldenswaard was de broedende Bruine kiekendief in een luzerneakker nabij Zinkweg. Hier werd in overleg met de eigenaar een gedeelte afgezet en gespaard met oogsten zodat hier 2 jongen succesvol uitvlogen. Nooit eerder werd broeden in een akker vastgesteld in de Hoeksche Waard. Opmerkelijk was de aanwezigheid van overzomerende Appelvinken op de Esscheplaat. Op grond van SOVON-criteria kan met zekerheid worden geconcludeerd dat het hier dus om lokale broedvogels gaat, 2 paar in totaal. Ook de Boomklever kreeg vaste voet aan de grond met broedgevallen op de Esscheplaat, Ambachtsheerlijkheid en Hof van Moerkerken. De definitieve vestiging van de soort lijkt hiermee een feit. Zeer zeldzaam was ook het broedsel van een Steltkluut in het Oudeland van Strijen. Helaas kon overhaast opgezette nestbescherming niet voorkomen dat het broedsel door ingeschaard vee is vertrapt. Stelkluten komen de laatste jaren ook soms tot broeden in de Griendweipolder op Tiengemeten. Hier werden in 2012 overigens ook 2 baltsende mannetjes Roerdomp gehoord gedurende het broedseizoen. Als laatste zomerproject is de integrale zomerganzentelling van belang. Deze wordt geheel gecoördineerd door de WBE Hoeksche Waard maar enkele vogelwerkgroepleden doen hier inmiddels actief aan mee. Een echt nazomerproject is het registreren van Purperreigers in Groot Koninkrijk. In augustus wordt avonden lang gekeken naar letterlijk naar Afrika vertrekkende vogels. Er is contact met Ridderkerk en Dordrecht en het netwerk als geheel krijgt een boeiend beeld van het verloop van de trek. In het najaar gaat het vogelaarsbloed sneller stromen. De vogeltrek is begonnen. Reeds vanaf augustus wordt met extra aandacht uitgekeken in gebieden als Oosterse Bekade Gorzen en APL polder omdat deze vanaf die tijd een geweldige aantrekkingskracht uitoefenen op steltlopers. Maar vanaf eind september zijn (heel) veel vogelaars te vinden op de trektelpost “Zuidpunt Hoeksche Waard”. Een vrijwel permanente stroom van trekvogels komt hier voorbij met naast de reguliere soorten altijd leuke krenten in de pap. 2012 sprong er positief uit voor Zwarte mezen. Deze soort trok vrij massaal door vanaf eind september met als hoogtepunt 917 exemplaren op 28 september. “Onze” trektelpost is landelijk waarschijnlijk een van de beste om eens een Zeearend te zien. Ochtenden met meer dan 10.000 langstrekkende vogels zijn meer regel dan uitzondering. Hieronder bijzonderheden voor de Hoeksche Waard zoals


! ! 33!

Boomleeuwerik, Boompieper, Rode wouw, Ruigpootbuizerd, Smelleken, Beflijster, Europese kanarie, Goudvink, Barmsijs of Visarend. Op de dag van de onder regie van vogelbescherming Nederland gehouden Euro Bird watch wordt mobiel verslag gedaan van de bevindingen. Ook vanaf oktober komen de eerste ganzen weer naar het Oudeland. Met hier als heel vroeg in het seizoen Dwergganzen. De eerste tekenen dit najaar waren niet gunstig. Kennelijk heeft de uitbreiding van de Zeearend in het broedgebied een negatief effect op het broedbestand in Lapland. Slechts de helft van de populatie Dwergganzen keerde terug uit het noorden. Vanaf oktober lopen ook een paar monitoring projecten van SOVON waar we aan deelnemen n.l. de Punt transect telling (PTT telling,3 routes) en het project Meetnet Urbane Soorten (MUS, 1 locatie in Nieuw Beijerland) De najaarsvergadering van de vogelwerkgroep stond vooral in het teken van het nieuwe Atlasproject van SOVON. Dit monsterproject zal in de toekomst een schat aan gegevens opleveren die worden gepubliceerd in een nieuw uit te geven Avifauna. Op dit moment zijn er nogal wat atlasblokken over die nog geclaimd kunnen worden. In totaal bezochten 42 mensen deze bijeenkomst en was er een gastspreker van Sovon.

In dit jaarverslag nieuwe stijl is niet geprobeerd volledig te zijn. Wel beoogt het inzicht te geven in een groot aantal activiteiten van de vogelwerkgroep aangevuld met initiatieven van niet georganiseerde vogelaars. Vooral van de subwerkgroepen die zich met weidevogels en roofvogels bezighouden in nog oneindig meer te vertellen. Een bundeling van alle verzamelde gegevens en interessante artikelen zijn voor een ieder in te zien in de halfjaarlijkse uitgave van “in vogelvlucht”. Opgesteld door Janus Verkerk en Peter de Barse.

4.2 Weidevogels!

Nemen zoals het is Het jaar 2012 begon opmerkelijk zacht maar wat is opmerkelijk? De enige die daar in Nederland een antwoord op kan geven is het KNMI. En wat dan nog. Het weer is het weer en we moeten het nemen zoals het is, zelfs als dat van nadelige invloed is op de weidevogelstand. Qua temperatuur scoorde januari gemiddeld 4,9 ºC. Toch besloot koning Winter eind januari zijn belofte in te lossen: de vorst viel in. Van 30 januari t/m 8 februari was er sprake van de 33e officiële koudegolf sinds 1901. Rond 12 februari was de kou van de lucht en werd het zacht tot zeer zacht. Ook maart blaakte van optimisme, want de temperatuur lag op een gemiddelde van 8,3 ºC tegen normaal 6,3. April daarentegen toonde zich koel met een gemiddelde van 8,4 ºC. In mei schoot de thermometer omhoog naar 14,5 ºC. Juni op haar beurt bleef relatief koel en juli bleek met gemiddeld 17,4 ºC de opmaat voor een warme augustusmaand. September noteerde een gemiddelde van 14,2 ºC. Oktober was himmelhoch jauchzend (22/10: 22 ºC) en zum Tode betrübt (27/10: beneden het vriespunt). November was het braafste jongetje van de klas en december uitgesproken zacht met een gemiddelde temperatuur van 5 ºC. Dan de neerslag. De eerste 5 dagen van 2012 waren zeer nat. Er viel de helft van wat anders in de hele maand valt. En de bodem was al verzadigd van de neerslag van december 2011. Wateroverlast dus. Februari was droog, net als maart. Zeer natte dagen werd genoteerd in juni. September was droog: de eerste 10 dagen viel op de meeste plaatsen geen druppel. Oktober was nat, november weer droog en december was de natste maand van het jaar, met zelfs hier en daar sneeuw. Wat de zonneschijnduur betrof lag Strijen op de grens van de kust- en binnenlandse waarden: 1675 uur op jaarbasis. Ook op jaarbasis bedroeg de gemiddelde temperatuur op Strijen ca. 10,5 ºC, was de


34!

gemiddelde maximumtemperatuur 14,5 ºC, de gemiddelde minimumtemperatuur 6,3 ºC en de gemiddelde neerslag 994,7 mm. De bodemtemperatuur, niet onbelangrijk voor het voedselaanbod, varieerde in januari van 4 tot 6 ºC (Strijen: 5 tot 13), in februari van 0,5 tot 2,9 ºC (Strijen: -5 tot +12), in maart van 7 tot 8 ºC (Strijen: 8 tot 19), in april van 8,5 tot 9,5 ºC (Strijen: 10 tot 22), in mei van 14 tot 15 ºC (Strijen: 10 tot 29), in juni van 16 tot 17 ºC (Strijen: 12 tot 24), in juli van 18 tot 19 ºC (Strijen: 18 tot 19 ºC (Strijen: 18 tot 28), in augustus van 19 tot 20 ºC (Strijen: 18 tot 27), in september van 15,5 tot 16,5 ºC (Strijen: 16 tot 28), in oktober van 11 tot 12,5 ºC (Strijen: 8 tot 21), in november van 6,5 tot 9 ºC (Strijen: 6 tot 12), in december van 3,5 tot 6,5 ºC (Strijen: 2 tot 13). Hiermee krijgen we een goed beeld van de niet beheersbare omstandigheden waaronder onze weidevogels moeten proberen zichzelf als soort in stand te houden. In mei 2012 gaf Weidevogelbescherming al aan dat er minder kievitseieren waren gevonden, met als waarschijnlijke oorzaak de laat ingevallen kou waardoor de kieviten later in hun broedgebieden aankwamen, dit in combinatie met de droogte in de Zuid-Europese overwinteringgebieden. Het SOVON bevestigde wat vele al vermoedden: een sterke terugval van de kievit in 2012 – de aantallen namen sinds 1990 al af met 2% per jaar, de afgelopen 5 jaar met maar liefst 6%. In 2012 werd een terugval van liefst 18%(!) ten opzichte van 2011 geteld. Wat boer en weidevogel beschermer dan nog rest is een tandje bij zetten en meer last minute beheer toepassen.

Marianne v.d. Waal wordt gebeld door boer Bas-Jan Niemansverdriet uit Strijensas: ‘We gaan injecteren. Je moet komen.’ Marianne: ‘Maar ik zit op Texel. Kun je het zelf even doen?’ Bas-Jan: ‘Nee, ik zit in Egmond.’ Marianne: ‘Ik regel het.’ Belt Jan Uljee: ‘Jan, kun jij…?’ Jan: ‘Nee, ik zit in het Feijenoordstadion.’ Marianne: ‘Ik zoek verder.’ Belt Bob Wiggers. ‘Bob, kun jij…? Bob: ‘Nee, ik sta groente te snijden.’ Marianne: ‘Bob, laat de groente de groente. De eieren gaan voor.’ Bob er naar toe. Wacht tot hij moet ingrijpen. Maar voor de injecteur aan de nesten toe is, stoppen ze. Drukte voor niks. Hoe je je dan voelt? Waarschijnlijk net als Landschapsbeheer Zuid-Holland dat machteloos moet toezien hoe haar met veel inspanning opgebouwde en goed gemotiveerde vrijwilligersorganisatie dreigt te worden ondermijnd door financiespolitieke beslissingen. Het broedresultaat van de grutto’s was bij wijze van uitzondering goed te nemen (beter misschien: minder slecht). Er vlogen landelijk gezien 60% meer jongen uit dan in 2011. Volgens Vogelbescherming dankzij het koude en natte voorjaar, waardoor de maaidatum 2 tot 3 weken opschoof. Dit werd gevolgd door een periode van mooi en warm weer, hetgeen gunstig was voor het insectenaanbod. Het is dus eigenlijk nooit goed (zucht). Het aantal legsels per soort in Nederland in 2012 bedroeg: kievit - 22137 ex. – uit 16381 (74%) – niet uit: 5756; grutto – 4830 ex. – uit 3813 (78,94%) – niet uit: 1017; scholekster – 4228 ex. – uit 3425 (81,021%) – niet uit 803; tureluur – 2090 ex. – uit 1715 (82,06%) – niet uit 375. Nieuw in 2012 was de invoering door de deelnemende vrijwilligers en agrariërs zelf van verkregen gegevens en coördinaten in de database. Ze kregen hiervoor de beschikking over hun eigen gebruikersnaam en wachtwoord. Zo werd direct per perceel inzicht verkregen in de plaatsen van de nesten, de vogelsoorten en de legselstadia. Weidevogelbescherming Hoeksche Waard Weidevogelbescherming Hoeksche Waard heeft voor 2012 besloten voor concentratie van haar activiteiten op het oostelijke deel van het eiland. Het aantal vrijwilligers nam toe (2011: 17 naar 2012: 20), net als het aantal deelnemende boeren (2011: 27 naar 2012: 30). De in dit verslagjaar


! ! 35!

langst deelnemende boer is C.M. Nooteboom op Strijen. In 2012 volbracht hij zijn tweede lustrum. Het totaal aantal gevonden kievitsnesten bedroeg 88, met 336 eieren; uitgekomen 270. Het totaal aantal gevonden gruttonesten bedroeg 12, met 45 eieren; uitgekomen 28. Het totaal aantal gevonden scholeksternesten bedroeg 15, met 47 eieren; uitgekomen 39. Het totaal aantal tureluursnesten bedroeg 1, met 4; uitkomen niet waargenomen. Het totaal aantal nesten van de kleine plevier bedroeg 1, met 4 eieren; uitgekomen 4. Het totaal aantal slobeendnesten bedroeg 2, met 22 eieren; uitgekomen 16. Het totaal aantal nesten van wilde eenden bedroeg 1, met 10 eieren; niet uitgekomen. Het totaal aantal meerkoetnesten bedroeg 1, met 6 eieren; uitkomen niet waargenomen. Van een aantal deelnemende agrariërs is voor een resultatenindruk ook even een vergelijking gemaakt met 2011, met soms opmerkelijke verschillen. Biesheuvel: 2011 8 kievitsnesten/2012 5 nesten, 2011 32 eieren/2012 20 eieren, 2011 32 uitgekomen/2012 20 uitgekomen. Bos: geen nesten in 2011 tegen 2 kieviten en 2 scholeksters in 2012. Dam: geen nesten in 2011 tegen 4 kieviten, 1 grutto, 3 scholeksters, 1 wilde eend en 2 slobeenden in 2012. Groot: 7 kievits- en 2 scholeksternesten in 2011 tegen 8 kieviten en 2 scholeksters in 2012. Groeneweg: geen nesten in 2011 tegen 4 kieviten en 5 grutto’s in 2012. Van der Hoek: 20 kievitsnesten in 2011 tegen 3 kievitsnesten in 2012. L. de Jongh: 4 kievits- en 2 scholeksternesten in 2011 tegen 1 kievitsnest in 2012. Kluytmans: 12 kievits- en 1 gruttonest(en) tegen 10 kievits-, 5 grutto- en 2 scholeksternesten in 2012. Niemandsverdriet: 1 kievits- en 1 scholeksternest in 2011 tegen 4 kieviten in 2012. Nooteboom: 3 kievits-, 2 scholekster- en 2 tureluursnesten in 2011 tegen 3 kieviten, 1 scholekster, 1 tureluur en 1 meerkoet in 2012. Quist: 21 kievits-, 1 scholekster- en 1 kleine pleviersnest (uit: 0) in 2011 tegen 24 kieviten, 1 scholekster en 1 kleine plevier (uit: 4) in 2012. Reedijk: 20 kievitsnesten en 3 scholeksternesten in 2011 tegen 6 kieviten in 2012. Roozendaal: 1 kievitsnest en 1 scholeksternest in 2011 tegen 4 kieviten en 3 scholeksters in 2012. Troost: 8 kievitsnesten en 1 scholeksternest in 2011 tegen 6 kieviten, 1 grutto en 1 scholekster in 2012. Van Zwieten: 9 kievitsnesten en 1 scholeksternest(en) in 2011 tegen 4 kieviten in 2012.

Wij danken de deelnemende agrariërs en vrijwilligers hartelijk voor hun inzet.

4.3 Roofvogels!

Het was een zwaar jaar voor de roofvogels: kleine legsels en veel verlies van jongen: resulterend is een laag gemiddeld aantal jongen per geslaagd nest. Een ander dieptepunt was de vondst van opzettelijk vergiftigde buizerds. Gelukkig ook leuke berichten: een nest bruine kiekendieven groeide op dankzij nestbescherming en een jonge boomvalk overleefde een rit naar de hooischuur.

Onderzoek Ook in 2012 was de voornaamste bezigheid het inventariseren van de broedende roofvogels in de Hoeksche Waard. In "Oost" (oostelijk van de A29) gebeurt dit structureel volgens de methode "territoriumkartering met inspectie van de nestinhoud". Dit omvat het zoeken van territoria en nesten, het periodiek bijhouden van de status en het eindresultaat. Voor "West" gaat het alleen om territoriumkartering met incidenteel ook inspectie van de nestinhoud. Als onderdeel van het onderzoek worden ook prooiresten verzameld en gedetermineerd.

Jaarlijks worden de resultaten gepubliceerd in "In Vogelvlucht" en op de website en, in de vorm van nestkaarten, naar Werkgroep Roofvogels Nederland (WRN) en SOVON gestuurd. De


36!

gegevens gaan in tabelvorm naar Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten van wie we onderzoeksvergunning hebben voor hun terreinen. De ringgegevens gaan naar het Vogeltrekstation, die ook de ringvergunningen verlenen. Ontvangen terugmeldingen worden verspreid onder belanghebbenden, b.v. kasteigenaren.

In het seizoen 2012 zijn er: in de Hoeksche Waard 136 nesten vastgesteld (zie tabellen) 116 nestjongen geringd:2 boomvalk, 3 Bruine Kiekendief, 43 Buizerd, 5 Havik, 28 Slechtvalk, 11 Sperwer, 23 Torenvalk en 1 kerkuil. Ook is er in 2012 begonnen met het intern opleiden van een extra ringster en een extra klimmer. Deze extra mankracht (m/v) is hard nodig voor het uitbreiden van de nestinspecties om meer inzicht te verkrijgen over legselgroottes van buizerd en havik en de verliezen in ei- en jongenfase.

Informeren Informatie verstrekken over de roofvogels in de Hoeksche Waard is van groot belang: "Onbekend maakt onbemind". Een belangrijke plek wordt daarbij ingenomen door de website www.roofvogels-hw.nl Het doel van de website is om toegankelijke informatie te bieden aan zowel vogelaars (onderzoeksresultaten) als niet vogelaars (soorteninformatie). De onderzoeksresultaten van 2012 zijn ook weer in "In Vogelvlucht" gepubliceerd en daarmee toegevoegd aan de HWL bibliotheek.

Beschermen 1) Het beschermingswerk omvat het bouwen en plaatsen van slechtvalk- en torenvalkkasten of het adviseren daarbij. In 2012 zijn er 4 slechtvalkkasten geplaatst: in januari 2012 3 nestkasten in de Hoeksche Waard en in december 1 kast in de St. Jacobuskerk in Den Haag. Van de nestkasten in de Hoeksche Waard leverde 2 nestkasten in totaal 5 uitgevlogen jongen op. De 3e nestkast werd niet gebruikt. Daarnaast zijn er in december 5 torenvalkkasten gebouwd die in de Hoeksche Waard zullen worden geplaatst, vooral vervanging van bestaande kasten.

2) Het beschermen had in 2012 ook nog een "hands-on" uitbreiding: in West werd een broedpoging van een bruine kiekendief ontdekt in Luzerne. Zonder nestbescherming had dit nest (door oogstwerkzaamheden) zeker verloren gegaan. Gelukkig mocht het nest worden beschermd: hierdoor vlogen er toch 2 jongen gezond uit. Meer info: www.roofvogels-hw.nl/luzernekiek

3) Dit jaar had het beschermen ook nog een droef en vooral machtloos aspect: met de vondst van 2 vergiftigde buizerds in Klaaswaal is bewezen dat deze walgelijke praktijken ook (weer) in de Hoeksche Waard voorkomen. Meer info: www.roofvogels-hw.nl/vervolging

De cijfers voor 2012: Van niet alle nesten is precies bekend of ze zijn geslaagd of mislukt. Daardoor is het mogelijk dat er bijvoorbeeld 10 broedpogingen zijn met 5 geslaagde en 2 mislukte pogingen. Van de overige 3 broedpogingen is dus niet (met zekerheid) bekend hoe het is afgelopen.


! ! 37!

Oost 2012 (2011 ) Actieve Territoria

Succesvolle Paren

Mislukt Aantal jongen

Gem. Aant. jongen

Buizerd 51 (49) 34 (40) 15 (7) 55 (82) 1,7 (2,0) Havik 5 (4) 2 (4) 3 (0) 4 (8) 2,0 (2,0) Sperwer 5 (8) 5 (7) 0 (1) 17 (20) 3,4 (2,6) Bruine kiekendief 10 (7) 1 (3) 0 (0) 1 (7) - (2,3) Boomvalk 3 (3) 3 (2) 0 (0) 6 (5) 2,0 (2,5) Torenvalk 18 (16) 10 (14) 7 (3) 23 (55) 2,3 (3,9) Slechtvalk 2 (2) 1 (1) 1 (0) 3 (1) - (-) Totaal 94 (89) 56 (71) 26 (11) 106 (178) -

West 2012 (2011) Actieve

Territoria Succesvolle

Paren Mislukt

Aantal jongen

Gem. Aant jongen

Buizerd 31 (19) 21 (13) 6 (5) 25 (25) 1,2 (1,9) Havik 3 (1) 2 (1) 1 (0) 3 (3) 1,5 (-) Sperwer 3 (4) 2 (1) 1 (2) 3 (2) 1,5 (-) Bruine kiekendief 3 (2) 2 (2) 0 (0) 3 (4) 1,5 (2,0) Boomvalk - (1) - (1) - (0) - (2) - (-) Torenvalk 1 (1) 1 (5) 0 (0) 5 (5) - (-) Slechtvalk 1 (1) 1(0) 0 (1) 2 (0) - (-) Totaal 42 (28) 29 (18) 8 (8) 44 (41) -

Boomvalk in hooischuur Op 17 augustus sta ik te posten bij een boomvalknest in een hoogspanningsmast in een akker. Terwijl ik me afvraag waarom ik geen jongen meer zie, komt Cees Mesker aanrijden met een jonge boomvalk in zijn handen: Het jong, dat gezien de ring inderdaad bij dat nest hoort, blijkt samen met het hooi van het land te zijn afgevoerd naar een schuur in Mookhoek ! Gelukkig ongeschonden in de schuur gevangen en dus weer onder de nest losgelaten. Een paar dagen later zie ik beide jongen weer bovenin de mast en hebben ze hun gevaarlijke eerste vluchten dus goed overleeft !

!


38!

