Hoofdstuk 16: Het BBP doorheen tijd en ruimte

1ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN

Hoofdstuk 16:Het BBP doorheen tijd en ruimte

Economie, een Inleiding


Het BBP doorheen tijd en ruimte

Vorig hoofdstuk: nationale rekeningen Niveau van macro-economische grootheden

Dit hoofdstuk: evolutie van economische activiteit Reëel BBP (versus waarde en nominaal BBP) Verandering, groei

In euro’s Procentueel Met indexcijfer


Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel

1. Nominaal en reëel BBP2. De link tussen nominaal en reëel BBP3. Van niveaus naar groeivoeten4. Conjunctuur verloop 1960-20125. Groei van het BBP en welvaart


1. Nominaal en reëel BBP

Aandacht voor evolutie van kwantiteiten, welvaart Prijswijzigingen buiten beschouwing Reëel BBP



1. Nominaal en reëel BBP1. Het BBP aan lopende en aan constante prijzen2. Kettingindices3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten

2. De link tussen nominaal en reëel BBP3. Van niveaus naar groeivoeten4. Conjunctuur verloop 1960-20125. Groei van het BBP en welvaart


1.1. Het BBP aan lopende en aan constante prijzen

BBP tegen lopende prijzen, algemeen:

BBP tegen lopende prijzen, Tabel 16.1. (2011):

BBP tegen lopende prijzen = nominaal BBP



Nominaal BBP Vraag: Veranderingen BBP afkomstig van:

Veranderingen in hoeveelheden? Veranderingen in prijzen? Veranderingen in beide factoren?

Reëel BBP Focus op veranderingen in hoeveelheden Vergelijking doorheen tijd



BBP tegen prijzen basisjaar (reëel BBP), algemeen:

BBP tegen prijzen basisjaar, Tabel 16.1. (2013):

Vergelijk met nominaal BBP (2013):



Tabel 16.2.: lopende en constante prijzen: Jaar 2000: nominaal BBP = reëel BBP Toename nominaal BBP mede door prijsstijgingen Jaar 2009:

Reëel BBP gedaald = recessie Maar ook nominaal BBP gedaald



1. Nominaal en reëel BBP1. Het BBP aan lopende en aan constante prijzen2. Kettingindices

3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten



1.2. Kettingindices

Wegfilteren prijsveranderingen kan euvel worden over langere periode, omwille van Kwaliteitsverbetering doorheen tijd

Reële toegevoegde waarde Nood aan wegingscoëfficiënten

Relatieve waarde van economische activiteit Marktprijzen: bereidheid tot betalen


1.2. Kettingindices

Preciezer beeld schetsen van (groei van) binnenlandse productie: Techniek van ‘kettingprijzen’

‘spreidstand’ tussen basisjaar en jaar waarvoor men reëel BBP berekent vermijden

Keuze van constante prijzen voor elk jaar t: prijzen van het jaar voordien

Voorbeeld: reëel BBP van 2012 in kettingprijzen, referentiejaar 2005



1. Nominaal en reëel BBP1. Het BBP aan lopende en aan constante prijzen2. Kettingindices3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten



1.3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten

Vergelijking doorheen ruimte: Hoge prijsverschillen BBP vergelijkbaar maken

Geproduceerde goederen en diensten in verschillende landen uitdrukken in gemeenschappelijke prijzen

Voorbeeld: Chinese yuan (‘CNY’) en Amerikaanse dollar

Of omgekeerd,



Vergelijkbaar BBP: Chinees BBP in eigen prijzen in Chinese yuan:

Chinees BBP in eigen prijzen in Amerikaanse dollar (of, wegens koopkrachtpariteit, in Amerikaanse prijzen):



Koopkrachtpariteit: Purchasing Power Parity (Theoretische) wisselkoers die ervoor zorgt dat aan

onderstaande gelijkheid wordt voldaan:

Nominale wisselkoersen geven immers niet noodzakelijk gelijkheid:

Voorbeeld: flesje parfum goedkoper in China dan in V.S.



