BELEEF DE NATUUR!

Het LeliebladKwartaaluitgave IVN afdeling Zoetermeer e.o.

Herfsteditie 2015

IVN ZOETERMEER

4  Met de natuurkoffer naar....

5  Column: Invasief 

6 Slechtvalken veroveren de stad

8 Bijzonder nieuws van de Paddenstoelenwerkgroep

9  Tondelzwam

10 Het Torenvalkdagboek

13 Mijn ervaringen met de NGC

14  Hoogbroeders in het Westerpark

16 Waarnemingen

17 SnowWorld derde baan voor Raad vanState

18 Hoe komen de diertjes de winter door...?

19 Excursie: Eetbaar "groen" uit hetplantsoen

21 De Natuur- en LandschappentuinZoetermeer

22 Uilenballen pluizen

COLOFONREDACTIE:Fred Baerveldt, Petra Wardenier,                  Jennifer Smit, Els van Venetië REDACTIEADRES:Koerberg 1, 2716 GC  Zoetermeer 079-3210383fred.baerveldt@gmail.com

Van de redactieVoor het eerst samen met de Vogelwerkgroep Zoeter­meer een nummer van het Lelieblad. Het is eenschitterende uitgave geworden met boeiende artike­len en prachtige foto’s. Een blad samen met de Vogel­werkgroep (VWZ) uitbrengen, dat houdt natuurlijkeen blad in waarin vogels een belangrijke rol spelen.Zo valt er een interessant verhaal te lezen over toren­valken die hun nest gemaakt hebben op een balkonzeven hoog van een flat. Behalve een verslag overtorenvalken, nog een verhaal over valken, maar danslechtvalken. En wat te denken van een grauwe gansdie aan het broeden is op een eksternest in een boomin het Westerpark. Natuurlijk ontbreken de padden­stoelen niet in dit Herfstnummer. Bijzonder is datSinie de Jonge in de natuurtuin van het Westerparkeen nieuw soort paddenstoelen  heeft ontdekt. EenNederlandse naam moet nog bedacht worden. Wel­licht is het een goed idee om deze ontdekking naarSinie te vernoemen! In dit nummer ook het laatstenieuws over de verlenging van de derde baan vanSnowWorld. Natuurlijk wordt aandacht geschonkenaan de oprichting van de Stichting Vrienden van deNatuurtuin en aan een geslaagde IVN excursie over“eetbaar groen”. Het valt allemaal te lezen in dit ge­zamenlijke Herfstnummer. Veel lees- en kijkplezier! De redactie behoudt zich het recht voor ingezondenartikelen niet of op een later tijdstip te plaatsen, in tekorten of te wijzigen. Voor het volgend nummer kantot vrijdag 22 januari 2016  kopij worden ingezonden. foto voorblad: Fred Baerveldt

foto: Luc de Schepper

2

Het Lelieblad

Van de voorzitters...Arjen Wardenier (IVN)Winfried van Meerendonk (VWGZ) Voor je ligt het eerste gezamenlijke Lelieblad. Deze samenwerking met IVN afdeling Zoetermeeren de Vogelwerkgroep Zoetermeer heeft geleid tot een afwisselende en interessante editie van hetkwartaalblad.Vanzelfsprekend zijn er mooie foto’s opgenomen van vogelwaarnemingen, met daarnaast leukestukjes over allerlei verschillende natuurbelevingen en verhalen van onze leden.De gezamenlijke wens om meer en meer samen te werken als natuurverenigingen van Zoetermeeris hiermee hopelijk weer een stapje dichterbij gekomen.

De eerlijkheid gebiedt ons wel te zeggen dat deze editie een probeersel is en dat we de komendeLeliebladen weer alleen vanuit IVN zullen vullen en samenstellen.De totstandkoming en het resultaat zullen wij gaan evalueren en dat zal wellicht leiden tot eencontinuering van een gezamenlijke uitgave, al is dat voorlopig maar 1 keer per jaar. Natuurlijkvernemen wij ook heel graag jullie reacties op deze editie.De Sint is nog in het land, en de kerst(man) moet nog komen, gevolgd door oud en nieuw, maarwij willen jullie hierbij toch alvast van harte uitnodigen voor de nieuwjaarsborrel georganiseerddoor de natuurverenigingen van Zoetermeer. Zoals het er nu uitziet zal dit plaatsvinden op don­derdag 7 januari vanaf 20:00 uur in de Weidemolen.Voor 2016 staan er naast de nieuwjaarsborrel ook weer de voorjaarlezing op het programma en deWesterparkdag. Ook hier zullen wij de handen, ook samen met de gemeente, weer ineenslaan omte komen tot fantastische evenementen.

