www.samenindeklas.nl

bovenbouw

middenbouw

onderbouw

focus op

1

leerkracht

ouder

LEERDOELEN

• ..

NODIG

• ..

60min

Hoe kun je een model van een waterdiertje maken dat op het water kan blijven staan?

NODIG

• bijlageinspiratiekaarten

Kieszelfuitonderbouwsetofbovenbouwset

• pertafelofteaméénbakenéénhanddoek

• kosteloosmateriaalenknutselmateriaal

• scharenenschilderstape

LEERDOELEN

• overdierenophetwaterleren(kerndoel40)

• experimenterenmetzwaartekracht,drijfvermogenenoppervlaktespanning(kerndoel42)

• oplossingenvoortechnischeproblemenverzinnen,makenenproberen(kerndoel45)

• ruimtelijkconstrueren(kerndoel54)

5 Presenteren -Leerlingenlatenhunbesteoplossingzien

Uitproberenenontdekkenofdeideeënwerken

4 Verzinnen door maken -Verschillendeideeënmaken

3 Experimenteren-Onderzoe-kenvanmaterialeninhetwater

2 Ontwerpvraag-Hoekanietsblijvenstaanopwater?

1 Inleiding-Drijven,opper-vlaktespanningenwaterinsecten

Wiebelend waterdierin samenwerking met Freinetschool Delft & Gemeente Delft

10

25 10

5 10

www.samenindeklas.nl

10

VOORBEREIDING

• Stemafmetdeouder(s),vrijwilliger(s)ofexpert(s).Dezeheefteencentralerolbijdegroeneteksten.

• Kiesdegoedesetinspiratiekaartenvoorjouwgroepenprintdezeéén(bovenbouw)oftwee(onderbouw)keerenknipdekaartenlos.

• Vuldebakkenmeteenlaagwater.Zorgdatdekindereninteamsvanca.vierkinderenbijelkaarkunnenzittenenzetopelketafeleenbakwatereneenhanddoek.

• Zetscharen,prikpennen,schildertapeenkosteloosmateriaalopeencentraleplekindeklasklaar.Denkaan: papier, plastic verpakkingen, plastic flessen, piepschuim, kurk, aluminiumfolie, plastic borden enbekers, ijslollystokjes, wasknijpers, satéprikkers, rietjes, dun ijzerdraad, chenille, paperclips, elastieken,touw,binddraadofsluitclips,speelklei.

• Alshetmogelijkis,kunjezorgenvooreendoorzichtigebakmet(sloot)waterenwaterdiertjes,foto’svanwaterdiertjes(zoekop“oppervlaktewantsen”)ofeenzoekkaartvanwaterdiertjes.Ofbereideenproefjevooromtelatenzien,zoekop“proefjes,oppervlaktespanning”.

TIPS VOOR EEN GOED GESPREK!

• Vertelzoveelmogelijkenmetenthousiasmevanuitjeeigenervaring.Kiesvoorbeeldenuitdepraktijkdieaansluitenbijdebelevingswereldvandeleerlingen.

• Bedenkvoorafwatmoeilijkewoordenkunnenzijn(vaktermen,jargon).Gebruikdezewel,maarzorgdatjeeenvoudigealternatieven,concretevoorbeeldenofeenuitlegbeschikbaarhebt.

• Gebruikveelbeeldmateriaalenechtematerialenomtebekijken,voelenenuitproberen.

• Helpleerlingendoorvragentestellen.Laatzezozelfeenstapverderkomen.

Lesbeschrijving

1 INLEIDING

Startklassikaal.Steljezelfvoor.Verteldeleerlingenkortwatjouwachtergrondisengeefzedegelegenheidomdaarwatvragenovertestellen.Laatdiertjes,foto’sen/ofeenproefjezienalsjedathebtvoorbereid.

Bespreekdaneenaantalvanonderstaandevragendieaansluitenbijwatjehebtlatenzienmetdekinderenenlichtdezevanuitjeeigenachtergrondtoe.

