EXCURSIE ANTWERPEN 2016

Donderdag 21 april 2016

Afspraken

Ten laatste om 8:20 op de bus, vertrek om 8:25.

Aanmelden bij de leerkracht bij opstappen op de bus.

Ten laatste om 15:00 op de busparking, vertrek om 15:10.

Verwachte terugkeer: tussen 16:10 en 16:30.

Noodnummers:

- (BVB) en - (DVR)

Enkel voor ernstige problemen.

Hou het veilig.

Afwezig of te laat?

Maak een fotoreportage over de stadsontwikkeling in volgende Antwerpse wijken: het Zuid,

de kaaien en het Eilandje.

Doe dit aan de hand van een door jou gekozen wandelroute.

Op deze route liggen minstens 20 stopplaatsen die in dit kader passen.

Breng een (virtueel) bezoek aan een museum dat op de route gelegen is en bespreek de

belangrijkste werken

Situeer alle foto’s op de route.

Zorg dat het een realistische route is voor voetgangers.

Inhoudsopgave

Lichtgroene punaises: Scheldekaaien (nabij busparking)

Esthetica: foto’s van gebouwen met scheepvaartkenmerken

Gele punaises: Zuiderdokken (omgeving Vlaamse en Waalse Kaai)

Oranje punaises: Riemstraat, Kloosterstraat en de Oever

Rode punaises: Sint-Jansvliet tot Grote Markt

Esthetica: opdrachten Kathedraal en Carolus Borromaeuskerk

Lichtblauwe punaises: omgeving Steen en Repenstraat

Paarse punaises: Eilandje (MAS)

Esthetica: opdrachten MAS

1. Lichtgroene punaises: Scheldekaaien

Huidige Scheldekaaien

De huidige kaaimuur is opgebouwd uit ‘caissons’ van 25 m land en 9 m breed. Ze zijn

aangevuld met zand en blauwe steen, ondersteund door houten kadepalen. De kaaimuur

is langs de kant van de Schelde afgeboord met blauwe steen. Op de blauwe steen zijn

bolders aangebracht.

Het Zuiderterras langs de Schelde ontstond in de tweede helft van de negentiende eeuw,

toen na de rechttrekking van de kaaien, de vroegere wandelpaden langs de Schelde

verdwenen. De nieuwe kaaien waren immers privédomein en werden van de stad

gescheiden door een gietijzeren hek. Om de bezoeker toe te laten te blijven struinen

langs de Schelde werden boven dit havengedeelte terrassen aangelegd.

De loodsen zijn opgetrokken uit staal, een materiaal dat in deze eeuw nog vaker werd

gebruikt. Momenteel is de havenactiviteit in dit stadsdeel bijna volledig verloren gegaan,

en waar vroeger de havenactiviteiten zich konden ontplooien, vinden we nu de mooiste

parking van Europa. Tussen de kaainummers 20 en 21 bevindt zich nog wel een terminal

voor cruiseschepen. Om het comfort van de passagiers te verhogen (getijdenwerking) is

een drijvende passagiersbrug aangelegd.

Vernieuwde Scheldekaaien

Redenen:

- Dringende vernieuwing van kaaimuur nodig (verzakkingen, scheuren)

- Aanpassing waterkering (Sigmaplan, cfr. IW ‘Kalkense Meersen’) tegen

overstromingen

- Versterking van band van de stad met de Schelde

Door de aanleg van de nieuwe dijk worden de Scheldekaaien in twee delen verdeeld:

- Langs de Scheldezijde een klein deel, kan overstromen bij stormtij

- Langs de stadszijde een groter deel, dit wordt een groen- en speelzone met brede

fiets- en wandelboulevard.

Opdrachten: Scheldekaaien (12 punten)

- Groepsfoto waterkeringsmuur (1)

- Foto gietijzeren havenhek (1)

- Foto bolder en blauwe steen (1)

- Groepsfoto horecazaak (1)

- Foto zuiderterras (1)

- Benoem de onderdelen van het dwarsprofiel op volgende pagina (3)

- Twee foto’s van gebouwen die elementen uit de scheepvaart bevatten (en

benoemen wat dat kenmerk is) (2+2)

- Indien vernieuwingswerken: foto’s nemen

Esthetica: foto’s van gebouwen met scheepvaartkenmerken

Dwarsprofiel Scheldekaaien

DIT INGEVULDE PROFIEL MOET OOK IN DE PRESENTATIE OF FILMPJE WORDEN

OPGENOMEN. Digitale versie: zie website.