4.4 Vlinders!en!Libellen!

Algemeen De Werkgroep Vlinders van het Hoekschewaards Landschap bestaat uit ca. 17 leden. In de loop van 2012 werden vier werkgroepavonden in Klein Profijt gehouden. Deze bijeenkomsten zijn bedoeld voor de uitwisseling van kennis en ervaring en als stimulans voor het uitoefenen van onze hobby. De werkgroep verzamelt gegevens betreffende het voorkomen van dagvlinders, nachtvlinders en libellen en probeert zo een beeld te krijgen van de ontwikkelingen van deze insecten in de Hoeksche Waard e.o. De leden van de werkgroep werken daartoe individueel of gezamenlijk (bij voorbeeld tijdens excursies naar bepaalde gebieden). De verzamelde gegevens worden, naast gebruik voor eigen rapportage en interpretatie, ook doorgezonden aan landelijke overkoepelende instanties zoals De Vlinderstichting te Wageningen, Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie, Werkgroep Vlinderfaunistiek en/of EIS-Nederland in Leiden. Aan het eind van het jaar legde Henk Bunjes zijn functie als coördinator van de werkgroep neer na ruim 20 jaar als zodanig te hebben geacteerd. Besloten werd de functie op te splitsen in een aantal deeltaken elk met een eigen leider/leidster waarbij de coördinatie bij Marion Zondervan komt te liggen. Besloten werd tevens de libellen in de werkgroepnaam op te nemen: Werkgroep Vlinders en Libellen HWL of Vlinder- en Libellenwerkgroep HWL. Activiteiten Ten behoeve van de Ver. Natuurmonumenten werden inventarisaties (ten dele via “monitoring”) uitgevoerd op Tiengemeten en (buiten de Hoeksche Waard) op de Dintelse Gorzen (N.Br.). De resultaten daarvan zijn apart gerapporteerd aan Natuurmonumenten. Evenzo worden al jarenlang diverse terreinen van Staatsbosbeheer binnen de Hoeksche Waard bezocht waaronder de Oeverlanden Hollands Diep (Esscheplaat), het Oudeland van Strijen e.a., grotendeels ook in de vorm van “monitoring”. Hiervan werd eveneens een apart rapport opgesteld en uitgebracht aan Staatsbosbeheer. De respectievelijke rapporten zijn ook opgenomen in de Bibliotheek van Klein Profijt. De weersomstandigheden hebben ons in 2012 enigszins parten gespeeld waardoor het aantal bezoeken aan bepaalde terreintjes binnen de Hoeksche Waard achterbleef en de waarnemingen moeilijk vergelijkbaar zijn met voorgaande jaren. Dit zal zo mogelijk in 2013 moeten worden hersteld. Enkele geplande excursies konden vanwege het weer niet doorgaan of werden verzet naar een andere datum (eventueel buiten het weekend). Zo werd in 2012 tweemaal een bezoek gebracht aan de Esscheplaat (14/4 en 6/5), de Kampina (15/7), De Brand (1/8) en de Strijbeekse heide (28/8). Daarnaast werd een geslaagde publieksexcursie gehouden in de Polder Trekdam (’s-Gravendeel) op 28/7. Voor het inventariseren van nachtvlinders werd in de loop van het jaar op verschillende locaties in de Hoeksche Waard een nachtinventarisatie (vangst van nachtvlinders met behulp van licht en/of geurstoffen) gehouden. De resultaten daarvan worden uiteraard sterk beïnvloed door het weer. Helaas dit jaar dus een matig resultaat.


! ! 39!

Resultaten In totaal werden in de Hoeksche Waard in 2012 23 soorten dagvlinders waargenomen. Dat is gelijk aan de voorgaande jaren. Het talrijkst was dit jaar de Kleine vos. Dit dankzij een enorm explosieve ontwikkeling aan het eind van de zomer. Overigens was toen ook de Atalanta zeer veel waar te nemen. Tot genoegen van veel tuinbezitters viel dit vlinderaanbod vrijwel gelijk met de bloei van de vlinderstruik (buddleja). Een forse terugval beleefden de Kleine vuurvlinder, het Bruin blauwtje en het Icarusblauwtje. De libellen vormen een dynamischer groep waarbij de ontwikkelingen zich sneller opvolgen. Dit jaar werden maar liefst 28 soorten in de Hoeksche Waard waargenomen. Daarbij waren enkele nieuw voor ons: de Gewone pantserjuffer, de Zuidelijke keizerlibel, de Zwarte heidelibel (na een lange tijd van afwezigheid) en de Gevlekte witsnuitlibel. Enkele daarvan zullen ongetwijfeld zwervers geweest zijn maar de waarneming is niet minder sensationeel. Bijzonder waren ook de waarneming van weer een Weidebeekjuffer en enkele Vuurlibellen. Opvallend was de toename van de Azuurwaterjuffer, de Vroege glazenmaker en de Viervlek terwijl de Glassnijder juist terugviel naar ongeveer de helft van vorig jaar. De officiële Rode Lijst werd opnieuw getoetst aan de landelijke ontwikkelingen. Al onze libellen die tot op heden op deze lijst voorkwamen (inclusief de Rivierrombout) zijn daarvan verwijderd (“thans niet bedreigd”). De dit jaar waargenomen Gevlekte witsnuitlibel staat op de nieuwe Rode Lijst als “kwetsbaar”. Al onze waarnemingen en ervaringen met vlinders en libellen in 2012 staan in detail beschreven in ons uitgebrachte jaarverslag (in de Bibliotheek van Klein Profijt maar ook op de website van het HWL). Toekomst Voor het komende jaar verwachten wij een voortzetting van de lopende activiteiten waarbij mogelijk meer nadruk kan worden gelegd op de terreinen in beheer van het HWL en overige gebieden in de Hoeksche Waard. Het waarnemen en bestuderen van vlinders en libellen blijft hiermee een boeiende hobby!


40!

4.5 Planten!

De werkgroep inventariseert planten, grassen, en bomen in de Hoekschewaard vanaf april t/m september. In de winter houden we ons bezig met o.a. mossen, bomen herkennen in de winter, wilgenkatjes enz. De inventarisatie gegevens verzamelen we voor de planten database van het HWL die door Rook Goudswaard beheerd wordt. Wij inventariseren in de eerste plaats voor het Hoekschewaards Landschap en geven de gegevens door aan FLORON, staat voor floristisch onderzoek Nederland, die het weer doorgeven aan het Rijksherbarium. Verder worden er op verzoek van Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, Waterschap, Gemeenten, Particulieren, Floron en de werkgroep Eigen Beheer van het HWL inventarisaties gedaan. De werkgroep bestaat uit 18 personen die daadwerkelijk mee inventariseren, jammer genoeg hebben 3 personen in augustus af moeten haken, wegens drukte en ziekte verschijnselen, we zullen proberen het aantal mensen te vergroten, met één is dat al gelukt. Het jaarprogramma. In januari stellen wij ons jaarprogramma samen en werken dat af. De plannen voor 2011 hebben we wat de planten betreft kunnen realiseren. Per gezamenlijke inventarisatie-avonden of anderszins waren er gemiddeld ca.10 mensen aanwezig. Door het uitgebreide programma wordt er ook door 2 personen per terrein geïnventariseerd. Dit jaar zijn 7 km.hokken met heel de groep geïnventariseerd en 9 km.hokken met 2 personen, bovendien wordt er door verschillende mensen her en der nog naar bijzondere soorten gekeken in de tijd dat die planten in bloei staan. We zijn heel blij met Willemien Troelstra de nieuwe regio coördinator, zij regelt en organiseert weer allerlei zaken, zoals het Nieuwe Strepen, DNA barcoding en cursussen. Het programma van 2012 was als volgt; Determinatieavond, Klein Profijt Strijensas, Oeverlanden – Staatsbosbeheer, 3 maal bezocht Cillaarshoek, Hoekseweg – Staatsbosbeheer, 3maal bezocht Numansdorp, Hogezandsegors – Staatsbosbeheer, 2 km. hokken 3 maal bezocht Nieuw-Beijerland, dijk,dorp en haven 3 maal bezocht Heinenoord, Geertruida Agatha, deel, Staatsbosbeheer, 3 maal bezocht Puttershoek, Groot Koninkrijk, Staatsbosbeheer, 3 maal bezocht Oud-Beijerland, Staart, stichting Ark, 3 maal bezocht Oud-Beijerland, Langeweg – Groeneweg, 3 maal bezocht Mijnsherenland, Platte Reedijk – fam. Reedijk, 3 maal bezocht (particulier) Puttershoek, Molendijk, eigen beheer – natuurterreintje bij het gele hek, 3 maal bezocht Puttershoek, Zuiddiep 3 maal bezocht Piershil, Oosthoek – trilveentje de Drom, Staatsbosbeheer, 2 maal bezocht Zuid-Beijerland, Zwartsluisje – Grote Gat, 1 maal bezocht Puttershoek, Natuurontwikkelings stuk, Staatsbosbeheer, 3 maal bezocht Westmaas, Appeldijk, 3 maal bezocht ‘s-Gravendeel, langs de rivier, 3 maal bezocht Goudswaard, Tiengemeten – Griendweipolder, Natuur Monumenten, 3 maal bezocht Zuid-Beijerland, Schoutsdijk, HWL beheer, 3 maal bezocht Westmaas, Smitsweg – Natuurterreintje, Waterschap 1 maal bezocht


! ! 41!

Zuid-Beijerland, Bommelskousedijk, is een stukje dijk bekeken of daar paarden konden grazen i.v.m. giftige planten, Fam.V.d. Loo. Goudswaard, Tiengemeten, begeleiding tijdens jaarlijkse veld-week van Utrechtse studenten, Natuur Monumenten, met 3 mensen drieënhalve dag Veldweek, Natuur Monumenten – PQ’s onder en boven de kreek, in totaal 14 stuks, doen we met gemiddeld 3 à 4 personen Numansdorp, Golfbaan wordt op orchideeën gecontroleerd Excursies Floron, lopen we mee om ander soortige planten te leren kennen die in andere biotopen voor komen. Alblasserwaard – Sliedrecht – Donken en de Lek ‘sGravendeel/Dordrecht aan beide zijden van het Hollandsdiep Krimpen a/d Lek, eendenkooi Bakkerswaal Middelharnis, Westplaat – Haringvliet Spijkenisse, stads excursie Met deze inventarisatie/excursies lopen gemiddeld 6 à7 mensen mee Goudswaard, Tiengemeten Floron en PKC hebben een twee-en-half- daags kamp georganiseerd op Tiengemeten, 2 personen hebben deelgenomen. Staatsbosbeheer heeft een excursie naar Tienhoven georganiseerd, dit als beloning voor onze medewerking, een aantal mensen van de vlinder werkgroep waren ook mee, varen en schraalgrasland, geweldig. Verder zijn er verschillende rapportages gemaakt over de bevindingen van en in de gebieden van Staatsbosbeheer, Natuur Monumenten, eigen Beheer en Waterschap. Bijzonderheden. Numansdorp, Oosterse bekade gorzen, de natuur heeft hier z’n best gedaan, dan hebben we het over het natte gedeelte wat in één jaar tijd zoveel soorten planten voort kan brengen. Veel goudzuring, echte kamille, de rode en blauwe ereprijs, waterpeper, slijkgroen en ook heel veel waterkruiskruid. In de Natuurontwikkeling stukjes van het HWL hebben we o.a. de brede orchis, moeras wespenorchis, veel bijen en riet orchissen gevonden en naast de bijen orchissen een 30 tal klavervreters, heel bijzonder, het beheer van deze plekken begint zijn vruchten af te werpen. Op een locatie van SBB vonden we 25 vleeskleurige orchissen en in een stuk bos het ronde wintergroen, prachtig. Verder is nog gevonden in Numansdorp-zuid borstel streepzaad en ruige weegbree. Op Tiengemeten zijn door 2 studentes die zich bezig houden met bijen en kikkers een 30 tal bijenorchissen gevonden, nieuwe soort voor het eiland. Tijdens het Floronkamp is er kleine waterteunis bloem gevonden op verschillende plekken in de Weelde en in de Griendweipolder, dit is een woekerplant, verstopt afvoeren, is inmiddels door Natuur Monumenten verwijderd. Op het Tiendgors is door Han Benard kleine ratelaar gevonden. Dit jaar hebben we in natte stukken veel naald waterbies waargenomen. Ook is de zilte zegge weer opgedoken. De reuzenbalsemien staat in middels rond de hele


42!

Hoekschewaard. Als klap op de vuurpijl vond Joost Kievit 3 planten parnassia, net zo vreemd als het rond wintergroen, beide soorten komen o.a. in de duinen voor. Beschrijving activiteit voor derden. Voor onze inventarisaties gebruiken we streeplijsten van Floron en de Flora van Heukels, dit is een wetenschappelijk boek dat landelijk gebruikt wordt. We inventariseren per vierkante km.hok, meestal zijn het deelhokken doordat er stukken door landbouw, rivieren of bebouwing afvallen. Al onze gegevens worden voorts door Rook Goudswaard in de database verwerkt en doorgestuurd naar Floron en belanden later in Leiden bij het Rijksherbarium. Natuur Monumenten, Staatsbosbeheer, Waterschap of welke instantie dan ook ontvangen kopieën van de streeplijsten als de inventarisaties in hun gebieden hebben plaats gevonden. Wij maken van al deze gegevens een jaarverslag dat op onze bezoekers centra Klein Profijt en het Nationaal Landschap Centrum ter inzage ligt of opgevraagd kan worden. De voor Nat.Mon. PQ’s zijn volgens de schaal van Braun-Blanquet geïnventariseerd, d.w.z. aantal en bedekking. Rode, aandacht en doelsoorten worden met kleine letters r-a-d aangegeven. De grote letters A t/m G geven de abundantie (hoeveelheid) aan, b.v. A = 1, D = van 25 tot 50 en G is meer dan 5000. Tijdens het PKN kamp op Tiengemeten zijn er ook allerlei opnames gemaakt. Het Floron kantoor is verhuisd van Leiden naar Nijmegen. Beschrijving activiteit voor intern gebruik. Wat onze activiteit voor eigen gebruik betreft, de inventarisaties zijn in de database en in het jaar verslag terug te vinden. Ca. 35 streeplijsten met gemiddeld 120 soorten is te veel om in dit jaarverslag te vermelden daarom vindt u alleen de rode lijst en nieuwe soorten voor de Hoekschewaard in de tabellen terug. Belangrijke veranderingen voor activiteiten binnen de eigen werkgroep. Er worden steeds meer natuur gebieden ontwikkeld wat voor ons meer werk wordt want bestaande stukken verdwijnen meestal niet en mocht dat toch zo zijn wordt het elders gecompenseerd met nieuwe natuur. We hebben al veel leuke vondsten gedaan en er zullen er ongetwijfeld meer bijkomen. Plannen voor 2013. Inventarisaties; Delta Natuur, het natuurterreintje aan de Smitsweg-Westmaas. Natuurmonumenten, o.a. Tiengemeten, assistentie bij velddagen i.s.m. Utrechtse Universiteit. Tiengemeten, veldweek, PQ s onder en boven de grote kreek, in totaal 14 opname stukken inventariseren Tiendgors, PQ’s controleren en inventariseren Op Tiengemeten komen er nog 3 PQ’s bij aan de noordzijde SBB, hebben nog geen overleg gehad met Evert Dolman, zij hebben wel plekken op een lijstje staan SBB, de Drom SBB, de twee Hooilandjes bij het Grote Gat Floron, één km.hok op de Korendijkse Slikken en één op de oostpunt van Tiengemeten in het kader van het Nieuwe Strepen Floron KPN kamp op de Kleine Rug in Dordrecht Floron, thema excursie Brabantse Wal


! ! 43!

Floron, regio excursies met Willemien Troelstra in district 16 HWL, wat Rook op zijn lijstje heeft staan, ca 15 km.hokken De Natuur ontwikkeling terreintjes van het HWL zullen extra nagelopen worden voor bijzondere soorten, zoals de orchideeën, klavervreters, parnassia enz. HWL, wat Cees Mesker als beheerder nog op zijn lijstje heeft staan Frank gaat de Waarnemingen.nl doen In het kader van 40 jaar HWL doen we mee met de 1001 soortendag op 22 juni Plattelandsmarkt of presentatie in het NLC Het is alweer een vol programma, ongetwijfeld komt er nog meer bij. ! !

Rode!lijst:!

!

nr.$ RL$ floronnaam$ wetenschap.$naam$ aant.$srtn.$

15! r! Bolderik! Agrostemma!githago! 1!

43! r! Heemst,!echte! Althaea!offinialis! 3!

62! r! Kamille,!valse! Anthemis!arvensis! 2!

63! r! Kamille,!stinkende! Anthemis!cotula! 3!

76! r! Selderij! Apium!graveolens! 1!

279! r! Korenbloem! Centaurea!cyanus! 1!

373! r! Streepzaad,!moeras! Crepis!paludosa! 2!

386! r! Kamgras! Cynosurus!cristatus! 3!

461! r! Orchis,!wespenS,!moeras! Epipactis!palustris! 4!

509! r! Ogentroost,!rode!s.s./late! Odontites!vernus!subsp.!serotinus! 6!

532! r! Kievitsbloem,!wilde! Fritillaria!meleagris! 1!

637! r! Gerst,!veld! Hordeum!secalinum! 7!

642! r! Bilzekruid! Hyoscyamus!niger! 1!

692! r! Beemdkroon! Knautia!arvensis! 1!

734! r! Zomerklokje! Leucojum!aestivum! 1!

750! r! Orchis,!keverS,!groteS! Listera!ovata! 2!

862! r! Kattenkruid,!wild! Nepeta!cataria! 1!

877! r! Kattendoorn! Ononis!repens!subsp.!spinosa! 5!

884! r! Orchis,!vleeskleurige! Dactylorhiza!incarnata! 1!

886! r! Orchis,!brede! Dactylorhiza!majalis!subsp.!majalis! 4!

901! r! Klavervreter! Orobanche!minor! 1!

949! r! Weegbree,!ruige! Plantago!media! 1!

1033! r! Wintergroen,!rond! Pyrola!rotundifolia! 1!

1111! r! Vetmuur,!sierlijke! Sagina!nodosa! 1!

1180! r! Tripmadam! Sedum!reflexum! 2!

1290! r! Doornzaad,!knopig! Torilis!nodosa! 1!

1364! r! Ereprijs,!brede!s.s.! Veronica!austriaca!subsp.!teucrium! 1!

1422! r! Kornoelje,!gele! Cornus!mas! 1!

1460! r! Dotterbloem,!spin! Caltha!palustris!subsp.!araneosa! 7!

1709! r! Kattenstaart,!kleine/Hyssop! Lythrum!hyssopifolia! 1!

!


44!

Nieuwe!soorten:!

!

Aant.$ nr.$ eerst$ floronnaam$ wetenschappelijke$naam$ RL$1! 2101! 2012! Mahonie! Mahonia!aquifolium! !

1! 1805! 2012! Hennep! Cannabis!sative! !

1! 1738! 2012! Nachtschade,!beklierde! Solanum!nigrum!subsp.!schultesii! !

1! 1737! 2012! Mariadistel! Silybum!marianum! !

1! 1725! 2012! Baardgras! Polypogon!monspeliensis! !

1! 921! 2012! Parnassia! Parnassia!palustris! 3!

1! 1610! 2012! Dravik,!tros!s.l! Bromus!racemosus! r!

1! 1356! 2012! Ereprijs,!doffe! Veronica!opaca! r!

1! 1132! 2012! Vlier,!kruid! Sambucus!ebulus! r!

2! 1888! 2012! Vetkruid,!roze! Sedum!spurium! !

!


! ! 45!

4.6 Paddenstoelen!1!

Achtergrond van de werkgroep De Paddenstoelenwerkgroep Oud Beijerland (PWOB), die tevens een werkgroep is van de Nederlandse Mycologische Vereniging (http://www.mycologen.nl), is in 1997 opgericht om lokale paddenstoelenliefhebbers bij elkaar te brengen en gezamenlijk de lacunes in de kennis over het voorkomen van paddenstoelen in de Hoeksche Waard te dichten. Via een eigen website, die vanaf de website van het HWL te bereiken is, kan men in contact komen met de werkgroep voor vragen of meldingen. Daar is ook het excursieschema te vinden en van tijd tot tijd wordt er een paddenstoel in beeld gebracht en besproken.

Mycologische waarde van de Hoeksche Waard Door de grotendeels agrarische bestemming is de Hoeksche Waard over het geheel genomen een relatief paddenstoelenarm gebied. In het algemeen kan een grote paddenstoelenrijkdom en diversiteit worden aangetroffen op schrale en/of met bomen en struiken beplante gronden, mede in afhankelijkheid van de grondsoort, de aanwezige boomsoorten, en de ouderdom daarvan. Tussen de bemeste graslanden en akkers moeten wij dus speuren naar de schaarse beboste terreinen en boomrijke dijken en bermen, die soortenrijke “eilanden” kunnen vormen in het landschap. Veelal betreft het dan vrij recent aangeplante bospercelen, die zijn aangelegd in het kader van natuurontwikkeling of inrichting van recreatieterreinen en nu een leeftijd bereiken waarop een gevarieerde paddenstoelenflora mogelijk is. Helaas treffen we daar veelal boomsoorten als Es en Esdoorn aan, die weinig of geen relatie hebben met paddenstoelen. Onder de loofbomen hebben met name Eiken, Beuken, Berken, in iets mindere mate Populieren, en, naar de laatste tijd steeds meer blijkt, ook Linden een symbiotische relatie met diverse soorten paddenstoelen (in de vorm van de zgn. mycorrhiza). Qua diversiteit en omvang zijn de bossen in het gebied rondom de Heinenoordtunnel mycologisch het meest belangrijk, met name het Tunnelbos West (het gedeelte westelijk van de Rijksweg), dat ook lijkt te profiteren van een deels kalkhoudende bodem. Parken en landgoederen kunnen bijzondere paddenstoelen herbergen, afhankelijk van het aanwezige bomenbestand en het beheer. Zo hebben we eerder gerapporteerd over de opvallende paddenstoelenflora van ‘t Hof van Moerkerken (Mijnsheerenland) en ook het park De Laning in Oud-Beijerland, waar met name de Lindenlanen een voor de Hoeksche Waard bijzondere paddenstoelenrijkdom hebben.

Werkwijze Aan het begin van het kalenderjaar wordt een selectie gemaakt van de te bezoeken terreinen, aan de hand waarvan een schema wordt opgesteld, zodanig dat alle terreinen zoveel mogelijk in alle jaargetijden bezocht worden. Meestal zijn er in een jaar één of twee gebieden (bijvoorbeeld nieuwe terreinen) die extra aandacht krijgen. Op elke tweede en vierde woensdag van de maand vindt ’s middags een inventarisatie-excursie plaats, waarna in de avond het meegenomen materiaal wordt gedetermineerd in het bezoekerscentrum Klein Profijt. Sommige deelnemers bezoeken alleen de excursies.