• Hoezietdebovenkantvanwaterineenglaseruit?Enhoezietdateruitalsjehetglaszovoldoetdatergeenwatermeerbijkan? Als je goed naar de bovenkant van water in een glas kijkt, zie je dat het hol is. Aan de randen zit het water hoger. Dat komt omdat de waterdeeltjes graag naar de glasdeeltjes toe willen. Als het glas helemaal vol is, zie je juist dat het wateroppervlak bol is en boven de rand van het glas uitsteekt. De waterdeeltjes willen liever naar elkaar dan naar de lucht. Zo ontstaat er een soort vliesje op de rand van het water, dat noem je oppervlaktespanning.

• Wanneerdrijftietsenwanneerzinktiets? Als iets lichter is dan water, zoals hout, kurk en sommig plastic drijft het, als het zwaarder is dan water, zoals metaal, glas en aardewerk dan zinkt het.

• Zijnerdingendie somsdrijvenen somszinken? Ja. Dat hangt ervanaf hoe ze het water raken. Een paperclip is zwaarder dan water en zal zinken, maar als je hem voorzichtig plat op het water legt, blijft de paperclip op het wateropppervlak liggen. Dat komt doordat waterdeeltjes heel hard aan elkaar trekken. Daardoor ontstaat er een soort vliesje in het bovenste laagje water, dat noem je de oppervlaktespanning. Eigenlijk drijft de paperclip niet, maar hij ligt op het wateroppervlak.

• Hoekaneeninsectophetwaterlopen? Door het vliesje op het water, de oppervlaktespanning te gebruiken. Het insect heeft pootjes die niet door het vliesje heen prikken, bijvoorbeeld doordat er aan het uiteinde allemaal kleine haartjes zitten. Als je goed kijkt kun je ook zien dat de pootjes van het insect kleine deukjes maken in het wateroppervlak. Net zoals jij een deukje in een ballon kunt duwen met je vinger (maar niet met een speld!).

• Meerwetenoverwaterinsecten? Vertel meer over hoe waterinsecten leven. Wat ze eten, of ze onder water kunnen duiken, hoe ze aan lucht komen, etc.

www.samenindeklas.nl

2 ONTWERPVRAAG

Laatdebakmetwaterzien.Verteldeleerlingendatjulliesamenideeëngaanbedenkenvoordevolgendevraag:

Hoe kun je (een model van) een waterdiertje maken dat op het water kan blijven staan?

Geefkortaandachtaanderandvoorwaarden:

• Hetwaterdiertje/waterinsectheeft4potenofmeer.

• Depotenmoetenophetwaterrusten.

• Hetdiertjeblijftuitzichzelfophetwaterblijvenstaan(opzijnpoten).

BijdeelnameaanTechniektoernooi2018:

• Ermoetenindewedstrijd5waterinsectenzosnelmogelijkwordengemaakt.

Geefkortderuimtevooreersteideeënenveronderstellingenvandeleerlingen.Vraaghoejekuntuitzoekenwaterkloptaanzo’nveronderstelling.Doorhetuitteproberen!Datgaandeleerlingennueerstdoen.

3 EXPERIMENTEREN

Laat de leerlingen experimenteren met de materialen op hun tafel.Vraagdeleerlingenofzekunnenontdekkenwaternodigisomophetwaterteblijvenstaan.Moedigzeaanommethunmaterialenteblijvenexperimenterenenomelkaarsexperimententebediscussiëren.

Gebruikdevolgendehulpvragen:

• Wanneerblijftietsdrijven?Welkematerialenblijvengoeddrijven?Watblijftopdeoppervlakteliggen?

• Maakthetuitwelkevormhetheeft?Zijnermaterialendiesomswelensomsnietblijvendrijven?

• Hoekunjeietshogersinbalanshoudenophetwater?

4 VERZINNEN DOOR MAKEN

Verteldaarnadathetbelangrijkisbijverzinnendatjeallekantenopdenkt.Danbedenkjeveelverschillendeénbijzonderenieuweideeën.Deinspiratiekaartengaandaarbijhelpen.Laatdeinspiratiekaartenzien.Geefeenvoorbeeldvanhoeeen inspiratiekaartzoukunnenhelpen.Bijvoorbeeld:Hoezoueenolifantophetwaterblijvenstaan?Deolifantgaatmetelkepootineenbootjestaanengebruiktzijnorendaarnaalszeil!