In dergelijke gevallen PPP-dollarwisselkoers < nominale dollarwisselkoers

Bijgevolg: BBP China in PPP-dollars > BBP China in dollars via nominale wisselkoers:



Arme landen Koopkracht dollar vaak groter dan nominale wisselkoers

laat vermoeden BBP met nominale wisselkoersen vaak onderschat



Tabel 16.3.: Internationale vergelijking BBP’s per capita in 2011 Zonder en met correctie koopkrachtverschillen

Zonder PPP-correctie:Welvaartsniveau China 11% van dat van V.S.

Met PPP-correctie:Welvaartsniveau China 17% van dat van V.S.


2. De link tussen nominaal en reëel BBP

Nominaal BBP:

Reëel BBP:



1. Nominaal en reëel BBP2. De link tussen nominaal en reëel BBP

1. De BBP-deflator2. De Laspeyres-prijsindex3. De hoeveelheidindex van het BBP

3. Van niveaus naar groeivoeten4. Conjunctuur verloop 1960-20125. Groei van het BBP en welvaart


2.1. De BBP-deflator

BBP-deflator definiëren: Factor waar we volume-indicator Qt (reëel BBP) mee

moeten vermenigvuldigen om tot Yt (nominaal BBP) te komen:

BBP-deflator kan berekend worden als:


2.1. De BBP-deflator

BBP-deflator is prijsindex

Gewogen gemiddelde van prijsveranderingen van alle individuele goederen Paasche-index Gewichten: aandelen van goederen in BBP van lopend

jaar


2.2. De Laspeyres-prijsindex

Alternatieve prijsindex

Gewogen gemiddelde van prijsveranderingen van alle individuele goederen Laspeyres-index Gewichten: aandelen van goederen in BBP van

basisjaar



Toepassing: consumptieprijsindex (CPI) Voorgedefinieerde lijst van hoeveelheden (korf van

goederen)

Meting van maandelijkse veranderingen in kosten van levensonderhoud Aan hand van kostprijs vastgelegde korf goederen en

diensten

Belangrijk om realistisch beeld te krijgen: Samenstelling getuigenkorf regelmatig bijstellen



Tabel 16.5.: CPI voor 2004 (basisjaar), 2008 en 2013 Jaarlijkse cijfers:

Gemiddelde van maandelijkse indexcijfers Gezondheidsindex: geen schadelijke goederen zoals

alcohol, tabak, autobrandstoffen, …



Prijsindex van consumptie geregeld onderwerp van discussie (in België basis voor aanpassing van lonen en salarissen aan prijsevolutie); kritiek; Consumptiekorf slechts om twee jaar aangepast

Systematische overschatting inflatie

Consumptieprijsindex meet ook prijsstijgingen ten gevolge van kwaliteitsverbetering

Eigenbelang regeringen


2.3. De hoeveelheidindex van het BBP

Nominaal BBP in indexvorm:

Product van Paasche-prijsindex en Laspeyres-volume-index Qt:


2.3. De hoeveelheidindex van het BBP

Hoeveelheidindex Qt is Laspeyres-index:



1. Nominaal en reëel BBP2. De link tussen nominaal en reëel BBP3. Van niveaus naar groeivoeten

1. Absolute en relatieve toename2. Groeivoet en indexcijfers met basis 1003. De gemiddelde jaarlijkse groeivoet4. Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei5. Bijdrage aan de groei van verschillende componenten

4. Conjunctuur verloop 1960-20125. Groei van het BBP en welvaart


3.1. Absolute en relatieve toename

Tabel 16.6.: Absolute toename (kolommen 2 en 6):

Voorbeeld: absolute verandering reëel BBP

Jaarlijks groeicijfer (kolommen 3 en 7): Voorbeeld: procentuele groei reëel BBP

Voorbeeld: procentuele groei nominaal BBP


3.1. Absolute en relatieve toename

Jaarlijks groeicijfer In procent: vermenigvuldiging met 100 Peruun: zonder vermenigvuldiging


3.2. Groeivoet en indexcijfers met basis 100

Groeivoeten ook anders te schrijven:

Bijgevolg:


3.2. Groeivoet en indexcijfers met basis 100

Indexcijfer: Qt/Qt-1 x 100 100, bij groeivoet in procent

Vertrekjaar/basisjaar gelijkgesteld aan 100 1, bij groeivoet in peruun

Toepassing: over meerdere jaren: Voorbeeld: indexcijfer met basis 2002=100

Observatie: over 10 jaar is BBP op wereldvlak dus met 30,9% toegenomen


3.3. De gemiddelde jaarlijkse groeivoet

Groei: Niet-lineair proces BBP jaar na jaar, met groeivoet in peruun:

Vertrekkend van 2002:



Relatie tussen Q2002 en Q2004:

Voor kleine groeipercentages en weinig periodes is productterm erg klein Groei tussen 2002 en 2004 wordt dan (relatief precies)

benaderd door som van jaarlijkse groeivoeten



Algemeen: gemiddelde jaarlijkse groeivoet Vergelijking steeds één jaar achteruit herschrijven tot in

vertrekjaar:



Algemeen: gemiddelde jaarlijkse groeivoet Introductie van denkbeeldige groeivoet g, laatste lijn van

vorige vergelijking wordt:

Bijgevolg: gemiddelde jaarlijkse groeivoet te berekenen als:

Ook toegepast om groei over kortere periodes (dan één jaar) te herrekenen alsof deze zich een jaar lang zou voordoen



Omzetten groei over kortere periodes naar jaarlijkse groei Groei derde kwartaal

Uitdrukken op jaarbasis (doel: vergelijkbaarheid met jaarlijkse groeicijfers)


3.4. Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei

Hierboven: groei berekend over periodes van zekere lengte Voorbeeld: kwartaal, jaar of meerdere jaren

Niet-lineair groeiproces kan ook weergegeven worden in continue vorm



Groeivoet g: ogenblikkelijke groeivoet die geldt op elk moment in tijd (‘instantaneous growth’) Verandering Q(t) bij voortschrijden tijd:

Illustratie exponentieel verband: bovenpaneel Figuur 16.1.

Relatieve verandering:



Sterkte van continue formulering:

Schatting mogelijk met regressietechniek:

Verloop van (logaritme van) BBP doorheen tijd Richtingscoëfficiënt: geschatte gemiddelde jaarlijkse

groeivoet Belgische economie tussen 1846 en 2014 Dit is trendgroei: groei over heel lange termijn



Figuur 16.1.: Wereldoorlog 1 Interbellum

‘Roaring twenties’ Maar dan: beurscrash

Wereldoorlog 2 ‘Gouden’ jaren zestig

Groei > Trendgroei



Aantal perioden nodig om grootheid te verdubbelen?

Voorbeeld: g = 3,5% Welvaartsverdubbeling in twintig jaar g = 1% Welvaartsverdubbeling in zeventig jaar

Conclusie: kleine verschillen in groeivoet hebben zware implicaties



Tabel 16.8.: Recentste groeicijfers van aantal landen in wereld-

economie Op wereldvlak lopen groeivoeten sterk uiteen Crisis 2009

Westerse landen: negatieve groeicijfers China en India: groeivertraging

Japan, VK en Duitsland: zwaar getroffen door recessie


3.5. Bijdrage aan de groei van verschillende componenten

Groei BBP tegen constante prijzen op te splitsen als:

Groei BBP = som groeivoeten van onderliggende componenten met wegingsfactor wi

Wegingsfactor: aandeel van component in aggregaat van jaar voordien

Figuur 16.2.: Illustreert ontleding van groei Spectaculaire inzinking vierde kwartaal 2008 en eerste

kwartaal 2009


3.5. Bijdrage aan de groei van verschillende componenten

Figuur 16.2.: Vierde kwartaal 2008:

Negatieve groei (-1,9%) in hoofdzaak te wijten aan scherpe daling investeringen en netto-uitvoer

Eerste kwartaal 2009: Voorraadwijzigingen sterk negatief

Einde terugval in tweede kwartaal 2009: Herneming netto-export

Pril herstel in derde kwartaal 2009: Groei voorraadvorming



1. Nominaal en reëel BBP2. De link tussen nominaal en reëel BBP3. Van niveaus naar groeivoeten4. Conjunctuur verloop 1960-2012

1. De samenhang tussen nominale groei, reële groei en inflatie2. Inflatie3. Reële groei4. De outputkloof

5. Groei van het BBP en welvaart


4.1. De samenhang tussen nominale groei, reële groei en inflatie

We vertrekken van: Overstap naar groeicijfers: verhouding t.o.v. waarde van

variabele in jaar voordien:

Herschrijven in vorm van groeivoeten:



Relatie tussen deze drie groeivoeten:

Bijgevolg bekomen we onderstaande benadering:

Voorbeeld: gt

N = 3,5% ∏t = 2% gt dan ongeveer = 1,5%

Benaderingsfout = 0,03 procentpunt (0,015 x 0,02)



Figuur 16.3.: Nominale en reële groei en inflatie voor Belgische

economie in periode tussen 1960 en 2014 Nominale groei = Reële groei + Inflatie

Recessie 2009: Reële groei sterk negatief (-3%) Beperkte inflatie (1%) Nominale groei negatief (-2%)


4.2. Inflatie

Figuur 16.4.: Inflatie midden jaren zeventig in België ver boven 10%:

Hoge inflatie met lage reële groei stagflatie (stagnatie en inflatie)

Let wel: dalende prijzen op zijn minst even grote economische zorg als te sterk stijgende prijzen


4.3. Reële groei

Figuur 16.5.: Reële groei voor België en wereld

Recessie = groeivertraging zo fors dat ze leidt tot inkrimping reëel BBP (en negatieve groei voor minstens twee kwartalen) 1975; 1981; 1993; 2009

Gouden jaren zestig Oliecrisis met devaluatie in 1982 Vertrouwenscrisis 1990 (Irak) Midden jaren negentig: opnieuw snelle groei Dotcom bubble barst in 2001 Financiële crisis 2007


4.4. De outputkloof

Schommelingen van economische activiteit ook op andere manier te belichten

Feitelijk BBP versus potentieel BBP Potentieel BBP: BBP indien groei steeds op langetermijn-

gemiddelde zou gebleven zijn

Twee manieren om potentieel BBP te berekenen: Langetermijngroeivoet berekenen via regressie schatting

Trendgroei trend-BBP Potentieel BBP bepalen aan hand van productiefunctie die

rekening houdt met volume beschikbare productie-factoren en stand technologie


4.4. De outputkloof

Outputkloof: verschil tussen feitelijk en potentieel of trend-BBP (in procent potentieel BBP)

Figuur 16.7.: Outputkloof voor België en V.S.

Langetermijngroeivoet verandert zelf ook (onder invloed van structurele factoren), …

… doch potentieel BBP schommelt minder dan feitelijk BBP

Conjunctuuranalyse: studie van schommelingen rond trendlijn


4.4. De outputkloof

Hoogconjunctuur (feitelijk BBP > potentieel BBP): Vaak gepaard met lage werkloosheid en groeiende

internationale handel

Laagconjunctuur (feitelijk BBP < potentieel BBP): Vaak gepaard met hoge werkloosheid en dalende

internationale handel

Interessante vraag: zware recessie van 2009 enkel effect op feitelijk BBP, of werd langetermijngroei ook beïnvloed?



Verantwoord welvaartsconclusies trekken: Internationale prijsverschillen en prijsveranderingen

doorheen tijd: correct in rekening brengen Nationaal inkomen in open economie verschilt van

binnenlandse productie Goede welvaartsindicator: reëel BNI per capita BNI: bruto nationaal inkomen



Reëel BNI per capita (PPP-dollars): Geschikte welvaartsindicator, maar niet perfect

Bepaalde goederen en diensten niet in rekening gebracht: huishoudelijk werk, zwartwerk, …

Andere goederen wel in rekening gebracht hoewel weinig zin

Welvaart heeft ook te maken met verdelingBelang van maatschappelijke voorkeuren

Duurzaamheid productie? Vrije tijd niet in rekening gebracht



Tabel 16.9.: Vergelijking van twee mogelijke welvaartsindicatoren:

BNI per capita HDI (Human Development Index)

Omvat ook levensverwachting en scholingsniveau

Merk op: Zuid-Afrika scoort beduidend slechter op HDI welvaartsindicator Aidsepidemie

Hoofdstuk 16: Het BBP doorheen tijd en ruimte

Documents

Transcript of Hoofdstuk 16: Het BBP doorheen tijd en ruimte