25e jaargang no. 2 - juni 1992 - verschijnt 4 x per jaar.

ORGAAN VAN DE

HISTORISCHE KRING HAAKSBERGEN

Aold HoksebargeREDAKTIE:

ADMINISTRATIE:

B.E, Asbreuk

F.G.M. Gebbink - Broekhuis

E.H.J. Overbeeke-Scholten

H.J.J. ten Hagen

G.H.J.M. Rengerink

W.H.M. Winkels

Mevr. S. Henkes, Enschedesestraat 34, 7481 CR Haaksbergen

Postbankrekening nr. 2547699Bankrekening ABN-AMRO nr. 59.11.23.584beide t.n.v. Penningmeester Historische Kring Haaksbergen

,,Aold Hoksebarge" wordt vier keer per jaar toegezonden aan de leden van de ,,Historische Kring

Haaksbergen". Zij betalen voor lidmaatschap en abonnement ƒ 25,00 per jaar.

Publikatie of overname van artikelen, geheel of gedeeltelijk, is alleen toegestaan met toestemming

van de auteur(s) en bronvermelding.

Bestuur van de Historische Kring Haaksbergen

W.H.M. Winkels

E.H.J. Overbeeke-Scholten

H.J.J. ten Hagen

F.A.M. Brummelhuis

G.H.J.M. Rengerink

B.E. AsbreukF.G.M. Gebbink-Broekhuis

S. Henkes

J.G. Hotste op Bruinink

Lansinkstraat 141 e voorzitter

Fazantstraat 13secretariaat

Mozartstraat 46secretarisStiegert 681e penn.meester /2e voorz.

De Kerkuil 382e penn.meester

Benteloseweg 23Kolenbranderweg 53

Enschedesestraat 34

Blekerstraat 5

7481 JP Haaksbergen tel. 22431

7481 BG Haaksbergen tel. 21634

7482 VD Haaksbergen tel. 23509

7482 GE Haaksbergen tel. 24516

7582 KA Denekamp lel. 05413-53428

7482 PN Haaksbergen tel. 05405-75214

7482 SE Haaksbergen tel. 22559

7481 CR Haaksbergen tel. 24532

7481 JT Haaksbergen tel. 23553

1593

DEKATTENSTA4RT

In de gerichtsprotocollen d.d. 3/7 1712 komt de i aam Kattenstaart reeds voor.Dit gebied ligt, vanuit Haaksbergen komend, rechts van de OudeEnschedeseweg tegen de gemeentegrens met Enschede. Oorspronkelijk was ditin cultuur gebrachte markegrond zonder bewoning. Dit duurde tot minstens1795. In dit jaar worden in de volkstelling geen bewoners hier vermeld.In 1830 staan er echter 4 huizen, te weten:

- de Kattenstaart-Knoef- het Haasje- de Sprinkhaan.

HET BOERDERIJTJE DE KATTENSTAART

Volgens het kadaster van 1825 is hier nog geen huis. De grond is dan eigendomvan Jan ter Horst uit de Rutbeek.In 1830 wordt wel een woning vermeld, zodat de bouw tussen 1825 en 1830heeft plaats gehad.De eerste bewoner is Derk Belshof, geboren 12/1 1766. Hij is weduwnaar. Zijnvrouw Aleida Lammertink overleed in 1816, toen het gezin nog in deBlankenburg woonde.Inwonend op de Kattenstaart is zijn zoon Bernardus, geboren 21/4 1802,gehuwd met Geertruid Lesker, oud 33 jaar, afkomstig uit Stadlohn en eendochter Berendina, geboren in 1824. Lang hebben zij hier niet gewoond. Bijhet overlijden van Derk in 1836 blijken ze te wonen op het Groenland in deHonesch.In 1840 blijken er 2 bewoners te zijn. In de ene helft woont Jan HendrikKleine Snuverink, oud 32 jaar, met zijn vrouw Maria Weegerink, oud 32 jaar,hun kind Geertruida, 3 jaar en een zwager Gerrit Jan Weegerink, oud 20 jaar.Ook dezen woonden er niet lang, want in de periode 1850 - 1859 worden ver-meld:Jan Hendrik Afink, geboren 21/10 1819, gehuwd met Anna te Riet, geboren2/1 1814 en hun kinderen Janna 27/5 1844, Herman 18/3 1846, Hermina 15/91848 en Gerrit Jan 25/8 1856.In 1870 zijn Janna en Hermina niet meer thuis. Anna te Riet overleed op 19/121876, Hermina huwde in 1880 met Bernardus Westendorp op de Sprinkhaan.Vader Jan Hendrik overleed 16/5 1885, Gerrit Jan huwde in 1887 metWilhelmina Lippinkhof en vertrok met haar naar Lonneker.Opvolger werd Johan Herman Krieger met zijn vrouw Harmina Oldehkotte.Hij overleed 8/9 1891, waarop zijn weduwe naar Alstatte vertrok. Dit deel vanhet huis werd daarna weer een geheel met het andere deel.

1594

Dit andere deel werd vóór 1840 na de splitsing bewoond door HermanGijsbers, geboren 17/5 1804, zijn vrouw Berendina Olink, geboren 24/111808 en hun in 1839 geboren zoon Johannes.In 1845 was dit gezin vertrokken en kwam er na hun huwelijk op 7/5 van datjaar te wonen Hendrik Wielens, geboren 17/4 1804 en zijn vrouw JoannaGeertruida te Vaarwerk, geboren 19/11 1813.Hendrik overleed 1/1 1854. Zijn weduwe hertrouwde 27/10 1854 met JanLeetink, geboren 24/8 1822 te Markelo.Johanna Geertruida te Vaarwerk overleed 19/8 1883 en Jan Leetink op 19/91888. Opvolger werd de zoon uit haar Ie huwelijk Arend Jan Wielens, gebo-ren 10/7 1846, gehuwd 3/5 1877 met Johanna Botterhuis, geboren 5/8 1846.Arend Jan overleed 30/1 1904, Johanna 15/12 1916. Hun zoon BernardusWielens, geboren 14/4 1879, gehuwd in 1906 met Hermina HendrikaGrobbink, geboren 3/7 1877, werd opvolger.De laatste bewoner van dit pand was hun zoon Arend Jan, geboren 15/2 1908.Het is thans onbewoond.

