twitter.com/janrotmans

Hoe kunnen we Sittard-Geleensneller laten kantelen?

Sittard-Geleen, 23 Juni 2015

We leven niet in tijdperk van verandering maar in een verandering van tijdperken

19de Eeuw vs 21ste Eeuw

industriële revolutie digitale revolutie

angst voor machines angst voor robots

langdurige onrust steeds meer onrust

sociale ongelijkheid sociale ongelijkheid

Marx Piketty

Kantelperiode

1. samenleving wordt decentraal en bottom-up

2. economie wordt decentraal en circulair

3. nieuwe macht ontstaat

Samenleving 3.0

DoorontwikkelingsfaseVoorontwikkelingsfase

Horizontaal

Decentraal

Bottom-up

Verticaal

Centraal

Top-down

Tijd

Opbouw van Samenleving 3.0

We zitten hier

Kantelperiode

Overgang naar Samenleving 3.0

Kantelperiode

• traditionele grote bedrijven vallen om

• overheid op zoek naar nieuwe rol

• brancheorganisaties verdwijnen

• angst en wantrouwen bij burgers

Chaos

manifest van de Bezorgde Huisarts: het roer moet om!

gesteund door 7.593 van 11.345 huisartsen in Nederland

Bezorgde huisartsen spijkeren manifest op het ministerie

weg met het rendementsdenken in het onderwijs!

Studenten bezetten het Maagdenhuis is Amsterdam

Groningen als pinautomaat van de Randstad

Boze Groningers Protesteren Tegen Gaswinning

Burgerinitiatief Ons Geld

wil het taboe doorbreken op geldschepping

Thuiszorg bezet Stadhuis Borculo

Thuiszorgmedewerkers zijn boos op gemeente

Systeemwereld vs LeefwereldSysteemwaarden Menswaarden

doelmatigheid aandacht / tijd

efficiency vertrouwen

controle, beheersing ruimte

regelzucht keuzevrijheid

kosten / baten kwaliteit

Efficiency Samenlevingrationeel, bureaucratisch, anoniem, complex, afstandelijk

koude kille afrekenwaarden als rendement en efficiency

alles moet worden gemeten en gecontroleerd

gebaseerd op gestold wantrouwen

mensen zijn vervreemd van deze koude, kille efficiencysamenleving

on(t)menselijke samenleving

centraal

decentraal

top-downbottom-up

grote organisaties platte organisaties & netwerken

systemen & structuren mensen & initiatieven

vast & starvloeibaar & flexibel

overheid regisseert overheid faciliteert

Oude Samenleving Nieuwe Samenleving

oude paradigma nieuwe paradigma

exploitatieco-operatie

globaalglokaal

bezitgebruik

lineaircyclisch

individugemeenschap

Denk Omslag

Energie van centraal, fossiel naar decentraal duurzaam

Welzijn van zorgen voor naar zorgen dat

Bouw van aanbod & product naar vraag & dienst

Zorg van doelmatig & efficiënt naar mensgericht

Onderwijs van organisatie centraal naar leerling centraal

Traditionele Sectoren in Transitie

BurgerInitiatieven

Broodfondsen

Lokale energiemaatschappijen

Lokale zorg coöperaties

Explosieve Groei van Coöperaties

in samenleving 3.0 staat mens centraal en niet de organisaties en instituties

Economie 3.0

banken

financiële coöperaties

energiebedrijven google, tesla, van de bron

taxibedrijven Uber

hotelketens Airbnb

boekenwinkels Amazon

platenmaatschappij Itunes

Oude Economie vs Nieuwe Economie

Technologische Disruptie

kans op disruptie is groot bij:

- verspilling

- klant te weinig keus heeft

- gebrek aan transparantie

Uber geeft de klant

keuzevrijheid

transparantie betere prijs

en verspilt minder middelen

Disruptief Bedrijf Uber

Uber rush [supersnelle koeriersdienst]

Uber eats [versproducten & maaltijden]

