Hoofdstuk 1 van atheneum 4

Broeikaseffect

• Hoe werkt het natuurlijke broeikaseffect?

• Waardoor zorgt de mens voor een versterkt broeikaseffect?

Energiebalans

• Instraling en uitstraling?

• Welke factoren beïnvloeden deze instraling en uitstraling?

Mars

• Roodachtig door

ijzeroxide

• Temperaturen tussen -140

en 20 graden Celsius

(oa. door seizoenen)

• Dunne atmosfeer

(95% koolstofdioxide)5

Mars en zijn atmosfeer

6

Wind

• Hoe ontstaat wind?

Mondiale luchtstromen

• Luchtdruk

• Hogedrukgebied (maximum)

• Lagedrukgebied (minimum)

• Wind

Luchtdruk?

Weerkaart van Europa

Wind

• Waarom is de wind nooit uitgewaaid ondanks dat de wind van hoge, naar lage drukgebieden waait?

Westenwinden

Westenwinden

Passaten

Depressies

Depressies

Dit zijn de meest voorkomende minima en maxima, het is niet altijd zo.

Wet van Buys Ballot

Lucht beweegt van een hogedrukgebied naar een lagedrukgebied, waarbij met de wind in de rug geldt dat op het noordelijk halfrond de wind een afwijking heeft naar rechts en op het zuidelijk halfrond naar links.

De aanhoudende zuid-oostenwinden bij de evenaar heten passaten.

Draaiing van de aarde verklaart deze wet

• Aarde: ronddraaiende bol

• Snelheid aarde evenaar groter dan Nederland

• Ook lucht rond de evenaar stroomt sneller!

• Lucht boven evenaar hogere snelheid dan bij de polen

• Raakt voor op de lucht op hogere breedtes

• En andersom!

Zie je een depressie en het equatoriale minimum?

Zeestromen (driften)• Aangedreven door de wind• Water beweegt vooral horizontaal

Westenwinddrift

Zeestromen o.i.v. passaten

Golfstroom

Warmteopname van de Golfstroom

Zeestromen

• Driftstromen aan de oppervlakte aangedreven door de wind

• Doordat het water verdampt blijft er meer zout over in zee het wordt zwaarder en gaat zinken

• Compensatiestromen diep in zee het water stroomt terug om voor het weggestroomde water te compenseren

El Niño (oorzaken)

• Uitzonderlijk warm water ten westen van de Grote Oceaan

• Warm water wordt teruggeduwd naar het oosten (bijvoorbeeld door stormen)

El Niño (gevolgen)

• Minder vis in het oosten van de oceaan

• Veel wateroverlast ten oosten van de oceaan

• Droogte ten westen van de oceaan

• Zelfs in Nederland een nat voorjaar

Verzin een onderschrift

Weer en klimaat

• Het weer is:de toestand van de lucht op een bepaalde plaats en een bepaald moment.

• Het klimaat is:het gemiddelde weer over 30 jaar berekend.

Köppen klimaatsysteem

• Wladimir Köppen bedacht in 1918 een systeem om klimaten (in het Duits) te classificeren aan de hand van:

• Temperatuur• Neerslag

Mondiale klimaatgebieden volgens Köppen

Köppen klimaatsysteem

• Eerst een hoofdletter voor de hoofdgroep

A = Tropische klimaten

B = Droge klimaten

C = Zeeklimaten

D = Landklimaten

E = Koude klimaten

Köppen klimaatsysteem

• B en E klimaten krijgen een extra hoofdletter:

BS = Steppeklimaat (Steppe = steppe)

BW = Woestijnklimaat (Wüste = woestijn)

ET = Toendraklimaat (Tundra = toendra) 

EF = Vorstklimaat (Frost = vorst)

Köppen klimaatsysteem

• De A, C en D klimaten krijgen een extra kleine letter die de aanwezigheid van een droge periode aangeeft:

s = droge zomers (sommertrocken)

w = droge winters (wintertrocken)

f = geen droge periode (fehlt)

m = moesson (monsun)

Basisregels

• Hoe dichter bij de evenaar, hoe warmer

• Hoe verder van de kust, hoe groter het verschil tussen de zomer en de wintertemperatuur

• Hoe verder van de kust, hoe droger

• Klimaten lopen geleidelijk in elkaar over

• Hoe hoger, hoe kouder

Controle

• http://www.weernetwerk.nl/

• Klopt het beeld van vandaag met de theorie?

