NieuWS

TEGEN?

Hoe gaat uNEP

WINNERWINNERWINNER

PolitiFactPolitiFactPolitiFactLie of

the Year

“FAKE NEWS”2016

“FAKE NEWS”2016

Elk jaar kent de Amerikaanse, met de Pulitzerprijs bekroonde, nieuwswebsite PolitiFact de Leugen van het jaar-prijs toe: de dubieuze eer voor het nieuwsbericht dat

uitblinkt in schaamteloosheid, of een grote impact op de maatschappij heeft gehad.

“PolitiFact roept het begrip nepnieuws uit tot winnaar van 2016, vanwege de veelzijdige symboliek in een verkiezingsjaar vol grootschalige en flagrante

leugens”, laat de redactie weten. “Nepnieuws is het opvallendste symptoom van een samenleving waarin de waarheid niet meer doorslaggevend is. Als we

het niet meer eens worden over basale feiten – of zelfs niet over het feit dat er feiten bestaan – hoe kunnen we dan de dialoog met elkaar aangaan?”

In dezelfde periode werd dit begrip (in het Engels: post-truth) door het Britse Oxford Dictionary uitgeroepen tot woord van het jaar 2016. De ontnuchterende

definitie die zij gaven aan deze nieuwe aanwinst van de Engelse taal luidt: “Omstandigheden waarin het appeleren aan emoties en persoonlijke

overtuigingen de publieke opinie sterker bepaalt dan objectieve feiten”.

Deze culturele barometers van twee continenten laten zien welke onheilspellende verschuiving we de laatste jaren hebben doorgemaakt. De

meeste journalisten zijn het erover eens dat de opkomst van nepnieuws de wereldwijde verslaglegging van objectief nieuws serieus bedreigt. Maar

wat kunnen we doen om dit gevaarlijke fenomeen tegen te gaan?

HOE GAAT U NEPNIEUWS TEGEN? 3

De ontwikkeling van Nepnieuws Het voorstellen van fictieve gebeurtenissen als betrouwbaar nieuws is... eigenlijk al heel oud.

Volgens sommige wetenschappers kunnen we dit jaar zelfs ‘stilstaan bij 2.500 jaar nepnieuws’, aldus de Wall Street Journal. Volgens deze historici was Herodotus, Griekse schrijver uit de klassieke oudheid, bevooroordeeld in zijn waarneming en vastlegging van de grootse gebeurtenissen van zijn tijd. Herodotus wordt de vader van de geschiedschrijving genoemd dankzij zijn fundamentele werk over de Griekse geschiedenis.

Het echte ontstaansmoment van nepnieuws lijkt echter samen te vallen met de uitvinding van de boekdrukkunst door Gutenberg in 1439. Hiermee creëerde hij de mogelijkheid om nieuwsberichten te publiceren en breed te verspreiden. “Er waren talrijke nieuwsbronnen – variërend van officiële publicaties door politieke en religieuze autoriteiten tot ooggetuigenverslagen van zee- en kooplieden – maar er was geen sprake van journalistieke ethiek of objectiviteit’’, schrijft Jacob Soll in Politico. Dit betekent dat nepnieuws in de westerse wereld nog verder teruggaat dan objectief, verifieerbaar nieuws.

Zo was er in de 16e eeuw in Rome een man die de verkiezing van de paus probeerde te beïnvloeden door schunnige – veelal verzonnen – verhalen te schrijven over alle kandidaten, behalve over zijn favoriet. Die teksten hing hij voor iedereen te lezen op bij het Piazza Navona in Rome. Ook sommige grondleggers van Amerika, onder meer Founding Father Benjamin Franklin, waren bedreven in het verspreiden van nepnieuws. Zij gebruikten propagandaverhalen over koning George om de kolonisten aan te zetten tot revolutie. En je zou het nu niet zeggen, maar het boegbeeld van journalistieke integriteit, Joseph Pulitzer, publiceerde zelf eind 19e eeuw sterk overdreven misdaadverhalen in navolging van yellow journalism, dat gestoeld was op sensatielust. De leidende figuur van deze trend was William Randolph Hearst.