KNOEF

Reeds in 1767 werd in de gerichtsprotocollen de veldnaam Knuive genoemd,liggende in de Kattenstaart. Het lag naast de Francissen- of Creemersmaat enwas in die tijd en ook nog in 1830 markegrond. Eigenaar van genoemde maatwerd in 1767 Berend Nijhuis uit de Rutbeek.Een kleinzoon van Berend, Bernardus geheten, verkreeg door erfrecht deCreemersmaat. Hij bouwde bij zijn huwelijk in 1824 op een stukje markegrondvan de Knuive een huisje, dat de naam Knoef kreeg. De ondergrond bleef eigen-doom van de marke, Bernardus kreeg recht van opstal, zoals blijkt uit de eerstebeschrijving van het kadaster uit 1825.Bernardus was geboren 3/9 1794 en op 7/5 1829 gehuwd met HerminaLeppink, geboren 13/12 1798.In 1830 werd hij samen met zijn vrouw vermeld als bewoner van de Knoef. Zijhebben dan 3 kinderen. Inwonend is zijn moeder wed. Janna Nijhuis-te Rijdt.Bernardus overleed 9/10 1868, Hermina op 3/1 1878.Opvolger was intussen Arend Jan Kleijn Snuverink, geboren 5/12 1818, in1845 gehuwd met hun dochter Harmina Nijhuis, geboren 13/7 1824. Het gezinvertrekt in november 1887 met 2 kinderen naar de gemeente Lonneker en wordtopgevolgd door Hermannus Westendorp met Johanna Leppink. Hermannusoverleed 1895. Zijn weduwe hertrouwde met Jan Hendrik Keizers. De laatsteoverleed in 1912, waarna zijn weduwe met zoon Jan Hendrik Willem vertrok.Zij werden opgevolgd door Hendrik Wissink, gehuwd met GeertruidaMeddeler.

1595

Daarna woonde er nog Bernard Willem Menkehorst, gehuwd met CatharinaSpin. Zij woonden er nog in 1920.

HET HAASJE (1)

In 1830 woonde Hendrikus Burink, tapper van beroep, oud 64 jaar, in eenhuisje op markegrond in de Kattenstaart. Hij was in 1811 gehuwd metBerendina Morssink, eveneens 64 jaar. Dit echtpaar had geen kinderen. Vóór1842 werd het huisje eigendom van Hendrik Nijhuis op Laakmors, want in datjaar verkocht zijn weduwe Jenneke Leusink of Nijhof en haar zoon JanHendrik twee stukken grond (kadaster no. D14 en D15) plus de opstal op demarkegrond (kadaster no. D11), dat dan de naam "het Haasje" heeft, voor totaalƒ 565,— aan Antonius Johannes Dievelaar.Het echtpaar Burink-Morssink blijft er wonen. Berendina Morssink overleed in1845 26/9.Intussen was in 1843 door A.J. Dievelaar een tweede huis gebouwd, dat even-eens de naam "Haas" kreeg (zie hierna). Ter onderscheiding kreeg het oorspron-kelijke huis de toevoeging "oude".Het oude Haasje kreeg op 16/5 1850 inwoning van het gezin BernardusNijhuis geboren 1780, voor de tweede keer _ 1840 gehuwd met Janna Kolhof,geboren 1805 en l kind Gerridina, geboren in 1841.Inwonend wordt op 10/6 1855 (afkomstig uit Lonneker) een dochter uit het eer-ste huwelijk van Bernardus, Hermina Nijhuis, geboren 1819, met haar manJan Hendrik Kolhof, voorechtelijke zoon van Janna, geboren 1826 en met hun2 kinderen Gerrit Jan, geboren 21/9 1850 en Willemina, geboren 13/11 1854.Daarna wordt nog geboren Gerridina op 12/2 1858.Bernardus Nijhuis overleed op 5/12 1859, Janna Kolhof op 11/12 1875 en JanHendrik Kolhof op 20/10/1886.Inmiddels was dochter Gerridina Kolhof getrouwd met Gerrit Jan Rietman,geboren 13/2 1863. Uit dit huwelijk werd 26/4 1886 een zoon Hendrik gebo-ren.In 1891 vertrok dit gezin met moeder Hermina Kolhof-Nijhuis naar Lonneker.Na deze tijd werd voor dit pand geen bewoning meer vermeld. In 1899 ont-breekt het in de nieuwe huisnummering.In 1918 werd hier een nieuw huis gebouwd, dat bewoond werd door het gezinvan J.H.Hietbrink.Thans woont J.Joossink in dit pand aan de Oude Enschedeseweg no.73.

HET HAASJE (2)

Zoals hiervoor vermeld bouwde A.J.Dievelaar in 1843 een tweede Haasje.Bewoner werd Henricus Boink, geboren 27/4 1808, in 1843 gehuwd met