Kies uit:

rij lindebomen, kaaiweg, gietijzeren havenhek, kaaimuur afgeboord met blauwe steen,

overdekte stalen loods, niet meer gebruikte strook voor laden en lossen met verdwenen

spoorlijnen voor havenkranen, fietspad, wandelpad met nog zichtbare treinsporen,

waterkeringsmuur

Tip: bij de uitrit van de busparking zijn de spoorlijnen op het wandelpad nog te zien.

2. Gele punaises: Zuiderdokken (omgeving Vlaamse en Waalse

Kaai)

Huidige Zuiderdokken

De dokken dateren uit 1877 maar werden in 1969 gedempt. De buurt verloederde maar

leefde op omdat oude pakhuizen een nieuwe functie kregen. De gedempte dokken nu

worden vooral als parking gebruikt, maar dienen ook als publieke ruimte voor evenementen.

Vernieuwde Zuiderdokken

De Zuiderdokken worden vernieuwd tot een park en plein in drie delen: ‘de Tuin’ in het

noorden, ‘de Weide’ in het centrum en ‘de Scene’ in het zuiden. Op ‘de Scene’ kunnen

sportevenementen, optredens… plaatsvinden.

Opdrachten: Zuiderdokken (7 punten)

- Groepsfoto MUHKA, huidige functie noteren (dit was vroeger een graansilo) (2)

- Groepsfoto Fotomuseum, vroegere functie noteren (hint: zie gevel) (2)

- Foto van een ander gebouw op de Zuiderdokken dat een nieuwe functie heeft

gekregen, met vermelding vorige én huidige functie (3)

- Indien vernieuwingswerken: foto’s nemen

3. Oranje punaises: Riemstraat, Kloosterstraat en de Oever

Kloosterstraat

Hier zijn veel antiekzaken te vinden.

De Oever

Het standbeeld is van Jacob Jordaens, een leerling van Rubens.

Opdrachten: omgeving Kloosterstraat en de Oever (2 punten)

- Groepsfoto standbeeld Jordaens (1)

- Foto antiekzaak (1)

4. Rode punaises: Sint-Jansvliet tot Grote Markt

Sint-Jansvliet

‘Vliet’ duidt erop dat deze straat vroeger een waterweg was, een kanaaltje waar kleine sche-

pen hun waren losten en laadden. De Sint-Jansvliet werd in 1201 aangelegd als zuidelijke

omheininggracht van Antwerpen. De blikvanger op de Sint-Jansvliet is het toegangsgebouw

van de Sint-Annatunnel voor voetgangers en fietsers. Op de hoek van de Sint-Jansvliet en

de Plantinkaai staat de Entrepôt de Congo, een prachtig en robuust stapelhuis uit 1880. Het

was jarenlang een bergplaats voor meubeltjes en spullen uit grootmoeders tijd die naar

Amerika werden verscheept, maar op het einde van de jaren 1970 kreeg de Entrepôt du

Congo een woonfunctie.

Hoogstraat

Veel tertiaire sector (winkels), waaronder de gezaghebbende kunstgalerij ‘De Zwarte Panter’

Suikerrui

Een rui is een open stadsgracht die dienst deed voor transport binnen de stad. De Suikerrui

verbindt de Grote Markt met de Schelde. Hier overheerst horeca. Op de hoek van de

Suikerrui en de Grote Markt staat een beeld van Constantin Meunier met als titel ‘Arbeid –

Vrijheid’.

Opdrachten: Sint-Jansvliet tot Grote Markt (7 punten)

- Groepsfoto beneden in de Sint-Annatunnel. Je hoeft niet onder de Schelde door

te lopen (1).

- Foto van vermelding van de aanduiding van de diepte (het ‘peil’) en lengte (te

vinden helemaal onderaan de tunnel) (1)

- Foto Entrepot du Congo en vermelding huidige functie (2)

- Foto ‘De Zwarte Panter’ (1)

- Foto paneel met uitleg over ruien op ruihuis (Suikerrui 21) met minstens één

leerling. Uitleg moet leesbaar zijn. (1)

- Ludieke groepsfoto op de Grote Markt (1)

Esthetica: opdrachten kathedraal en Carolus Borromaeuskerk

6. Lichtblauwe punaises: omgeving Steen en Repenstraat

Ogierplaats

Op dit plein heb je een goed uitzicht op het Steen. Let op de hoogteligging: het Steen is even

hoog in vergelijking met het Ogierplein. De rijweg tussen Steen en Ogierplein is dus

afgegraven.