In de 20e eeuw veranderde de journalistiek in een serieuzere wetenschappelijke discipline. De richtlijnen voor waarheidsgetrouwe nieuwsverslaglegging werden aanmerkelijk strenger. Hoewel dictatoriale regimes hun toevlucht namen tot propaganda om de steun van het publiek te winnen, en claims van ‘vooringenomenheid van de media’ in nieuwsverslaggeving gemeengoed zijn in vrije samenlevingen, kenmerkten de invloedrijkste media zich decennialang door een gemeenschappelijk streven naar nauwkeurige berichtgeving en een constant najagen van de waarheid.

Door de opkomst van nieuwsberichten op internet en een snel verschuivend online medialandschap zijn die ethische normen op losse schroeven komen te staan en lijkt de

2000BC

2500BC

HerodotusGutenberg

Press

1500BC

500AD

1000AD

1500AD

2000BC

JosephPulitzer

Media bias

BenjaminFranklin

HOE GAAT U NEPNIEUWS TEGEN?4

weg weer vrij voor nepnieuws. De sterke behoefte aan grote online bezoekersaantallen, impressies, kliks en gedeelde socialmediaposts wakkert deze tendens aan, waardoor het streven naar waarheidsgetrouwe nieuwsberichten het onderspit delft.

De Britse krant The Telegraph noemt drie hoofdredenen voor de brede verspreiding van nepnieuws in de huidige online mediawereld:

Distribution and cost

Audiencesand trust

1Law and

regulation

32

“Je zou kunnen zeggen dat digitaal nieuws yellow journalism weer tot leven heeft gewekt”, stelt Soll. “Ten eerste zijn algoritmen die news feeds en compilaties aanmaken niet ingesteld op nauwkeurigheid en objectiviteit. Ten tweede heeft de digitale nieuwstrend de kracht – uitgedrukt in geld en mankracht – van de traditionele, op feiten gebaseerde, onafhankelijke pers gedecimeerd.”

De impact van nepnieuwsHelaas is nepnieuws meer dan alleen maar een interessant historisch fenomeen. Het is een kracht die op meerdere fronten vernietigend werkt.

Allereerst ondermijnt nepnieuws de geloofwaardigheid van de gevestigde nieuwsmedia. Als nieuwsconsumenten worden bedolven onder een stortvloed aan online berichten, waarvan sommige objectieve verslagen zijn en sommige complete fictie, zijn ze eerder geneigd om alles met dezelfde scepsis en wantrouwen te lezen.

Het staat vast dat het vertrouwen in de media het afgelopen jaar een dieptepunt heeft bereikt, zo blijkt uit een opiniepeiling van Gallup. Slechts 32% van de ondervraagden in de VS gaf aan er redelijk veel tot veel vertrouwen in te hebben dat de media zorgvuldig en betrouwbaar verslag doen van het nieuws. Volgens nieuwszender NPR is dit ‘een daling van 40% ten opzichte van 2015, 50% ten opzichte van 2005 en 72% ten opzichte van 1976, toen onderzoeksjournalistiek in de nasleep van het Watergate-schandaal in hoog aanzien stond’.

De kosten voor het publiceren op een blog en het verspreiden via social media zijn nul komma nul.

Als er geen omzet vereisten zijn die de productiekosten

moeten compenseren, is er geen noodzaak om

vertrouwen op te bouwen en worden reputaties een

wegwerpartikel.

De stroom aan informatie die online wordt

gepubliceerd is een vloedgolf aan content

en die kan onmogelijk in realtime effectief in goede

banen worden geleid.

HOE GAAT U NEPNIEUWS TEGEN? 5

2016

2015

2005

1976

32%

40%

72%

50%

Ten tweede brengt nepnieuws grotere politieke verdeeldheid met zich mee en schaadt het mogelijk de integriteit van democratische verkiezingen.

“Nepnieuws is een bedreiging voor de democratie als mensen het bewust op socialmediaplatforms plaatsen om valse informatie over een verkiezing te verspreiden,” zegt Damian Collins, een Brits kamerlid die een parlementair onderzoek leidt naar het probleem van nepnieuws in het VK.