1595

Henrica Wielens, geboren 1816. Hij was van beroep tapper. In 1856, na hetgereedkomen van de huidige weg naar Enschede, verhuisde Henricus Boink metzijn gezin naar een nieuw gebouwd café aan deze weg, dat het derde Haasjewerd, nu (1988) genoemd het Oude Haasje.In de eigendom van Dievelaar kwam te wonen Gradus Straatman, geboren20/3 1819, gehuwd met Hendrina Leppink, geboren 9/2 1820, beide geborente Lonneker. Zij worden in 1860 in dit pand genoemd met hun vijf kinderen. In1880 zijn 4 kinderen verhuisd naar Lonneker. Dochter Hendrina, geboren 2/111857, huwde in 1884 met Gerrit Jan Kempens, geboren 2/10 1860.Zij volgen haar ouders op na het overlijden van vader in 1885 en moeder in1888.Het gezin Kempers-Straatman woonde er tot 1/5 1892.Op deze datum worden als nieuwe bewoners vermeld, Gerrit Klandermans,geboren 26/3 1861 te Neede, met zijn vrouw Egberdina Stikkers, geboren 24/71868 te Neede. Zij worden hier ook nog genoemd in 1920. Inwonend zijn daneen broer Gerhardus en een zuster Hendrika Klandermans. Zowel Gerhardusals Hendrika overleden in 1931, resp. op 3/4 en 20/10. Gerrit Klandermansoverleed 26/11 1947, zijn vrouw Egberdina Stikkers vertrok op 21/5 1949 naarNoordijk (Neede). Het echtpaar had geen kinderen. Inwonend was vanaf 1934een neef Willem Gerrit, geboren 21/3 1904 te Lonneker en aldaar gehuwd op20/8 1927 met Johanna Hietbrink, geboren 23/4 1905 te Haaksbergen.Hun dochter Berendina Johanna, geboren 1935, bewoont thans het pandsamen met haar man Hendrik ten Elshof op het adres Oude Enschedeseweg69.

DE SPRINKHAAN

Waarom dit boerderijtje deze nogal grappige naam heeft gekregen, is nietbekend.Het moet gebouwd zijn door Jan Hendrik Mors tussen 1819 en 1823. Dit is afte leiden uit de geboorte van zijn dochter Aleida of Eule op 29/1 1819 teEnschede en die van zijn zoon Egbert op 22/6 1823 Haaksbergen.Jan Hendrik was een zoon van Egbert Mors en Hermina Wegerink, die in1795 op de Tabberij vermeld werden (zie Aold Hoksebarge blz. 1447).Jan Hendrik trouwde ca 1817 met Janna Nijhuis uit de Rutbeek.Volgens het kadaster van 1825 waren ze in het bezit van 2 stukken grond in deKattenstaart (D19 en D21). Hun boerderijtje stond hier niet ver vandaan op mar-kegrond (D20).Jan Hendrik overleed 26/3 1860, Janna Nijhuis op 20/1 1864. Hun dochter Eulewas intussen in 1844 getrouwd met Jan Harmen Westendorp, geboren 30/101801. Uit dit huwelijk werden vier kinderen geboren.Jan Harmen overleed in 1870 en Eule in 1879. Opvolger werd zoon Bernardus,geboren 8/3 1850, die in 1880 huwde met Hermina Afmk, geboren 15/9 1848.

1596

Hun enige dochter Aaltje, geboren 4/7 1880 trouwde in 1912 met Hendrik JanVelderman, geboren 2/3 1874 en afkomstig uit Holten.Hun enige zoon Berend Jan, geboren 19/9 1913, is de huidige bewoner van ditboerderijtje aan de Oude Enschedeseweg no. 70.

t J.B.A. Leusink en f J.G.L. Overbeeke

OPGRAVING TE BUURSE

Verslag van de opgraving te Buurse door dr. A.D. Verlinde, provinciaal archeo-loog voor Overijssel, onder wiens leiding ook het veldwerk plaatsvond, bijge-staan door enkele vrijwilligers.

Woonsporen rond het jaar nul te Buurse.

De aanleiding tot de opgraving op de Buurser esch, die is gelegen tussen debeide delen van Buurse, was de vondst van Uzertijd-scherven door J. Overbeeken ondergetekende aldaar in 1989 en de vanaf 1991 aangevangen geleidelijkeoverbouwing van de es. Dankzij de toestemming van H. Klein Rot, J. Hesselink,makelaardij ten Hag en het R.K. kerkbestuur Buurse, alsmede een subsidie vande Provincie Overijssel en de daadwerkelijke assistentie van diverse groepenamateur-archeologen uit de omgeving, kon de opgraving op de geëigende tijdplaats vinden en wel van 18 nov. 1991 tot 5 feb. 1992.Na het uitzetten van een systeem van zoeksleufjes over de 2 hectare grote esbleek de opgraving beperkt te kunnen worden tot 0,5 hectare in het zuidoostenlangs de Alsteedse weg. Het nederzettingsterrein zet zich overigens naar het zui-den voort onder de genoemde Alsteedse weg en naar het oosten onder debestaande bebouwing. De grondsporen liggen onder een ruim l m dik esdek, datdestijds is aangelegd op een moderpodsol (= bruine bosgrond). Deze fossielebodem ligt op golvend dekzand naast het dal van de 'oude beek', dus op eenklassieke lokatie. De grondsporen in de schaafvlakken vertonen opmerkelijkgenoeg twee verschillende kleuren: de grootste groep heeft de zachte kleur vande bruine bosgrond, de andere groep grondsporen toont een paarsachtig grijzetint. Blijkens allerlei versnijdingen van grondsporen is de tweede groep de jong-ste. Daar de Ie eeuw na Chr. de jongste datering van de nederzetting vormt, zul-len de paarsachtige grondsporen uit deze eeuw dateren. Waarschijnlijk heeft ereen hiaat van één of enkele generaties in de bewoning, althans in het opgegra-ven deel, bestaan, waardoor het kleurverschil is ontstaan.Ondanks het kleurverschil was de reconstructie van structuren in de wirwar vangrondsporen niet eenvoudig. A. Buisman en G. van Haaff zorgden inmiddelsvoor de eerste resultaten. Zo zijn er globaal tenminste drie boerderij-plattegron-