Sinds 2006 bezoeken we ook zo nu en dan een terrein buiten de Hoeksche Waard. Er is inmiddels al heel veel bekend uit de Waard en het aantal nieuwe soorten neemt nog maar mondjesmaat toe. Als werkgroep van de NMV zijn we natuurlijk toch ook geïnteresseerd in


46!

andere terreinen met een andere soortensamenstelling, waardoor we onze soortenkennis kunnen uitbreiden. Excursies 2012 Onderstaande tabel geeft het excursieschema weer, met data, het aantal deelnemers en het aantal genoteerde soorten. De aantallen deelnemers betreffen allen die de excursie en/of de determinatieavond hebben bezocht. In enkele gevallen hadden we ook een belangstellende gast. Voor het reguliere schema (2e en 4e woensdag van de maand) werden 23 excursies gepland, en daarnaast nog vier extra excursies in perioden waarin sprake was van een interval van 3 weken. Er werden 18 verschillende locaties bezocht. Helaas moesten twee excursies worden afgelast wegens de weersomstandigheden.

De vier extra excursies zijn gehouden buiten de Hoeksche Waard. Vorig jaar is het Mallenbos geïntroduceerd, en deze locatie is nu weer tweemaal bezocht. Een nieuwe locatie was het Schollebos in Capelle aan den IJssel, een gevarieerd aangelegd stadsdeelpark, waarvan al wel inventarisatiegegevens bekend zijn. Ook dit terrein werd tweemaal bezocht.

Maand Dag Terrein (cursief: buiten de Hoeksche Waard) Aantal Deelnemers Aantal soorten 1 11 Oud-Beijerland, Park de Laning 14 39 1 25 Mijnsheerenland, Parkje bij tennisbaan 11 42 2 8 Strijen Sas, Mariapolder afgelast 2 22 Heinenoord, Zanddepot 13 62 2 29 Spijkenisse, Mallenbos 11 39 3 14 Strijen, Moricaanse Bos 11 33 3 28 Mijnsheerenland, 't Hof van Moerkerken 14 36 4 11 Heinenoord, Tunnelbos 13 60 4 25 Heinenoord, Koos Mons Park 10 49 5 9 Zuid-Beijerland, Borrekeen 11 66 5 23 Maasdam, Tuin Lageweg 11 51 5 23 Maasdam, Beukenlaan 11 4 5 30 Capelle a/d IJssel, Schollebos 9 58 6 13 Strijen, Moricaanse Bos 9 43 6 27 Piershil, Piershilse Bos 10 48 7 11 Oud-Beijerland, Park de Laning 10 + 1 gast 36 7 25 Numansdorp, Molendijkse Bos 11 18 8 8 Heinenoord, Tunnelbos 11 + 1 gast 58 8 22 Strijen Sas, Mariapolder 10 14 8 30 Capelle a/d IJssel, Schollebos 7 39 9 12 Strijen, Moricaanse Bos 13 39 9 26 Numansdorp, Westersche Bekade Gorzen 9 54 10 10 Piershil, Piershilse Bos 14 50 10 24 Mijnsheerenland, Bosjes Binnenmaas 10 59 10 31 Spijkenisse, Mallenbos 10 99 11 14 Heinenoord, Barendrechtse Brug 15 49 11 28 Maasdam, Tuin Lageweg 12 56 12 14 Strijen, Moricaanse Bos afgelast


! ! 47!

Resultaten Het jaar 2012 was helaas het volgende in een reeks van slechte paddenstoelenjaren. Gedurende een korte periode in de herfst was er een ware uitbraak van paddenstoelen, met in de bossen soms zoveel vruchtlichamen dat je moeite moest doen om er niet op te stappen, maar verder was het landelijk gezien toch erg teleurstellend. Niettemin konden toch weer diverse nieuwe soorten worden genoteerd.

Onderstaande tabel geeft een overzicht van het huidige totale aantal soorten in de dit jaar bezochte terreinen en de aantallen die daarvan nieuw waren voor het betreffende terrein of voor de gehele Hoeksche Waard (Kolom HW). Ook zijn de aantallen soorten van de Rode Lijst 2008 aangegeven (RL).

De totalen zijn gebaseerd op alle gegevens die voorkomen in het bestand van de NMV of nog daaraan zullen worden toegevoegd, dus naast de waarnemingen van de werkgroep (1341) ook van afzonderlijke leden van de werkgroep en overige waarnemers (149 meldingen, aanzienlijk meer dan in vorige jaren). Er zijn alleen “externe” waarnemingen opgenomen die plausibel konden worden geacht, gezien de locatie en/of nadere determinatiegegevens, na beoordeling door Grieta Fransen (vooral meldingen van soorten waarbij gemakkelijk verwisselingen mogelijk zijn en er geen goed determinatiewerk is gebruikt of microscopie is uitgevoerd, vervallen daarbij). Waarnemingen die op basis van de km-hok coördinaten en locatie-info niet duidelijk aan een van onze excursieterreinen konden worden toegedeeld, zijn in deze tabel niet gebruikt, maar worden wel aan het bestand toegevoegd.

Aantal nieuwe soorten per in 2012 bezocht gebied en het resulterende totaal (terreinen buiten de Hoeksche Waard cursief weergegeven)

Terrein Nieuwe soorten Totaal aantal soorten

gebied HW RL RL Capelle aan den IJssel, Schollebos 45 2 312 18 Heinenoord, Bos Barendrechtse Brug 6 1 288 9 Heinenoord, Koos Monspark 20 3 137 5 Heinenoord, Tunnelbos west 17 4 2 487 29 Heinenoord, Zanddepot H. tunnel oost 6 357 18 Maasdam, Beukenlaan/Rommelbosje 3 1 69 3 Maasdam, Tuin Lageweg 30 6 2 274 10 Mijnsheerenland, bosjes Binnenmaas 20 2 2 214 9 Mijnsheerenland, ‘t Hof van Moerkerken 11 1 375 34 Mijnsheerenland, parkje bij tennisbaan 4 200 10 Numansdorp, Molendijkse bos 2 297 13 Numansdorp, Westers. Bekade Gorzen 15 2 311 15 Oud Beijerland, Park De Laning 14 3 1 287 27 Piershil, Piershilse Bos 25 4 227 7 Spijkenisse, Mallebos 49 3 228 7 Strijen, Moricaanse Bos 81 8 113 0 Strijen-Sas, Mariapolder 2 244 12 Zuid Beijerland, Borrekeen 34 12 228 5


48!

Het is opvallend dat op elk terrein weer nieuwe soorten zijn gevonden, soms zelfs een groot aantal, ook in terreinen waarvan al veel bekend is. Een topper was het Moricaanse Bos in Strijen, maar dat was nog pas enkele malen bezocht in slechte tijden. Het totaal van 113 soorten is nog steeds niet opvallend, al mogen we van dit jonge bos waarschijnlijk nog niet zoveel verwachten. Bij het Tunnelbos west konden ook weer 17 soorten worden bijgeschreven, zodat we nu de 500 dicht genaderd zijn. Ook de toename van het aantal soorten in de particuliere tuin aan de Lageweg in Maasdam springt er uit, temeer daar 6 van de nieuwe soorten ook nieuw zijn voor de Hoeksche Waard. Maar wat dat betreft spant de Borrekeen wel de kroon, met 12 nieuwe soorten voor de Waard! Zie echter daarover ook de volgende paragraaf. Afgemeten aan het aantal Rode Lijst soorten is ’t Hof van Moerkerken nog steeds het rijkst aan bijzondere soorten. Zoals het er nu naar uitziet moet worden gevreesd dat na de verandering van eigenaar verder onderzoek moeilijk of niet meer mogelijk zal zijn. Overzicht van de soorten die nieuw zijn voor de Hoeksche Waard Nog steeds worden soorten gevonden die nog niet uit de Hoeksche Waard bekend waren. Dit jaar waren dat er 33, waardoor het totale aantal soorten nu op 1128 gekomen is. Een flink aantal van de nieuwelingen betreft soorten die alleen opvallen als je hout en bladafval nauwkeurig bekijkt, en die alleen met ervaring en goede literatuur op naam kunnen worden gebracht. Omdat het aantal van die kleine soorten veel groter is dan van de “aaibare” soorten is het dus niet vreemd dat bij het toenemen van de kennis en ervaring de aantallen van deze kleine soorten nog relatief snel kunnen toenemen. Het is opmerkelijk dat vondsten van diverse van deze soorten in meerdere, tot wel 4 verschillende terreinen zijn gedaan. Het lijkt onwaarschijnlijk dat dit alleen een fenologische verklaring zou hebben. Het suggereert dat nieuwverworven kennis direct leidt tot het opmerken van de gekende soorten. Veel van deze soorten staan als zeldzaam te boek, maar in veel gevallen zal dat vooral berusten op de beperkte rapportage. Meestal kan daarvoor ook geen Rode Lijst categorie worden vastgesteld. De meest bijzondere vondst was die van de Dwergwortelzwam in het Park De Laning (zie na de tabel bij de karakteristieken). Nieuwe soorten voor de Hoeksche Waard in 2012

Soortnaam Nederlandse naam RL Terrein Alnicola bohemica Zilversteelzompzwam Mijnsheerenland, bosjes Binnenmaas Amanita solitaria Stekelkopamaniet Oud Beijerland, Park De Laning Apiognomonia errabunda Zuid Beijerland, Borrekeen Botryobasidium candicans Spinnewebtrosvlies Piershil, Piershilse Bos Cistella fugiens Fragiel rijpkelkje Zuid Beijerland, Borrekeen Coprinus acuminatus Kleine kale inktzwam Piershil, Piershilse Bos Delicatula integrella Plooiplaatzwammetje Heinenoord, Tunnelbos west Dematioscypha dematiicola Donker franjekelkje Heinenoord, Tunnelbos west Diaporthe trinucleata Maasdam, Tuin Lageweg Diaporthopsis angelicae Heinenoord, Koos Monspark Diaporthopsis angelicae Heinenoord, Tunnelbos west Diaporthopsis angelicae Mijnsheerenland, Hof van Moerkerken Diaporthopsis angelicae Zuid Beijerland, Borrekeen Gnomonia gnomon Zuid Beijerland, Borrekeen


! ! 49!

Soortnaam Nederlandse naam RL Terrein Gnomonia setacea Zuid Beijerland, Borrekeen Hemimycena tortuosa Kurketrekkermycena Heinenoord, Bos Barendrechtse Brug Laccaria proxima Schubbige fopzwam Strijen, Moricaanse Bos Lachnum fuscescens Donkerha.franjekelkje Strijen, Moricaanse Bos Lachnum fuscescens Donkerha.franjekelkje Zuid Beijerland, Borrekeen Leptosphaeria nigrans Zuid Beijerland, Borrekeen Microthyrium microscopium Piershil, Piershilse Bos Microthyrium microscopium Strijen, Moricaanse Bos Mollisia carduorum Zuid Beijerland, Borrekeen Mollisia rabenhorstii Strijen, Moricaanse Bos Mollisia rabenhorstii Zuid Beijerland, Borrekeen Mycena metata Dennemycena Numansdorp,Wester.Bekade Gorzen Mycosphaerella

punctiformis Maasdam, Beukenlaan/Rommelbos Mycosphaerella

punctiformis Maasdam, Tuin Lageweg Mycosphaerella

punctiformis Zuid Beijerland, Borrekeen Naevala perexigua Maasdam, Tuin Lageweg Niesslia exosporioides Maasdam, Tuin Lageweg Onygena corvina Vogelveerzwam Heinenoord, Tunnelbos west Ophiobolus mathieui Strijen, Moricaanse Bos Phaeosphaeria tritici Heinenoord, Koos Monspark Phaeosphaeria tritici Maasdam, Tuin Lageweg Phaeosphaeria tritici Strijen, Moricaanse Bos Phaeosphaeria tritici Zuid Beijerland, Borrekeen Plagiostoma pustula Maasdam, Tuin Lageweg Plagiostoma pustula Piershil, Piershilse Bos Plagiostoma pustula Strijen, Moricaanse Bos Pleurotus cornucopiae Trechteroesterzwam Numansdorp,Wester.Bekade Gorzen Pluteus hispidulus Pluishoedhertezwam Oud Beijerland, Park De Laning Pyrenopeziza urticicola Heinenoord, Koos Monspark Pyrenopeziza urticicola Zuid Beijerland, Borrekeen Russula fragilis Broze russula Mijnsheerenland, bos Binnenmaas Taphrina pruni Strijen, Moricaanse Bos Xerula kuehneri Dwergwortelzwam V Oud Beijerland, Park De Laning

N.B. In de in 2013 te verschijnen nieuwe standaardlijst van paddenstoelen in Nederland zullen diverse wetenschappelijke namen veranderen op grond van nieuwe taxonomische inzichten, en zullen ook alle ontbrekende Nederlandse namen worden ingevuld.

Korte karakteristiek van de wat grotere nieuwe soorten Onygena corvina, Vogelveerzwam Het is altijd een aparte ervaring om een Vogelveerzwam te vinden. Hij komt specifiek voor op vogelveren die aan het vergaan zijn, en kan dus ook op braakballen worden aangetroffen. Een


50!

klein paddenstoeltje met een bol kopje op een naar verhouding dikke steel, meestal een aantal bij elkaar. Uit het Tunnelbos, waar nogal eens een dode vogel wordt gezien.

Taphrina pruni, Narrentasje (naam standaardlijst 2013) Taphrina’s zijn ascomyceten (zakjeszwammen) die bekend zijn als ziekteverwekkers die allerlei vergroeiingen kunnen veroorzaken aan plantendelen. De meest bekende is de Elzenvlag (Taphrina amentorum, wordt binnenkort onder T. alni gerekend), die een opvallend roodgroen, tongvormig uitgroeisel aan elzenkatjes doet ontstaan. Het Narrentasje overgroeit een zich ontwikkelend vruchtlichaam van Prunus-soorten, dat daardoor in zijn groei wordt gesmoord.

Alnicola bohemica, Zilversteelzompzwam De geslachtsnaam Alnicola duidt op een associatie met Elzen, en dat geldt ook voor de meeste van de ruim 20 in Nederland bekende soorten. Naast de wijdverbreide Elzenzompzwam (Alnicola escharoides) is dit een van de meer algemene soorten. Hij kan ook bij andere boomsoorten staan en is niet zo duidelijk gebonden aan natte bodems. Opvallend door de mooie steel, maar evengoed nog met enkele andere soorten te verwisselen. In de delta zijn er tot nu toe nog maar weinig meldingen van deze soort.

Amanita solitaria, Stekelkopamaniet Amanieten vormen een zeldzaam verschijnsel in de Hoeksche Waard. Ze zijn als mycorrhizavormers gebonden aan bomen, en zijn buiten de bosgebieden vooral te vinden op landgoederen met oude bomen, vooral eiken en beuken. De Stekelkopamaniet is zeer zeldzaam en de meest nabije vondst stamt uit het Huys ten Donck in Ridderkerk. De laatste jaren worden steeds vaker interessante mycorrhizapaddenstoelen gevonden bij Lindes. Bij de oude lindenlaan in het Park De Laning in Oud Beijerland hebben we nu al vier soorten Amanieten aangetroffen, want eerder noteerden we al de Vliegenzwam (Amanita muscaria), de Panteramaniet (Amanita rubescens) en regelmatig de Franjeamaniet (Amanita strobiliformis).

Coprinus acuminatus, Kleine kale inktzwam Het aantal in Nederland bekende inktzwammen is al opgelopen tot ver over de 100. Bij het publiek zijn hooguit de zeer algemene en opvallende Geschubde inktzwam en de Kale inktzwam bekend. Bij de kleinere soorten worden gemakkelijk fouten gemaakt bij de benoeming. De Kleine kale inktzwam lijkt bijvoorbeeld sterk op zijn grote broer, en kan alleen microscopisch met zekerheid gedetermineerd worden. De grootte van een vruchtlichaam alleen is door de variabiliteit zelden een goed onderscheidend kenmerk.

Delicatula integrella, Plooiplaatzwammetje Een prachtig, bijna doorschijnend wit plaatjeszwammetje, met mooi vervormde lamelletjes. Kan op hout en op de bodem voorkomen. Vrij algemeen, maar nauwelijks gemeld uit de poldergebieden. Wij troffen hem aan in het onovertroffen Tunnelbos west.

Hemimycena tortuosa, Kurkentrekkermycena Hemimycena is een sterk aan Mycena verwant geslacht dat voornamelijk kleine witte paddenstoeltjes herbergt. Opvallend is het geringe aantal lamellen, die soms ook nog weinig ontwikkeld zijn. De meest bekende soort is de Smeerwortelmycena (Hemimycena candida), maar er zijn er tientallen in ons land. In het Bos bij Barendrechtse Brug werd de Kurkentrekkermycena aangetroffen, die zijn naam ontleent aan de fraai kronkelende haren op


! ! 51!

de hoedhuid, iets wat alleen onder de microscoop te zien is. De soort is Nederland nog maar van een handjevol locaties gemeld.

Laccaria proxima, Schubbige fopzwam De Gewone fopzwam (Laccaria laccata) kan ook gevorderde paddenstoelenzoekers nog wel eens voor raadsels stellen door zijn variabele uiterlijk. Bij de Schubbige fopzwam is dat minder een probleem vanwege de fijne schubjes op de hoedhuid. Indien deze wat verweerd zijn is verwarring in het veld toch mogelijk. De soort is zeer algemeen in bos en hei op de zandgronden, maar wordt daarbuiten maar incidenteel gemeld.

Mycena metata, Dennenmycena De Dennenmycena is normaliter te vinden op strooisel in naaldbossen, maar kan ook wel in loofbossen worden aangetroffen. Het landelijke verspreidingsbeeld wordt dus vooral bepaald door de aanwezigheid in de bekende grote bosarealen. Maar dat hoeft de kleinere bossen niet uit te sluiten. Deze melding kwam uit de Westersche Bekade Gorzen in Numansdorp. De soort is makkelijk te verwarren met de alomtegenwoordige Draadsteelmycena (Mycena filopes).

Pleurotus cornucopiae, Trechteroesterzwam Onder de oesterzwammen valt de Trechteroesterzwam op door de uitgesproken trechtervorm. Hij groeit parasitisch op loofbomen en blijft doorgroeien op het dode hout. Wordt verspreid in het land gevonden, maar is zeldzaam. Pluteus hispidulus, Pluishoedhertezwam Hertenzwammen vallen op door hun roze sporen en afstaande lamellen. Vaak heeft de hoed iets aderigs, maar soms kan hij fluwelig of wel borstelig zijn. De Pluishoedhertenzwam heeft een prachtige hoed met fijne opstaande schubjes en groeit op humus of hout van loofbomen. Russula fragilis, Broze russula Een van de vele rood-violetkleurige Russula’s, met meestal fijn gezaagde lamelranden en een aangename zoetfruitige geur. Russula’s worden relatief weinig gevonden in onze gebieden. Het zijn soorten die een mycorrhizaverbinding hebben met loofbomen. Xerula kuehneri, Dwergwortelzwam De vondst van de Dwergwortelzwam was spectaculair. Hij werd gedaan door ons pas “eenjarige” werkgroeplid Kees van den Berg, op eigen gelegenheid. Toen hij de vondst toonde deed het vruchtlichaam eerst denken aan een zeldzame soort die we in 2000 al in het Park de Laning hadden gevonden: Mycenella bryophila (Tweesporig taaisteeltje). Een Mycena-achtig paddenstoeltje met een wat fluwelig aandoende hoed. Nadat Kees een gedetailleerde beschrijving had gemaakt met ook macro- en microscopische foto’s, bleek dat het moest gaan om de Dwergwortelzwam, een soort die op de Rode Lijst 2008 de categorie VN heeft, verdwenen uit Nederland. De soort bleek inmiddels wel al een keer te zijn teruggevonden (in Zeeland, 2009). Het belangrijkste verschil met Mycenella bryophila is dat de sporen groter zijn en langere stekels hebben. Uit de overgeleverde aantekeningen van Mels Huisman bleek dit verschil ook duidelijk. In het geslacht Xerula (waartoe bijv. ook de bekende Beukwortelzwam, Xerula radicata, behoort) is de Dwergwortelzwam een beetje een buitenbeentje. Hij heeft ooit in het geslacht Mycenella gezeten en wordt eigenlijk gezien als een intermediair tussen Mycenella en Xerula. Hij wordt nu ook wel in een derde geslacht geplaatst, maar dat wordt niet overgenomen in de nieuwe standaardlijst.


52!

Lustrum De werkgroep is opgericht in 1997, zodat we op 8 augustus ons derde lustrum konden vieren. Vanzelfsprekend hebben we eerst een reguliere excursie gedaan, maar dan wel naar het favoriete bos van onze stichter Grieta Fransen: het Tunnelbos West. Vervolgens nog wat gedetermineerd, en daarna genoten van een buffet in Klein Profijt. Het is niet héél laat geworden, maar het was wel een bevestiging van de meerwaarde die het optrekken in een werkgroep heeft bij het beoefenen van onze hobby, de paddenstoelenstudie.