De meeste waarnemers zijn bekend met de rol die nepnieuws heeft gespeeld in de Amerikaanse verkiezingen in 2016, maar dit is een fenomeen dat zich wereldwijd voordoet. Verzonnen nieuwsberichten hebben in Duitsland recent voor opschudding gezorgd, toen er neprapporten over terroristische incidenten in het land online circuleerden. In Frankrijk zette Facebook een ongebruikelijke stap door in de aanloop naar de verkiezingen in 2017 30.000 profielen te blokkeren om de verspreiding van nepnieuws tegen te gaan. Een Japanse website wekte in dat land afschuw met de publicatie van een nepbericht over een geweldsdelict dat nooit had plaatsgevonden.

The Guardian publiceerde een lijst met nog meer landen waar nepnieuws de afgelopen jaren tot maatschappelijke onrust, politieke problemen of ingrijpende culturele verdeeldheid heeft geleid. Daarop stonden onder meer: Myanmar, Italië, China, Brazilië, Australië en India.

Ten derde zorgt nepnieuws voor grotere maatschappelijke verwarring over actuele kwesties die van invloed zijn op de samenleving. Als burgers niet met zekerheid kunnen uitmaken welke nieuwsberichten waar zijn en welke verzonnen, bestaat er geen gemeenschappelijk beeld van de feiten om de dialoog over aan te gaan.

In de hele wereld zijn burgers doordrongen van de ernst van dit probleem. In de VS bleek uit een onderzoek van het Pew Research Center in december 2016 dat de meeste Amerikanen vinden dat nepnieuws een negatief effect heeft. Zo'n tweederde van de volwassenen in de VS (64%) zegt dat nepberichten ‘voor veel verwarring zorgen’ over actuele kwesties en gebeurtenissen. Dit standpunt wordt gedeeld door mensen uit alle inkomensklassen, van alle opleidingsniveaus, politieke voorkeuren en andere demografische categorieën.

In Noorwegen gaf 55% van de respondenten in een nationaal onderzoek aan minstens wekelijks nieuws te lezen dat men als onnauwkeurig beschouwt. Bovendien zei 45%

HOE GAAT U NEPNIEUWS TEGEN?6

nieuws te lezen dat volgens hen bewust een verkeerde voorstelling van zaken gaf. In een onderzoek van Ipsos in Zweden antwoordde 76% van de ondervraagden dat nepnieuws invloed heeft op hun perceptie van basale feiten. Een meerderheid zei wekelijks nieuwsberichten te lezen die volgens hen niet helemaal kloppen. In Tsjechië maken de Tsjechen zich inmiddels zo'n zorgen over de gevaren van nepnieuws dat de Tsjechische overheid recent een speciale anti-nepnieuwseenheid in het leven heeft geroepen om het publiek te informeren over het verschil tussen nieuws en valse informatie.

Tot slot kan nepnieuws een buitengewoon funest effect hebben op een merk of de reputatie van een bedrijf. Een negatief online artikel dat gedeeld wordt via social media kan het imago, het marktaandeel en zelfs de totale waarde van een bedrijf schaden, ook als dat artikel een compleet verzinsel is van de auteur.

Een voorbeeld: een onderzoeksbureau onderzocht de invloed van een nepnieuwsbericht dat in 2016 rondging. Het was gebaseerd op een uitspraak van de CEO van Pepsi die hij nooit gedaan had. Dit nepbericht leidde tot een oproep om Pepsi-producten te boycotten en had een meetbaar negatief effect op de reputatie van het bedrijf.

If journalism is going to survive, readers need to see the value in it

FAKE NEWS

FAKE NEWSForbes.com contributor Jay McGregor

HOE GAAT U NEPNIEUWS TEGEN? 7

Nepnieuws tegengaanHoe kunnen we op een gerechtvaardigde manier de strijd tegen nepnieuws aangaan? Veel deskundigen gaan ervan uit dat de aanval vanuit kwaliteitsjournalistiek de beste verdediging is.

