O&O / NR 1 2019 39

AppTalkVAKINFORMATIE

Drs. Sibrenne Wagenaar is eigenaar van Link2Learn en zelfstandig adviseur vanuit Ennuonline, bezig met het nieuwe leren. E-mail: wagenaar@link2learn.eu

Hoe kom je tot het optimale blended leertraject?

plan om in gesprek te gaan over de aan­geboden inhoud? Ze koos voor het laatste, vanuit de gedachte dat ze daarmee zou laten zien dat de online voorbereiding echt een be­langrijk onderdeel van de cursus is.

In 5 stappen naar een blended ontwerpBehalve dat je jezelf er eerst van overtuigd hebt dat een blended vorm waardevol is, helpt nadenken over de meerwaarde ook bij het bepalen van de elementen die je in het online gedeelte een plek wilt geven.

De volgende vijf stappen helpen wellicht:

Stap 1: analyseer je doelgroepKen je doelgroep, ook op het gebied van online leren en technologie. Hoeveel online (leer­)ervaring heeft de doelgroep? Hoe actief zijn de deelnemers online, privé en professioneel? Wat zijn hun favoriete apps en tools? In hoeverre staan ze open voor nieuwe tools en experimenten? Wat zijn voor hen de voordelen van een blended interventie?

Met een klik op de knop heeft Hans een reflectieblog toegevoegd aan zijn digi-tale portfolio. Hans neemt deel aan een leertraject over projectmanagement en een van de leeractiviteiten is het schrijven van een reflectieblog aan het eind van elke week. Andere onderdelen van dit leertraject zijn het werken aan een project als casus, één keer per maand een interactief webinar met een ervaren projectmanager, een online leeromgeving om te werken aan op-drachten en om ervaringen te delen met andere deelnemers, en elke drie maanden een fysieke bijeenkomst om nieuwe vaardigheden te oefenen.

Zomaar een voorbeeld van een blended leer­traject: een traject met zowel online als face­to­face onderdelen. Ze schieten als padden­stoelen uit de grond (Rubens, 2019), maar de grote kunst blijkt om ze zodanig te ont­werpen dat het online deel ook echt werkt.

Hoe zorg je ervoor dat Hans het aantrek­kelijk vindt om ervaringen te delen en zijn reflecties in een blog op te nemen?

Dat is nog niet zo gemakkelijk. Reden te meer voor een AppTalk hierover, voor de trainers en ontwikkelaars onder ons.

De toegevoegde waardeEr zijn allerlei definities van blended leren. Ik richt me hier op een blend van online en face­to­face vormen van leren.

Belangrijker dan de definitie is wellicht de vraag naar de toegevoegde waarde van online leren. Nadenken over deze toe ­gevoegde waarde is niet alleen voor jou als ontwikkelaar van belang, maar ook voor de deelnemers aan het leertraject.

Een voorbeeld uit de praktijk: een docent aan de hogeschool had in de zomerperiode hard gewerkt aan de doorontwikkeling van een cursus naar een blended opzet. Ze was ervan overtuigd dat deze vorm het leerresultaat voor de studenten ten goede zou komen. Er werd in de colleges nog relatief veel tijd besteed aan overdracht van informatie, terwijl het haar veel waardevoller leek om die tijd te gebruiken voor uitwisseling en oefe­nen. Volgens het ‘flipping the classroom’ model bestaat het online deel van de cursus nu uit korte video’s, podcasts en online opdrachtjes.

De bedoeling is dat studenten zich online voorbereiden, zodat ze in het college met de nieuwe inhoud aan de slag kunnen. Echter, tijdens het eerste college bleek zo’n 80% van de studenten niets online gedaan te hebben. Wat nu? De docent stond voor een aardig dilemma: de stof nu toch maar toelichten, zodat alle studenten in dit college mee zouden kun­nen? Of doorgaan met haar oorspronkelijke

De meerwaarde van blended lerenWat kan de meerwaarde van blended leren zijn? • Heel praktisch: het kan reistijd en tijd in bijeenkomsten besparen.• Je kunt relatief eenvoudig met een grote groep deelnemers werken. Of je vraagt alle

deelnemers om twee collega’s uit te nodigen om online mee te doen.• Het biedt allerlei mogelijkheden om het leren meer gepersonaliseerd te maken: deel­

nemers kunnen zelf kiezen, volgen een eigen leerroute.• Leren kan dichter bij de werkpraktijk komen te liggen. Bijvoorbeeld doordat de deel­

nemer op het moment dat een vraag zich voordoet deze kan voorleggen aan collega­deelnemers.