1597

den aan te geven. Deze huizen zijn meer dan 15 m lang, 6-7 m breed en drie-schepig. De wandpalen staan ofwel vrij ver uiteen, ofwel zij zijn niet op strakkelijnen geplaatst. De staanderpalen staan 2-3 m uit elkaar. Als plattegronden vanrond het begin van de jaartelling wijken zij evenals de wat latere huizen uitBorne-Zuides af van de strak uitgezette plattegronden uit Noord-Twente, metname uit Denekamp en Wierden. De gereconstrueerde plattegronden liggenevenwijdig aan, of dwars op de huidige Alsteedse weg. Met deze opmerkingwillen we, mede gezien het natuurlijke reliëf alhier en van de omgeving, hetwellicht zeer langdurig gebruik van dit deel van een doorgaand wegtracé sugge-reren.Er zijn verschillende bijgebouwtjes in de nederzetting aan te wijzen, met namevier- en zespalige spiekers/schuurtjes. Tevens een paar gelijkzijdig driehoekigestructuurtjes, die als hooibergen worden geïnterpreteerd. Hutkommen ^schuur-tjes met verdiepte bodems) ontbreken hier, wat de bestaande indruk versterktdat zij pas na de Ie eeuw A.D. opkomen.De vondsten uit de nederzetting zijn evenals in andere even oude nederzettingenelders in Overijssel (met name Deventer-Colmschate, Dalfsen, Wierden enDenekamp) betrekkelijk schaars. Maar er zijn in Buurse wel een paar vondstrij-ke kuilen aangetroffen. De baksels van het gebruiksaardewerk zijn vaak'schraal' door de toepassing van zandige klei, die meestal, zoals gebruikelijk, isverschraald met fijn granietgruis. Enkele scherven zijn (mede) organisch ver-schraald of bevatten enig beengruis.Het handgemaakte aardewerk toont een matige variatie aan profieltypen, waar-bij regelmatig verdikte buitenranden optreden. Globaal zijn de groepen aarde-werk met besmeten, ruw of glad opppervlak even groot. Er komen vaak vinger-toppen op de rand voor, en niet tegen de buitenrand, zoals vanaf de 2e eeuwvaak optreedt.De fraaiste en scherpst te dateren vondst is een deel van een geblakerde zuidgal-lische terra sigillata kom van het type Drag.27, dateerbaar in de tweede helftvan de Ie eeuw (determinatie C.Kalee en P. Verwers). Zo'n komtype is inOverijssel niet eerder gevonden. Romeinse inporten uit de Ie eeuw zijn hierüberhaupt nauwelijks aanwezig. Onder de verticale rijen vingertopindrukken,kamstreekversiering, een maal een centvormige indruk, een maal gepolijstebaantjes en een maal een soort diepsteek.Ijzerslakken zijn zeer schaars en een ijzeren schakel (van een ketting) vormt deenige metaal vondst. De vrij talrijke uit de omgeving verzamelde brokkennatuursteen behoren in hoofdzaak tot granieten, zand- en siltstenen (waarbij eenslijpsteenfragment) en (onbewerkte) vuursteen. Enkele brokjes tephriet wijzenop maalsteenfragmenten.Voor de volledigheid worden nog vermeld een halve spinklos, brokken leem,zeer kleine beenfragmenten en enkele Vroeg-Middeleeuwse scherfjes.Voorwerpjes van glas of brons ontbreken.

1598

Al met al moet de nederzetting in de tweede helft van de Ie eeuw verlaten zijn.De aanvang van de bewoning ligt in de late Ijzertijd, dus in de Ie of 2e eeuwvoor Chr. Vondsten uit andere perioden ontbreken geheel op enkele Vroeg-Middeleeuwse scherfjes na.

B.E.Asbreuk.

AARNINK (II)

E. MARIA AARNINK, gehuwd 1729 27/2 met AREND WEEINK, zoon vanArend in het Brammelerbroek.Kinderen:1. AREND AARNINK, zie F.2. Janna Aarnink, gedoopt 1733 10/11.3. Janna Aarnink, gedoopt 1736 20/4.4. Jan Aarnink, gedoopt 1737 2/9, gehuwd 1771 6/10 met Eva

Leferink, landbouwer op deel Ensink (Zaagharm ?). Jan overleed1820 7/12 Eppenzolder nr. 79.

5. Jenneke Aarnink, gedoopt 1740 14/2, overleden 1813 22/6, gehuwd1777 10/3 met Jan Hendrik Klein Hobbenschot, landbouwer opPerik in Eppenzolder.

6. Herman Aarnink, gedoopt 1742 28/2.7. Hermina Aarnink, gedoopt 1748 26/10, overleden 1812 20/5.8. Anna Aarnink, gedoopt 1753 24/1.

Register op de 500e penning:1733 en 1738 Aarnink ƒ 500,—1750 Arend Aarnink ƒ 1000,—1757 Arend Aarnink ƒ 925,—

Volkstelling 1748:Arend Aarnink en vrouw, l kind boven en 2 onder 10 jaar en l meid.

Gerichtsprotocollen:1793 25/5 Jan Aarnink en vrouw Eva Leferink schuldig aan Roelof Boonkƒ 1000,—. Onderpand nieuw getimmerd huis en gewas.1799 10/5 Jan Hendrik Pierik (Klein Hobbenschot) en vrouw Janna Aarninkschuldig aan Jan Hendrik Rensink onder Ammeloe in Munsterland ƒ 500,—.Gerrit Pierik en vrouw Berendina Geerdink schuldig aan idem ƒ 450,—.Onderpand woning deel Klein Hobbenschot in Eppenzolder.

1599

F. AREND AARNINK, geboren ca 1730, gehuwd 1760 24/8 met JANNAHOBBENSCHOT.Kinderen:1. Johannes Aamink, gedoopt 1763 23/4.2. Henrica Aarnink, gedoopt 1765 1/11, gehuwd 1790 24/10 met

Hendrik Hassink, die 1794 25/1 hertrouwde met Janna Geerdink.Voordien was hij getrouwd 1789 29/5 met Anna Wielens, weduwe vanJannes ten Bree (gehuwd 1787 14/10). Hendrik Hassink was landbou-wer op de Bree in Eppenzolder.