“Als de journalistiek wil overleven, moeten lezers de waarde ervan inzien”, zegt redacteur Jay McGregor van Forbes.com. “In zoverre dat ze ervoor betalen; niet alleen met een klik, maar met een kleine donatie of een abonnement. Door op een degelijke en betrouwbare manier onze feiten te controleren, creëren we een goede dialoog met de lezers”.

Het probleem van nepnieuws biedt mediabedrijven die berichtgeving van hoge kwaliteit nastreven meer dan ooit de kans om zich als waardevol te profileren. In een recent webinar voor LexisNexis gaf Barbara Gray, universitair hoofddocent en hoofdbibliothecaris van de CUNY Graduate School of Journalism, een aantal tips om feiten te checken als een professional en nepnieuws tegen te gaan:

* Wees kritisch en controleer het nieuws voor plaatsing. Ga ervan uit dat de bron het bij het verkeerde eind heeft en zoek ondersteunend bewijsmateriaal.

* Luister naar uw ‘onderbuikgevoel’ bij elke nieuwsbron. Komt het nieuws onbetrouw-baar over, of lijkt het te mooi om waar te zijn? Controleer het dan onmiddellijk.

* Verschijnt er een belangwekkend bericht online? Ga na of het ook op een betrouwbare site gepubliceerd is. Een grote hoeveelheid herplaatsingen van een bericht is geen garantie voor betrouwbaarheid: nepnieuws verspreidt zich snel.

* Wees alert op uw eigen conformation bias: uw vooroordelen voor bevestiging. We hebben allemaal onbewust de neiging om naar informatie en bewijzen te zoeken die onze bestaande meningen, ideeën of verwachtingen bevestigen.

* Wordt u kwaad of emotioneel van een nieuwsbericht? Zo ja, dan is het bericht mogelijk gemanipuleerd om op uw vooroordelen in te spelen.

* Zoek naar bewijs buiten de nieuwsmedia. Erkende gegevensbronnen kunnen u voorzien van bedrijfs-, juridische en andere informatie die niet vrij doorzoekbaar is op internet.

Het is goed mogelijk dat achter deze zeer donkere wolk toch de zon schijnt. Nepnieuws lijkt de scepsis onder lezers in de hele wereld te vergroten. Deze scepsis is gezond, zeker als we daarmee meer verantwoording kunnen afdwingen als het gaat om nauwkeurigheid en integriteit van berichtgeving.

“Pas als iets werkelijk in gevaar komt, beseffen we hoe zeer we het waarderen”, schrijft Lindsay Williams, voormalig journalist van de BBC en Reuters. “Plotseling weten we weer waarom het dagelijkse, traditionele, betrouwbare nieuws zo belangrijk is. Nepnieuws vormt een bedreiging en het is belangrijk om dit aan te pakken. Hopelijk komen de dollars, ponden en euro's die daaraan worden besteed de kwaliteitsjournalistiek ten goede”.

HOE GAAT U NEPNIEUWS TEGEN?8

Tools van LexisNexis om nepnieuws te bestrijden

LexisNexis biedt informatietools voor professionals in verschillende branches om nepnieuws uit te filteren en snel tot de feiten te komen. We ontwikkelen al meer dan veertig jaar betrouwbare premium onderzoeksoplossingen en weten hoe belangrijk het is dat u toegang hebt tot gegevens die relevant en nauwkeurig zijn.

We bieden u onder meer de volgende producten om nepnieuws te bestrijden:

Diepgaand onderzoek met Nexis

Nexis is een premium verzameling van nieuwsbronnen die deskundig wordt beheerd zodat u op één plek toegang hebt tot feitelijk en relevant nieuws. U hoeft niet meer internet af te struinen, te zoeken achter paywalls en dubieuze bronnen te onderzoeken. De archieven van Nexis gaan meer dan 40 jaar terug en bevatten ook content die niet langer openbaar beschikbaar is op internet. Dit levert unieke inzichten op uit meer dan 40.000 premium erkende en internetbronnen, waaronder betrouwbaar nieuws, bedrijfsprofielen, openbare documenten, branche-informatie en social mediacontent, en dat alles op één plek.