Uber essentials [vervoer medicijnen]

Uber cargo [vervoer bedrijfsleven]

Uber mover [verhuizingen]

Uber verandert vervoersketen

Uber verbindt chauffeurs aan passagiers

Uber Platform

technologie democratiseert

decentraal maken van

geld, data, kennis, zorg, muziek, energiefilms, verzekering, boeken, reizen, educatie

Economische Kanteling

- robotisering en automatisering

- digitalisering van productieproces

- ontbundeling & ontvlechting

- circulaire & bio-economie

Economische Kanteling

2. makersbeweging rond de 3D-printer

wie dingen maakt en hoe we dingen maken verandert

digitalisering van het productieproces

alles kan op een PC worden gemaakt

unieke productie op lokale schaal

3D-Printer Verandert Bouwwereld

van massaproductie naar productie door de massa

voorraadbeheer, distributie, productie op locatie

open source co-creatie ontwerpomgeving

unieke nieuwe bouwproducten op maat

Economische Kanteling

3. decentrale, schone energie (opslag)

slim combineren van energiestromen op lokale schaal

cascade van energieniveaus, van huis tot stad en regio

accu van elektrische auto laat wasmachine draaien

buurtbatterij in Etten-Leur

Economische Kanteling

4. circulaire economie & bio economie

sluiten van kringlopen van grondstoffen en afval

productie op basis van groene grondstoffen

van bezit van product naar gebruik van dienst

Economie 3.0

deeleconomie digitale economie

circulaire economie

maker-economie robot-economie

bio- en groene economie

Investering in Nieuwe Economie

elke euro die we investeren in de nieuwe economie

levert 3 euro op in termen van:

innovatie, werkgelegenheid, economische structuur

elke euro die we investeren in de oude economie

kost de samenleving 2 euro

Energie Kanteling

Through development stagePre-development stage

Renewables

Decentralized

Bottom-up

Fossil

Centralized

Top-down

Time

Sustainable Energy System

We are here

Tipping Point

Transitie naar Duurzame Energie

“ tempo waarin Europa windmolenparken

en zonnepanelen installeert, moet worden

vertraagd. De situatie is onhoudbaar,

het ruïneert onze business ”

Gérard Mestrallet, CEO GDF/Suez

in Europese achterhoede met 4.5% duurzame energie

energieakkoord: 14% duurzame energie in 2020

over 15 jaar is ons gas op, Nederland heeft geen Plan B

in 2030 fossielvrij is technisch mogelijk

Nederland maakt geen radicale keuze

Nederland

gaat niet over energie!