4.7 Paddenstoelen!2!

De 15 leden van deze werkgroep gaan in de herfstperiode regelmatig op excursie en breiden zo geleidelijk hun kennis over paddenstoelen uit. Sjoerd Reinstra leidt de excursies, soms is er een extra gids ; Marjon Kunst verzamelt de gegevens van alle gevonden paddenstoelen en verwerkt alles in prachtige lijsten met Nederlandse en Latijnse benaming en ikzelf verzorg de administratieve kant. (mailing, verslaglegging e.d.) Van de dit jaar geplande excursies is alleen de eerste (eind augustus) komen te vervallen, dit in verband met de extreme droogte, Huis Ten Donck is de enige bestemming die we niet hebben kunnen bezoeken. Overzicht van de excursies met aantal leden en gevonden soorten:

datum locatie personen soorten 8 september Tunnelbos west 10 36

22 september Liesbos 11 41 13 oktober Heemtuin Capelle a.d. IJssel 8 51 20 oktober dagexcursie omgeving Nijmegen 8 78 27 oktober Veerbos (Bekade Gorzen) 13 52

10 november Mildenburg (Oostvoorne) 9 67 Daarnaast waren er 3 determinatieavonden in het NLC en in Klein Profijt, gemiddeld waren er 11 personen. Aan het begin is er altijd een startavond en in november een afsluitende avond waarin we e.e.a altijd evalueren met elkaar en naar de prachtige foto’s kijken die door onze leden zijn gemaakt en waarvan een behoorlijk aantal ook lid is van de fotografieclub. Op 28 oktober is er een publieksexcursie georganiseerd door onze groep in het Veerbos. Ongeveer 40 mensen hebben deze excursie bijgewoond en in 2 groepen met elk 2 gidsen uit onze werkgroep hebben we een wandeling door dit bijzondere bos gemaakt. Hierbij waren vooral de spectaculaire zalmzwammen, die alleen op iepen voorkomen, een trekpleister. In Hoeksche Waard exclusief is hierover een verslag gepubliceerd met 27 foto’s. Onze meest bijzondere vondsten hebben we buiten de Hoeksche Waard gedaan. Zo werd in Oostvoorne de grofplaatrussula met daarop een andere paddenstoel, namelijk de poederzwamgast gevonden. Ook de opgegraven truffelknotszwam, de oorlepelzwam, de witte taailing en de gesteelde stuifbal waren opmerkelijke vondsten. Het meest zeldzaam was de piepkleine donkergroene geplooide schijfzwam( Latijn: Ionomidotis fulvotingens), hiervan mogen we de locatie niet bekendmaken en aan de uit de boomstam gesneden stukken was goed te zien dat mensen heel ver kunnen gaan in hun verzameldrift!


! ! 53!

Ook in Nijmegen waren opmerkelijke vondsten, zoals de koeienboleet, de kopergroenzwam en pijpestrootjesmoederkoren in overvloed. Deze laatste soort kan dodelijk zijn als deze meegemalen wordt in het koren en opgegeten wordt. In de 20e eeuw waren hierdoor nog vele doden te betreuren op het Franse platteland. Het komende jaar willen we in de maand oktober elke week op excursie gaan, omdat dan meestal de piek van het seizoen valt. Ook plannen we weer een dagexcursie en indien mogelijk een voorjaarsexcursie. Een starten een slotavond horen er natuurlijk ook bij. Dit jaar hebben we met geld van het HWL een dictafoon kunnen aanschaffen, zodat we nog beter de gevonden soorten kunnen registreren met hun bijzonderheden. In het najaar willen we graag voor onze werkgroepleden een cursus laten geven om onze kennis verder op niveau te brengen. Als er nog plaats over is, kunnen ook andere deelnemers uit de Hoeksche Waard hieraan deelnemen. Hier zullen wellicht dan kosten aan verbonden zijn, die op de begroting kunnen worden geplaatst. Wij zien onze werkgroep vooral als een startgroep voor paddenstoelenliefhebbers. Echte fanaten kunnen daarna doorstromen naar de woensdagmiddaggroep die ook aan microscopie doet. Opgesteld door Ineke Koenis.


54!

4.8 Werkgroep!Zoogdieren!

De Zoogdierenwerkgroep houdt zich bezig met onderzoek en leefgewoonte van de in de Hoeksche Waard voorkomende zoogdieren. Dit wordt gedaan door het inventariseren van gebieden door middel van life traps. Dat zijn vallen met een leefgedeelte waarin lokvoer wordt gedaan en waar de kleine zoogdieren in blijven leven. Ook worden zichtwaarnemingen geregistreerd. Tevens wordt er op kleine schaal geïnventariseerd naar vleermuizen door middel van de batdetector. Dit apparaat verlaagt de voor de mens onhoorbare ultrasone geluiden, naar voor ons hoorbaar geluid. De werkgroep is onveranderd klein met zijn vijf actieve leden, maar daarmee niet minder actief en volhardend. Behalve de jaarrond registratie van verkeersslachtoffers en zichtwaarnemingen van zoogdieren, heeft de werkgroep ook andere activiteiten. !

Inventarisaties!

De werkgroep probeert elk jaar een aantal inventarisaties op het gebied van kleine zoogdieren en vleermuizen uit te voeren. In 2012 zijn 4 terreinen geïnventariseerd Bunkerinventarisaties. - Eind januari 2012 zijn weer bijna alle bunkers in de Hoeksche Waard onderzocht op overwinterende vleermuizen. Er werden diverse levende grootoorvleermuis (Plecotus auritus) gevonden. Helaas blijft het nog steeds bij enkele exemplaren van één soort. In juni van dit jaar is het terrein van het Nationaal Landschap Centrum onderzocht. Er is gebruik gemaakt van 50 Longworth life traps. In totaal zijn er drieentwintig individuen gevangen. Dit verdeeld over drie soorten en drie families. Van de ware muizen werd de bosmuis (Apodemus sylvaticus) gevangen met zes exemplaren. De woelmuizen weden vertegenwoordigd door de rosse woelmuis (Myodes glareolus) met tien exemplaren en de spitsmuizen familie leverde de huisspitsmuis (Crocidura russula) met 7 exemplaren op. Dit zijn tevens de meest voorkomende soorten van deze families als het gaat om vangen met life traps.

Eind augustus is begonnen met een vijf jarig project op de natte Staart. De bedoeling is om daar elk jaar een vangst te doen en te zien of de inmiddels op de natte staart grazende paarden, invloed zouden kunnen hebben op het voorkomen van de noordse woelmuis op dit super natte stukje getijden gebied. In dit eerste jaar zijn geen noordse woelmuizen aangetroffen. Wel werden er acht bosmuizen en twee rosse woelmuizen gevangen. In 2013 gaan we verder met het onderzoek.

De derde vangst vond plaats in september. We inventariseerden toen Natuurterrein de vlietmonding nabij Heinenoord. Dit terrein is destijd speciaal aangelegd als leefgebied voor de noordse woelmuis. Aangezien deze enige endeem voor Nederland steeds meer in de verdrukking komt. Werd toen kosten nog moeite gespaard om dit terrein geschikt te maken voor deze soort. Helaas is dat niet gelukt. Het terrein is veel te droog en er is nauwelijks tot geen dynamiek. Daardoor leven er wel redelijk veel muizen, maar niet van de gehoopte soort. Gevangen werden: tien bosmuizen, 17 veldmuizen (erg goed veldmuizen gebied, dit is echter Dé muis die de noordse woelmuis verdrijft) en 7 huisspitsmuizen. Na deze inventarisatie op het


! ! 55!

Staatsbosbeheer (SBB) terrein is inmiddels via een verslag gemeld dat dit terrein echt veel natter moet wil het ooit geschikt worden voor noordse woelmuizen. 27 & 28 oktober 2012 – Stond voor de 17de keer het terrein rondom NBC Klein Profijt in Oud-Beijerland op het programma. Bij dit terrein zijn we bezig met een zeer lange reeks van waarnemingen om de populatie te volgen. Elk jaar worden in het laatste volledige weekend van oktober evenveel vallen op ongeveer dezelfde plaats neergezet om een zo gelijkwaardig mogelijke registratie te krijgen. Vandaar dat ook dit jaar (en de komende jaren) dit terrein is bekeken. Dit maal vingen we 102 individuele muizen van zeven soorten (bosmuis- Apodus sylvaticus, dwergmuis- Micromys minutus, rosse woelmuis- Myodes glareolus , de noordse woelmuis- Microtus oeconomus, veldmuis- Microtus arvalis, huisspitsmuis- Crocidura russula & bosspitsmuis- Sorex araneus). Dit was een absoluut top jaar bij het bezoekerscentrum. Nog nooit werden er zoveel muizen gevangen. Ook is het voor het eerst dat de rosse woelmuis de meest gevangen muis is. Deze plaats werd altijd door de bosmuis ingenomen, maar die heeft dus zijn koppositie af moeten staan. Ook dit jaar is er een noordse woelmuis gevangen. Deze soort geniet de hoogste staat van bescherming (EU-regelingen, Habitatrichtlijn, Bern-conventie, IUCN Red List of Threatened Species, Flora- en faunawet) en is de enige endeem van Nederland. Braakbalonderzoek voor diverse landelijke organisaties. Net als voorgaande jaren zijn er aan het begin van dit jaar samen met de Vogelwerkgroep weer braakballen geplozen voor wetenschappelijk onderzoek. Dit jaar zijn er 3263 prooidieren geplozen. Zolang er mensen zijn die willen blijven pluizen, zal deze activiteit door blijven gaan. Lezingen & voorlichting In 2012 is één lezing gegeven. Wel is er onder toezicht van de coördinator zoogdieren van HWL een vangst geweest in Brabant. Doel van deze vangst was deze zoogdierenwerkgroep ervaring op te laten doen met het inventariseren van een terrein met life traps. Na deze vangst hebben deze mensen een verklaring gekregen dat ze goed met de vallen en de kleine zoogdieren konden omgaan. Hierdoor kunnen ze voor Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten vangen. Verschillende telefoontjes en klachten over vleermuizen en andere zoogdieren zijn beantwoord en afgehandeld. 2012 is het jaar van de bever Er zijn door het gebrek aan werkgroepleden geen extra activiteiten ontplooid. Dit is opzich wel jammer omdat we rondom de Hoeksche Waard naar alle waarschijnlijkheid wel meer dan 15 bevers hebben rondzwemmen. Door de landelijke zoogdiervereniging is wel veel aandacht besteed aan deze zeer imposante zoogdieren. Conclusie aan het einde van het jaar is dat de bever nog fors zal uitbreiden en dat organisaties zich de komende jaren moeten richten op schade van deze knaagdieren. Wat is de houding van de organisatie ten opzichte van vraatschade en wat is volgens ons de beste oplossing voor dat probleem. !

!

!

!

!

!


56!

Bijzonderheden!

Na weer een aantal jaar van betrekkelijke rust op het gebied van zoogdieren, was 2012 weer een jaar met leuke extra's. In maart van dit jaar verbleef er enkele weken een gewone zeehond in het Spui ter hoogte van “costa del spui”. Dit was voor het eerst sinds de jaren '60 dat er weer een zeehond in de rivieren rond de Hoeksche Waard zwom. Mede dakzij de inspanningen van de zoogdierenwerkgroep van HWL, is dit dier niet gevangen en terug gebracht naar de kust. Dat is namelijk niet nodig, het dier kan zich prima redden in zoet water. Dat dat ook zo is blijkt wel uit de inmiddels zes meldingen van zeehonden in de Nederlandse rivieren dit jaar. De zoogdierenwerkgroep is van mening dat de populatie bij de Maasvlakte een dermate omvang heeft dat jonge dieren gaan zwerven en ook de riviere onderzoeken. De hoop is dat de Hoeksche Waard weer net als vroeger een zandplaat (oever) zal krijgen waar regelmatig zeehonden op gaan liggen uitrusten. Op 8 december werd weer een gewone zeehond gezien in het Spui ter hoogte van de splitsing met de Oude Maas. Ook werd er in mei een dode marterachtige bij Bezoekerscentrum Klein Profijt gebracht. Die was gevonden aan de Dordse kant van de kiltunnel. Ondanks dat dit geen Hoeksche Waard is, is het wel heel dichtbij. Dit bleek de meest zuidwestelijke boommarter in Nederland te zijn. Het dier is naar Alterra (onderzoekscentrum) gebracht voor onderzoek. Misschien mee gelift, maar misschien ook op weg om de Hoeksche Waard in te trekken. Van deze soort werd het enkele jaren geleden voor onmogelijk gehouden dat hij ooit in het westen van Nederland terecht zou komen. Dat is inmiddels al gebeurt en wie weet volgt ons eiland de komende jaren. Plannen voor 2013 Ondanks dat de werkgroep maar 4 actieve werkgroepleden heeft, is de ambitie niet minder groot. Wederom zullen vier terreinen worden geïnventariseerd op kleine zoogdieren. Braakballen pluizen, bunkerinventarisatie enz. Het zijn elk jaar de vaste activiteiten. Eén activiteit zal extra zijn in 2013. Op 22 juni zal er i.v.m. Het 40 jarig bestaan van HWL een 1001 soortendag worden georganiseerd rondom Bezoekerscentrum Klein Profijt. De zoogdierenwerkgroep verzorgt hierbij diverse activiteiten.


! ! 57!

4.9 Aquatische werkgroep

De aquatische werkgroep is een werkgroep van Hoekschewaards Landschap en onderzoekt het oppervlaktewater in en rond de Hoeksche Waard. • De hoofddoelstelling van de aquatische werkgroep is tweeledig: Ten eerste richt de werkgroep zich op het houden van een soorteninventarisatie van flora en fauna in het oppervlaktewater van de Hoeksche Waard. • Ten tweede wil de werkgroep inzicht verschaffen in de gesteldheid van het oppervlaktewater van de Hoeksche Waard, in het bijzonder in relatie tot de biologische waarnemingen. De werkgroep stelt haar gegevens beschikbaar aan landelijk coördinerende organen ten einde ook nuttig te zijn bij het samenstellen van landelijke databases. Op deze wijze hoopt de groep ook kennis van buiten aan te trekken aangezien het determinatiegebied vrij breed is. De werkgroep hield dit jaar naast een kleine 30 eigen excursies, een openbaar toegankelijke excursie, gaf een lezing en schreef in de landelijke en locale pers. Wat!is!van!het!programma!van!het!beschreven!jaar!gehaald/gedaan!

- De werkgroep heeft zich ook dit afgelopen jaar gericht op het zichzelf op de kaart zetten, niet zonder succes. De eerste aanzet is gegeven tot het geven van een cursus ter bevordering van de aquatische studies, georganiseerd door HWL. - Diverse artikelen werden geschreven waaronder voor BEL magazine, voor Schubben en Slijm het blad van stichting RAVON, Het kompas. - In november j.l. heeft de werkgroep een lezing gegeven in NLC. - gedurende de zomermaanden heeft de werkgroep een preliminair onderzoek afgerond in de Oeverlanden van het Hollandsch Diep. Hierbij zijn zeer bijzondere ontdekkingen gedaan. Het onderzoek heeft geleid tot een fraai verslag. - Er was een voornemen, zelf en zonder hulp van de landelijke organen, een openbare excursie te organiseren. Deze heeft 6 oktober 2012 plaatsgevonden. Het was een groot succes. - Vergaderingen met de Hoeksche Waardse beroepsvisser Aart van der Waal, Het waterschap e.t.c. Banden met andere organisaties worden strakker aangetrokken. - Er is veel tijd gestoken in het begeleiden van twee stagiaires bij hun aquatische inventarisatie van het Oudeland van Strijen.

Bijzondere!of!unieke!vermeldenswaardige!gebeurtenis(sen)!

- Ontdekking van de grote modderkruiper - Visdag 6 oktober 2012

Beschrijving!per!activiteit/project!van!het!beschreven!jaar!voor!derden!

We hielden een uitgebreid wetenschappelijk onderzoek in de watergangen van de Esscheplaat alwaar we een grote populatie Grote Modderkruipers aantroffen. Tijdens dit onderzoek hebben we (dankbaar) gebruik gemaakt van derden voor het sjouwen van de verzamelmaterialen in het


58!

slecht toegankelijke gebied. Dit heeft een aantal mensen sterk geïnteresseerd in de aquatische biologie. -` De openbare visexcursie van 6 oktober 2012 was een groot succes. Een groep van ongeveer 15 mensen nam deel en heeft in erbarmelijke weersomstandigheden, fanatiek gevist - We werken mee aan het meetnet poldervissen voor het RAVON - We dragen bij aan de Zuid Hollandse Visatlas van RAVON - We gaven een lezing in NLC in november j.l alwaar zo'n 25 gegadigden op afkwamen. De reacties waren overwegend positief. Beschrijving!per!activiteit/project!van!het!beschreven!jaar!voor!intern!gebruik!

We hielden een uitgebreid wetenschappelijk onderzoek in de watergangen van de Esscheplaat alwaar we een grote populatie Grote Modderkruipers aantroffen. Het onderzoek betrof 25 visexcursie. Het onderzoek heeft geleid tot een goed rapport dat eerdaags wordt overhandigd aan Staatsbosbeheer. - We hielden zaklampexcursie met RAVON leden langs de oevers van het Haring Vliet en Hollandsch Diep. Belangrijke!verandering(en)!met!betrekking!tot!eigen!werkgroep!of!haar!activiteiten!

- De vaste kern is min of meer opgeheven. Wel is het de bedoeling de werkgroep in het komende jaar meer vorm te geven. Mede hiertoe wordt er een cursus gegeven beginnende in april 2013. Met deze cursus hopen we meer mensen aan ons te binden.

Wat!zijn!de!plannen!van!het!werkgroepprogramma!voor!2013!

- Hernieuwd onderzoek ter afronding in Oeverlanden - In ieder geval één a twee openbare excursies organiseren - Cursus organiseren in 2013. Theo Schuurmans, coördinator aquatische werkgroep

!


! ! 59!

5 Terreinbeheer !!

Inleiding Volgend jaar viert Hoekschewaards Landschap haar 40-jarig jubileum! Op verschillende plaatsen en tijden dat jaar zullen we op gepaste wijze vieren. Het beheren van terreinen en landschapselementen(knotwilgen) waren eén van de eerste activiteiten, die de toenmalige vrijwilligers uitvoerden. Doel was vooral en dat bleef nog jaren het geval; een voorbeeldfunctie aan overheidsinstanties geven, die de groene ruime beheren en onderhouden. Vooral het beheer van de dijken in de Hoeksche Waard, meestal onderhouden door het Waterschap, was een grote prioriteit. Sommige dijkpercelen zijn dan ook al meer dan 30 jaar in beheer bij HWL. Uiteindelijk bleken de inspanningen niet voldoende en werd de afdeling beheer omgevormd tot een meer professionele organisatie en groeide het kleine areaal naar tientallen hectaren dijkpercelen. Het blijkt de enige manier te zijn dijken te vrijwaren van de klepelmaaier en te werken aan meer biodiversiteit op onze dijken. Met recht dragen veel door HWL beheerde dijken het predicaat Bloemdijk. Zorgen zijn er wel rondom het beheer, zeker als het gaat om de financiële dekking van het beheer. Door de landelijke bezuinigingen hebben de provincies de keuze gemaakt de subsidiemogelijkheden voor botanisch beheer in te trekken. Dat betekent dat HWL op termijn ( na afloop van de bestaande overeenkomsten) geen financiële vergoeding ontvangt voor het beheer van de bloemdijken in de Hoeksche Waard. Alleen voor het botanische beheer langs de Ecologische Hoofd Structuur die voor een groot deel door de kreken loopt, is nog hoop op beheersubsidie. Op afgewezen aanvragen voor beheersubsidie voor dijkpercelen en de natuurterreinen in Argusvlinder is HWL in beroep gegaan en hoopt bij de Rechtbank zijn gelijk te krijgen. Algemeen De werkgroep terreinbeheer is verantwoordelijk voor het beheer van de terreinen van Hoekschewaards landschap (HWL). De werkzaamheden variëren sterk per terrein en hebben altijd tot doel de natuurwaarden van het terrein te behouden en liefst te vergroten. Uiteraard wordt daarbij rekening gehouden met de verschillende milieutypes die in het betreffende terrein aanwezig zijn. De werkzaamheden in bijna alle terreinen (bijna 200 ha! ) worden uitgevoerd door één vaste kracht en circa 5 oproepkrachten van de Stichting Natuurbeheer HWL, die als uitvoeringsorganisatie voor het beheer functioneert. Daarnaast zijn een klein aantal vrijwilligers actief. De vaste kracht is tevens coördinator van de werkgroep en besteedt ¾ van zijn tijd aan het daadwerkelijke beheer van de objecten, coördinatie van de werkzaamheden en de

$Terreinbeheer!

Cees!Mesker!

Natuurterreinen$Cees!Mesker!

Heemtuin$Martijn!Verweijen!

NLC$tuin$Kees!van!de!Velden!

Klein$Profijt$tuin$Cees!Mesker!

Beweiding$Cees!Mesker!


60!

contacten met eigenaren, diverse instanties enz. Een aparte werkgroep is werkzaam in de Heemtuin en bestaat uit circa 5 personen, die onder leiding van coördinator Martijn Verweijen jaarrond diverse werkzaamheden uitvoert. Een apart verslag van zijn bevindingen staat in dit verslag.

Nat hooiseizoen! Wat betreft het hooiseizoen is 2012 bijna een kopie van 2011 geworden; te korte periodes van droog weer in de maanden juni en juli en augustus. Hierdoor is helaas niet al het gras tot verkoopbaar hooi omgezet. Toch lukte het om de meeste dijken te hooien, waarbij ook dit jaar grote pakken hooi en ook kuilgras geperst zijn. Om er zeker van te zijn, dat geen gedroogd Jacobskruiskruid in het hooi terecht komt, worden bloeiende planten van deze soort verwijderd uit de percelen, die gehooid moeten worden. Ook dit jaar werd weer veel tijd besteed aan het opruimen van zwerfafval, om te voorkomen dat het mee geperst wordt, waardoor de pakken hooi onverkoopbaar zijn. Uit de terreinen. De terreinen, die door HWL beheerd worden omvatten ruim 80 verschillende locaties, die zeer verspreid door de gehele Hoeksche Waard liggen. Elk terrein kent zijn eigen problematiek, waarbij bijvoorbeeld schaduwwerking van activiteiten door aanliggende buren, beheertechnische zaken en beheersubsidies een rol kunnen spelen. Vooral in de gemeenten Korendijk en Binnenmaas zijn flinke stukken toegevoegd aan het bestaande areaal. In enkele nieuw aangelegde projecten van het Vlietprojecten zullen dit jaar de eerste werkzaamheden uitgevoerd moeten worden. Hieronder worden in het kort een aantal terreinen besproken, waar het afgelopen jaar wat bijzonders mee aan de hand was: Argusvlinder Dit beheersobject omvat ruim 20 locaties, die verspreid langs kreken in het oostelijk deel van de Hoeksche Waard liggen. De enorme dominantie van riet is op de meeste plaatsten teruggedrongen. Met onze vaste medewerker van Deltanatuur werd ook dit met onze opraapwagen het maaisel ( ruim 2000 m3) opgeraapt en vervolgens op een tweetal locaties gedeponeerd, waarna het opgehaald werd door een biologische agrariër, die met een groot deel van zijn land grenst aan Argusvlinderlocaties. Botanisch gezien ontwikkelen de nieuw aangelegde terreinen zich nog steeds in positieve zin. Op steeds meer plaatsen in de graslanden van Argusvlinder worden orchissoorten aangetroffen; Rietorchis, Gevlekte rietorchis, Brede orchis, Bijenorchis en Moeraswespenorchis. Nieuwkomer dit jaar was de vondst van enkele exemplaren van de Parnassia, een rodelijstsoort, die voor het eerst in de Hoeksche Waard werd aangetroffen. Een ongekend succes, zeker gezien het feit, dat de terreinen nog betrekkelijk nieuw zijn. Struweel/bosplantsoen Op een aantal dijken en wegen, vooral ook bij kruisingen heeft het Waterschap en Groenbeheer de laatste jaren bosplantsoen en struweelbosjes aangeplant. Als er al onderhoud is uitgevoerd betekende dit meestal het rigoureus afzagen van al de struiken wat ecologisch zeer ongewenst is. Een beheer gericht op faseren in tijd en ruimte zou beter passen en de biodiversiteit vergroten.