Verteldatelkeleerlingdrieideeëngaatbedenkenenmaken.Naelkideemogenzehuninspiratiekaartruilenmet iemand anders.Herhaal de ontwerpvraag:Hoe kun je eenmodel van eenwaterinsect (minstens 4poten)makendatophetwaterkanblijvenstaan?

• Geefelkeleerlingeeninspiratiekaart.Leerlingenmogendeinspiratiekaartgebruikenomeenideetebedenken,maarhethoeftniet.

• Gebruikhulpvragenomleerlingenopwegtehelpen.

• Hoekanietsblijvendrijvenopwater?

• Hoekanietsinevenwichtblijvenop4ofmeerpoten?

• Hoekunjeietsmet4ofmeerpotensnelmaken?

• Alsleerlingenvastlopenkunjezestimulerenomeenmateriaaltepakkendatzenogniethebbengebruikt.Hoezoujedatkunnengebruiken?

• Stimuleerleerlingenomhunideeuitteproberenbijdebakwater.Werkthet?Watwerktnogniet?Hoekunjedatverbeteren?

• Stelvragenenbenoemvoordelenvanideeën.Vraagaandachtvoorzakendievanuitjouwachtergrondbelangrijkzijn.Durfvaktermentegebruiken.Ineenrelevantecontextkunnenkinderendatgoedbegrijpenenzobreidenzehunwoordenschatenkennisuit.

• Maakfoto’svandeideeën.

5

10

25

www.samenindeklas.nl TU Delft & Meeple

OUDERS, VRIJWILLIGERS, EXPERTS

• NME-medewerker

• Bioloog

• Milieukundige

• Aquariumofvijverindetuin

• Visser

• Natuur-ofdierenliefhebber

SAMEN IN DE KLAS

Scholenhebbenmetoudersprachtigeexpertiseen inspiratie in huis. Ga de samenwerking aan!Samen in de klas moedigt scholen aan omoudersvanuithunpassietelatenbijdragen.Voorkinderen is het heel waardevol om binnen eenéchtecontexttewerken.Hetdoetertoe.

Samen in de klas is een initiatief van De Haagse Scholen, Librijn, Lucas Onderwijs, Stichting Montessori Onderwijs Zuid-Holland, Stichting Panta Rhei, Delftse Vereniging voor Montessori-onderwijs en ontwerpbureau Meeple. Bekijk op www.samenindeklas.nl meer inspirerende lessen. Deze les is ontwikkeld door ontwerpbureau Meeple

5 PRESENTEREN

Laat elke leerling hun beste oplossing kiezen en dezein de bak met water zetten. Vervolgens laat je elkgroepje doorschuivennaar de volgende tafel,waar zedeoplossingenkunnenbekijken(zonderaanteraken!).Dit herhaal je totdat ieder groepje langs elke tafel isgeweest.Maakfoto’svandeideeën.

Vertel na de rondgang over een aantal interessantetechnieken of principes die je hebt gezien en legeventueeldelinkmetjeeigenachtergrond.

Sluitdelesafengeefaanwatdevervolgstappenmetdezeideeënzijn.Maakbijvoorbeeldmetdefoto’suitdezeleseeninspiratiemuurof-boek.Gebruikditbijhetverderuitwerkenvandeoplossingen.

SUGGESTIES VOOR MEER LESSEN

Vooraf

• Laatleerlingenspelenmetdewatertafel.

• Onderzoekkleinebeestjesuitslootwater.Bijvoorbeeldvia(gast)lessenvaneenNME-centrumindebuurt.

• Doeeenonderzoekslesoveroppervlaktespanning,zoalsindelesbriefHetwiebelendewaterinsectoptechniektoernooi.nl.Kijkbij‘Uitdagingen’ofzoekinhetarchief.

Achteraf

• Werk de oplossingen in groepen verder uit, bijvoorbeeld volgens de lesbrief Het wiebelendewaterinsectoptechniektoernooi.nl.Kijkbij‘Uitdagingen’ofzoekinhetarchief.

• DoemetdeuitgewerkteoplossingmeeaanhetTechniektoernooioforganiseerzelfeenwedstrijd.

• Maakeententoonstellingvandeverschillendeprototypes.Nodigoudersuitvooreenpresentatie.

• Richteenhoekin(bijdewatertafel)zodatdeleerlingenverderkunnenblijvenverzinnen,makenentesten.

10