gaat over stroom, vooral over windmolens, is 10-15%

energie opgave is vooral een warmte opgave

industrie, vervoer, gebouwde omgeving

Energiebesparing Duurzame warmte

Energieakkoord

Energietransitie moet veel sneller

Nederland aardgasvrij in 15 jaar

gebouwde omgeving in 2030 energieneutraal

maak energiebesparing hot en sexy

stimuleer decentrale energieopwekking

Verdient niet zozeer geld met energie

maar met het faciliteren van de klant

energiebesparing

smart grids

wijk/buurt niveau

Energie Bedrijf 3.0

windenergie

zonne-energie

biomassa

energiebesparing

Duurzame Energie

95.5 MW in 2020 voor Limburg

ca. 32 windmolens

15 MW voor Sittard-Geleen

ca. 5 windmolens voor Sittard-Geleen

Wind Energie

Zonneparken

grootste zonnepark in Ulft in Gelderland

8 ha = 36.000 panelen = 1.6 MW = 1 windmolen

plan in tuinbouwgebied in Emmen

32 ha = 90.000 panelen = 11 MW = 4 windmolens

Zonne Energie

Biovergisters

in Duitsland 7000 van ca. 0.5 MW

in Nederland 130 van ca. 1 MW

staat of valt met subsidie

Bio Energie

Bio Energie

Landschap Limburg gaat veranderen

Duitsland als voorbeeld

Nederland is dichtbevolkter

Landschap wordt Energielandschap

Energie Landschap

werkgelegenheid

innovatie

economische structuurversterking

CO2-emissie reductie

Voordelen

Energieneutrale Woningen

• woningen loskoppelen van gas-infrastructuur

• vraagreductie van 80% door optimale isolatie

• resterende 20% duurzaam opwekken

• prototypes zijn er al, via Stroomversnelling

in 2030 woningvoorraad energieneutraal

ca. 46.644 woningen in Sittard-Geleen

40% huurwoningen en 60% koopwoningen

in 2025 woningvoorraad energieneutraal

Verduurzamen Woningen Sittard

Zorg Kanteling

Decentralisatie

Jeugdzorg, Ouderenzorg

decentralisatie van rijk naar gemeenten

bezuinigingen en efficiency operaties

echte transitie = cultuuromslag

huidige decentralisatie leidt tot:dezelfde fouten, met minder

mensen,met minder geld, op kleinere

schaal

“ Ik besteed de helft van mijn tijd aan administratie en protocollen en procedures. Ik kom daardoor te weinig toe aan tijd voor mijn zorgcliënten ”

thuiszorgconsulent

Probleem in JeugdZorg

mens in dienst van structuur

’silosering’ van zorg

in Amsterdam werken 4500 mensen in jeugdopvang

120 instanties zijn betrokken bij jeugdopvang

“ 10 jaar jeugdzorg heeft mij niets gebracht. Ik zie steeds

nieuwe mensen voor me en moet steeds weer mijn verhaal aan iemand anders vertellen. Ik zoek een vertrouwenspersoon, iemand die zich niet aan de

regels en protocollen houdt maar dwars door het systeem loopt en die één van ons wordt ”

jeugdzorg ‘cliënt’

Zorg Systeem is gebaseerd op:

angst wantrouwen controlebeheersing

Vervreemding

mens en systeem zijn vervreemd van elkaar

verbroken verbindingen tussen:

lichaam en geest

management en werkvloer

financiering en inhoud

gezondheid en welzijn, arbeid, sport

zorgverlener en verzorgde

Verbroken Verbindingen

relatie tussen zorgverlener en zorgvragervertrouwen, aandacht, passie, bezieling

is verworden tot

relatie tussen leverancier en cliëntkosten, doelmatigheid, efficiency, afrekening

Systeemvernieuwing nodig in zorg

Transitie

cultuuromslag

‘van zorgen voor naar zorgen dat’

structuurverandering

platte, horizontale netwerkorganisaties

werkwijze

persoonsgericht ontwikkelingsplan

Zorg 3.0

mensgericht

menslievend

vanuit eigen kracht

in eigen omgeving

samenredzaam

Nieuw Zorg Paradigma

van zorgen voor naar zorgen dat

mensen faciliteren in hun leven

zodat zo weinig mogelijk zorg nodig is

diensten aanbieden rondom:

werk zoeken, opleidingen, netwerken

Verdient niet zozeer geld met zorg

maar met het faciliteren van de klant

van 100% naar 20% zorg

helpen met netwerk ontwikkelen

helpen met scholing & baan zoeken

Zorg Bedrijf 3.0

Hoe pakt de Overheid dit aan?

Aanpak Gemeenten

het organiseren van de decentralisatie

spoorboekjes, marsroutes, arrangementen

transitiemanagers, transitieteams

sociale wijkteams als panacee

95% van de tijd gaat op aan geld & organisatie

Wat laten Gemeenten liggen?

cultuuromslag

anders denken en anders werken

niet zorgen voor maar zorgen dat

denken en handelen vanuit burgers

Wat zouden Gemeenten kunnen doen?