3. AREND AARNINK, zie G.4. Johanna Aarnink, gedoopt 1770 19/3, overleden 1814 1/3, gehuwd

met Hendrikus Lankholt, landbouwer op de Kroeme in hetBrammelerbroek.

Hoofdgeldregister 1764:Aarnink, 3 personen.

Volkstelling 1795:Arend Aarnink, bouwman op Aarnink, 5 personen.

Koopmansboek Smits:1787 Grote Aarnink in Stepelo en vrouw, dochter Hendrika en zoon.

Gerichtsprotocollen:1794 13/10 Hendrik Hassink op de Bree, weduwnaar van Hendrica Aarnink wilhertrouwen. Er is l kind, dat voor moeders goed ƒ 100,— krijgt, staande onderArend Aarnink. Vader moet het kind ƒ 164,— betalen als zij gaat trouwen of 25jaar wordt.1802 16/11 Hendrik Hassink op de Bree en vrouw Janna Geerdink schuldig aanAaltje Bisperink-Bonkink ƒ 1200,—. Onderpand de Bree.

G. AREND AARNINK, gedoopt 1768 6/3, overleden 1845 25/2, gehuwd 180221/5 met JOHANNA GEERTRUIDA HAVINK, dochter van Jan enJenneke te Lintelo, gedoopt 1772 23/3, overleden 1829 31/3.Kinderen:1. Arend Aarnink, gedoopt 1804 2/5.2. Joanna Aarnink, gedoopt 1805 27/3.3. Joannes Aarnink, gedoopt 1806 24/6, overleden 1890 25/1, gehuwd

1829 23/7 met Joanna Brummelaar, dochter van Jan Hendrik enBernardina Heuhedde, geboren in 1803, overleden 1832 5/6. Joanneshertrouwde 1837 30/6 met Bernardina de Witte, overleden 185325/12, weduwe van Gerrit Kleinsman op Kinkelerwever in Boekelo,

1600

dochter van Hendrik en Geertruida Lenderink. Voor de derde keerhuwde Joannes 1855 26/1 met Hendrika Klein Slaghekke, dochter vankleermaker Gerhardus en Jenneke Schutten. Door zijn tweedehuwelijk werd Joannes Aarnink landbouwer op Kinkelerwever.

4. AREND AARNINK, zie H.5. Joanna Aarnink, gedoopt 1808 17/12, overleden 1809 9/1.6. Maria Aarnink, gedoopt 1810 4/11, overleden 1810 23/11.7. Jan Derk Aarnink, geboren 1816 22/1, overleden Hengelo (O) 1879

30/12, gehuwd Hengelo (O) 1870 15/9 met Diena Groothedde, doch-ter van Gerrit Jan en Gesina Bruggink, geboren 1835 9/11. Jan Derkwas landbouwer in Oele onder Hengelo.

Volkstelling 1830:Op Aarnink: Arend Aarnink, landbouwer, 63 jaar, Johannes Aarnink, 23 jaarvrouw Johanna Brummelaar, geboren Diepenheim, 26 jaar, Arend Aarnink,wever, 22 jaar, Jan Derk Aarnink, 14 jaar en Anna, meid op Aarnink, 22 jaar.

Notarieel Archief:1829 28/1 Joanna Geertruida Havink, landbouwerse te Stepelo, testeert. Legaataan haar twee zonen Arend en Jan Derk, elk ƒ 200,—. Erfgenaam haar oudstezoon Johannes. Actum ten huize van testatrice.1829 16/6 Huwelijksvoorwaarden van vader Arend Aamink, zoon JoannesAarnink en zijn a.s. vrouw Joanna Brummelaar, dochter van Jan Hendrik enBerendina Houwhedde. Joannes krijgt half Aarnink (huis, schoppe en bakhuis).Landerijen: gaarden, kempken, voorste en achterste haverland, hofRietarendsmaat, Keizersmaat, Tijinkmaat, de Start, Blik, Rietstuk, telgenstuk,de helft van twee wonnersplaatsen (Steenbraok en plaatsje bij Ensink), alles inEppenzolder, totaal 24.39.40 bunder. Koopsom ƒ 1850,—. Hiervan te betalen ƒ1450,— aan krediteuren van vader Arend. Joannes moet zijn vader ƒ 400,—verrenten en vader onderhouden. Bruid krijgt ƒ 1500,— van haar ouders. Actumten huize van J.H.Brummelaar in Markvelde.1832 4/6 Joannes Aarnink en vrouw Joanna Brummelaar verkopen aan ArendAarnink junior het erve Aarnink met woonhuis, schoppe, bakhuis, gaarden,kempken, voorste en achterste haverland, hof, de weide, Heetveld, braak, deHofkesmaat, Rietarendmaat, Keizersmaat, Tijinkmaat, Haarbree, achterste bree,Heetbree, Kortestart, Blik, Rietstuk, telgenstuk. Verder de wonnersplaats methuis de Stevenswoning, verhuurd geweest aan Gerrit Belderink.Verkopers houden de wonnersplaats Hulsjanswoning met huis, hofje, twee stuk-ken in Ensinkgaarden, drie stukken in de es tussen land van het erve Ensink ende weg als thans gebruikt door Jan Keizers. Koopsom ƒ 2983,75.Hiervan te betalen aan Arend ter Weeme, koopman te Neede, ƒ 1960,—,Hendrik Eijsink ƒ 400,—, Jan Hendrik Stuve ƒ 78,75, Fenne ten Asbroek ƒ