Kuiperstraat

In de Kuipersstraat werd aan stadsvernieuwing gedaan. Er staan heel wat nieuwe

huizenblokken. Op welke manier (door welke uiterlijke kenmerken) herinneren ze toch aan

de middeleeuwse stadskern? Zoek het antwoord in de ramen.

Repenstraat

Wanneer je langs de oude trappen de Repenstraat naar boven klimt dan beklim je eigenlijk

de oude burchtwal.

Op de hoek van de Repenstraat en de Vleeshouwersstraat bevindt zich het Vleeshuis dat

dateert uit het begin van de zestiende eeuw. In dit voorbeeld van Brabantse gotiek konden

de vrije slagers hun waren verkopen.

Pas in de jaren 70 kwam hier sociale woningbouw tot stand. Het betreft hier appartementen

die, door de verticale gevelopbouw, het uitzicht van individuele woningen hebben. Toch is

het sociale leven in deze wijk beperkt. Kan je dit verklaren? Wat heb je in een woonwijk nog

nodig om het leven makkelijk te maken?

Opdrachten: omgeving Steen en Repenstraat (3 punten)

- Foto vanop de Ogierplaats van het Steen waarmee je het hoogteverschil duidelijk

maakt. (1)

- Groepsfoto op de oude trappen van de Repenstraat. (1)

- Foto van (bewijs van) de huidige functie van het Vleeshuis. (1)

7. Paarse punaises: Eilandje (en MAS)

Van Meterenkaai / Sint-Aldegondiskaai/ Oostendekaai

Dit gebied is een onderdeel van de vroegere Nieuwstad. Dit stadsdeel ontstond in het

midden van de 16de eeuw. De drie vlieten waaruit dit gebied bestond zijn intussen overwelfd

(Brouwersvliet) of samengevoegd tot Bonapartedok of Willemdok.

Dit stadsdeel dat in Antwerpen bekendstaat als ‘het Eilandje’ is een schoolvoorbeeld van

gentrificatie (wat is gentrificatie? Zie begrippenlijst achteraan).

Bonapartedok en Willemdok

Het Bonaparte dok (1811) en het Willemdok (1813) zijn de oudste dokken van Antwerpen.

Ze werden gebouwd onder het Franse bewind van Napoleon en waren bedoeld om van

Antwerpen een oorlogshaven te maken tegen Engeland. Vanaf 1815 kregen ze een

handelsfunctie.

Godefriduskaai en Sint-Felixpakhuis

Wandel nu langs de Godefriduskaai naar het vroegere Pakhuis Sint-Felix en ga hier

binnen. In dit pakhuis bevindt zich momenteel het Felixarchief. Je wandelt hier door een

vroeger pakhuis ( bemerk de resten van de vroegere “hijskranen” aan de zijwand ).

Brouwersvliet

Langs deze vroegere waterwegen (zie foto) zien we nog steeds de oude opslagplaatsen.

Doot het teloorgaan van de havenactiviteit hebben de vroegere pakhuizen een nieuwe

bestemming gekregen, zoals huisnummer 29 (nu het stadsarchief Felixarchief) of nummer 58

(vroeger ‘magasins et entropots reunis La Cloche’, nu appartementen en winkels).

Opdrachten: Eilandje (8 punten)

- Foto Bonapartedok. (1)

- Foto jachthaven Willemdok. (1)

- Groepsfoto Mas waarop het HELE gebouw te zien is. (1)

- Foto binnen in het Felixarchief. (1)

- Foto van 2 verschillende andere pakhuizen (dus NIET Felixarchief) waarvan de

vroegere functie of benaming nog duidelijk vermeld is. Tevens huidige functie

vermelden. (2 + 2)

Begrippenlijst

Kaaimuur: verhindert dat achterliggende grondmassa wegglijdt in het dok

Bolder of meerpaal: gietijzeren of stalen paddenstoel waaraan de matrozen de trossen van

schepen vastleggen

Fender: stootkussen (bijvoorbeeld een autoband of tractorband die het schip moet

beschermen tegen de kaaimuur

Blauwe steen, hardsteen of arduin: harde gesteentesoort die de kaaiwand uitmaakt. De

kaaiwand in arduin was er al sinds 1837. De iconische blauwe steen wordt tijdens de

kaairenovatie verwijderd en later bij de renovatie opnieuw aangebracht.

Kaaistrook: het gebied tussen de dokken den de waterkeringsmuur

Kaaiweg: drukke verbindingsweg tussen waterkeringsmuur en de bewoning

Gentrificatie: opwaardering van een buurt of stadsdeel op sociaal, cultureel en economisch

gebied

Op de bus

Zoek de twintig termen verstopt in deze puzzel.

Kaarten