Mediamonitoring met Newsdesk

Newsdesk is een monitoring- en analyseoplossing op basis van een uitgebreide mediaverzameling waarmee professionals zelfverzekerd belangrijke inzichten over een bedrijf of branche kunnen vinden, analyseren en delen. Newsdesk-gebruikers kunnen dashboards personaliseren en afstemmen op hun interessegebieden, of met gedeelde dashboards samenwerken in een redactionele omgeving.

Risico's controleren en monitoren met Lexis Diligence en Entity Insight

Lexis Diligence en Entity Insight bieden diepgaand inzicht in bedrijven en personen. Met de informatie in deze oplossingen kunnen gebruikers risico's beter beoordelen en krijgen zij meer inzicht in de complexe relaties en connecties tussen bedrijven en personen, of tussen bedrijven en andere bedrijven. De tools vergemakkelijken ook het onderzoek naar belangrijke ontwikkelingen met betrekking tot bedrijven en hun leveranciers, aannemers of partners.

Het fenomeen nepnieuws zal niet snel verdwijnen, maar professionals en organisaties die zich willen inzetten voor hoogwaardige informatie en die toegang hebben tot de juiste tools kunnen zich beter voorbereiden dan ooit.

Voor meer informatie

www.lexisnexis.nl @LexisNexis_NL support@lexisnexis.eu +31 (0)20 485 34 56

LexisNexis en het Knowledge Burst-logo zijn geregistreerde handelsmerken van RELX Inc. Andere producten of diensten zijn mogelijk handelsmerken of geregistreerde han-delsmerken van de respectievelijke ondernemingen. © 2017 LexisNexis. Alle rechten voorbehouden.

HOE GAAT U NEPNIEUWS TEGEN? 9

Bronnen: http://www.politifact.com/truth-o-meter/

article/2016/dec/13/2016-lie-year-fake-news/

https://www.oxforddictionaries.com/press/

news/2016/11/17/WOTY-16

https://www.wsj.com/articles/a-2-500th-birthday-

for-the-father-of-historyand-fake-news-1490884822

http://www.politico.com/magazine/story/2016/12/

fake-news-history-long-violent-214535

http://www.nybooks.com/daily/2017/02/13/the-true-

history-of-fake-news/

http://www.saturdayeveningpost.com/2017/02/28/

history/post-perspective/even-ben-franklin-used-

fake-news.html

https://publicdomainreview.org/collections/yellow-

journalism-the-fake-news-of-the-19th-century/

http://www.telegraph.co.uk/technology/0/fake-news-

origins-grew-2016/

http://www.npr.org/2016/12/28/507111963/beyond-

fake-news-2016s-most-disruptive-media-moments

http://newsinfo.inquirer.net/885784/

britain-attempts-to-burst-the-fake-news-

bubble#ixzz4gFRDvMO3

http://www.npr.org/sections/parallels/

2017/03/10/519026716/in-a-crucial-election-year-

worries-grow-in-germany-about-fake-news

http://money.cnn.com/2017/04/14/media/facebook-

fake-news-france-election/

https://www.buzzfeed.com/kotahatachi/fake-in-

japan?utm_term=.vnMJ2Nq16#.rhOeAwnLX

https://www.theguardian.com/media/2016/dec/02/

fake-news-facebook-us-election-around-the-world

http://www.journalism.org/2016/12/15/many-

americans-believe-fake-news-is-sowing-confusion/

https://www.epra.org/news_items/fake-news-

norwegian-nma-publishes-survey

https://www.thelocal.se/20170301/fake-news-is-

impacting-perception-of-facts-swedish-survey-

shows

https://www.usnews.com/news/best-countries/

articles/2017-01-18/czech-republic-forms-unit-to-

detect-fake-news-sites

http://www.alva-group.com/us/fake-news-affect-

corporate-reputation/

https://www.forbes.com/sites/

jaymcgregor/2017/02/07/why-fake-news-is-actually-

good-for-the-world/#3c6443e13771

https://www.youtube.com/

watch?v=KsZmsVIAM78&feature=youtu.be

http://themediacoach.co.uk/fake-news-silver-lining/