1601

13,— en Jan Derk Aarnink, landbouwer te Haaksbergen ƒ 108,—. De rest ad ƒ400,— wordt hypotheek.1843 25/3 Arend Aarnink junior op Aarnink verkoopt aan Bernardus ter Braak,landbouwer in Eppenzolder, de plaats Stevenswoning B 839 (huis en erf) en B840 (bouwland). Verkoper houdt het huis en de aanspraak op de algemene gron-den in Eppenzolder. Verkoper moet zorgen, dat het huis afgebroken wordt. Wasdoor verkoper gekocht bij acte van J.HJordaan d.d. 4 juni 1832 van JoannesAarnink en vrouw Joanna Brummelaar.1843 31/3 Joannes Aarnink, timmerman en landbouwer te Boekelo, is schuldigaan Arend Perik, wever en kolenbrander te Boekelo, ƒ 400,—. Onderpand deonverdeelde helft van de Hulsjanswoning B 809, 813 en 820 (huis en erf).

f W.E. ten Asbroek - t J.G.L. Overbeeke

IN EN ROND DE BOERDERIJ HET JAAR ROND,DOOR DE EEUWEN HEEN. (II)

FEBRUARI

Als de dagen beginnen te lengen, begint de vorst te strengen. Een oud gezegde.De temperatuur kan in februari heel erg verschillen: van 25 graden onder nul tot15 graden boven nul. Het soort werk, dat een boer vooral vroeger verrichtte,werd veelal bepaald door het weer. Was het droog weer zonder sneeuw, danwerd er veelal buiten gwerkt in het hout; bij slecht weer zocht men binnenwerk,zoals het dorsen van graan.In de winter hadden de kleine boeren het vaak moeilijk. Op verschillendemanieren probeerden ze dan brood op de plank te krijgen, b.v. met klompenmaken. Men kocht enkele wilgen of populieren boomstammen en ging deze inde winter verwerken tot klompen. Dat zulke gelegenheidsklompenmakers hetvak niet zo goed verstonden, blijkt wel uit het volgende. Zo had een vader om tebeginnen eerst klompen gemaakt voor zijn schoolgaande kinderen. Toen de kin-deren terugkwamen van school op de nieuwe door vader gemaakte klompen enerover klaagden, dat zij zo moeilijk konden lopen op de nieuwe klompen, sprakvader: "Ja jongens, dan moetje de tenen maar wat omhoog trekken, dan gaat datwel".Het was vaak behelpen. In dit gezin deed zich ook nog het volgende voorvalvoor: Het was dan zover, de kleine moest geboren worden. Deheebamske(vroedvrouw) werd erbij gehaald. De geboorte verliep voorspoedigen het liep tegen de morgen toen alles achter de rug was. Het was een dochterhad heebamske gezegd. Na wat op verhaal te zijn gekomen, zei de boerin Hannategen de boer: "Jan, als je nu dadelijk naar Haaksbergen loopt, kun je na het

1602

boodschappen doen meteen ook de kleine op de gemeente laten inschrijven".Jan deed dan wat hem door zijn vrouw gevraagd was en kwam daarna voldaanweer thuis. Hij had echter de deur nauwelijks achter zich gesloten, of Hanna zei:"Je moet dadelijk weer terug naar het gemeentehuis, het is geen meisje maar eenjongen". "Hoe kan dat nou?" vroeg Jan aan de heebamske "dat je je zo kon ver-gissen?" "Och" zei heebamske "neem me niet kwalijk, ik heb het ene glas uit debril en nu zie ik dat niet zo goed".Strodokken maken voor isolatie onder ouderwetse holle pannen was ook eenbijverdienste voor de kleine boeren. Ook waren ze vaak huisslachters. Met hetoog op bederf was dit ook winterwerk. Dat wil zeggen dat men alleen slachtte inde maanden waarin een r voorkomt, nl. september tot en met april.Zo was er in de winter voor de vrouwen ook tijd voor het spinnen van wol envlas tot wollen en linnen garens. Voor mannen was de taak van het weven weg-gelegd. Voor de verwerking van vlasvezels tot garen moest het vlas goed droogzijn. Daarom werd het materiaal vaak rond het haardvuur gelegd, waardoormenigmaal boerderijen zijn afgebrand. Tussenbeide werd het losse haardvuurafgedekt met de haardstolp. Dat is een koepelvormig bandijzeren geval,gemaakt door de dorpssmid, met een hoogte en doorsnede van 70 cm, uitge-voerd met 5 cm brede spleten. Deze stolp moest vooral dienen om de kinderente beschermen tegen vallen in het vuur.

Vogels

Een kerkuilenpaar heeft in het begin van deze maand een nestkast in de hane-balken van een van de schuren op onze boerderij in bezit genomen. Het kerkui-lenpaar is voor een bosuilenpaar in de plaats gekomen. Twee jaar achter elkaarbracht een bosuilenpaar in een nestkast, opgehangen in een boom en 40 m vande voordeur, zijn jongen groot.De merels beginnen weer te zingen. In de schemer hoor je weer de roep van depatrijzen om aan de paringsdrang gevolg te geven. Goudvinken doen zich tegoed aan de knoppen van de kerse- en pruimebomen. Zo ook bezoeken ze graagde braamstruiken om zich te goed te doen aan de ingedroogde braamvruchten.Vijftig tot zestig jaar geleden kwamen eind februari bij mooi weer, zaterdags enzondags, vaak vinkenvangers langs de boerderijen. In eerste instantie ging mendan luisteren om vinkemannetjes te vinden met een lange en mooie slag.Repetitor zou men thans zeggen. Zong een bepaald vinkemannetje goed dankwam deze in aanmerking om gevangen te worden. Deze vinkenvangers warenop lang niet alle boerderijen welkom.Door de komst van het gewas mais komen veel vogels veel gemakkelijker dewinter door. Op de eerste plaats worden de maiskolven, die na het oogsten ophet land achterblijven, zolang er geen sneeuw ligt, door de vogels van hun kor-rels ontdaan. Als dan eens een pak sneeuw de grond bedekt, zoeken de vogels

1603

de maiskuilen wel op. Daar zijn altijd wel maïskorrels te vinden. Door de maisis vooral het aantal hout- en holenduiven en vele kraaiachtige soorten sterk toe-genomen.Bij gunstig weer komen in deze maand weer grote vluchten meeuwen enspreeuwen de weilanden afzoeken naar insekten. En niet te vergeten zoeken dekieviten onze weilanden weer op, om al vaak in de eerste helft van maart eierente leggen. Vooral in deze maand kan het op het agrarische land vaak wit, zwartof blauw zien van de grote vluchten meeuwen, kraaien, spreeuwen en duiven.Het is een machtig mooi gezicht voor iemand die daar oog voor heeft.