Klimaatgebieden volgens Köppen

Natuurlijke vegetatiezones

Klimaatzones

• Mondiale luchtcirculatie: uitwisseling van lucht en warmte

• De mondiale zee- en oceaanstromen: transport van water en warmte

• Leidt tot bepaalde verdeling van temperatuur en neerslag

• Op basis daarvan: klimaatzones

Overige factoren

1. Reliëf (loef- en lijzijde)Bijvoorbeeld: Sierra Nevada in de VS

Loefzijde

Lijzijde

2. Moessons = regentijd door koele zeewind in tropische gebieden gaat het heel hevig regenen

3. Passaten oostelijke winden rond de evenaar

• Hierdoor waait warm water in westelijke richting

(herh.)Zeestromen (driften)• Aangedreven door de wind• Water beweegt vooral horizontaal

Westenwinddrift

Zeestromen o.i.v. passaten

Golfstroom

Klimaat in het geologische verleden• Afwisseling van interglacialen (warm) en

glacialen (koud)

• Oorzaken:- verschuiving continenten- vulkaanuitbarstingen of meteorietinslagen- baan van de aarde rond de zon en stand van de aarde ten opzichte van de zon

- verandering zeestromen

Energiebalans van de aardeVooral Instraling met een korte golflengteVooral uitstraling met een lange golflengte

• http://www.begeleidzelfstandigleren.com/aardrijkskunde/vijfdes/atmosfeer/2_warmtebalans.html

Landschapszones = fysisch-geografische zones• klimaten > natuurlijke vegetatie• geografische breedteligging, reliëf en bodem, afstand tot de

zee

Warme klimatenWarme klimaten

Tropische landschapszone A• Hele jaar > 18 graden Celsius• Neerslag: hele jaar door of moesson• Tropisch regenwoudklimaat (Af of Am) en

savanneklimaat (As of Aw)

• Natuurlijke vegetatie: tropisch regenwoud, mangrovebos, savanne

• Zelfvoorzienende landbouw• Reliëf: terrasbouw• Commerciële landbouw op plantages• Veeteelt• Bosbouw

Droge klimatenDroge klimaten

SteppeSteppe Woestijn Woestijn

Aride (droge) landschapszone• Temperatuur varieert: dag en breedteligging• Steppeklimaat (> 250 mm per jaar) BS• Woestijnklimaat (< 250 mm per jaar) BW• Steppeklimaat: semi-aride• Het is er droog:

- invloed hogedrukgebied op 30 graden NB/ZB- lijzijde van een gebergte (bijv. Gobi Woestijn)

• Natuurlijke vegetatie: steppe, woestijn

• Landgebruik:- woestijn- semi-aride gebieden: nomadische veeteelt- oases: akkerbouw (irrigatie)

Subtropische landschapszone• Temperatuur: zomer hoog, winter gematigd• Neerslag: vooral in één seizoen• Middellandse Zeeklimaat Cs

• Natuurlijke vegetatie: mediterrane vegetatie (vaak laag struikgewas)

• Landgebruik:- mediterrane landbouw- commerciële tuinbouw- irrigatielandbouw

Boreale landschapszone• Temperatuur:

– zomer hoog– winter kouder naarmate noordelijker (NH)

• Neerslag in het hele jaar• Landklimaat of continentaal klimaat

Df• Natuurlijke vegetatie: naaldwoud

Drunken forest

Taiga

Gematigde landschapszone

• Uitzondering op boreale zone• Ligging dicht bij zee: gematigde werking• Temperatuur zomer lager, winter hoger dan boreale

zone• Neerslag in alle jaargetijden• Gematigd zeeklimaat Cf

• Natuurlijke vegetatie: loofwoud

• Landgebruik: – In beide zones wonen veel mensen. – Veel veeteelt en akkerbouw (commercieel). – Natuurlijke plantengroei grotendeels verdwenen

Zeeklimaat vergeleken met landklimaat

Koude klimatenKoude klimaten

Toendraklimaat Toendraklimaat PoolklimaatPoolklimaat

Polaire landschapszone• Geen echte warme periode• Onderscheid tussen:• - toendraklimaat ET• - sneeuwklimaat EF• - hooggebergteklimaat EH

• Neerslag: vaak hele jaar door in kleine hoeveelheden

• Natuurlijke vegetatie: toendra of geen

• Landgebruik:- nomadische veeteelt- visserij en jacht

Oefening baart …

Tekentalent

• Teken de mondiale

luchtcirculatie op het bord.

Maak het zo compleet mogelijk.

Verklaarvragen

Voorbeeld:• Geef een verklaring voor het relatief warme klimaat in

West-Europa.

• Situatiebeschrijving + algemene regel

• Situatie: De warme golfstroom ten westen van Europa geeft warmte af aan de lucht.

• Regel: Warme zeestromen hebben invloed op de temperatuur op land, waardoor klimaten veranderen.

Rollen van oceanen

• Welke verschillende functies hebben oceanen ook alweer (uit de film)?