! ! 61!

In overleg met Groenbeheer zijn afspraken gemaakt, dat HWL het beheer en onderhoud van dergelijke struweelbosjes op zich gaat nemen. Op enkele locaties is een start gemaakt met het zaagwerk en is het bosplantsoen gedund. Hier en daar zijn knotbomen gemaakt, die in de toekomst onderkomen gaan bieden aan diverse dieren en planten. Diverse dijkpercelen. Eind 2012 zijn enkele nieuwe dijkpercelen toegevoegd aan het areaal dijken van het HWL. Zo zijn op de Oude Klemsedijk enkele dijkvakken gehuurd van het Waterschap. Erg plezierig omdat de knotwilgen in de dijkvakken ook door vrijwillgers van HWL bijgehouden worden. Ook op de Bomendijk zijn enkele hectares van het waterschap in beheer genomen. Een deel van deze percelen zijn ingeplant met struweelbosjes, zodat er in de toekomst een gevarieerde dijk kan ontstaan. Op de, Noorddijk, Oud-Beijerlandsedijk, Schoutsdijk, Middelsluisedijk, Gorsdijk en Zuidzijdse dijk kon goed hooi gemaakt worden. Uiteindelijk is het maaisel afgevoerd als compost.Vooral de Schoutsdijk is op sommige plaatsen extra gemaaid op plaatsen waar veel ruigtebegroeiing, zoals brandnetels en berenklauw aanwezig is. Op het perceel aan de Spuidijk en het nabijgelegen Buitenom bij Nieuw-Beijerland werd dit jaar gehooid. Onze schapenboer Bas Bestebreur besteedde veel energie in het vernieuwen van de oude rasters op de Zomerlandse buitendijk in Heinenoord. Het resultaat mag er wezen! Eeuwes Een terrein, dat we al heel lang beheren. Ondanks het feit, dat het riet wel heel erg dominant wordt blijft het bijzondere planten herbergen zoals Rietorchis en Zomerklokje. Extra maaien vroeger in het seizoen zal wellicht nodig zijn om de rietvegetatie terug te dringen maar dit mag uiteraard niet botsen met de broedende vogels in het terrein. Het raster dat langs het fietspad loopt was er slecht aan toe en is eind 2012 vervangen. Buitenom Een groot deel van dit terrein ligt onder een tracé van hoogspanningsmasten en hun bedradingen. De open container voor de jeugd is gelukkig verwijderd, waardoor een stuk overlast in het terrein is verdwenen. Dit jaar is weer een deel van het struweel gedund en teruggezet. Ook dit jaar zijn er weer gesprekken geweest met het waterschap omtrent het gefaseerd maaien van het riet. Volgens de keur van het Waterschap zou al het riet verwijderd moeten worden, wat niet strookt met de ecologische doelstellingen van dit terrein. Het waterschap is bezig met het digitaliseren van watergangen die in de legger staan. Bij watergangen met een natuurvriendelijke oevers willen zij aangeven, dat er een ander beheersregime voor geldt, waarbij een deel van de vegetatie mag blijven staan. In overleg met de gemeente is na een vorstperiode een deel van riet langs de oevers gemaaid en afgevoerd. Langs de randen van het bloemrijk grasland, worden opvallend veel exemplaren van de Brede wespenorchis aangetroffen. Een orchidensoort, die overigens in meerdere terreinen voorkomt. Ritselaarsdijk (Appeldijk) Een prachtige dijk, alom bekend in de streek door de beplanting van hoogstamfruitbomen. Een groot deel van de dijk wordt door HWL gepacht. De fruitbomen worden elk jaar gesnoeid door vrijwilligers van de knotwerkgroep. Jaarlijks ontvangen we van Groenbeheer een vergoeding waarmee gereedschap e.d. aangeschaft kunnen worden. Over de gehele lengte is het oude raster nu verwijderd en zijn nieuw palen gezet. De schapen van de fam. Lambregts grazen tot nu toe de verschillenden stukken af. Op initiatief van Bettine Vlasman, een bewoonster van de Appeldijk is


62!

een werkgroep gestart om deze mooie dijk in de ‘picture’ te krijgen. Het initiatief om de appels te gaan plukken en sap te persen is één van die ideeën, die ook uitgewerkt zijn. Helaas heeft Bettina dit zelf niet meer mee mogen maken. Zij overleed heel plotseling en heeft niet meer mee mogen maken, dat in oktober daadwerkelijk appels geplukt en geperst zijn. Zij blijft in onze herinnering als een vrouw, die liefde had voor haar omgeving en daar ook veel voor over had. Gelukkig heeft een stagiaire van het bedrijf waar Bettine werkte op zich genomen een deel van haar plannen samen met het HWL uit te werken.

Schapenbeheer Een groot deel van de 195 ha, die het HWL onderhoud, bestaat uit een graslandbeheer, waarvoor naast maaien ook schapen worden ingezet. Met Bas Bestebreur, een jonge schapenboer uit Goudswaard is overeenkomst afgesloten voor het beheer van de dijken van HWL. Hij wil zijn schaapskudde uit breiden en ook meewerken aan meer educatieve activiteiten met schapen. Op termijn zou ook de verkoop van schaapsvlees vanuit onze bezoekerscentra gepromoot kunnen worden. Daarnaast heeft HWL zelf een 10-tal schapen aangekocht. Het betreft schapen van het ras Schooneburger, een zeldzaam ras, dat zeer zelfredzaam is. Bijna alle ooien hebben 1 of 2 lammetjes ter wereld gebracht, zodat de kudde langzaam maar zeker gaat groeien. Project exploitatie Bloemdijken. HWL beheert ongeveer 40 hectare bloemdijken. We willen dit graag uitbreiden maar hiervoor ontbreken de middelen. Eind 2012 is HWL gestart met een actie om bedrijven te betrekken bij dit beheer door een dijkvak te adopteren en de kosten van het door HWL uitgevoerde beheer voor rekening te nemen. De kosten van het beheer van bloemdijken zijn circa€ 1200,- per hectare per jaar. Langs de betreffende dijk worden borden geplaatst met het logo van HWL en van het bedrijf of instelling dat de betreffende dijk heeft geadopteerd. Aan een ontwerp voor het bord wordt gewerkt. Ondertussen zijn er gesprekken gevoerd met in ieder geval één bedrijf, die geïnteresseerd is in het project. Uiteraard zal na een geslaagde overeenkomst de nodige publiciteit naar buiten gebracht worden. Doelstellingen terreinbeheer 2013 De aandacht voor een hoge kwaliteit van het hooi blijft een grote prioriteit. Vooral het handmatig verwijderen van Jacobskruiskruid, zal zeker weer moeten gebeuren. Daarnaast heeft het verwijderen van zwerfafval voor het maaien en persen hoge prioriteit. Andere aandachtspunten c.q. actiepunten voor 203 zijn: Overleg eigen werkgroepen HWL inzake monitoren en beheersaspecten (terugkerend) Project exploitatie bloemdijken Informatie terreinen op web-site HWL actualiseren en afronden Bebording terreinen afronden Rasters herstellen van diverse dijken Werkplan maken voor werkzaamheden in alle terreinen Beweiding met schapen; met eigen kudde en kudde van Bas Bestebreur. C. Mesker


! ! 63!

Overzicht terreinen

Nr. Object Gemeente Opp. in ha

Beheersdoel (natuurdoeltype) Status

1 oeverstrook Immanuel s-Gravendeel 0,3 nat grasland/bosplantsoen/fruit overeenkomst 2 Grasland Griendweg s-Gravendeel 0,5 grasland overeenkomst 3 oeverstrook Griendweg s-Gravendeel 0,2 ruigte/knotwilgen/bos overeenkomst 4 Gorsdijk S-Gravendeel 0,4 grasland overeenkomst

5 talud (ged) Maasdamseweg s-Gravendeel 0,4 grasland overeenkomst

6 talud (oost) Molendijk, s-Gravendeel 1,0 grasland overeenkomst 7 Grasland Bovenweg Strijen 1,0 grasland overeenkomst 8 Bos Bovenweg Strijen 2,3 bosopstand overeenkomst

9 Oeverstroken industrieterrein Strijen 0,8 Rietruigte/grasland overeenkomst

10 Bosje Hoekscheweg Strijen 0,8 Bos eigendom 11 Weiland Hoekseweg Strijen 0,7 grasland/poel eigendom

12 Griendje Vink Nieuw-beijerland Korendijk 0,3 elzenbosje overeenkomst

13 Bosstrook langs de Kreek Korendijk 1,0 bosplantsoen overeenkomst

14 Groenstrook /Spuidijk veer Nbland Korendijk 1,5 grasland pacht/contract

15 Schoutsdijk Korendijk 6,0 grasland/struiken pacht ABH ZB 16 Zuidzijdsedijk Korendijk 2,5 grasland pacht ABH ZB 17 Noorddijk noord/west Korendijk 2,3 grasland pacht ABH ZB 18 Noorddijk oost Korendijk 0,9 grasland pacht ABH ZB 19 Steegjesdijk Korendijk 0,3 grasland pacht WSHD 20 Heemtuin Korendijk 1,0 grasl./bosplants./oeverveg. overeenkomst 21 Buitenom Korendijk 4,0 grasland/ rietruigte/bosplants. overeenkomst 22 Costa del Spui Korendijk 0,9 rietland overeenkomst 23 Groenstroken div kernen Korendijk 4,0 grasland overeenkomst 24 Bunker Strijen 0,1 Vleermuizenbunker/ruigte eigendom 25 De Staart Oud-Beijerland 26,5 grasland/ ruigte/bosland overeenkomst 26 Klein Profijt Oud-Beijerland 1,0 tuin/grasland/ruigte/water erfpacht 27 groenstrook de Grienden Binnenmaas 0,5 griend overeenkomst 28 Recreatieoord oost Binnenmaas 0,1 hakbos overeenkomst 29 Groenstrook Hoeksedijk Binnenmaas 0,2 griend/bosplantsoen overeenkomst 30 Grasstrook Hoeksedijk Binnenmaas 0,4 grasland overeenkomst 31 griendje a/d Polderdijk Binnenmaas 0,1 griend overeenkomst 32 dijktalud thv Mollekade Binnenmaas 7,2 grasland pacht WSHD 33 dijktalud Oosteinde Binnenmaas 0,3 grasland pacht WSHD 34 Eeuwes Binnenmaas 1,2 grasland/knotwilgen overeenkomst 35 Blankertse griend Binnenmaas 1,0 griend overeenkomst

36 Molendijk nabij Puttershoek Binnenmaas 0,4 grasland pacht WSHD

37 Middelsluisedijk west Cromstrijen 5,0 grasland pacht WSHD 38 Middelsluisedijk oost Cromstrijen 0,7 grasland pacht WSHD 39 Oud-Cromstrijensedijk Cromstrijen 0,8 grasland pacht WSHD 40 Argusvlinder droog diverse 22,0 grasland/ rietruigte overeenkomst

41 Dijktalud Goidsschalksoord Binnenmaas 1,0 grasland pacht WSHD

42 Vlietproject diverse 35,0 grasland/rietruigte overeenkomst

43 Natuurberm fietspad Kleine Loo Strijen 1,0 grasland overeenkomst

44 Klemsedijk Strijen 0,8 grasland/bosplantsoen pacht WSHD 45 Zuid-Kavelsedijk Strijen 1,0 grasland pacht WSHD


64!

46 Het Groene veld s-Gravendeel 1,8 bos/grasland/waterplas eigendom 47 Oud-Beijerlandsedijk Oud-Beijerland 3,0 grasland/ struiken pacht ABH ZB 48 Ritselaarsdijk Maasdam Binnenmaas 1,5 grasland/fruitbomen pacht WSHD

50 Bosplantsoen Vijf Schelpen Binnenmaas 0,5 bos/struweel overeenkomst

51 Dijktalud Veerweg Numansdorp Cromstrijen 0,5 grasland overeenkomst

52 Natte natuur Argus/ Vlietproject diverse 40,0 rietruigte/wilgenstruweel overeenkomst

53 Educatieve tuin Veerweg Cromstrijen 2.0 tuin/grasland/ruigte/water erfpacht 54 Oude Klemsedijk Strijen 0,8 grasland/knotwilgen huurcontr. WSHD 55 Boomdijk Cromstrijen 4,4 grasland/struweel huurcontr. WSHD 54 Korte Schenkel Korendijk 1,5 grasland pacht ABH ZB 55 Diverse struweelbosjes diverse 5,0 struweel/bos overeenkomst

Totaal 198,4 oo totaal grasland 52,0 pacht WSHD 18,4 pacht ABH ZB 16,2

5.1 De!Heemtuin!in!Piershil!

Flora en fauna Met het verstrijken van de tijd verandert ook langzaam maar zeker de flora en fauna. De volgende planten laten een toename zien: Gele dovenetel, hedera, maagdenpalm, knikkend nagelkruid, grote ratelaar, brandnetel, kleefkruid, moerasspirea, daslook , gevlekte aronskelk , grote kattenstaart en sneeuwklokje. Het zijn allen planten die min of meer gebonden zijn aan voedselrijke omstandigheden. Ze zijn allemaal spontaan gekomen. Brandnetel en kleefkruid zagen we vroeger nooit in de heemtuin, maar de laatste jaren komen deze twee steeds vaker voor. Hedera breidt zich gestaag uit en dreigt op termijn alle kale grond te gaan bedekken, wat een eentonig beeld zou gaan opleveren. Ingrijpen wordt overwogen. Gele dovenetel, maagdenpalm em daslook volgen hedera op de voet. Planten die langzaam terrein verliezen zijn longkruid en nieskruid. Aardaker en margriet zijn verdwenen. De rietorchis leidt een wankel bestaan. Elk jaar komt een klein aantal tot bloei. In 2012 waren dat er 6. Blijkbaar zijn de groeiomstandigheden net niet optimaal. Op geschikte plaatsen zie je elders grote velden rietorchissen, dat is in de heemtuin niet het geval. Wellicht zou je een deel van het venige moeras in bijv. begin mei kort moeten maaien om eens te zien wat het effect is. Aan vochtig milieu gebonden planten die eind april begin mei bloeien worden dan ook weggemaaid. Dat zou jammer zijn voor o.a. echte koekoeksbloem. Deze soort valt elk jaar in kleine aantallen te bewonderen, maar breidt zich niet uit. Grote boterbloem en pijptorkruid werden voorheen in het moeras aangetroffen. Afgelopen seizoen zijn ze niet waargenomen. Kievitsbloem, botanische narcis en bostulp houden al jaren stand in betrekkelijk gering aantal, zo ook het lenteklokje.


! ! 65!

Wat betreft de bomen zie je dat abeel, es en sierkers streven naar dominantie. Ze duiken overal op en moeten dan ook kort gehouden worden. Enkele exemplaren mogen zich vrij ontwikkelen. Interessant is het spontaan voorkomen van taxus en hulst, vooral hulst breidt zich uit. Ook gele kornoelje en kardinaalsmuts zie je langzaam maar zeker vaker verschijnen. 2012 was een slecht jaar voor pruimen (w.o. kroosjes) , appels, peren, hazenoten en eikels. Wat betreft vogels zien we de zomertortel en de tuinfluiter al een paar jaar niet meer. Al eerder verdween de spotvogel. Het wegvallen van deze soorten past in het landelijk beeld en is dus niet specifiek voor de heemtuin. Verheugend is de toename van de groene kikker. Gewone pad en bruine kikker zijn talrijk aanwezig. De kleine watersalamander zie je minder vaak, maar is dan ook minder opvallend. In de schemering zie je `s zomers veel vleermuizen boven de tuin. De soort is onbekend. Beheer De graslanden zijn twee keer gemaaid. Bij toerbeurt blijft jaarlijks een klein deel ongemaaid. De knotwilgen worden om de twee a drie jaar met hand geknot. Elk jaar wordt een aantal bomen met motorzaag verwijderd. Het betreft vooral de snelle groeiers. Jonge bomen en overhangende dikkere takken worden met de hand weggezaagd. De gemeente Korendijk is elk jaar weer bereid het afgevoerde hout te versnipperen. Publiek Ook dit jaar wordt de tuin vooral bezocht door hondenuitlaters, hangjeugd en spelende kinderen. Een enkele keer kom je iemand tegen die botanisch geïnteresseerd is. Een geplande excursie ging wegens omstandigheden niet door en staat gepland voor 2013. Dan zal ook de jeugdnatuurmiddag weer plaatsvinden. Op 19 december was de heemtuin op verzoek opgenomen in de Kerstwandeling van CBS De Wegwijzer. Bij de blokhut lagen de herdertjes bij nachte. Vandalisme Een groepje jongelui komt geregeld bij elkaar in de tuin, of net daarbuiten bij de aanleunwoningen. Flessen en verpakkingen worden veel achtergelaten. Van vernieling is geen sprake, behalve rond de jaarwisseling. Het slot van de blokhut werd dichtgesmeerd, er was een poging tot brandstichting en de prullenbak werd middels een vuurwerkbom uiteengereten. Grote klussen voor de nabije toekomst De composthoop raakt vol en moet worden leeggemaakt. De slootjes rond het moeras dienen geschoond en de paden zijn pleksgewijs toe aan opvulling met schelpen. Aantal vrijwilligers: maximaal 4.


66!

6 Boombeheer !!

Sinds de oprichting in 1973 houdt HWL zich bezig met het onderhouden van knotbomen. Het gaat hoofdzakelijk om wilgen, maar daarnaast ook om essen en elzen. Het onderhouden van hoogstam fruitbomen is van recentere datum. Onderstaand verslag heeft betrekking op het seizoen 2011 - 2012 Belang knotbomen Knotbomen zijn vaak beeldbepalend. Een mooie rij knoestige knotwilgen onder aan een dijk langs de sloot geeft een fraai beeld. Het is een karakteristiek onderdeel van het Nationaal Landschap Hoeksche Waard. De landschappelijke waarde van deze bomen is dan ook onomstreden. Ook voor de natuur zijn knotbomen van belang. Tal van organismen maken gebruik van deze bomen. Vogels, zoogdieren en insecten gebruiken de bomen als voedselbron, of als schuil- en broedgelegenheid. Minder bekend is dat tal van plantensoorten de knotten als groeiplaats kiezen. Het zachte hout van de wilgen gecombineerd met de humus van afgevallen blad zorgen voor omstandigheden waarvan veel planten profiteren. Uit een oogpunt van cultuurhistorie is het behoud van knotbomen belangrijk. Vroeger werden bomen geplant en onderhouden vanwege de behoefte aan het hout. Het hout werd geoogst voor vele doeleinden, zoals rasterpalen, stookhout, vlechtwerk etc. Door het steeds weer oogsten van het hout ontstond de karakteristieke vorm van de bomen. Na het wegvallen van de behoefte aan het hout, werd het onderhoud vaak overgenomen door organisaties als HWL. Onderhoud noodzaak Onderhoud is noodzakelijk voor het behoud van knotbomen. Als geen onderhoud plaats vindt wordt de kroon te zwaar. Onder invloed van het gewicht en de wind scheuren takken af en kan de stam splijten. Voor de knotwilgen wordt een cyclus van 3 jaar nagestreefd. Dat betekent dat iedere 3 jaar een boom van zijn kroon wordt ontdaan. Op sommige plekken wordt 2 jaar aangehouden en essen en elzen kennen vaak een langere cyclus. Organisatie Het overgrote deel van het werk wordt gedaan door vrijwilligers, die in de onderstaande vijf werkgroepen actief zijn. Knotwilgen in de natuurgebieden langs kreken worden ook wel onderhouden door oproepkrachten in combinatie met vrijwilligers.

!

Boombeheer$!

Flip!Scherbeijn!

Dijkploeg$De$Klem$$

Rokus!Goudswaard!

Griend$Kuipersveer$$

Ad!Huisman!

$

Krasse$knarren$$

Henk!Bunjes!

!

Dijkploeg$Ritselaer$$

Bert!de!Boer!

$

Knotvogels$$

Michel!Hitzerd!

$


! ! 67!

Het afgelopen seizoen waren 130 vrijwilligers actief in het boombeheer. Knotbomenbestand De door HWL onderhouden knotbomen staan binnendijks langs wegen, dijken en watergangen, maar ook worden bomen beheerd in buitendijkse en binnendijkse grienden. Onderstaand een overzicht van locaties en aantallen.

Locatie Plaats aantal Geknot in 2012

Griend vink Nieuw Beijerland 120 Oosthoeksedijk Piershil 120 45 Oosthoek Piershil 30 Blaaksedijk Heinenoord 30 Blankert Puttershoek 40 Blankertse griend Heinenoord 1900 320 De Grienden Puttershoek 335 Eeuwes Mijnsheerenland 123 48 Griend Kuipersveer Puttershoek 1500 450 Hoeksedijk Puttershoek 156 Kreekkade Heinenoord 66 27 Munnikenweg Westmaas 144 12 Polderdijk Maasdam 378 1 Provinciale weg Maasdam 10 Recreatieoord Mijnsheerenland 80 Reedijk/Westdijk Mijnsheerenland 38 13 Ritselaarsdijk Westmaas 330 99 Munnikendijk Westmaas 29 Vrijland Mijnsheerenland 26 Vingerling Mijnsheerenland 6 5 Wintersweg Mijnsheerenland 50 Zuiddijk Maasdam 38 Zwanegatsedijk Maasdam 121 6 Kreekweg Klaaswaal 19 10 Molendijk Klaaswaal 18 Haven Strijensas 10 Middelsluissedijk Numansdorp 83 Veerweg Numansdorp 137 45 Groot Koninkrijk ’s-Gravendeel 248 84 Griendweg ’s-Gravendeel 23 8 Groeneveld ’s-Gravendeel 15 Hogedijk ’s-Gravendeel 26 54 Immanuel ’s-Gravendeel 10 4 Strijensedijk ’s-Gravendeel 20 6 Klein Profijt Oud-Beijerland 430 55 Zinkweg Oud/Beijerland 17 9 Boomdijk Strijen 10 Bovenweg Strijen 12 8 Lorregat Puttershoek 85 23 Nieuw poldertje Puttershoek 123 123 Buitendijk Strijen 47 12 Esscheplaat Strijen 40 Johannapolder Strijen 18 Klemsedijk Strijen 255 40 Kooilandsedijk Strijen 57 Lugtenburgsedijk Strijen 19 9 Noordkavelsedijk Strijen 28


68!

