het ONDERNEMERS BELANG

B E L A N G

het ONDERNEMERSNR. 1 2012

DE BARONIE

Duurzaam bouwen nu al de meest rendabele optie

Baudoin van Alphen

maakt maatpak

“Geld beter investeren op

het dak dan bij de bank”Samen duurzaam

ondernemen

Ondernemers innoveren wegens

kansen, niet om subsidies

•••••••••••••••• WWW.ONDERNEMERSBELANG.NL

Subsidies hebben eerder vertragend dan bevorderend gewerkt:

Duurzaam bouwen is nu al de meest rendabele optieDe stijgende prijzen van fossiele brandstoff en en van grondstoff en in het algemeen

zullen duurzaam bouwen de komende jaren steeds meer van een pluspunt in een

noodzaak veranderen. En aangezien een bedrijfspand of een woning niet voor tien maar

voor vijftig jaar wordt neergezet wijst de total cost of ownership (van het ontwerp tot

en met het onderhoud) nu al op die noodzaak. Duurzaamheid betekent immers ook

comfortabeler in gebruik en dus fl exibel ingericht, waarmee de eigenaar beter kan

inspelen op marktwensen. En toch heeft het duurzaam bouwen, ondanks alle voor-

uitgang, ook nog drempels te slechten. Op verzoek van Het Ondernemersbelang

kwam een aantal vertegenwoordigers van duurzaam opererende bedrijven op het

Stadskantoor bijeen om hierover van gedachten te wisselen.

Tekst: Jeroen Kuypers | Fotografi e: Marco Magielse

Johan Bogert

het ONDERNEMERS BELANG08

Rondetafelgesprek

Frits Raaphorst

Gastheer van de bijeenkomst was Wilbert

Willems, de wethouder met mobiliteit,

cultuur en duurzaamheid in zijn porte-

feuille, die de ondernemers ontving in de

collegezaal van de stad. Het feit dat Breda een

aparte wethouder duurzaamheid heeft is niet

alleen een bewijs dat de gemeente het serieus

meent met het thema maar ook dat ze al veel

gepresteerd heeft op dit vlak. “We hebben bij-

voorbeeld één miljoen euro geïnvesteerd in het

verwerken van rioolslib. Door dat te verbranden

levert het warmte op voor duizend woningen.

Bovendien levert het nu ook geld op in plaats dat

het geld kost, wat bij traditionele slibreiniging

het geval zou zijn. Andere projecten waar we

mee bezig zijn, zijn een biomassacentrale op

het voormalige terrein van de Hero, en nieuwe

windmolens bij Hazeldonk. “

Het Verdrag van Dussen

Op zichzelf zijn al deze ontwikkelingen al interes-

sant genoeg, maar bij elkaar tillen ze de stad ook

nog over een bepaalde drempel, waarna ook

andere structuren mogelijk worden. “We denken

bijvoorbeeld aan de heroprichting van een ge-

meentelijk energiebedrijf”, aldus Wilbert Willems.

“Dat klinkt vreemd, want de voorbije decennia

zijn al die gemeen telijke energiebedrijven juist

opgeheven, maar door de decentrale opwekking

van groene energie worden ze weer nodig. De

grote energiemaatschappijen zijn hier niet op

voorzien. Onze partner, Essent, heeft er zelfs een

apart bedrijf voor opgezet: Essent Local Energy

Solutions. Maar voor ons zijn al deze stappen

fases op weg naar een einddoel. We willen onze

CO-2 uitstoot zo drastisch omlaag brengen dat

we CO-2 neutraal worden. Omdat de omliggende

gemeenten dat gelukkig ook willen, hebben we

zelfs een apart verdrag gesloten om elkaar hierin

te helpen. Ik noemde het half serieus Het Verdrag

van Dussen, naar onze plaats van samenkomst.

Zie het maar als een West-Brabantse variant van

Kyoto.”

Te hoge prijzen

De voortvarendheid van de gemeente wordt wel

door steeds meer ondernemers en managers

gedeeld (67 procent vindt duurzaam onderne-

men inmiddels een must om te kunnen blijven

concurreren) maar nog lang niet door alle

particulieren. “De particulier kan fi nancieel geen

tien jaar vooruit kijken,” zei Joost Rienks, van

Rienks Energiebesparende Adviezen en Projecten

in Breda, “De investering is zo hoog dat de

particulier ze niet kan opbrengen, terwijl ze hem

op termijn wel geld oplevert. Daar moet een bank

of de gemeente hem bij helpen, via een lening.