• Door gebruik te maken van verschillende communicatiekanalen en media (denk aan video, podcast, quiz, tekst, etc.) kom je tegemoet aan verschillende manieren waarop mensen leren.

• De praktijkervaringen van de deelnemers kunnen meer benut worden.

O&O / NR 1 201940

Apps om te gebruiken: • Nodig je doelgroep uit om een paar

vragen online te beantwoorden via een online survey (Surveymonkey) of op een online brainstormmuur (Padlet).

• Maak een concrete omschrijving als ‘Peter, 46 jaar en ervaren projectleider’ (een persona) met Canva of Pictochart.

Stap 2: maak een ontwerp op hoofdlijnen Bedenk wat belangrijke bouwstenen zijn van het leertraject. Je hebt misschien ook al een idee wat goed online zou kunnen en wat een fysieke setting nodig heeft. Wat zijn de voor­delen van de combinatie van online en face­to­face, in je ontwerp?

Apps om te gebruiken:• Teken je ontwerp met de app Explain

Everything. Zo heb je gelijk een filmpje om je ideeën met collega’s te delen.

• Of maak een visuele weergave in de tijd van het leertraject, met een app als Venngage (https://venngage.com)

Stap 3: waarop ga je blenden?Een mooi aanknopingspunt hiervoor vind ik de Jukebox van Clive Shepherd (zie afbeel­ding 2), waarin vier blends zijn beschreven, te weten:

1. Afwisseling in synchroon (allemaal tegelijkertijd online) en asynchroon (gedurende een bepaalde tijdsperiode online op een zelf te bepalen moment).

2. Afwisseling in sociale context: indivi­dueel leren, een­op­een werken, in een klein groepje, en leren in en met een grotere community (hierbij kun je ook denken aan een groep die groter is dan de deelnemersgroep).

3. Afwisseling in typen leeractiviteiten, waarbij Clive Shepherd onderscheid maakt tussen expositie, instructie, begeleide ontdekking en exploratie.

4. Afwisseling in communicatiekanaal: offline (een boek lezen of naar een CD luisteren), online en face­to­face setting.

Stap 4: selecteer het platform en de tools Misschien beschik je al over een platform waar het online leren gaat plaatsvinden. Of de keuze is nog geheel open. In dat geval is het waardevol om je enigszins te verdiepen in tools en functionaliteiten. Voor het groot­ste deel bepaalt de gewenste functionaliteit

Afbeelding 1. De 200 meest gebruikte tools voor leren in 2018 (Jane Hart, toptools4learning.com)

Afbeelding 2. De Jukebox van Clive Shepherd ©The More Than Blended Learning Company, 2015

IMPLEMENT, EVALUATE, ITERATE

SOCIALCONTEXT

INDIVIDUALONE­TO­ONE

GROUPCOMMUNITY

DELIVERYCHANNEL

FACE­TO­FACEOFFLINEONLINE

STRATEGY

EXPOSITIONINSTRUCTION

GUIDEDDISCOVERY

EXPLORATION

COMMUNI­CATION MODE

SYNCHRONOUS (SAME­TIME)

ASYNCHRONOUS (OWN­TIME)

THE LEARNING

THE NEED

THE LOGISTICS

THE LEARNERS

KNOWLEDGESKILLS

BIG IDEAS

PREPARATION

APPLICATION

INPUT

FOLLOW­UP

METHODS

METHODS

METHODS

METHODS

MEDIA

MEDIA

MEDIA

MEDIA

O&O / NR 1 2019 41

VAKINFORMATIE

FeedVerbinding tussen online en face­to­face leren. Een voorbeeld: vraag deelnemers online om zich te verdiepen in een model en dit op een eigen casus toe te passen. In de sessie presenteren ze bevindingen aan elkaar.