Faciliteren

heldere & ambitieuze kaders stellen

heldere spelregels opstellen

schakelen tussen professionals en burgers

Praktisch

selecteer scherp met wie je werkt

ga alleen in zee met zorgorganisaties 3.0

stop met clubs die niet aan spelregels

voldoen

Tijd en Ruimte nemen

voor andere organisatie

voor cultuuromslag

werk vanuit visie en strategie

zoeken, experimenteren en leren

decentralisatie:

geen project maar proces pakt per gemeente

anders uit

Onderwijs Kanteling

Kern Probleem in het Onderwijs

mensen staan in dienst van de structuur

leerlingen zijn onderwijsconsumenten

scholen zijn onderwijsfabrieken

Disciplineren

leerlingen worden gedisciplineerd

groeien niet in hun ontwikkeling

mogen niet falen

afleren

Verbroken Verbinding

kennisoverdracht tussen leraar en leerlingpassie, aandacht, bezieling

is verworden tot

overdracht tussen onderwijsproducent & consumentdoelmatigheid, efficiency, onderwijsmethodiek

Uitgangspunten van Onderwijs 3.0 leerling specifiek

leraar en leerling centraal

balans tussen kennis- & competenties

ruimte voor professional

stimulerend en motiverend

met zo weinig mogelijk overhead

MBO 3.0

innovatie-campussen voor maakindustrie 3.0

combinaties van leren, werken, ondernemen

makerwerkplaatsen als ‘living labs’

duurzaamheid als vertrekpunt voor nieuwe fabrieken

Leerpark Dordrecht, RDM-campus

Transitie van MBO

fundamentele verandering van MBO

ander curriculum, nieuwe opleidingen

andere competenties ontwikkelen

nieuwe generaties makers 3.0 opleiden

ROC als innovatie-campus voor makers 3.0

Organisatie MBO 3.0

horizontaal

platte organisaties

zo weinig mogelijk bureaucratie en overhead

innovatieruimte voor docenten

leerling staat centraal & interactie docent - leerling

thuis zijn in wereld van innovatie

verandering als kans en niet als bedreiging

goed kunnen samenwerken en co-creëren

goed kunnen communiceren

Studenten voor MBO 3.0

passie kunnen overdragen

alle informatiekanalen kunnen bundelen

uitstekende contacten binnen bedrijfsleven

kunnen omgaan met stakeholders omgaan

zijn activerend, coachend en dienend

Docenten voor MBO 3.0

kennis en competentieszijn even belangrijk

United4Education

onderwijsvernieuwingsbeweging

groep onderwijsvernieuwers [docenten]

doorbraak in 1000 dagen

transitiepaden & -experimenten

kringen rondom kringen rondom kringen

Niekée

bijzondere VMBO school in Roermond

leerlingen voorbereiden op leven lang leren

persoonsgericht onderwijs, individueel maatwerk

heterogeen, digitaal, tweetalig, geen vakken

zoeken, leren, experimenteren

Rol van Gemeente

Faciliterende Rol voor Overheid

richting geven

&

innovatieruimte bieden

Richting Geven

richting geven

duidelijke, ambitieuze kaders stellen

opstellen van heldere spelregels

afstemmen van ontwikkelingen in samenhang

Ruimte Bieden

innovatieruimte bieden mentale ruimte, juridische ruimte, organisatorische ruimte

belemmeringen wegnemen

ongedachte coalities stimuleren

niet alles zelf willen organiseren, maar het mogelijk

maken dat anderen het zelf kunnen organiseren

Keuzes Maken

kanteling vraagt om radicale keuzes

geen keuze is de slechtste keuze

Rol van Maatschappelijke Organisaties

Reflexiviteit

zou u zichzelf nu nog oprichten?

Nee? Dan stoppen

Ja? Opnieuw uitvinden

Verbindende Rol

makelen en schakelen

tussen systeem- & leefwereld

verbinders gevraagd

Stimulerende Rol

aanjagen van kanteling

lat hoog leggen

beweging stimuleren

kantelagenda opstellen & uitvoeren

kantelen is geen luxemaar noodzaak

ook voor Sittard-Geleen!