Een dergelijke lening kost netto bovendien geen

geld, in tegenstelling tot een subsidie. ” En Johan

Bogert, directeur installatietechniek bij de Air

Group in Breda voegde daaraan toe: “Voor de

meeste Verenigingen van Eigenaren is duurzaam-

heid geen prioriteit. Dat is mede te wijten aan

de onduidelijkheid over subsidies en vooral aan

de hoge prijzen. In vergelijking met Duitsland

liggen die bij ons 30 tot 40 procent hoger. Dat

kun je hier maar moeilijk uitleggen aan een klant.

De basis moet goedkoper worden, en bovendien

moeten ondernemers en huizeneigenaren meer

hulpmiddelen krijgen om precies te kunnen toet-

sen wat een verduurzaming van hun pand hen

oplevert.” “Mensen geven gemakkelijker duizen-

den euro’s uit aan een keuken dan aan duurzame

energieproducten”, zei Corné Balemans, directeur

van AWS Warmte- en Koeltechniek uit Breda. “Dat

heeft vooral te maken met beleving en emotie.

Die is bij een keuken heel anders dan bij een zon-

neboiler, warmtepomp of PV-panelen.” Bij een

keuken wordt om die reden ook nooit gesproken

over een terugverdientijd, want die is er niet. “Bij

duurzame energie is dat meestal de eerste vraag

die men stelt, want de prijs is tegenwoordig door-

slaggevend. Echt milieubewuste ‘groene’ mensen

zijn er maar weinig.”

Jeroen Saeijs, projectontwikkelaar zonne-energie

bij BrabantEnergy, merkte op dat de prijzen van

met name zonnecellen al stevig aan het dalen

zijn en zich aanpassen aan een markt waarin

subsidies een steeds minder prominente rol

spelen. “Alle ontwikkelingen duiden er toch op

dat duurzaam bouwen commercieel interessant

begint te worden.”

Positief verband met duurzaam ondernemen

Adriaan van den Nieuwenhuizen, divisiedirecteur

bouw & service, bij Rasenberg in Breda, meent

dat subsidies het van de grond komen van

een echte markt voor duurzaam bouwen niet

bevorderen maar vertragen. “Het is goed dat

het ONDERNEMERS BELANG 09

Manfred Jacobs

Joost Rienks

Jeroen Saeijs

de overheid innovaties subsidieert, maar het op

de markt brengen van die producten moet het

zonder die steun kunnen stellen.” Hij ziet wel een

steeds nadrukkelijker en positief verband tussen

duurzaam bouwen en duurzaam ondernemen.

“Ons bedrijf is gecertifi ceerd voor het hoogste

niveau van de MVO prestatieladder. Toen we niet

zo lang geleden inschreven voor een aanbeste-

ding bij Pro Rail bleek dat de opdrachtgever 10

procent voorsprong geeft als je voor nummer 5

bent gecertifi ceerd. Met andere woorden: als je

voor 100 inschrijft en een concurrent doet dat

voor 91 is Pro Rail bereid die 10 procent meerprijs

te betalen. Dat is een belangrijke stap vooruit om

duurzaamheid een rol te laten spelen in de hele

bouwketen. ”

Nu nog vooral energie

Peter de Kok, senior commercieel manager bij

Heembouw in Breda, merkte op dat er in dat

opzicht nog heel wat te verbeteren valt: “Wij zien

nog al te vaak dat de E en de W bij een project

van elkaar niet weten wat ze aan duurzaamheid

doen, laat staan dat dit geïntegreerd wordt

aangepakt.” Yvonne Hogenboom , technisch

projectleider bij Habeon Architecten in Roelofa-

rendsveen, van onder andere het nieuwbouwpro-

ject voor PostNL in Breda en DUBO-deskundige

binnen de Heembouwgroep, ziet zelfs nog

tegenwerking vanuit de lokale overheid. “Een

welstandscommissie die bezwaar maakt tegen

een windmolen vanwege het zicht is werkelijk

niet meer van deze tijd. Maar ik ben ervan

overtuigd dat de argumenten voor duurzaam

bouwen elk jaar krachtiger worden. Nu is nog

vooral energie de aanjager, maar over tien jaar

zullen dat waarschijnlijk de bouwmaterialen zelf

zijn. Dan mogen we wellicht geen hout meer uit

Azië invoeren maar enkel in onze eigen bossen

produceren. Ook het cradle-to-cradle principe,

van afval weer grondstof maken, zal de komende

jaren aan belang winnen.”

Comfort en fl exibiliteit

De kansen zien die duurzaam bouwen alle par-

tijen bieden (huurders evengoed als eigenaren)

veronderstelt ook anders durven te denken.