Varkens

We weten dat 5000 jaar voor Christus hier in West-Europa al varkens voorkwa-men. Steeds zijn de varkens de vleesproducenten bij uitstek geweest. Evenalsalles verandert, is ook het varkensleven in de loop der tijden enorm veranderd.Heel vroeger liepen de varkens gewoon los, zoals in vele ontwikkelingslandennu nog het geval is. De varkens stroopten dan de hele buurt en vooral ook debossen af om aan voedsel te komen. Ze deden zich dan te goed aan eikels, pad-destoelen, plantenwortels, gras, slakken, kikkers, kadavers en eieren van op degrond broedende vogels etc. Het varken is, als men het niet al te letterlijk neemteen alleseter, evenals de mens.Later, zo vanaf 1700, werden de varkens geleidelijk aan steeds meer opgesloten,vooral om hiermee de produktie op te voeren. De agrarirs fokten en mestten dande varkens; een teveel aan biggen werd veelal op de markt verkocht. Ook heelwat burgers kochten biggen. Vaak was het dan zo, dat ze in de zomer twee big-gen kochten. Deze werden dan vet gemest met keuken- en tuinafval, aangevuldmet graanmeel. Veelal ging het zo, dat zo gauw deze varkens slachtrijp waren,één varken voor eigen behoefte werd geslacht en het andere varken verkochtwerd om er zo financieel wat beter van te worden. In die tijd hadden de varkensnog stro in de hokken, diervriendelijk zal men nu zeggen. Bedenk echter wel,dat de schuren in die dagen totaal niet geïsoleerd waren, zodat het binnen bijnaeven hard vroor als buiten. Zo weet ik nog dat zo rond 1925 bij strenge vorst bijons een koppel pas geboren biggen van de kou zijn omgekomen, ondanks allezorg. Bij de meeste varkenshouders worden nu de biggen geboren bij een tem-peratuur van 22 - 24° C. Ook op de boerderij heeft, om een en ander te regelen,de computer zijn intrede gedaan.Zoals het Mohammedaanse volksdeel geen varkensvlees eet, zo gebruiken deEngelsen geen paardevlees en moeten ze in India niets weten van rundvlees.

SPRÖKWEUREDenne is zo op geeld gesteeld, hij lot zich vuur een dubbeltje nun boonstok opzien kop anscharpen.

1604

De vrouw kan met de slippe of schoetert (voorschort) meer het hoes oetdregen,dan de boer met twee pere kan bin veurn.

De meswage mut de koets onderhooln.

B.E.Asbreuk

Weggedachtn

Onveskillig mesetern buksken,Vals greunklurig petjen op,De vrouw in n sjiek pak, gen peksken,De mooiste kluum, n halflaank jesken.

Bi-j wat vunn auto zoln ze heum?Nog mooier dan ik dachte,Nen jaguar of rover is et,Mer t is te wiet vot um t precies te könn zeen.

Der hen renn kan netuurlik ni,Is dat dan zoo van belang um te wetn?Nee, ok ni.

In Broabant, want dat doo we nou,(Wi-j hebt oons vejag)IJzeren man (richtingbröd links)

Wat wiemi-js opvealt bi-j oons,De gewoone huuxe bunt hier grötter,De paleizen juus zoo klean,Dat zegt ze in t boetnlaand,Mer loat t mer zoo bliemn.

Broabaant zit vol met karktoorns,t knooppunt Valburg hef der zelfs nog ene,Van de weg oet bunt de dörpkes hoaste niks as datDe kluure van de grond is lechbroen of doonker oker.Mooie peppelriengn heel wiet vot,Kotter bi-j de beeste,Broene sköape hebt ze der bi-jekoch.

1605

Brödje Nederrien,Dat wisse wi-j a,Da'w van Neder- bunt.

H.S.V.

F.G.M. Gebbink - Broekhuis

JAARVERSLAG 1991

De eerste bijeenkomst in 1991 vond plaats op donderdag 28 februari in deRichtershof. Op deze avond hield het echtpaar Grootjans uit Borculo een zeerinteressante dia-lezing onder de titel "Van Bron tot Zutphen". Het was een tochtlangs en over de Berkel, waarbij veel aandacht besteed werd aan de flora enfauna én aan de geschiedenis van de oude dorpen en stadjes aan deze rivier.Voor de jaarvergadering op dinsdag 23 april waren we in Bruin Café Menzingaan de Eibergsestraat. Zoals altijd had de vergadering een vlot verloop, waarinde bestuursleden mevr. F.G.M. Gebbink-Broekhuis en dhr. B.E.Asbreuk vooreen periode van vijf jaar werden herkozen. Hierna hield dhr. L.Sevenster uitTwello een prachtige dia-lezing met als titel "Overijsselse landhuizen en kaste-len".Onder stralende weersomstandigheden werd op zaterdag 22 juni een middag-excursie gehouden naar de vestingstad Naarden, die voorbereid was door dhr.A.G.Westendorp uit Huizen.Op 10 augustus brachten 45 leden van de Heimatverein Ahaus een bezoek aanHaaksbergen. Onder leiding van ons bestuur bekeken zij de OostendorperWatermolen, het Subtropisch zwembad De Wilder, het Buurtspoorweg Museum,de N.H.Kerk en de Pancratiuskerk.Een lang gekoesterde wens ging op maandagmiddag 2 september in vervulling.Toen brachten 88 leden een bezoek aan kasteel en tuin van Twickel.Omdat de causerie van dhr. Grootjahs in februari zo goed bevallen was, werd erwederom een beroep op hem gedaan. Op donderdag 28 november verzorgde hijmet zijn vrouw een dia-lezing met als titel "De boer op".Naast al deze geslaagde aktiviteiten in het afgelopen jaar, werd onze verenigingin de laatste maand van het jaar getroffen door een grote tegenslag. Op 13december overleed na een langdurige ziekte op de leeftijd van 71 jaar de zeerverdienstelijke secretaris van onze vereniging dhr. J.G.L.Overbeeke. Hij was deman, die onze vereniging door zijn historisch inzicht en kunde een grote faambezorgde bij alle historische verenigingen in de provincie Overijssel. Hij wasiemand van weinig woorden, trad nooit op de voorgrond, maar als hij iets zei of