Oud/Bonaventurasedijk Strijen 5 2 Schuringsedijk Strijen 4 Zuid Kavelsedijk Strijen 23 18 Argusvlinder Binnenmaas,Strijen 400 120

totaal 7229 1648

Werkzaamheden Het knotten vindt als regel in het winterseizoen plaats. Traditie getrouw startte het afgelopen seizoen het werk weer op de eerste zaterdag in november, de nationale natuurwerkdag. Deze start was ook dit jaar op de Oosthoeksedijk in Korendijk bij de Fam. Bijl waar we gastvrij ontvangen zijn. De ongeveer 70 vrijwilligers werden onthaald op soep en andere versnaperingen. Met zaag- en hakgereedschap worden de bomen ontdaan van hun kroon. Het hout wordt opgeruimd. Een deel wordt afgevoerd als haardhout. Er komt steeds meer behoefte aan takken voor vlechtwerk. Een schutting van wilgentenen in een tuin heeft een natuurlijke uitstraling en is een mooie vervanging van houten schuttingen die vaak worden toegepast. De markt voor wilgenhout in waterwerken is zo goed als verdwenen. Het vroege hout met veelal nog blad gaat zoveel als mogelijk naar diergaarde Blijdorp als voer voor de dieren. Waar het mogelijk is wordt het hout op hopen en rillen gelegd, om als nestel- en schuilgelegenheid te dienen voor vogels en andere dieren. Er wordt zoveel als mogelijk een nuttige toepassing gezocht voor het “afvalhout”. Als er geen andere afzet mogelijkheid is wordt het hout versnipperd, wat ook dit jaar door Nico Vos uit ’s-Gravendeel is uitgevoerd. Hierbij werden ook vrijwilligers ingezet om de kosten zoveel mogelijk te beperken. Houtsnippers worden tegenwoordig gebruikt voor energie opwekking en leveren dus geld op! In sommige ploegen wordt structureel gebruik gemaakt van kettingzagen. De vrijwilligers die hiermee werken hebben de vereiste instructie gekregen en zijn voorzien van de benodigde veiligheidsmiddelen. Overigens zijn we tijdens het knotseizoen opgeschrikt door een ongeval, waarbij voor het eerst een ambulance ter plaatse moest komen. Een zeer ervaren knotser viel uit een knotwilg ( afgebroken tak) in de sloot en ging kopje onder. Het lichamelijk ongemak duurde langer dan verwacht maar gelukkig is ze helemaal hersteld. De psychische impact van een dergelijk ongeval moet niet onderschat worden. Mede hierdoor zijn de veiligheidsrisico’s weer eens goed onder de loep genomen en ook de verzekeringstechnische zaken weer op een rij gezet. In maart 2012 werd het knotseizoen afgesloten aan de Veerweg in Numansdorp. Ongeveer 75 vrijwilligers van de verschillende knotploegen namen hier de knotwilgen onder handen. Ongeveer een derde van het bestand werd ontdaan van zijn kroon, waarna onder het genot van een kop soep in het Nationaal Landschap Centrum werd terug gekeken op het seizoen. Voor veel vrijwilligers is het knotten niet alleen een nuttige, maar ook heel vaak een heel plezierige bezigheid. In de vrije natuur met een aantal maten lekker met je handen werken, een praatje maken ( het is geen aangenomen werk! ), voelen dat je je lijf gebruikt, en dat alles voor een goed doel, geeft heel veel voldoening en is ook gezellig. Er zijn knotters die geen lid zijn


! ! 69!

van HWL, maar wel komen werken....En zoals voor al onze activiteiten geldt: We kunnen altijd extra handen gebruiken! Hoogstam fruitbomen Aan de Ritselaarsdijk in Westmaas heeft HWL ruim 80 hoogstam fruitbomen in beheer. Deze fruitbomen zijn beeld bepalend. In de volksmond wordt deze dijk dan ook wel de Appelendijk genoemd. Een deel van de knotters heeft een instructie ontvangen om deze fruitbomen te snoeien. De bomen hebben weer een snoeibeurt gekregen. Dat is nodig om ze vitaal te houden. Het behoud van deze bomen heeft voor HWL prioriteit uit een oogpunt van natuur, landschap en cultuurhistorie.

!!!Kosten!en!baten!

Voor het boombeheer worden vergoedingen ontvangen van Groenbeheer Hoeksche Waard, Staatsbosbeheer en enkele particulieren. Van deze vergoedingen wordt de voorraad gereedschap die nodig is om 130 vrijwilligers te kunnen laten werken kwantitatief en kwalitatief op peil gehouden.


70!

7 Bele idsbe ïnvloeding !!

7.1 Werkgroep!Milieu!en!Planologie!

!

Werkgroep Milieu en Planologie heeft haat activiteiten onderverdeeld in de volgende aandachtsgebieden:

• ruimtelijke ordening • natuur • milieu en duurzaamheid • symposiums

Doelstelling van de werkgroep is het beïnvloeden van het beleid van overheden en organisaties, om daarmee de kwaliteit van landschap, natuur en milieu in de Hoeksche Waard op hoog niveau te brengen en te houden. De werkgroep probeert dit vooraleerst te bereiken door overleg met overheden en bestuursorganen, deelname aan klankbordgroepen, workshops, informatiebijeenkomsten en symposia. Als dit niet het gewenste resultaat oplevert zoekt de werkgroep middelen zoals publiciteit en samenwerking met gelijkgestemde organisaties. Vaak ook wordt de formele weg van inspraak gevolgd. Als laatste middel resten bezwaar en eventueel beroep. De werkgroep telde op 31 december 11 leden. De werkgroep vergadert maandelijks. Tussendoor kan er, al naar gelang omstandigheden, extra overleg worden gevoerd. Interne!kwaliteitsbeoordeling!

In 2011 heeft de werkgroep het eigen functioneren kritisch bekeken. Hieruit zijn een aantal verbeterpunten uit voortgekomen, die in 2012 werden uitgewerkt. Zo werd er in 2012 efficiënter vergaderd door een andere agenda-indeling. Werkgroepleden zijn zich meer gaan richten op het overdragen van kennis binnen de groep. Een in 2012 geplande milieucursus, gericht op interne kennisverhoging en het aantrekken van nieuwe leden, werd doorgeschoven naar 2013.

$Milieu$en$planologie$

Jan!Prince!

Ruimtelijke$ordening$Jan!Prince!

Natuur$Martijn!Verweijen!

Duurzaamheid$Willem!Star!

Symposia$Henk!Malta!


! ! 71!

!

!

Bijeenkomsten!

Werkgroepleden waren aanwezig bij diverse symposia, workshops en bijeenkomsten op het gebied van ruimtelijke ordening, natuur, landschap en duurzaamheid. De belangrijkste worden hieronder genoemd. • Toekomst van de natuur in Zuid-Holland

Een drietal, door de Natuur- en Milieufederatie georganiseerde bijeenkomsten over het nieuwe natuurbeleid van de provincie.

• Netwerkdag Nationale Landschappen Een, door het Service-Netwerk Nationale Landschappen georganiseerd symposium over de mogelijkheden voor kwaliteitsborging van nationale landschappen.

• Conferentie demografische ontwikkelingen Hoeksche Waard Een bijeenkomst over de toekomstige inwonersaantallen en de mogelijke gevolgen daarvan.

• Werksessies ‘Recreatie en toerisme’ en ‘Wonen, natuur en water als onderdeel van het Uitvoeringsplan 2010-2014.

• Dag van de ruimtelijke kwaliteit. Een symposium over de ruimtelijke kwaliteit in Zuid-Holland, waarbij tevens afscheid werd genomen van de provinciale ruimtelijke adviseur, Eric Luijten.

• Green Economic Forum. Een door VNOSNCW,!NMZH,!Kamer!van!Koophandel!en!Provincie!ZuidSHolland!georganiseerd!symposium!met!als!thema!‘Van!bedrijventerrein!naar!werklandschap’.!

Contacten!met!maatschappelijke!organisaties!

Met het maatschappelijk middenveld Hoeksche Waard (bestaande uit LTO, Erfgoedkoepel, Ondernemersvereniging, VVV-HW, Hoeksche Waards Duurzaam en Streekcommissie) werd, uit onvrede over het uitblijven van overleg met SOHW en over het gebrek aan betrokkenheid bij ruimtelijke ontwikkelingen, het platform ‘Hoeksche-Waards Middenveld’ opgericht. Een eerste actie was het opstellen van het pamflet ‘De Hoeksche Lente’, waarmee werd getracht om het overleg met SOHW weer op gang te brengen. Dit had beperkt succes. Er kwam een overleg met de stuurgroep SOHW, maar dit leverde tot nu nog steeds weinig rendement op. !

7.2 Ruimte!

Bestemmingsplannen Landelijk gebied In Binnenmaas, Cromstrijen, Korendijk en Strijen liepen in 2012 procedures voor herziening van de bestemmingsplannen landelijk gebied. In alle gevallen werden plannen beoordeeld en van commentaar voorzien. In tegenstelling tot de verouderde plannen, zijn de in de nieuwe bestemmingsplannen de voorschriften en bestemmingsduidingen grotendeels gelijk. Dat maakt plannen beter vergelijkbaar, de beoordeling eenvoudiger en het geeft ook voor de gehele regio een eenduidig beleid. Noordrand Bureau West8 stelde, in opdracht van SOHW, een masterplan voor de Noordrand op. Het concept van dit plan bevat, naar mening van HWL, een aantal opmerkelijke onrealistische ontwikkelingen. Wij verzochten SOHW, met de leden van het Hoeksche Waards Middenveld, om het concept van dit plan eerst met het middenveld te bespreken alvorens het in procedure te brengen.


72!

Kartbaan in het Oudeland van Strijen

Navolgend op de uitspraak van de Raad van State in 2009, waaruit bleek dat het zuidelijk deel van de kartbaan en de bebouwing op de gehele kartbaan illegaal aanwezig zijn, diende de werkgroep in 2011 een verzoek tot handhavend optreden in bij het college van Strijen. Het college verklaarde ons verzoek, en ook het daarop volgend bezwaar, ongegrond. De werkgroep stelde vervolgens beroep in bij de rechtbank tegen dit besluit om niet handhavend op te treden. De rechtbank behandelde de zaak op een zitting op 9 november 2011. De uitspraak was in april 2012, waarbij de rechtbank oordeelde dat Strijen niet hoeft te handhaven. De maatregel zou de kartbaan onevenredig schaden in een periode waarin nog onderzoek loopt naar de mogelijkheden voor verplaatsing, beëindiging of legalisatie. Daarbij stelde de rechtbank ook dat niet handhaven geen onomkeerbare schade zal toebrengen aan de natuur. Terrein Suikerunie Gemeente! Binnenmaas! en! maatschappelijk! organisaties! vonden! elkaar! in! een! gezamenlijk!

standpunt! over! de! ontwikkeling! van! het! terrein! van! de! Suikerunie.! Industrie! op! de! huidige!

bedrijfsbestemming!en!glastuinbouw!op!de!binnendijkse!vloeivelden.!Het!ontwikkelingsperspectief!

van! provincie! en! Suikerunie! staat! hier! tegenover,! zij! willen! tevens! industrie! op! de! vloeivelden.!

Tijdens! een! bezoek! van! de! CDASStatenleden! werden! standpunten,! waaronder! dat! van! HWL,!

toegelicht.! Ook! sprak! de! werkgroep! over! dit! onderwerp! in! tijdens! de! hoorzitting! over! de!

actualisering! van! de! provinciale! structuurvisie.! HWL! ziet! hier! liever! geen! kassen! van! buiten! de!

Hoeksche!Waard,!maar!gezien!de!omstandigheden!is!dit!niet!realistisch.!!

$Windenergie!

In!een!extra!vergadering!nam!de!werkgroep!de!situatie!met!betrekking!ontwikkeling!windenergie!

door.!Doel!was!om!een!standpunt!in!te!nemen!over!de!lopende!plannen!en!ontwikkelingen.!HWL!is!

zich!bewust!van!het! feit!dat!de!Hoeksche!Waard!een!bijdrage!zal! (moeten)! leveren!op!dit!gebied.!

Echter!mag!dat!niet!ten!koste!gaan!van!natuur!en!landschap.!Het!voorstel!van!Korendijk!voor!een!

windturbinepark! tegenover! Tiengemeten! is,! naar!mening! van! HWL,! dan! ook! een! slecht! plan.! De!

natuurS!en!recreatieve!waarden!van!dat!gebied!en!de!omgeving!daarvan!zijn!hoog.!Ook!windmolens!

in!de!Hogezandse!polder! (onderdeel! van!het!provinciaal!plan)!keuren!we!af.!Over!dit!onderwerp!

werd!in!oktober!ingesproken!op!een!commissievergadering!van!Cromstrijen.!Een!brief!ging!uit!naar!

de!gemeenteraad!van!Korendijk.!!

!

7.3 Natuur!

Leenheerenpolder De werkgroep bleef ijveren voor natte natuurontwikkeling in de Leenheerenpolder. Onder meer werd een brief aan Provinciale Staten gestuurd over het beleidsvoornemen van provincie en gemeente Korendijk om het agrarisch gebruik van de polder te continueren. Dijkversterking Ontwikkelingen werden gevolgd via de klankbordgroep. Vaartochten!Oeverlanden!

De! provincie! ZuidSHolland!werd! aangeschreven! over! het! besluit! om! recreatieve! vaartochten!met!

een! fluisterboot! door! de! oeverlanden! op! grond! van! de! Natuurbeschermingswet! niet!


! ! 73!

vergunningplichtig! te! stellen.! Naar! onze! mening! waren! mogelijke! negatieve! effecten! op! vogels!

onvoldoende! onderzocht.! Het! antwoord! van! de! provincie! luidde! dat! zij! voldoende! onderbouwd!

hadden! aangetoond! dat! er! geen! significant! negatieve! effecten! te! verwachten! zijn.! Omdat! de!

vaartochten!niet!zijn!uitgevoerd!blijven!de!mogelijke!effecten!daarvan!ongewis.!

!

!De Oeverlanden (foto J.P. Prince) Laagvliegen Oudeland van Strijen We dienden, met de Vogelwerkgroep, een klacht in bij de Koninklijke Luchtmacht over overvliegende helikopters waardoor ganzen massaal op de vleugels gingen. De Luchtmacht meldde dat de heli’s zich aan de regels hadden gehouden door boven een hoogte van 1000 voet het Oudeland te kruisen. Hier valt weinig tegen te doen. Desondanks verzochte we om vooraan ook op deze vlieghoogte het Oudeland te mijden dan wel een grotere vlieghoogte aan te houden. Verdere incidenten werden niet geconstateerd.

Swaneblake Via de klankbordgroep werden de ontwikkelingen gevolgd, vooral met het oog op voldoende natuurlijke componenten in het ontwikkelingsplan.

Subsidie natuur- en landschapsbeheer In 2010 heeft de provincie Zuid-Holland de subsidieregeling voor natuur- en landschapsbeheer herzien. Stichting Natuurbeheer HWL ontving onder de oude SAN1-regeling subsidie voor het beheer van een aantal eenheden bloemrijk grasland langs kreken van Argusvlinder en langs dijken. In de nieuwe SNL2-regeling voldeden de meeste van de door ons beheerde eenheden niet meer aan de criteria om voor subsidie in aanmerking te komen. We maakten hiertegen bezwaar bij

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!1!Subsidieregeling!agrarisch!natuurbeheer!

2!Subsidieregeling!natuurS!en!landschapsbeheer!


74!

Dienst Regelingen, het uitvoerend orgaan voor het verlenen van subsidie. In een heroverwegingsbesluit kende Dienst Regelingen alsnog enkele subsidies toe. Voor het niet toegekende deel stelden we beroep in bij de Rechtbank Den Haag. Het beroep was in 2012 nog in behandeling.

7.4 Symposiums!

De!werkgroep!organiseerde!in!september!het!symposium!‘Kind!en!natuur’.!Het!symposium!richtte!

zich!op!de!mogelijkheden!van!natuurspeelterreinen!voor!kinderen.!Onderwerpen!waren!de!relatie!

tussen!een!groene!leefomgeving!en!gezondheid,!de!mogelijkheden!van!gemeenten!en!de!rol!van!het!

onderwijs.! Er! was! een! tegenvallende! opkomst! van! de! beoogde! doelgroepen! bestuurders! en!

onderwijs.!

!

Overzicht!van!reacties,!zienswijzen,!bezwaar!en!beroep!

Hieronder volgt een overzicht van de procedures waar Hoekschewaards Landschap bij betrokken was. De mogelijkheden om te reageren op plannen of vergunningen kunnen bestaan uit een reactie of een zienswijze. Als dat niet afdoende kan bezwaar worden gemaakt en, tenslotte, in beroep worden gegaan bij een niet toegekend bezwaar..

Reacties in 2012 • Kapvergunning Lange Boomweg Hogezandse Polder • Landschapsbeheerplan Hoeksche Waard • Voornemen tot uitbreiding bedrijventerrein Reedijk • Voorontwerpbestemmingsplan Landelijk gebied Binnenmaas • Voorontwerpbestemmingsplan landgoed Bonaventura • Voorontwerpbestemmingsplan landgoed Munnikenweg • Voorontwerpbestemmingsplan mijnbouwlocatie Blaaksedijk • Voorontwerpbestemmingsplan Scouting en Watersprotvereniging Mijnsheerenland • Voorontwerpbestemmingsplan Maasdamsedijk 19 • Voorontwerpbestemmingsplan Mijlpolder • Voorontwerpbestemmingsplan Dorp ‘s-Gravendeel


! ! 75!

Bedrijventerrein Mijlpolder (foto J.P Prince)


76!

8 Bezoekerscentra !!

!

8.1 Functie!

HWL beschikt over twee bezoekerscentra, Klein Profijt in Oud-Beijerland en het Nationaal Landschap Centrum (NLC) in Numansdorp. Beide huizen fungeren als basis voor diverse werkgroepen van HWL, herbergen permanente en tijdelijke exposities en ontvangen individuele bezoekers en groepen. In beide gebouwen worden lezingen gehouden en wordt ruimte beschikbaar gesteld voor vergaderingen of andere evenementen. De centra hebben zowel een informatiefunctie (over natuur en nationaal landschap), een educatieve functie (lessen voor scholieren, cursussen, lezingen en symposia) en een recreatieve functie (zij zijn het startpunt voor vele fietsen wandelroutes) Hoewel de scheiding niet absoluut is, ligt de nadruk bij Klein Profijt op het begrip “natuur” en bij het NLC op het begrip “landschap”, hetgeen in 2011 ook uit de aard van de bezoekers en gebruikers is gebleken. Klein Profijt een echt bezoekerscentrum voor recreatieve passanten en het NLC een huis voor het nationaal landschap met nadruk op bijeenkomsten en evenementen waar vele organisaties en overheden zich thuis zijn gaan voelen. Rond beide gebouwen ligt een tuin met een educatief karakter. Zowel in Klein Profijt als in het NLC is een winkel die door 2 vrijwilligers wordt beheerd en bevoorraad. Tevens is de winkel in het NLC een officieel VVV agentschap. Bijzonder is dat in het NLC kantoorruimte verhuurd is aan Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten.

8.2 Beheer!

Het beheer van beide gebouwen is bestuurlijk in één hand gelegd. Deze bestuurder wordt bijgestaan door de beheercommissie Bezoekerscentra (BCB). Naast 6 vaste leden zijn er 3 agendaleden.

$Bezoekerscentra$

Bob!Wiggers!

Winkels$Elisabeth!van!der!Schoot!

Onderhoud$centra$Cees!Mesker!

Exposities$Dick!Bussing!

Horeca$Merijn!van!den!

Hoogenhoff!


! ! 77!

De commissie vergadert ongeveer eens in de zes weken. Tijdens die vergaderingen wordt beleid op korte en langere termijn vastgesteld en worden activiteiten en (onderhouds)acties gecoördineerd. Er zijn twee betaalde medewerkers. Voor de horecazaken van beide gebouwen is één beheerder verantwoordelijk. Hij heeft kantoor in Klein Profijt en is daar voor zaken betreffende KP het eerste aanspreekpunt. Voor onderhoud van gebouwen en opstallen is een andere beheerder verantwoordelijk. Hij heeft kantoor in het NLC en is daar voor het NLC het aanspreekpunt. Om beide gebouwen goed te laten functioneren en open te houden zijn er 32 vrijwilligers werkzaam als gastheren en –gastvrouwen. Daarbij komen nog ca 30 vrijwilligers voor onderhoud en reparaties van gebouwen en tuinonderhoud.

8.3 Openstelling!en!bezoekers!

Beide gebouwen zijn, met uitzondering van eerste Kerstdag en Nieuwjaarsdag, het hele jaar voor het publiek geopend van dinsdag tot en met zondag. Klein Profijt door de week van 10.00 tot 17.00 uur en in de weekends van 12.00 tot 17.00 uur. Het NLC door de week en in het weekend van 12.00 tot 17.00 uur. De maandag wordt gebruikt voor schoonmaak werkzaamheden. In het NLC door een professioneel bedrijf i.v.m. verhuur van kantoren en KP door de beheerder met een vaste betaalde kracht. Overdag en ’s avonds worden beide gebouwen gebruikt voor bijeenkomsten of vergaderingen van werkgroepen van HWL. Het aantal bezoekers is in beide bezoekerscentra in 2012 iets lager dan in het voorafgaande jaar. Waarschijnlijk zijn weersinvloeden hiervoor verantwoordelijk. Het grootste deel der bezoekers komt in de weekenden, maar door de week weten ook veel mensen met name Klein Profijt te vinden. De aanloop van incidentele bezoekers in het NLC blijft achter zeker vergeleken met Klein Profijt. Het merendeel van de bezoekers van het NLC houdt verband met daar te houden evenementen en van diverse groepen. Hieronder vindt u enige overzichten en grafieken over het gebruik van beide bezoekerscentra.