“Investeren in een gebouw is niet hetzelfde als

in een auto, en niet alleen vanwege het hogere

bedrag”, zei Yvonne Hogenboom. “Een auto koop

je voor enkele jaren, een pand staat er een halve

eeuw. Daarom mag je de investeringen hoe dan

ook niet zomaar met elkaar vergelijken. Bij een

gebouw moet je nog meer naar de total cost of

ownership kijken, en dan springen de voordelen

van duurzaam bouwen pas echt in het oog. Niet

alleen levert het op termijn lagere energiekosten

op, ook de onderhoudskosten zijn geringer,

omdat er bijvoorbeeld minder slijtage is, en de

fl exibiliteit van de inrichting en het comfort zijn

groter. Want vergeet niet dat duurzaamheid ook

over mensen gaat en over hun welbevinden.

Hoe aangenamer het werken in zo’n pand is, hoe

eerder het ook verhuurd zal zijn.”

Blok-voor-blok regeling

Een vorm van anders denken is ook het energe-

tisch met elkaar verbinden van bedrijven die rest-

warmte produceren en ondernemingen die deze

kunnen gebruiken, bijvoorbeeld een slachthuis of

een kunstijsbaan naast een zwembad. Maar een

bedrijf kan ook de warmte die bij een industrieel

proces vrijkomt gebruiken om de kantoren boven

de productiehal te verwarmen. Net als met alle

vormen van duurzaamheid lijken dergelijke

innovatieve concepten echter makkelijker en

vooral rendabeler te realiseren in nieuwbouw

dan in bestaande bouw. Is sloop daarom niet de

beste optie voor veel sterk verouderde kantoor-

panden en woningen? Van de eerste staan er de

laatste jaren trouwens heel wat leeg. Wethouder

Willems vindt van niet. “Er is altijd wel een her-

bestemming te bedenken voor een slooppand,

bijvoorbeeld een bedrijfsverzamelgebouw voor

starters of studentenwoningen. Sloop moet echt

de laatste optie zijn.” Frits Raaphorst, adviseur

milieu bij de afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling

van de gemeente Breda, erkende dat het verduur-

zamen van bestaande bouw moeilijk is, maar niet

onmogelijk. “Bijvoorbeeld in de woningbouw. Elk

huis is een unieke situatie: er is veel glas of juist

weinig, er zijn kinderen of niet, men is op leeftijd

of juist nog jong. Dat maakt een renovatieproject

erg bewerkelijk. Daar komt bij dat uit zichzelf

slechts 10 procent van de eigenaren mee doet.

Daarom zijn we blij met de blok-voor-blok rege-

ling, waarvoor we van de Rijksoverheid subsidie

hebben gekregen, als één van de acht steden.”

Rebound-effect

Een bedrijfspand of huis dat optimaal is geïso-

leerd en voorzien van alle apparatuur om zelf

op een duurzame manier energie op te wekken

is misschien nog niet in alle opzichten een

duurzaam pand, maar beantwoordt in de meeste

opzichten aan wat wij daaronder verstaan.

Helaas constateren wetenschappers een negatief

gedragseff ect zodra bedrijven en vooral consu-

menten dit punt nog maar beginnen te bereiken:

het indraaien van een spaarlamp is reden het

licht langer te laten branden, de aanschaf van

een zuinige auto om wat vaker een tochtje te

maken. Veel van de energiebesparingen gaan

daardoor deels weer verloren, het zogeheten

rebound-eff ect. Johan Bogert kent dit verschijn-

sel. “Vroeger gebruikten de meeste consumenten

een douchekop die zes liter water ineens liet

stromen, nu is dat al vijfentwintig. Er staat immers

toch een warmtepomp.” Yvonne Hogenboom

beschouwt dit als een onvermijdelijk aspect van

het streven naar meer welbevinden. “De P van

People maakt ook nu eenmaal deel uit van de

duurzaamheidformule.” Maar volgens wethouder

Willems is dit een tijdelijk probleem. “Zodra een

bedrijf of woning volledig op een duurzame

manier van energie voorzien wordt is die CO-2

neutraal. Duurzame energie – wind, water, zon –

is eindeloos voorradig. Dan maakt het niet meer

uit of je de thermostaat hoger zet of een lamp

laat branden, want eindelijk belast je de planeet

er niet meer mee.”

Yvonne Hogenboom

het ONDERNEMERS BELANG10

Rondetafelgesprek

Wilbert Willems

Adriaan van den Nieuwenhuizen