Hoofdstuk 20: De vraagzijde: de reële sfeer

1ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST

UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN

Hoofdstuk 20:De vraagzijde: de reële sfeer

Economie, een Inleiding



De vraagzijde: de reële sfeer

Hoofdstuk 16: Onderscheid tussen

Langetermijngroei Schommelingen van economische activiteit rond die

langetermijngroei

Hoofdstuk 17: Modellen die verklaringen proberen te geven voor

langetermijngroei (Solow-model en Romer-model)

Vanaf dit hoofdstuk: Aandacht op fluctuaties in economische activiteit rond

die langetermijngroei



De vraagzijde: de reële sfeer - Inhoudstafel

1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil2. Een eenvoudig model: een gesloten economie zonder

overheid3. Een meer realistisch model: een open economie met

overheid






overheid



1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil

Figuur 20.2.: Links: algemeen AV-AA-model

Schommelingen in economische activiteit en in algemeen prijspeil verklaren door verschuivingen van AV-curve en AA-curve

Hoofdstuk 23

Rechts: speciaal geval van AV-AA-model John Keynes: werking van economie analyseren bij

gegeven algemeen prijsniveau Hoofdstuk 21




Boek: The General Theory of Employment, Interest and Money: Centrale stelling: tekort aan globale vraag – effectieve

vraag – kan leiden tot langdurige periodes van werkloosheid

General Theory: crisissituaties




Veronderstelling van constant prijspeil: Onderscheid tussen nominale grootheden en reële

grootheden verdwijnt Nominale grootheden: lopende prijzen Reële grootheden: prijzen van basisjaar

Y: nominaal product

Q: reëel product

gY: nominale groei: som reële groei (gQ) en inflatie (∏)




Indien prijzen niet veranderen: Nominale groei = reële groei

Prijsindex P = 1 (of 100%) Nominaal product = reëel product




Voorbeeld: financieel-economische crisis: Vertrouwenscrisis bij consumenten, producenten en

kredietverstrekkers Ineenstorting AV Ondernemingen werkten niet meer op volle kracht

Output kan stijgen zonder dat prijzen dat ook doen




Dit is analyse van vraagzijde: Nationale bestedingen opsplitsen in verschillende

componenten (~ Hoofdstuk 15)

Veranderingen in componenten van AV verklaren veranderingen in economische activiteit

Zie Linkerdeel Figuur 20.1.






overheid



2. Een eenvoudig model: een gesloten economie zonder overheid

Gesloten economie zonder overheid Vraagcomponenten: enkel consumptie van gezinnen en

investeringen van bedrijven:





overheid1. De private consumptie2. De investeringen van de bedrijven3. De structurele vorm van een economisch model4. Het evenwichtsniveau van de economische activiteit:

numeriek voorbeeld5. De evenwichtsproductie: grafisch voorbeeld6. De evenwichtsproductie: algebraïsche benadering7. Comparatieve statica via multiplicator

3. Een meer realistisch model: een open economie met overheid



2.1. De private consumptie

Overheid buiten beschouwing: Beschikbaar inkomen Yb = nationaal inkomen Y

Constant prijspeil: Nationaal inkomen Y = reëel nationaal inkomen Q




Algemene relatie tussen consumptieve bestedingen en beschikbaar inkomen:

Specifieke lineaire vorm:

Voorbeeld empirische relatie Figuur 20.3.:



FIGUUR 20.3. - DE BELGISCHE CONSUMPTIE EN HET BESCHIKBAAR INKOMEN 1960-2009

40

60

80

100

120

140

160

50

70

90

110

130

150

170

190

210

230

250

beschikbaar inkomen (miljard €, prijzen 2000)

pri

vate

consu

mpti

e (

milj

ard

€,

pri

jzen 2

000)

consumptie en beschikbaar inkomen in jaar t




Opmerkingen Richtingscoëfficiënt c = marginale consumptiequote

Intercept C0 = autonome consumptie Consumptie-uitgaven onafhankelijk van beschikbaar

inkomen Veranderingen in intercept doen lineaire functie

verschuiven




Opmerkingen: Beschikbaar inkomen = Consumeren + Sparen

Spaarfunctie

Na herschrijven:




Opmerkingen Gemiddelde consumptiequote

Totale consumptie-uitgaven per eenheid beschikbaar inkomen

Bij lineaire consumptiefunctie met C0 > 0 is gemiddelde consumptiequote steeds groter dan marginale consumptiequote



2.2. De investeringen van de bedrijven

Gewenste investeringen versus feitelijke investeringen Gewenste investeringen

Investeringen ex ante, gewenste investeringen, I

Feitelijke investeringen Investeringen ex post Inclusief (ongewenste) voorraadveranderingen

Verschil schuilt in ongewenste voorraadveranderingen



FIGUUR 20.4. - EVOLUTIE VAN DE BELGISCHE BRUTO-INVESTERINGEN 1960-2009 (CONSTANTE PRIJ ZEN VAN 2000)