Bezoekers!KP!2012!

!! Bezoekers! Cursisten!

Cursus!

derden! Vergaderingen! Mars! Lezingen! Overigen! Totaal! Werkers!

!! !! !! !! !! !! !! !! !! !!

januari! 1257! 0! 0! 91! 15! 0! 79! 1442! 8!

februari! 1159! 0! 0! 110! 0! 0! 94! 1363! 23!

maart! 1623! 0! 0! 96! 2! 29! 288! 2038! 39!

april! 1338! 48! 0! 64! 9! 0! 37! 1496! 33!

mei! 2173! 0! 0! 53! 11! 0! 161! 2398! 25!

juni! 2002! 0! 0! 43! 24! 0! 112! 2181! 23!

juli! 2039! 0! 0! 58! 7! 0! 51! 2155! 16!

augustus! 1959! 0! 0! 58! 19! 0! 293! 2329! 37!

september! 1442! 0! 0! 71! 25! 30! 27! 1595! 19!

oktober! 1321! 0! 0! 96! 18! 0! 60! 1495! 26!

november! 1529! 21! 0! 163! 26! 0! 141! 1880! 33!

december! 858! 0! 0! 58! 17! 0! 30! 963! 18!

!! !! !! !! !! !! !! !! !! !!

TOTAAL$ 18700$ 69$ 0$ 961$ 173$ 59$ 1373$ 21335$ 300!

!


78!

Bezoekers!NLC!2012!

!! Bezoekers! Cursisten! derden! Vergaderingen! Jeugdeducatie! Lezingen! Overigen! Totaal! Werkers!

!! !! !! !! !! !! !! !! !! !!

januari! 242! 0! 42! 31! 32! 20! 23! 390! 37!

februari! 253! 0! 131! 50! 9! 27! 11! 481! 17!

maart! 306! 0! 154! 49! 23! 0! 18! 550! 50!

april! 293! 87! 287! 37! 21! 0! 30! 755! 22!

mei! 384! 53! 166! 82! 0! 0! 9! 694! 29!

juni! 219! 0! 117! 51! 13! 10! 15! 425! 19!

juli! 265! 0! 28! 19! 12! 0! 1! 325! 14!

augustus! 292! 25! 53! 40! 16! 0! 88! 514! 22!

september! 191! 71! 59! 66! 8! 0! 29! 424! 22!

oktober! 658! 35! 40! 57! 17! 17! 35! 859! 30!

november! 159! 10! 107! 50! 8! 45! 5! 384! 17!

december! 121! 0! 34! 19! 33! 13! 4! 224! 13!

!! ! ! ! ! ! ! ! ! !

TOTAAL$ 3383$ 281$ 1218$ 551$ 192$ 132$ 268$ 6025$ 292!

!

!


! ! 79!

Het geheel overziend lijkt er de laatste 3 jaar enige stabilisatie te zijn gekomen wat betreft het aantal gebruikers van de bezoekerscentra. KP is voor veel mensen een bekend punt om heen te wandelen of te fietsen. Ook de nieuwbouwwijk bij het Spui niet ver van de Staart levert veel passanten. Het NLC trekt nog niet veel losse passanten, maar is wel erg in trek voor evenementen van groepen en de nieuwe Ambachtsheerenzaal maakt het NLC ook aantrekkelijker voor vergaderingen van werkgroepen en andere organisaties.

8.4 Activiteiten!2012!in!de!bezoekerscentra!

Zoals uit bovenstaande overzichten blijkt zijn beide gebouwen intensief gebruikt voor allerlei activiteiten. Belangrijk is ook de functie van beide gebouwen als thuishaven voor natuur-onderricht voor kinderen in klassikaal verband en ook bij buitenschoolse activiteiten. Dit zijn voor zowel KP als NLC zo’n 3000 kinderen per jaar! Deze zijn in de bovenstaande lijsten niet meegeteld.

!

Bezoekers(KP(en(NLC( !( KP( NLC(2001$ 10507! !2002$ 9376! !2003$ 12583! !2004$ 13332! !2005$ 15780! !

2006$ 17538! !2007$ 16965! !2008$ 16505! !2009$ 17941! 4155!2010$ 18113! 3348!2011$ 20012! 3569!2012$ 18700! 3383!!

!


80!

Een bijzondere activiteit was op het terrein van KP het optreden van de toneelgroep Mask met Shakespeare’s toneelstuk De Storm. Vergaderingen Als oorspronkelijk verenigingsgebouw worden de meeste bijeenkomsten en vergaderingen van HWL werkgroepen in Klein Profijt gehouden. Sommige werkgroepen hebben het NLC als domicilie gevonden zoals bijvoorbeeld de werkgroep Natuurfotografie, de Agendacommissie, de werkgroep Symposia en de werkgroep websites/internet. Andere groepen vergaderen afwisselend in KP of NLC. Er zijn ook enkele groeperingen van buiten HWL, die regelmatig gebruikmaken van de faciliteiten van Klein Profijt of van het NLC. Lezingen In beide gebouwen worden door de Werkgroep Lezingen voordrachten georganiseerd in Klein Profijt op de maandagavonden en in het NLC zijn ze een onderdeel van de zondagmiddag activiteiten. Symposia en andere maatschappelijke evenementen Het NLC biedt onderdak voor het houden van symposia, in 2012 is er in september een symposium “Jeugd en natuur” gehouden, georganiseerd door de werkgroep Symposia van HWL. Er was een redelijke belangstelling, maar van de primaire doelgroep bestuurders en schoolleiding, was er helaas weinig deelname. Markten Markten vinden plaats op het terrein van beide gebouwen. De Plattelandsmarkt in juni en de Winterfair in november in Klein Profijt waren als vanouds goed bezocht. Op 12 mei is er een markt gehouden ter gelegenheid van de Dag van het nationale landschap in samenwerking met SOHW. HWL heeft zich op die dag gepresenteerd met informatie kramen en lezingen. Omdat er in de HW zoveel andere activiteiten georganiseerd werden, was het bezoek voor de markt beperkt. Een groot succes was een unieke samenwerking met de scoutinggroepen van de HW om een Jeugd en Natuurdag te organiseren bij het NLC. De scouts hebben gekampeerd in de tuin met gebruik van de faciliteiten van het NLC. Er waren educatieve activiteiten en ook fysieke activiteiten als kano’s in de vijver, een zweefbaan en dergelijke. Ondanks het slechte weer was de sfeer uitstekend en de opkomst van publiek goed. Ook in 2013 zal een dergelijke dag georganiseerd worden. Cursussen Ook worden in beide gebouwen cursussen gehouden. Voor nieuwe vrijwilligers is er tweemaal een Introductiecursus gehouden. Er is een nieuwe Landschapsgidsen cursus gestart met circa 30 deelnemers. Deze cursus zal doorlopen tot voorjaar 2013. Tevens werden in het NLC enkele door Natuurmonumenten georganiseerde cursussen gehouden.


! ! 81!

Exposities In Klein Profijt zijn er twee permanente exposities, beneden voor de jeugd over de natuur en biodiversiteit en boven over de geschiedenis van de Zalmvisserij. De permanente expositie beneden wordt gerenoveerd en zal begin 2013 klaar zijn. In de vergaderruimte beneden is er ruimte voor wisselexposities en daar is gebruik van gemaakt door de natuurwerkgroep van HWL, evenals de werkgroep natuurfotografie In het NLC staat beneden een permanente expositie bestaande uit 8 panelen met alle aspecten van het nationaal landschap Hoeksche Waard. In deze ruimte is ook soms een kortdurende expositie zoals een demonstratiehuisje met allerlei voorbeelden van toepassingen van duurzame energie. Georganiseerd door HW Duurzaam. Ook exposeerde het Streekmuseum Hoeksch Waard, toe het Hof van Delft wegens verbouwing was gesloten. De vide boven de zaal is in 2012 geheel verbouwd tot een afgesloten vergaderruimte. Deze ruimte wordt aan een kant afgesloten door een prachtig glas-in-lood raam van Toon Berg. Het was ooit een geschenk van de ABH Cromstrijen aan de gemeente Numansdorp. Het raam heeft na het betrekken van een nieuw gemeentehuis jarenlang in opslag gelegen in een loods, maar kon nu na enige restauratie en aanpassing geplaatst worden in het NLC. Door een projectgroep is in in de Ambachtsheerenzaal een geheel op de jeugd ingerichte tentoonstelling ingericht met als thema “Bloemdijken”. Aan de hand van kleurige tekeningen van Joop van den Berg zijn alle aspecten van bloemdijken, het ontstaan, het beheer, de flora en fauna in beeld gebracht. De expositie is aangevuld met een kwartetspel en een fraaie videopresentatie. Hiervoor heeft de werkgroep natuurfotografie HWL zich ingezet. Deze expositie is overigens een onderdeel van een groter educatief plan om de rol van schapen bij het beheer toe te lichten. Zo zijn er plannen op het terrein een schaapskooi in te richten voor de eigen kudde. Dit de mogelijkheid scheppen om activiteiten als schapen scheren, het lammeren en dergelijke voor de jeugd aanschouwelijk te maken. De expositie Bloemdijken is geopend door een medewerker van Shell Moerdijk, waarbij een vorstelijke gift in chequevorm werd overhandigd aan HWL. Voor tijdelijke kunstexposities is gekozen voor de vide boven de bar. Deze werd door een der barvrijwilligers in samen werking met AZ Kunstproducties op adequate wijze ingericht. In het derde kwartaal werd een fraaie expositie verzorgd dor Maatje van Eck met als thema “landschap” en in het vierde kwartaal heeft de Natuurfoto werkgroep van HWL werk opgehangen met hetzelfde thema.

8.5 De!winkel!

In de winkel van beide gebouwen zijn milieuvriendelijke, ecologisch verantwoorde en op natuur geënte artikelen te koop. Het aantal boeken is in 2012 sterk beperkt, omdat dit artikel niet meer goed verkoopt. De verkoop van producten daarentegen gemaakt door de gehandicapten werkplaats de Buitenmolen en van Groenvoorziening, maar ook natuurproducten als jam en honing en ook wenskaarten waren dit jaar erg in trek.

8.6 Onderhoud!van!de!gebouwen!

Gebouwen zijn door intensief gebruik aan slijtage onderhevig. Regelmatig onderhoud en aanpassingen zijn noodzakelijk.


82!

Een herstel- en opknapbeurt was nodig voor de kozijnen bij de ingang van Klein Profijt en is in 2012 gerealiseerd. Meting van afvalwater heeft zodanige waarden opgeleverd dat in 2012 het helofytenfilter gerenoveerd van KP moest worden. Omdat het NLC een vrij nieuw gebouw is, zijn er nog niet veel onderhoudswerkzaamheden nodig. Belangrijkste is de verbouwing van de vide tot Ambachtsheerenzaal. De afwatering bij de voordeur is verbeterd, zodat er geen grond meer weggespoeld wordt. Om ook het NLC, net als KP, een meer duurzaam karakter te geven zijn alle grote hanglampen omgebouwd tot LED lichtarmaturen. Teneinde de horeca ruimte een wat warmere uitstraling te geven hebben een paar vrijwilligers zich ingezet om de inrichting aan te passen. Zo zijn er twee ronde tafels gekomen en een “raambar”. De leestafel is vervangen door een zeer fraaie essenhouten plank. Boven de bar en de leestafel zijn ook LED hanglampen aangebracht. Het is amusant te zien hoe de grote ronde tafel nu een stamtafel is geworden, waar iedereen spontaan aanschuift.

8.7 De!tuinen!

Dankzij deskundige en liefdevolle verzorging door vrijwilligers staan de tuinen van Klein Profijt en het NLC in voorjaar en zomer in volle bloei en dankzij hun variëteit in flora trekken ze insecten m.n. vlinders en vogels aan. De tuinen worden vaak gebruikt voor educatieve doeleinden voor de jeugd, zo zijn er ook bijenhotels, broeihutten en dergelijke. Voor buitenschoolse activiteiten zijn in 2012 leuke en leerzame jeugdpaden aangelegd.


aards Landschap 2012

!!

83!

9 Communicatie!en!voorlichting!

!

Communicatie++

en+voorlichting+Dick!Bussing!

Redactie+Waardzegger!

Iris!van!der!Vlerk!

Website/internet+Dick!Bussing!

Voorlichting!Walradien!de!Man!

Markten!

Joost!Kievit!Docum

entatie<centrum

+Henk!Bunjes!

Kom

pas<rubriek!Vincent!Koenhein!

HW<Magazine!

Dick!Bussing!

Agendacommissie!

Dick!Bussing!


84!

Taakveld Communicatie en voorlichting Inleiding Voorlichting, publiciteit, interne en externe communicatie zijn kernwoorden voor het taakveld "Communicatie". Werkgroepen verzorgen het verenigingsblad Waardzegger, rubrieken in de pers, de website, berichten voor de Agenda en sociale media. Zij beheren voorlichtingsstands en een documentatiecentrum. Er is een nauwe relatie met het taakveld Educatie. Deze afdeling gaat eigenlijk vooral over mensen. De centrale vraag voor deze werkgroepen in 2012 was: hoe bereiken we doelgroepen en hoe betrekken we de mensen bij natuur, landschap en vereniging? Daarbij staat afwisselend centraal of het gaat om de interne communicatie (de mensen die binnen de vereniging actief zijn in ongeveer 40 werkgroepen) en de externe communicatie (de mensen met wie we nog geen contact hebben en de organisaties, ondernemingen en overheden met wie we (willen) samenwerken. Om daar meer onderzoek naar te doen, werd ook dit jaar weer een opdracht gegeven aan het leerwerkbedrijf van Hogeschool Rotterdam (Comm2Work). Dit keer met aandacht voor meer doelgroepgerichte externe communicatie, met speciale aandacht voor jongeren. Hoe doet HWL het eigenlijk op het gebied van externe communicatie? De studenten kwamen via straatinterviews en onderzoek naar de gebruiktemedia tot enkele herkenbare adviezen. Deze zijn medio 2012 door het Algemene Bestuur overgenomen. De opvallendste noemen we hier: a. HWL kan meer werk maken van haar rol als actieve vereniging, als doe-organisatie. Niet het ‘informatie geven’ over activiteiten moet centraal staan, maar meer nog het actief stimuleren dat mensen gaan meedoen, participeren, betrokken zijn. b. HWL kan zich meer richten op jonge gezinnen en jongeren. Dat is tevens een goede reactie op vergrijzing en garandeert het voortbestaan van de vereniging. c. HWL kan nog meer gebruik maken van eigentijdse middelen als website en sociale media. Alle werkgroepen hebben inmiddels kennis genomen van deze beleidsvoornemens en werken aan manieren om dat in de eigen werkgroep aan de orde te stellen. Met het leerwerkbedrijf van Hogeschool Rotterdam (Comm2Work) zal in 2013 weer een opdracht worden uitgevoerd met aandacht voor ledenwerving. Dit project is tevens een onderdeel van het 40-jarige jubileumprogramma. Dank zij Europese Leadersubsidie konden dit jaar enkele promotieprojecten rond de website en de agenda van activiteiten worden opgenomen in het programma voor natuur- en milieueducatie. In 2013 kunnen deze projecten worden afgerond.


! ! 85!

9.1 Redactie!Waardzegger!!

De Waardzegger is het verenigingsblad van Hoekschewaards Landschap. Aan het begin van 2012 bestaat de redactie uit 5 personen: Jan Plaisier beoordeelt de ingezonden foto’s voor de Waardzegger. Hij zoekt daarnaast naar foto's uit het archief van de fotowerkgroep ter illustratie van die artikelen die zonder foto's worden ingeleverd. Hanny Willemstein verzorgt het correctiewerk van de aangeleverde artikelen en correctie van het concept Waardzegger, Aad Bruijnzeel is achterwacht voor foto's en eindopmaak, Ineke Moll zorgt voor correctie concept Waardzegger, de uitdraai van de adresstickers, het bezorgen bij WHW bedrijven en voor de verzending naar Sandd. Iris van der Vlerk zorgt voor de eindopmaak en onderhoudt de contacten met de drukker en artikelschrijvers. Begin 2012 kondigt Iris van der Vlerk haar vertrek aan het einde van het lopende jaar aan. Voor 2012 zal zij de opmaak nog verzorgen. Bij het afsluiten van het jaar 2012 is er nog geen nieuwe hoofdredacteur gevonden ondanks diverse pogingen en daardoor is nog onduidelijk hoe er verder zal worden gegaan. De redactie stelt zich ten doel om met een aantrekkelijke Waardzegger uit te komen, met artikelen voor ieder wat wils en foto’s ter illustratie op iedere pagina. Het blad verschijnt vier keer per jaar. De verschijningsdatum is nogal veranderlijk door het lange traject van opmaak, drukwerk, adressering door WHW bedrijven tot en met het verzenden door Sandd. Er is een lente-, zomer-, herfst- en een winternummer. Er is een losse verkoopsprijs vastgesteld. Leden ontvangen de Waardzegger per post. De verkoopsprijs is meer bedoeld om niet leden bewust te maken van de waarde van het blad. Er liggen altijd losse exemplaren op zowel Klein Profijt als het Nationaal Landschap Centrum. Ze kunnen worden uitgedeeld aan belangstellenden en /of cursisten etc. Aanleveren van artikelen: Het aanbod aan kopij kan erg wisselen. Besloten is om zo nodig een pagina te vullen met foto’s om aan het meervoud van vier pagina’s te komen. Werk van de fotowerkgroep kan op die manier onder de aandacht komen. Er bestaat een klein archief met tijdloze artikelen, dat nog niet erg groot is. Het Algemeen Bestuur krijgt bericht over de sluitingsdata en zij zal de achterban informeren en aansporen op tijd te leveren. De coördinatoren van de diverse werkgroepen krijgen eveneens een reminder. Dick Bussing zorgt voor de communicatie tussen algemeen bestuur en redactie Waardzegger. Waardzegger is een blad ter informatie aan de leden van HWL en aan diverse betrokken instanties. De artikelen geven een beeld van wat er zoal speelt in de vereniging en ontwikkelingen op het gebied van ruimtelijke ordening. Hoewel iedereen kopij mag aanleveren wordt de meeste kopij door de eigen leden ingezonden. Een belangrijke voorwaarde voor kopij is dat de inhoud gerelateerd moet zijn aan natuur, milieu en of landschap, of aan zaken die HWL en/of de Hoeksche Waard betreffen. In iedere editie vindt men een overzicht van aangeboden excursies, lezingen en cursussen. De diverse werkgroepen van Hoekschewaards Landschap kunnen door middel van een artikel verslag doen van hun activiteiten en bijzondere gebeurtenissen melden. Spontaan ingeleverde


86!

verslagen van deelnemers aan een activiteit, al dan niet verzorgd door HWL, worden eveneens zeer op prijs gesteld. De plantenwerkgroep laat als enige iedere editie trouw van zich horen. De inhoud van het blad is soms weinig actueel, daar het blad maar 4 keer per jaar uitkomt. Actuele zaken zijn op de website te lezen en worden aan de streekkranten aangeboden ter publicatie. Coördinator, tevens hoofdredacteur is Iris van der Vlerk.

9.2 Werkgroep!websites/internet! Deze werkgroep heeft zich in 2012 tot taak gesteld Het ontwikkelen van een nieuwe eigentijdse website, die in de plaats komt van de beide oude websites gericht op de vereniging en het nationaal landschap Hoeksche Waard. De nieuwe geïntegreerde website beoogt de bezoekers alle informatie te verschaffen die betrekking heeft op de natuur, het (nationaal) landschap en de vereniging. De vrijwillige werkgroepleden zijn zowel ontwikkelaars, beheerders als webredactie. Het inventariseren van het ICT-Landschap van HWL, ofwel het in kaart brengen van alle in gebruik zijnde apparatuur, softwaresystemen en het gebruik en beheer ervan. De werkgroep fungeert nu als beheerder en ‘eigenaar’ van de apparatuur, zodat zij bij aankoop, problemen in gebruik, reparaties kunnen optreden als adviseur of trouble-shooter. De werkgroep is in 2012 flink uitgebreid, zodat zowel op technisch niveau (de ICT-ers/webmasters) als op inhoudelijk niveau (de webredacteuren) belangrijke voortgang is geboekt in de ontwikkeling. De werkgroep is in feite een ondersteunende werkgroep voor alle geledingen van de organisaties en legt dan ook voortdurend contacten. Meer en meer wordt de website, de inzet van sociale media en het gebruik van moderne apparatuur gezien als noodzakelijke onndersteuning voor het werk van iedere vrijwilligersgroep. De werkgroep bestond per 31 december uit: Cris IJsselstijn (ICT), Peter van Walsem (ICT), Robert van Ommen (ICT), Arthur Baalman (webontwikkeling), Bob Wiggers, Albert Schaafsma en Dick Bussing (coördinator ). Over de nieuwe website www.hwl.nl : Er is sprake van een geïntegreerde website, die gericht is op natuur, het landschap en de vereniging. Vanwege het opgebouwde relatienetwerk voor de oude sites, is de nieuwe ook nog toegankelijk via www.nationaallandschaphw.nl . De website beoogt een weerspiegeling te zijn van de visie en het beleid, zoals ontwikkeld door HWL. De website geeft niet alleen veel informatie, kort en helder gebracht met veel fotowerk van goed kwaliteit, maar is sterk gericht op mee-doen, participeren en je ook inzetten voor behoud en bescherming van natuur en landschap. Aan de website zijn meerdere sociale media, zoals Twitter, Facebook, Linkedin en Youtube gekoppeld, als extra stimulans om jongere doelgroepen te kunnen bereiken. (Zie ook Jaarverslag 2012 Agendacommissie). De website beoogt bovendien meer interactief te zijn: bezoekers worden gestimuleerd om op nieuws of aankondigingen te reageren en zo mee te schrijven via de website.


! ! 87!