1606

schreef, was het zeer goed onderbouwd. Het is een zware taak voor onze vereni-ging zijn levenswerk, zijn liefde voor de historie op zo'n kundige wijze voort tezetten.Toch heeft hij het afgelopen jaar onze vereniging nog kunnen vertegenwoordi-gen in de Straatnamencommissie van de gemeente.Verder is onze vereniging vertegenwoordigd in de, in het afgelopen jaar opge-richte, gemeentelijke monumentencommissie door onze voorzitter dhr.W.H.M.Winkels met als plaatsvervanger dhr. H.J.J. ten Hagen. Daarnaast is dhr.H.J.J. ten Hagen nog altijd onze vertegenwoordiger in de VerenigingHoksebargse Möll'n en adviseur in de Stichting Museum Haaksbergen.Van het Jaarboek Twente 1992 werden 136 exemplaren verkocht. Het ledentalvan de Historische Kring Haaksbergen bedroeg op 31 december 306 leden.

H.J.J. ten Hagen, secr.

VERENIGINGSNIEUWS

Jaarvergadering

Op woensdag 26 februari j.l. vond de jaarlijkse jaarvergadering plaats in deRichtershof; zij werd bezocht door ongeveer 65 personen. Normaal wordt dejaarvergadering gehouden in de maand april, maar i.v.m. het 25 jarig jubileumvan de vereniging, werd ze deze keer verschoven naar de tweede lezing in ditwinterseizoen.In zijn openingswoord memoreerde de voorzitter het overlijden van de secreta-ris dhr. J.G.L.Overbeeke. De notulen van de vorige jaarvergadering en de jaar-verslagen van de secretaris en de penningmeester werden ongewijzigd goedge-keurd.Het aftredend bestuurslid dhr. H.J.J. ten Hagen, die zich herkiesbaar stelde,werd voor een periode van vijf jaar herkozen. Door het overlijden van dhr.J.G.L.Overbeeke en het aftreden van mej. H.M.G. Brummelhuis wegens drukkewerkzaamheden werden door het bestuur kandidaten voorgedragen nl. mevr.E.H.J. Overbeeke-Scholten, dhr. H.G. Hofste op Bruinink en mevr. S. Henkes,die bij acclamatie in het bestuur opgenomen werden.Hierna deelde het bestuur mede, dat er in april een jubileum-vergadering gehou-den zou worden i.v.m. het 25 jarig bestaan van de vereniging.Zoals gebruikelijk duurde de vergadering maar een half uur en kon na een kortepauze dhr. Dick Schlütter uit Enschede zijn verhaal afsteken over Toverij en

1607

Bijgeloof in Oost-Nederland van de 16e tot de 20e eeuw, aangevuld met dia's.Het was een interessante lezing en na afloop viel hem een welgemeend applausten deel.

Het Bestuur

JUBILEUM-VERGADERING

Op donderdag 9 april j.l. werd op een enigszins feestelijke wijze het feit her-dacht, dat de Historische Kring Haaksbergen op afgelopen 15 maart 25 jaarbestond.Deze bijeenkomst vond plaats in de kantine van de Raahorstmavo aan de vanBrakelstraat te Haaksbergen. Ongeveer 200 genodigden van instellingen en ver-enigingen en leden van de Kring kwamen het bestuur feliciteren met deze mijl-paal. Als ceremoniemeester trad op dhr. A.H.B. Uiterweerd, die alle aanwezigenwelkom heette en de sprekers inleidde.De eerste spreker was de voorzitter van de jubilerende vereniging dhr. W.H.M.Winkels. Hij gaf een historisch overzicht van 25 jaar Historische Kring. Aan heteind van zijn toespraak richtte hij zich in het bijzonder tot één van de bestuurs-leden nl. dhr. B.E.Asbreuk, die vanaf het begin zitting had in het bestuur en nudus ook een 25 jarig jubileum vierde. De voorzitter overhandigde hem eenbeeldje van Poet'n Graads en zijn vrouw kreeg bloemen.Hierna was het woord aan dhr. J.G.Buijvoets, voorzitter van het jaarboekTwente. Hij memoreerde de goede kontakten en het feit, dat via onze vereniginghet grootste aantal Jaarboeken Twente verkocht wordt.Vervolgens was het woord aan dhr. H.G.M.Schulten, voorzitter van hetHistorisch Archief van de bibliotheek. Historische Kring en Historisch Archiefzijn geen konkurrenten van elkaar, maar kunnen elkaar goed aanvullen. DeHistorische Kring pleegt historisch onderzoek en bij het Historisch Archief ligtde nadruk op het verzamelen van historisch materiaal over Haaksbergen.Via het Historisch Archief konden de aanwezigen daarna genieten van een unie-ke film over Haaksbergen vanaf de dertiger jaren. De bedoeling was geweestdeze film te vertonen in 1988 bij gelegenheid van "Haaksbergen 800". Van dezedrie uur durende film werd door ons lid dhr. H. Sak een beknopte versie vanongeveer anderhalf uur samengesteld.Terugziend mag gezegd worden, dat het een zeer geslaagde avond is geweest.

Het Bestuur