Hoofdstuk 13: De aardrevolutie (HB p 109)

13.1. Kenmerken van de aardrevolutie Figuur:

Perihelium, aphelium

Duur van 1 revolutie= …………

Oplossing schrikkeljaren

Eclipticavlak

13.2. Wetten van Kepler

De eerste wet van Kepler: de bewegingen zijn ellipsvormig en de zon

staat daarbij in één van de brandpunten van die ellips.

De tweede wet van Kepler: de verbindingslijn zon-planeet beschrijft in gelijke tijdsintervallen, sectoren van gelijke oppervlakte.

 

 

 

Praktisch gevolg: Hoe dichter de aarde bij de zon komt, …

 

De derde wet van Kepler: het kwadraat van de omlooptijd T van een planeet rond de zon is recht evenredig met de derde macht van de halve lange as a van de ellipsvormige baan.

Of T² = a³ x constante duid aan op de figuur!

Gevolg: ………………

13.3. schuine stand van de aardasEclipticavlak

Figuur:

13.4. de seizoenen

      

Conclusie: In de zomer is het warmer dan in de winter omdat:– 1.      de dagen dan langer zijn dan de nachten (er is dus meer

zonne-energie beschikbaar)– 2.      de zonnestralen dan “rechter” invallen (grotere

culminatiehoogte!)

En…Hoe rechter de stralen invallen hoe….

en dus NIET omdat we dan dichter bij de zon staan, want we staan er net het dichtst bij (perihelium) in de winter!!!!

•  

Als formule voor het berekenen van de culminatiehoogte op een bepaalde plaats voor een bepaalde datum hebben we gevonden: CH=……………………………

Waarbij de declinatie als volgt varieert gedurende het jaar …

13.5. Seizoenen zorgen voor klimaatzones-klimaattypes-vegetatietypes-        

Tussen de evenaar en de keerkringen: …………………….…………...……………………

-     Tussen de keerkringen en de poolcirkels: ……………………..……………………………….

-      Tussen poolcirkels en de polen: ………….……………………..……………………

Hoofdstuk 14: Het zonnestelsel (HB p)

14.1. schets

14.2. Onstaan van het zonnestelsel

14.3. planeten

Mercurius

• Moeilijk waarneembaar

• Gelijkt sterk op onze maan (ook geen atmosfeer dus veel kraters)

• rotatietijd 58 d

• omlooptijd 88 d

•Dit zorgt ervoor dat een dag op mercurius 176 d duurt!

Venus• Dicht wolkendek (V- Vormig)• CO2 zorgt er voor een broeikaseffect ( 480° en dus warmer dan Mercurius!)• rotatieperiode: 243 dagen (voor de wolken slechts 4 dagen!)draait in omgekeerde richting om haar as! (retrograde rotatie

Aarde

Mars

• Mars= de rode planeet

• Er is water aanwezig onder de vorm van ijskappen en permafrost

• Stucturen van uitgedroogde rivierbeddingen?

• Merkwaardige vorm van bepaalde inslagkraters

•  "kanalen" van Mars.

• Manen van mars: Phobos en Deimos

Planetoïden

Jupiter

De rode vlek van Jupiter

• Jupiter is de grootste planeet van ons zonnestelsel (beschermt ons voor inslagen!)

• Gasvormig, vermoedelijk met relatief kleine vaste kern• Warmteoverschot• Draaikolken zichtbaar in het wolkendek (rode vlek!)• Bezit een ijle ring (maar is moeilijk zichtbaar)• Manen: 16 bekende manen, waarvan 4 belangrijke

– Io– Europa– Ganymedes– Callisto

Saturnus

• Saturnus: planeet met de ringen

• Ook warmteoverschot

• Manen:– Titan: bezit een atmosfeer!– Nog een zevental middelgrote manen– Tiental kleinere manen

Uranus

• rotatieas is 98° geheld

• heeft ook ringen

• Manen: Oberon, Umbriel, Titania, Ariel, Miranda

Neptunus 'false-colour'-beeld van de planeet Neptunus. De rode kleur is het zonlicht dat wordt verstrooid door een nevelige laag rondom de planeet, het blauwgroen duidt op methaan en de witte vlekken zijn wolken, hoog in de atmosfeer.

• Manen: Triton, N1, Nereid

Pluto ( met Charon, op de achtergrond: de zon)

• Vanaf 1992 zijn een hele reeks objecten ondekt buiten de baan van Pluto.

• 30 tot 100 AE

• 2e planetoïdengordel?

• Geeft een verklaring voor de herkomst van een aantal kometen (met korte periode)

• Allen dezelfde omlooptijd: 247 jaar= de omlooptijd van Pluto!

14.4. De Kuiper-Gordel

• Staartsterren• Bewegen in zeer excentrische banen om de

zon• Delen: (+ figuur)

– Kern: bestaat uit ijs en stof– Coma: in de omgeving van de zon warmt de kern

op en onstaat er een licht stralende waas rondom de kern

– De staart(en): materiaal dat loskomt van de komeet. geelachtig door de weerkaatsing van zonlicht

14.5. kometen

Komeet Halley: zichtbaar om de 76 jaar, (foto 1986)

14.6. De Oortwolk hb p 23Buitenrand (bolvormig) van ons zonnestelsel met restmateriaal.

10 000 tot 100 000 AE

Kometen met lange periode

14.7. Meteoroïden, meteoren en meteorieten

Worden vaak verward! Verschil?