Interactie-vormenWe onderscheiden drie vormen van interactie: deelnemer met de inhoud, deelnemers onder­ling en deelnemer met de trainer. Hoe krijgen deze interacties een plek in het online gedeelte? Online leent zich zeker voor onderlinge interactie tussen deelnemers: ervaringen delen, vragen aan elkaar voorleggen, samen in iets verdiepen, een online brainstorm.

RitmeHoe is de verhouding online en face­to­face in termen van tijd? Hoe creëer je ritme? Zo kun je overwegen om de periode van online leren af te bakenen. Bijvoorbeeld door specifieke weken aan te duiden. Voor zowel de deelnemers als voor de facilitator is dat prettig.

LeercurveZowel de tool als de dynamiek van online leren kent een leercurve. Hoe kun je dit meenemen in je aanpak? Begin bijvoorbeeld met een relatief makkelijke online opdracht waar deel­nemers vlot op kunnen antwoorden. Dit geeft vertrouwen en zin in meer.

Gepersonaliseerd lerenNiveauverschillen, diverse interesses, eigen fo­cus. Online biedt de mogelijkheid om deelnemers keuzes te laten maken; een eigen leerroute te volgen. Is dit van belang? Hoe geef je dit vorm?

Samenwerkend lerenGroepsopdrachten kunnen een effectieve bij­drage leveren aan online leren. Denk het orga­niseren even goed door, want elkaar vlot vinden gaat niet altijd gemakkelijk online. En: niet alles hoeft direct op het platform te gebeuren. Het platform kan dienen als werkplek.

Meer lezen?• Op deze Listly vind je voorbeelden van blended leertrajecten ter inspiratie: https://

list.ly/list/1SQh­voorbeelden­van­blended­trajecten­en­online­communities• In het e­book ‘ontwerpen van blended leren’ vind je een verzameling blogs die je nog

verder op weg helpen : ennuonline.com/gratis/ebook­ontwerpen­blended­leren/• W. Rubens: https://www.te­learning.nl/blog/blended­learning­wordt­geleidelijk­aan­

dominant/

welke tool je gaat gebruiken. Probeer ook aan te sluiten bij de apps en tools waar de deel­nemers al ervaring mee hebben.

Apps en tools:• Op de website van Jane Hart vind je de

200 meest gebruikte tools voor leren in 2018 (zie afbeelding 1).

• Saxion heeft de site Blendy in het leven geroepen, waar je zowel tools en omschrijvingen kunt vinden, als blended werkvormen kunt zoeken.

Stap 5: faciliterenStel jezelf onder meer de volgende vragen: • Wie gaan er online faciliteren? • Hoe begeleid je de online start en het

wegwijs raken in de omgeving of met de tools?

• Is er technische ondersteuning? • Wat zijn belangrijke faciliteermomen­

ten? • Wat zijn mogelijke valkuilen? • Hoe faciliteer je de overgangen tussen

face­to­face en online? • Wat doe je als mensen afhaken?

Hoe laat je het werken?Een goed doordacht ontwerp is cruciaal. En eigenlijk is het heel fijn als je bij nul begint. Als je dus nog niets hebt, behalve een vraag. Dan ben je helemaal vrij in het bedenken van een goed blended ontwerp.

Ligt er al een leertraject, en wil je dat door­ontwikkelen naar een blended aanpak, dan is het de kunst om de meerwaarde van online goed te doordenken. Het bestaande ontwerp moet echt op de schop mogen. Een grote val­kuil in zo’n situatie is namelijk dat je een zo­geheten ‘wrapped around’ model krijgt: on­line is dan om het fysieke traject heen gezet, en daarbij mis je vaak de ver binding die zo hard nodig is tussen online en face­to­face. Denk aan een ingepakt cadeautje.

Dan kun je bijvoorbeeld de neiging hebben om inhoudelijke onderdelen uit de sessie op te nemen als filmpje en je vraagt de deel­nemers vervolgens het filmpje in aanloop naar de sessie te bekijken. Eigenlijk is dit de bekende ‘huiswerkopdracht’, maar dan nu niet op papier maar als filmpje.

De ‘feed’ van online naar de sessie is cru ciaal. Zo zijn er nog een paar ontwerp principes die helpen om je blended traject te laten werken (zie tabel hiernaast).