Over de ICT-inventarisatie: Dit jaar werd duidelijk dat het gebruik, beheer en de beveiliging van ICT-appartuur een ratjetoe kan worden genoemd. Door het autonome karakter van werkgroepen is er heel verschillend omgegaan met het gebruik van apparatuur, het instellen van emailadressen, eigen websites e.d. Aan het eind van 2012 is daar meer lijn in aangebracht. Met instemming van het algemeen bestuur zal de werkgroep gaan optreden als ‘eigenaar’ en zal er meer uniformiteit komen in gebruik, beveiliging en onderhoud. Dit heeft al geleid tot het instellen van meerdere emailboxen voor werkgroepen (om het gebruik van privé-adressen tegen te gaan) en het instellen van ‘eigen’ webpagina’s voor werkgroepen via het managentsysteem eXtplorer. Plannen voor 2013: Voortzetting van ontwikkeling nieuwe website, gericht op kwaliteitsverbetering. In het voorjaar 2013 hoopt de werkgroep de dan ontwikkelde website te kunnen evalueren via een aantal kwaliteitscriteria. De proef om gescheiden bijeenkomsten te houden voor de ICT-ers en webmasters, kan in 2013 mogelijk leiden tot afzonderlijke werkgroepen met een sterke samenwerking. Ook wordt onderzocht of voor afzonderlijke projecten als ‘Opdracht en begeleiding studenten communicatie’ en ‘Gebruik van de huisstijl binnen de vereniging’ een extra werkgroep kan komen.

9.3 Werkgroep!Agendacommissie! De werkgroep Agendacommissie stelt zich tot doel, met de publicatie van aankondigingen van excursies, lezingen, markten, jeugdactiviteiten, infobijeenkomsten, cursussen en zomeer, zoveel mogelijk bezoekers naar de Hoeksche Waard te trekken om hen de natuur en het nationaal landschap te laten ontdekken en beleven. Alle aankondigingen hebben een link naar natuur en landschap, meestal van HWL zelf, maar ook wel van de collega-organisaties in de Hoeksche Waard, overheden of van de provinciale organisaties (Milieufederatie Zuid-Holland, IVN-Zuid Holland), waarmee HWL nauw is verbonden. Website: Dit jaar is het belangrijkste publiciteitsmedium van HWL volledig in gebruik gekomen: de nieuwe website, met alles wat een bezoeker zou willen weten over de natuur, het landschap en de vereniging: www.hwl.nl De Agenda is niet te missen op de voorpagina. Activiteiten op langere termijn worden aangekondigd via een Kalendersysteem. De Agendacommissie geeft hiermee haar bijdrage aan de doelstelling een actieve organisatie te zijn, gericht op ‘wat er te doen is’, die mensen tot participatie stimuleert en activeert tot deelnemen, meedoen of vrijwillig meewerken. Sociale media: Tegelijk met de nieuwe webagenda introduceerde de Agendacommissie dit jaar voor het eerst, aanvankelijk op proef, haar berichten op sociale media Twitter, Facebook en er werd een begin gemaakt met Linkedin. Het aantal volgers en ‘ik vind dit leuk’ stijgt alsmaar. Inmiddels is besloten door te gaan en binnen de vereniging het gebruik van sociale media te stimuleren.


88!

Hiermee wil de Agendacommissie aansluiten bij het beleid van HWL om ook meer jongeren te betrekken. Abonnees en media: Dit jaar is een begin gemaakt met het automatisch verspreiden van aankondigingen onder alle vrijwilligers, relaties en vele media in en om de Hoeksche Waard. Daarmee is een voor de website aangemaakt bericht nog eerder bij honderden adressen dan een berichtje in de krant. Boodschappenschermen: Het project boodschappenschermen of digitale muurkranten kwam dit jaar nog niet tot stand. De tijdrovende inzet van de vrijwillige ICT-ers was vooral gericht op de nieuwe website. Via dit medium zullen de boodschappenschermen in de beide bezoekerscentra namelijk worden aangestuurd, zodat de agendacommissie van huis uit berichten kan plaatsen. Plannen: In het vorige jaarverslag maakten we melding van het Project ‘Nationaal Landschap Agenda’. Onderdeel van het project is het stimuleren dat meer media de NL-Agenda willen publiceren, zeker die in de Randstad en Drechtsteden, zodat bewoners hun ‘groene achtertuin’ meer gebruiken en waarderen. Ook hier is vertraging opgetreden, omdat het kunnen werken met de nieuwe website veel tijd en energie voor de vrijwilligers vergde. Begin 2013 zijn met enkele organisaties afspraken gemaakt, om zoveel mogelijk aankondigingen die verband houden met het Nationaal Landschap te bundelen en te publiceren. Doel is dat het publiek snel en doeltreffend passende activiteiten of evenementen kan vinden en kan deelnemen. Voor dit project is een Europese subsidie beschikbaar voor promotie van milieueducatieactiviteiten. De agendacommissie bestond in 2012 uit de vrijwilligers: Gerda Quist, Willem Star, Peter van Walsem en Dick Bussing (coördinator).

9.4 Werkgroep!Voorlichting! De werkgroep Voorlichting presenteert de vereniging HWL en al haar activiteiten op markten en beurzen, in gemeentehuizen en bibliotheken in de Hoeksche Waard. Hier vindt u het overzicht, zoals uitgevoerd in 2012: Minder ruimte beschikbaar. 1 februari 2012 gingen we naar de bibliotheek van Heinenoord om de koffer met panelen op te halen. Vervolgens wilden we deze naar Numansdorp brengen. Tot onze verrassing bleek de Numansdorpse bibliotheek gehalveerd te zijn. Er is geen plaats meer voor onze panelen, de bezuiniging slokt de ruimte op voor een ander doel. Na negen jaar kunnen de panelen definitief 28 april de koffer in. Nieuwe banieren We besloten met de nieuwe banieren verder te gaan.Onze keuze viel op de banier waar de meest algemene HWL foto's opstaan.


! ! 89!

8 maart Er werd begonnen met het samenstellen van een brede tentoonstelling over de vereniging. Dit gebeurde hoofdzakelijk in de boven verdieping van het Gemeentehuis van Binnenmaas. Inrichten, presentatie en openingsbijeenkomst gebeurde in nauwe samenwerking met San Vermaas van de gemeente Binnenmaas. Hoekschewaards Landschap kreeg hiermee een unieke plaats om zijn materialen en doelstellingen voor het voetlicht te brengen. Foto's van gebieden die beheerd worden, konden bekeken worden o.a. een Orchis. Van hooivork tot strobaal en van hiep tot visnet was te zien van af 8 mei. 28 april Vrijwilligersdag, er werd een kraam opgezet in het NLC door de voorlichtings- mensen. Diverse werkgroepen deden het zelfde. Een aantal bezoekers wilde graag lid worden. De dag werd besloten met een heerlijke barbecue. 12 mei Info marktdag recreatie in het NLC. Er waren weinig deelnemende organisaties aanwezig. Volgend jaar beter. Wel veel ballonnen en accordeon muziek, dit alles in een gezellige sfeer. 9 juni Plattelandsmarkt bij Klein Profijt. De nieuwe kramen van HWL waren in het gelid gezet, klaar voor een zonnige dag. Niets mocht echter baten, het water kwam met bakken uit de hemel. De kramen waren sfeervol opgemaakt in de tuin. Koffie en taart waren te vinden op het terras. 25 augustus Groei en Bloei in en bij de Boerderij Bouwlust. Na zomeren, in de grote boerderij en in de tuin . Alle onderdelen zorgvuldig geplaatst. De pompoenen lagen klaar voor de verkoop, evenals de tuinplanten. 6 oktober Jeugd natuurdag in en rond het NLC. De tenten van scouts stonden in de wei, langzaam kwamen ze hun tent uit. Regen! Na hun ontbijt begonnen ze met de diverse activiteiten binnen en buiten, een goede combinatie. Klimmen en klauteren, maar ook paddenstoelen kijken en boomschors voelen. 24 november Winterfair in en rond Klein Profijt. Schuur, tent en terras met overkapping waren in winter stijl. Bonte hulst, potten met kaarsen, kaboutertjes, jam en appelsap, walnoten, gluwijn, het was er allemaal. Speciaal waren de oosterse producten die terplekke gemaakt waren. 15 december C-factor in de 3 Lelies te Puttershoek. Diverse kunstenaars uit de regio waren aanwezig. Muziek en dans werden tussen de kramen door voor het voetlicht gebracht. Coördinator van de werkgroep is: Walradien de Man.

9.5 Werkgroep!Markten.! De werkgroep Markten bestond in 2012 uit 6 vrijwilligers. Het doel van de werkgroep is om in en om de bezoekerscentra Klein Profijt te Oud-Beijerland en het Nationaal Landschap Centrum in Numansdorp activiteitenmarkten te organiseren om enerzijds de boodschap van HWL uit te


90!

dragen en anderzijds een bijdrage te leveren aan de exploitatie van de bezoekerscentra. Een markt bestaat uit een mix van de verkoop van producten, informatie verstrekken en demonstraties geven. Er is altijd veel aandacht voor jeugdactiviteiten. Voor de markten in en rond het Nationaal Landschap Centrum is het accent verschoven en ligt de nadruk meer op informatie verstrekken over het Nationaal Landschap Hoeksche Waard. Voor het organiseren van de markten is een draaiboek ontwikkeld, maar de organisatie loopt vooral op de ontstane routine in de werkgroep. Taken als vergunning aanvragen, benaderen van standhouders, publiciteit, verspreiding van posters en flyers, indeling van het marktterrein, opbouw en afbreken van de markt worden volgens een min of meer vast patroon verdeeld onder de werkgroep leden. Ook worden andere vrijwilligers ingeschakeld om hand en span diensten te verlenen. Walradien de Man en Janny Dekker fungeren als marktmeester. Zij hebben op de marktdag de leiding en onderhouden de contacten met de standhouders. Iedere markt wordt door de werkgroep geëvalueerd en verbeteringen worden doorgevoerd. Dankzij Europese en provinciale subsidie konden eigen marktkramen, een geluidsinstallatie, banners en partytenten worden aangeschaft. Vrijwilligersdag Op zaterdag 28 april 2012 werd de vrijwilligersdag HWL gehouden. Op deze dag in en om het Nationaal Landschap Centrum hield HWL open huis. De zeven afdelingen van HWL presenteerden zich. Op deze dag werd tevens de algemene ledenvergadering gehouden. Deze combinatie bleek succesvol. De dag werd afgesloten met een etentje voor de HWL vrijwilligers met hun partner. Ongeveer 100 mensen namen hieraan deel. Aan de organisatie van deze dag nemen enkele leden van de werkgroep markten deel aangevuld met andere HWL bestuurders. Informatiemarkt Nationaal Landschap Op zaterdag 12 mei 2012 vond de informatiemarkt Nationaal Landschap plaats in en rond het Nationaal Landschap Centrum in Numansdorp. De markt was onderdeel van de Dag van het Nation aal Landschap georganiseerd door het Samenwerkingsorgaan Hoeksche Waard. De officiële opening van de dag vond ook plaats in het Nationaal Landschap Centrum. De markt trok slechts 100 bezoekers. De zeer late publiciteit gezien en de concurrentie van andere activiteiten in de streek werden als oorzaak gezien. Ook was het niet gelukt om de andere maatschappelijke organisaties te betrekkenen en zich te laten presenteren op de markt. Plattelandsmarkt Op zaterdag 9 juni 2012 was de plattelandsmarkt bij het bezoekerscentrum Klein profijt in Oud-Beijerland. Ondanks het mindere weer was het een gezellige en met 500 bezoekers een goed bezochte markt. Het is de oudste markt van HWL en ooit bedoeld om ook mensen vanuit IJsselmonde bij het landschap van de Hoeksche Waard te betrekken. Jeugdnatuurdag Op zaterdag 6 oktober 2012 werd de jeugdnatuurdag georganiseerd in en rond het Nationaal Landschap Centrum. Hierbij werd samengewerkt met vijf scoutinggroepen uit de Hoeksche Waard. De dag stond bol van de activiteiten op het gebied van educatie en fysiek bezig zijn door de jeugd. Oudere scouts kampeerden in de nacht van vrijdag op zaterdag bij het Nationaal Landschap Centrum. Regen en modder waren er in overvloed. Niettemin werd het concept als


! ! 91!

een succes ervaren. Zo’n 400 kinderen namen deel aan de verschillende activiteiten. De samenwerking van HWL met de scoutinggroepen wordt voortgezet. Winterfair Op zaterdag 24 november 2012 vond in en bij Klein Profijt de traditionele winterfair plaats. Ook bij deze markt was het weer geen medestander. Wind en regen teisterden bezoekers en kraamhouders. Met bijna 600 bezoekers kunnen we toch spreken van een geslaagd evenement. Klein Profijt was in kerstsfeer en het was erg gezellig. De nieuwe geluidsinstallatie deed goed dienst. Organisatie en standhouders waren zeer tevreden. De markten trokken in 2012 ongeveer 2000 bezoekers. Hiermee vormen zij een structurele bijdrage aan de exploitatie van de bezoekerscentra. Verder konden via de markten enkele tientallen nieuwe leden worden ingeschreven. Het is een goed instrument om de betrokkenheid bij natuur en landschap en het werk van HWL te vergroten. Voor 2013 zijn 4 activiteitenmarkten gepland. Coördinator van de werkgroep is Joost Kievit.

9.6 Werkgroep!Documentatiecentrum! Sinds de ingebruikname van Klein Profijt verzorgt een kleine werkgroep (3 leden) het beheer van het “documentatiecentrum” aldaar. Dit bestaat uit een flinke collectie informatie binnen de interessesfeer van de Vereniging Hoekschewaards Landschap in de ruimste zin. Deze collectie bestaat voornamelijk uit boeken, rapporten en tijdschriften. De documentatie staat ter beschikking (inzage en eventueel uitleen) aan bezoekers van Klein Profijt maar ook met name als service aan leden (van werkgroepen) van HWL ter verdieping van hun kennis op specifieke terreinen. Het is daarbij van belang dat ook alle binnen de werkgroepen geproduceerde verslagen of rapporten bij het centrum worden aangeleverd ter opneming. De documenten zijn systematisch (op vakgebied) gerubriceerd en ontsloten door middel van een catalogus. Tevens is zoeken op willekeurige gezichtspunten per computer in principe mogelijk. Het huidige computerprogramma (dat ook gebruik wordt voor het beheer van de collectie en produceren van de gedrukte catalogus) is veelzijdig en gebruiksvriendelijk maar nogal verouderd. Dus dient dringend gezocht te worden naar een gelijksoortig programma dat “draait” onder een moderner besturingsprogramma en een nieuwere computer. Anders zal de continuïteit in de toekomst in gevaar komen. Voor de aanschaf van nieuwe documenten zijn wij aangewezen op een klein budget. Veel meer wordt verkregen via schenkingen, waarvoor onze uitdrukkelijke dank! Naast vele jaargangen van tijdschriften (wel of niet nog “lopend”) bevat de documentatie thans 2.895 documenten. In 2012 werden 58 nieuwe documenten aan de collectie toegevoegd. In de loop van 2012 werd gewerkt aan de vervanging van kartonnen dossiermappen door kunststof exemplaren waardoor vooral de opslag van dunnere documenten (zonder stijve kaft) netter kan worden gerealiseerd.


92!

Naar de mening van de beherende werkgroep zou er nog veel meer nuttig gebruik kunnen worden gemaakt van de verzamelde informatie door zowel leden van de diverse werkgroepen als bezoekers van Klein Profijt. Inlichtingen over (gebruik van) de documentatie bij de balie van Klein Profijt en/of de beheerder Henk Bunjes, tevens coördinator van de werkgroep.

9.7 Werkgroep!KompasIrubriek.! 1000 rubrieken. Afgelopen jaar stond natuurlijk in het teken van het verschijnen van het 1000ste stukje. Tijdens een gezellig samenzijn met schrijvers, tekenaars en Kompasredactie werd het speciaal door mij samengesteld boekje ten doop gehouden. Er waren optredens van Gerard Ouweneel, Martijn Verweijen en Els van Gemeren, dit alles gelardeerd met gedichten van Stephan van der Sluys. Helaas kon een aangekondigd optreden van de schrijver van het 1e stukje Albert van Alphen ivm ziekte niet doorgaan. Over en weer waren er lovende woorden en werden er geschenken uitgewisseld. Wekelijks. Ook dit jaar kon de HWL rubriek weer moeiteloos gevuld worden met een grote verscheidenheid aan natuurervaringen. Nieuw was dat door een gewijzigde layout de excursieagenda naast de vaste rubriek is opgenomen. Dit is een grote verbetering aangezien alles wat HWL betreft nu in 1 pagina is te lezen. Het aantal schrijvers bleek gelijk. Er is er 1 bijgekomen en er is er 1 gestopt. Coördinator is Vincent Koenhein.

9.8 HWIMagazine! In het 2-maandelijkse tijdschrift HW-Magazine kon HWL een aantal jaren 2 pagina’s vullen met redactionele stukken en foto’s. Helaas is de redactie van het tijdschrift er mee gestopt. HWL was de redactie zeer erkentelijk voor de prettige samenwerking. Er zal worden uitgekeken naar een vervangend blad voor nieuws in de regio. Coördinator: Dick Bussing.


! ! 93!

10 Toel icht ing !op !de ! jaarc i j fers !2012!

10.1 Rekening!van!baten!en!lasten!!

Graag begin ik ook dit jaar met een compliment aan alle vrijwilligers die ervoor zorgden dat de begrote inkomsten binnenkwamen en de uitgaven onder controle bleven. Dank jullie wel voor je goede zorgen in dit opzicht! De vereniging sloot het jaar af met een klein negatief saldo, €1150, tegenover een begroot negatief saldo van €5300, een meevallertje dus. De reguliere opbrengsten waren ook dit jaar mooi in lijn met de begroting. De winstgevendheid van de winkel lijkt het dieptepunt van de laatste jaren te boven te zijn. Dit kan worden toegeschreven aan de dames van de winkel, die altijd maar zoeken naar leuke artikelen. Hulde! Ook de kosten bleven netjes in de buurt van de begroting. Twee posten springen er echter uit: Biologisch onderzoek kostte minder dan begroot en de afdeling educatie had een veel ruimer overschot dan begroot. Dit kwam voor een groot deel door de opbrengst van de oeverloop, die €1500 boven begroting was. Goed werk. De begroting 2013 gaat uit van stabilisering van zowel inkomsten als uitgaven. Er zijn echter enkele opvallende eenmalige posten: We begroten een extra €15000 vrijval projecten, waardoor de begrote inkomsten met eenzelfde bedrag toenemen. Die € 15000 geven we uit onder Algemene kosten en betreft een donatie aan de Stichting Natuurbehoud. Voorts wordt in de post Algemene voorzieningen een bedrag van €8000 begroot, ter dekking van de kosten van het 40-jarig bestaan van HWL. Een en ander resulteert in een begroot negatief resultaat van €13900. De vereniging kan dit eenmalige grote verlies goed dragen.

!

10.2 Balans!Activa: De enige post die in het oog springt is Overige vorderingen. Deze bestaat voor een groot deel uit een voorschot, betaald aan de Stichting Natuurbeheer, voor nog te verrekenen loonkosten van de beheerder en de barmedewerkers. Passiva: Hier is de post Overlopende passiva van belang. De grootste post hierin is de nog te verrekenen loonkosten (zie boven).Verder bestaat deze post hoofdzakelijk uit de saldi van onze beide educatieprogramma’s en het fonds Klein Profijt Duurzaam. Guus van der Pal penningmeester

!!!


94!

10.3 Financieel!verslag!over!het!verenigingsjaar!2012! 1 Winst- en verliesrekening over 2012 en begroting 2013

begroting

2013 realisatie

2012 begroting

2012 € € € € € Opbrengsten Donaties en giften 3.000 2.989 2.500 Subsidies gemeenten 2.300 2.713 2.900 Contributies 39.000 38.013 39.000 Winkel 8.100 7.999 6.900 Bar 51.500 49.230 51.000 Vrijval projecten 27.000 12.597 12.000 Huur NLC -7.800 -7.800 -7.800 Diverse opbrengsten 200 125 300 Btw-voorheffing oude jaren 200 222 300 Som der opbrengsten 123.500 106.088 107.100

Kosten Lonen en salarissen 44.000 42.759 43.000 Sociale lasten 7.900 7.721 6.700 Pensioenlasten 6.200 6.047 6.300 Overige personeelskosten 2.600 2.553 2.700 Afschrijving materiële vaste activa 7.400 7.242 6.200 Algemene kosten 28.100 12.702 14.100 Kosten bezoekerscentrum 15.200 15.190 15.800 Algemene voorzieningen 11.100 2.958 3.100 Afdeling Milieu en Planologie 500 37 1.000 Afdeling Educatie -1.500 -2.804 -900 Afdeling Biologisch onderzoek 5.000 3.312 5.400 Afdeling Communicatie 16.000 14.981 14.200 Som der kosten 142.500 112.698 117.600

Bedrijfsresultaat -19.000 -6.610 -10.500 Rentebaten 5.100 5.479 5.200

Rentelasten 0 -19

0 Financiële baten en lasten 5.100 5.460 5.200

Resultaat -13.900 -1.150 -5.300


! ! 95!

De balans per 31 december 2012 en 2011

ACTIVA 31 december 2012 31 december 2011 € € € €

Vaste activa Materiële vaste activa Bedrijfsgebouwen en -terreinen 6.733 9.682 Inventaris 10.552 11.942 17.285 21.624 Financiële vaste activa Overige vorderingen 110.000 110.000 Vlottende activa Voorraden Voorraden 11.388 8.757 Vorderingen Debiteuren 1.244 5.781 Omzetbelasting 171 0 Overige vorderingen 51.046 50.341 Overlopende activa 2.630 3.216 55.091 59.338 Liquide middelen 65.619 36.544 259.383 236.263 PASSIVA Vermogen 119.280 120.430 Voorzieningen Overige voorzieningen 7.213 13.420 Kortlopende schulden Crediteuren 6.049 2.759 Overige schulden - 6.458 Omzetbelasting - 702 Overlopende passiva 126.841 92.494 132.890 102.413 259.383 236.263

HWL Jaarverslag 2012 front · Jaarverslag Hoekschewaards Landschap 2012 ! ! 5! 1 Taken Het werk van...

Documents

Transcript of HWL Jaarverslag 2012 front · Jaarverslag Hoekschewaards Landschap 2012 ! ! 5! 1 Taken Het werk van...