• =Vallende sterren

• Door verbranding van deeltjes (vb:meteoroïden) in onze atmosfeer (door wrijving)

• Als het brokstuk niet helemaal verbrandt, kan een deel op de aarde tercht komen meteoriet

• Komen meestal in zwermen voor (bv: bij het kruisen van een komeetbaan, 12 aug)

Meteoren

14.8. De zonGrootte: diameter: 1 392 000 km. De diameter van

de aarde is ongeveer … dus diameter zon …x de aarde.volume: …Hoeveel keer past de aarde dus in de zon?

Energieproductie:Structuur:

-         De kern: Deze omvat vrijwel het hele volume van de zon. De druk is er daarom ook zeer groot. De temperatuur loopt er op tot ……°CIn deze zone wordt de energie geproduceerd door kernfusie.-  De fotosfeer: Deze laag omringt de kern en is enkele honderden km dik. Dit is de laag die zichtbaar is vanop de aarde; de kleur ervan is dus …… De temperatuur bedraagt er “slechts” 6000°C. Zonnevlekken= …- De chromosfeer: samen met de corona vormt deze laag een soort “atmosfeer” van de zon. Deze twee lagen zijn enkel zichtbaar bij een volledige zonsverduistering. De temperatuur stijgt er terug (tot ongeveer 20 000°C) Protuberansen=… Zonnewind=  … De corona: Een witte gloed van ijle gassen. Deze laag heeft een zeer wisselende dikte en een temperatuur van ongeveer 1 000 000 °C

14.7. De maan, natuurlijke satelliet

• Algemene gegevens

– 384 400 km van de aarde

– Weerkaatst zonlicht

– Onvoldoende aantrekkingskracht om een atmosfeer vast te houden. Er is dus ook geen breking van het licht ( geen licht verstrooiing) In de schaduw is het dus pikdonker! En koud! Ook het temperatuurverschil tussen dag en nacht is om die reden groot.

• Uitzicht

– Kraters en donkere vlakke gebieden (Maria)

– Extra gegevens door maanlandingen

bewegingen van de maan- De maan beweegt net als de zon schijnbaar voor ons als gevolg van ……………………..- De echte bewegingen van de maan zijn:De maanrotatieDe maanrevolutie: maan draait rond de aarde

•Ellipsvormige baan; aarde in 1 van de brandpunten (wetten van Kepler)

•Apogeum, perigeum

•Maanbaan helt 5°09’ met eclipticavlak! Snijpunten= knopenUitzicht van de maan: schijngestalten van de maanDe zon belicht steeds de helft van de maan (zoals ze dat ook bij de aarde en de andere planeten doet). Van op de aarde zien we dat echter anders.Figuur:

• Kraters: – Door inslagen: komen vaak voor doordat er geen

atmosfeer is.– Secundaire kraters (komen voor in kraterrijen)– Bodemonderzoek: relatieve tijdschaal

• Maanbodem– Verpulverd gesteente– Soms aaneengeklit

• Maria: maanzeeën (geen water!)– Gesmolten gesteente kwam er aan de oppervlakte

(lava): basalt: vandaar de donkere kleur– Dikwijls in bekkens van grote kraters: cirkelvormig

• Hooglanden: heldere gebieden

• Onstaan van de maan:– Uit de aarde? (door een grote inslag)

• we zien altijd dezelfde helft van de maan

verklaring:• een maanmaand

– Siderische maand= 27,3 dagen= tijd die de maan nodig heeft om 1 omwenteling van 360° te maken

– Synodische maand= – figuur:

• De maan komt elke dag 50 minuten later op– Opkomst, culminatie en ondergang van de

maan gebeuren elke dag ongeveer 50’ later– Verklaring:De maan bereikt terug dezelfde

maanstand na …………………(tijd). De aarde draait rond haar as op ……………(tijd). Dus als de aarde eenmaal om haar as gedraaid is, heeft de maan ook ………………………….van haar baan rond de aarde afgelegd. Om de maan terug op dezelfde plaats te “zien” moet de aarde nog ………° verder draaien. Dit komt overeen met een tijdsduur van ………………(Regel van drie!)

– figuur:

•Bewegingen van de maan:

–De maanrevolutie: maan draait rond de aarde

•Ellipsvormige baan; aarde in 1 van de brandpunten (wetten van Kepler)

•Apogeum, perigeum

•Maanbaan helt 5°09’ met eclipticavlak! Snijpunten= knopen

• De getijden

• Invloed van de maan– Grootste invloed!– Hoogtij, laagtij

• Invloed van de zon– Springtij, doodtij

• Factoren die getijden beïnvloeden

• Toepassingen van de getijden

Verduisteringen of eclipsen• Schaduwkegel achter elk hemellichaam:

– Bestaat uit 2 delen:

• Maansverduistering:

– Maan gaat door de schaduw van de aarde

– Geheel of gedeeltelijk

– Voorwaarden:

• Zon-aarde maan (volle maan)

• Op 1 lijn! Als de maan in één van de knooppunten staat

• Zonsverduistering:

– Maan komt voor de zon

– Gedeeltelijke, totale of ringvormige verduistering

– Voorwaarden: • Zon-maan-aarde (nieuwe maan)

• 1 lijn

• Afstand maan- aarde