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

25

1961

1965

1969

1973

1977

1981

1985

1989

1993

1997

2001

2005

2009

% w

ijzi

gin

g t

.o.v

. voorg

aande j

aar




Figuur 20.4.: Investeringsuitgaven fluctueren sterk In 2002: investeringen namen af met 5% In 2004: investeringen stegen met 9% Over hele periode verschillende uitschieters tot 20%

onder en boven




Investeringsbeslissing Toekomstige opbrengsten actualiseren

Voorbeeld: berekening actuele waarde van bedrag S, dat na n jaren beschikbaar zal zijn:




Investeringsbeslissing Voorbeeld: nieuwe machine die 1000 euro kost

Verwachte opbrengst in elk van drie volgende jaren bedraagt 400 euro

Netto actuele waarde van investering

Opbrengst > Kost: rendabele investering




Investeringsbeslissing: Factoren die NAW beïnvloeden:

1) Intrestvoet: negatieve impact

2) Prijs van kapitaalgoederen: negatieve impact

3) Verwachte (toekomstige) opbrengsten: positieve impact

Verwachtingen, ook ‘animal spirits’




Investeringen verklaren, endogeen

Investeringen niet verklaren, exogeen





overheid1. De private consumptie

2. De investeringen van de bedrijven 3. De structurele vorm van een economisch model 4. Het evenwichtsniveau van de economische activiteit: numeriek voorbeeld 5. De evenwichtsproductie: grafisch voorbeeld 6. De evenwichtsproductie: algebraïsche benadering

7. Comparatieve statica via multiplicator




2.3. De structurele vorm van een economisch model

Economisch model AV = AA = Y AV > nationaal product outputtekort

Bedrijven zullen voorraden verminderen en productie naar boven aanpassen

AV < nationaal product outputoverschot Bedrijven zullen voorraden uitbreiden en productie

naar beneden aanpassen




Figuur 20.5.: Nationaal inkomen hangt af van private consumptie Private consumptie hangt zelf af van nationaal inkomen




Voorbeeld: Consumptiefunctie

Bijhorende spaarfunctie

Investeringen exogeen, bijvoorbeeld: 50 miljard euro:




Endogene versus exogene variabelen Endogeen: door model verklaard

Y, Yb, C, I, AA en AV

Exogeen: buiten model bepaald Exogene gewenste investeringen

Parameters Marginale consumptiequote Autonome consumptie





overheid 1. De private consumptie 2. De investeringen van de bedrijven 3. De structurele vorm van een economisch model 4. Het evenwichtsniveau van de economische activiteit:

numeriek voorbeeld 5. De evenwichtsproductie: grafisch voorbeeld 6. De evenwichtsproductie: algebraïsche benadering 7. Comparatieve statica via multiplicator




2.4. Het evenwichtsniveau van de economische activiteit: numeriek voorbeeld

Beschouw Tabel 20.2.: Voorbeeld

Y = 100, AV = 150: AV > Y: geen evenwicht, economische activiteit zal toenemen

Y = 150, AV = 187,5: AV > Y: geen evenwicht, economische activiteit zal toenemen

Y = 300, AV = 300: AV = Y: evenwicht



2.4. Het evenwichtsniveau van de economische activiteit: numeriek voorbeeld

Alternatieve manier om evenwicht voor te stellen:

Herschrijven geeft:

Evenwicht: sparen = investeren Investeringen > sparen AV > AA productie wordt

uitgebreid Sparen > investeringen AA > AV productie krimpt

in



2.5. De evenwichtsproductie: grafisch voorbeeld

Evenwicht vinden: ‘Trial-and-error’-proces ?

Twee oplossingen: Grafisch Algebraïsch



2.5. De evenwichtsproductie: grafisch voorbeeld

Grafisch (Figuur 20.6.) Aanbod voorgesteld door 45-gradenrechte

AA = Y Evenwicht tussen AA en AV wordt bereikt in snijpunt E

Nationaal inkomen van 300 AA wordt dan juist opgenomen door AV

Nationaal inkomen < 300 AV > AA

Nationaal inkomen > 300 AV < AA

Grafische oefening kan ook worden uitgevoerd via vergelijking investeren / sparen



2.6. De evenwichtsproductie: algebraïsche benadering

Algebraïsche oplossingsmethode (Tabel 20.1.) Stelsel van zes vergelijkingen oplossen Na substitutie

Gereduceerde vorm



2.6. De evenwichtsproductie: algebraïsche benadering

Spaarparadox: Wanneer consumenten weinig vertrouwen hebben in

toekomst, zullen ze meer sparen, zodat C0 of c kleiner wordt

Meer sparen vermindering AV en inkomen Negatief effect op evenwichtsinkomen



2.7. Comparatieve statica via multiplicator

Cijfervoorbeeld: Consumptiefunctie blijft ongewijzigd Gewenste investeringen nemen toe van 50 tot 75 Oud evenwichtsniveau (via gereduceerde vorm):

Nieuw evenwichtsniveau (via gereduceerde vorm):




Cijfervoorbeeld: Verandering in evenwichtswaarde gelijk aan:

Toename van evenwichtsoutput: Veelvoud (hier: viervoud) van toename in vraag-

component Multiplicatormechanisme




Resultaat te veralgemenen tot:

Investeringsmultiplicator: Geeft weer met hoeveel evenwichtsproductie toeneemt

per euro bijkomende investeringen




Verklaring multiplicatief effect Terugkoppelingsmechanisme

Keten van productie- en inkomenstoenamen verloopt als volgt:

In algemene termen wordt dat:




Verklaring multiplicatief effect Som van meetkundige rij:

Als marginale consumptiequote tussen 0 en 1 ligt

Hoe hoger c, des te meer extra vraag er in elke opeenvolgende ronde terug in economie wordt geïnjecteerd, en des te groter multiplicator is






overheid




Reële sfeer in alle vier componenten:

Nagaan Hoe overheid niveau van economische activiteit kan

beïnvloeden Impact van schokken in in- en uitvoer






overheid1. De impact van de overheid op de aggregatieve vraag2. De impact van de buitenlandse handel op de aggregatieve

vraag3. Het evenwichtsniveau in het algemeen model van de

reële sfeer4. De multiplicator in een open economie met overheid



3.1. De impact van de overheid op de aggregatieve vraag

Overheid heeft directe en indirecte impact op AV: Directe impact: overheidsuitgaven Indirecte impact: belastingen die beschikbaar inkomen

en dus consumptie van gezinnen beïnvloeden

Overheidsbestedingen (G): Aankopen van goederen en diensten door overheid Wordt verondersteld exogeen




Belastingen (T):

Consumptie hangt af van beschikbaar inkomen en van belastingen:




Vereenvoudigde lineaire samenhang tussen alle betaalde belastingen en nationaal inkomen:

t: marginale belastingvoet T0: onafhankelijk van inkomen of uitgaven

Transfers die overheid aan gezinnen uitkeert: te interpreteren als negatieve belastingen




Onderscheid tussen belastingen en transfers: T = Personenbelasting + Vennootschapsbelasting + Indirecte belastingen + Sociale zekerheidsbijdragen - Uitgekeerde transfers (negatieve belastingen)




Nieuw terugkoppelingseffect: belastingen zijn functie van Y

s = (1 – c): spaarlek t: belastingslek




Endogeniteit van overheidssaldo Door endogeniteit belastingen

D > 0 tekort D < 0 overschot




Figuur 20.7.: Hoe hoger nationaal product, hoe kleiner tekort op

overheidsbegroting Intercept: structurele factoren

Verslechtering tekort: mogelijke oorzaak 1 Conjunctureel: Yt < YLT Belastingsontvangsten nemen dan af Tekort verslechtert: Dt > DLT

Verslechtering tekort: mogelijke oorzaak 2 Structureel: verschuiving van belastingsfunctie zelf Exogene uitgaven toegenomen, of Exogene componenten in belastingen verlaagd




Tabel 20.3.: Outputgap en deficit voor 2006 en 2009

Spectaculaire inzinking van economische activiteit in 2009 sterk opgelopen overheidstekort

Hoofdoorzaak daarvan waren sterk teruggelopen belastinginkomsten

Voor politieke beoordeling van begrotingsbeleid Vaak abstractie van conjunctuur



3.2. De impact van de buitenlandse handel op de aggregatieve vraag

Invoer van land hangt af van: Niveau van economische activiteit en dus van inkomen

in land zelf Evolutie van prijspeil in eigen land en in buitenland Evolutie van wisselkoers

Endogeniteit aan hand van lineaire functie:



3.2. De impact van de buitenlandse handel op de aggregatieve vraag

Uitvoer van land: vraag van rest van wereld

Uitvoer (= invoer van andere landen) exogeen Doel: binnenlandse economische activiteit verklaren

Netto-uitvoer (of lopende rekening):






overheid1. De impact van de overheid op de aggregatieve vraag2. De impact van de buitenlandse handel op de aggregatieve vraag3. Het evenwichtsniveau in het algemeen model van de




3.3. Het evenwichtsniveau in het algemeen model van de reële sfeer

Structurele vorm model, Tabel 20.4.

Vergelijking AV na substituties

Gereduceerde vorm




Spaarquote (1 – c), belastingvoet t en invoerquote z verhogen negatief effect op nationaal product




Sparen: verschil tussen beschikbaar inkomen en consumptie:

Output Y moet gelijk zijn aan AV:

Na eliminatie van C:

Dit geeft alternatieve evenwichtsvoorwaarde



3.4. De multiplicator in een open economie met overheid

Investeringsmultiplicator:

Spaarlek + 2 bijkomende lekken Belastingslek Invoerlek

Strijd tegen recessie met Automatische stabilisatoren Discretionaire maatregelen



3.4. De multiplicator in een open economie met overheid

Over exacte hoogte van multiplicatoren is laatste woord nog niet gezegd Er moet voldoende onderbenutte productiecapaciteit zijn

Feitelijke hoogte van multiplicatoren hangt af van heel veel empirische grootheden

Hoofdstuk 20: De vraagzijde: de reële sfeer

Documents

Transcript of Hoofdstuk 20: De vraagzijde: de reële sfeer