Namens IVN en de Vogelwerkgroep Zoetermeer heel veel lees plezier. 

foto: Westerpark in de herfst (Fred Baerveldt)

3Herfsteditie 2015

IVN ZOETERMEER

Door Tineke Lutterman (IVN) Met vier vrijwilligers van  IVN gingen we op eenherfstige, winderige en koude middag naarwoonzorgcentrum Magnolia, een wooncomplexvoor demente ouderen in Oosterheem.  Wewerden ontvangen in een sfeervolle woonkamerwaar we ons installeerden. We hadden een Be­amer bij ons waar we prachtige foto’s op kondenlaten zien die met de herfst te maken hadden.Verder hadden we een grote tafel ter beschikkingen die hadden we ook wel nodig, want we had­den weer de nodige materialen bij ons, zoals eendienblad met een herfsttafereel van noten,paddenstoelen en mossen, vazen met takkenmet bessen, vruchten, een lisdosse, lampionnen,druiven, bramentakken, herfstbladeren  en nogveel meer, gewoon teveel om op te noemen.Al snel kwamen de eerste bewoners onder bege­leiding van het personeel en enkele vrijwilligersbinnen. Ze werden welkom geheten en we be­gonnen ons verhaal met samen te kijken waaraan gedacht wordt als je aan de herfst denkt.Daarbij werden over en weer herinneringenopgehaald. Dat is altijd heel leuk om te doen; erwerd gesproken over kolen en turf, mist en vochtop de ruiten, over vroeger en nu. Heerlijk om tezien hoe de mensen dan opleven.  Ook gaan wedan bijvoorbeeld met kolen en turf langs demensen om het materiaal te laten zien, te latenvoelen en te laten ruiken en dat roept vaak veeloh’s en ah’s op, veel herkenning…..  We hebbenmet de bewoners gesproken over de bladeren dieverkleuren en over de bessen en daarmee zijnwe ook langs de bewoners gegaan.Toen het pauze was gingen we bij iedere bewo­ner langs om, als ze dat wilden, hun handen inte smeren met een olie die past bij het seizoen,en dit keer was het lavendelolie, en wat vondenze dat lekker! Het is vaak een handeling vanpakweg 30 seconden, maar de moeite zo waardom zulk contact te hebben met de bewoners.Ondertussen was er door een vrijwilliger toastklaargemaakt met bramenjam. We nemen altijdwat te eten of te drinken mee dat bij het jaarge­tijde past, als het even kan iets wat we zelfklaargemaakt hebben, en dit keer was het zelf­gemaakte bramenjam.Na de pauze hebben we met de ouderen een liedgezongen dat bij de herfst past en wat past erbeter dan een lied over paddenstoelen: ‘op eengrote paddenstoel’. Daar hadden ze geen tekstop papier bij nodig, dat konden ze allemaal uithun hoofd.  Verder hebben we nog gesproken

over fruit, kastanjes, paddenstoelen en egels.Prachtig vonden ze de twee egeltjes (kaardenbol­len) in een bloempot. Voor we het wisten was deanderhalf uur alweer voorbij.Alle takken en bloemen die we mee haddengenomen lieten we achter in de vazen en we zijnmeteen weer uitgenodigd om in de winter terugte komen voor de volgende presentatie.

HerfstDe stilte van de avond is zo stilHoorbaar wordt `t vallen van het laatste ooft.De nachten worden koud, de nevel kilWaarin de wind de bruine blaren rooft Als straks de zon al in de middag dooft,De kruinen doodlijk zwart zijn, tegen wilEn dank van `t warm septemberkleed beroofd,Worden de volste dromen ijl en stil. Laten we daarom van de laatste gloedDer herfst genieten zonder droefenisDe blaren geel zien worden zonder weemoed. O, wilde wingerd van geronnen bloed,Die brandend ons een eeuwig teken is,Leer ons te leven met eenzelfde gloed. Jan WolkersUit: Verzamelde gedichten, uitg. De Bezige Bij

Met de natuurkoffer naar verpleeghuis Magnolia

foto:Luc de Schepper

4

Het Lelieblad

Column: InvasiefDoor Rob Schouten (IVN) Het was wel heel goed doordacht. Je gaat inZuidoost Azië aan boord. Je reist op je gemak dehalve wereld over en gaat bij Hoek van Hollandweer van boord. Ja, je wilt wel eens wat andersen misschien heeft Nederland je wat te bieden.Maar dan heb je nauwelijks een beetje rond ge­keken of je wordt ervan beschuldigd een ‘inva­sieve soort’ te zijn. Ze willen je niet. Terug op deboot zetten is er niet bij, nee, ze schieten je ge­woon dood. Het zal je maar als argeloze huiskraaioverkomen.Voordat alle kraaien het haasje zouden worden,wilde ik ze wel eens zien en toog twee jaar gele­den richting Hoek van Holland. Na enig zoekenvond ik er enkele. Wel heel ingeburgerd: ze zatenbij een friteskraam. En wat is er Hollandser daneen huiskraai met een frietje!

Nu zijn er nog maar een paar over. Een paarslimme, die de ingehuurde jager nog steedsweten te ontvliegen. Maar ook die zullen erwaarschijnlijk ooit aan moeten geloven.En dan te bedenken dat heel wat Nederlandershier aan boord van een schip stapten en naarIndonesië voeren. En daar bovendien, in tegen­stelling tot de huiskraaien, ook nog de baasgingen spelen. Wij waren pas echt een invasievesoort, en vonden dat blijkbaar heel normaal.Een invasieve soort is, volgens onze menselijkespelregels, een soort, die niet op eigen krachtNederland is binnengekomen en bovendienschadelijk dreigt te worden. Dus als de huis­kraaien met de trekvogels uit Afrika warenmeegevlogen (want ook daar zitten ze), was erniets aan de hand geweest. Maar dat wisten zeniet. De boot nemen leek hen veel comfortabeler.

Op Terschelling groeien cranberries. Die haddenook de boot genomen, uit Amerika. Duidelijk eeninvasieve soort. Uniek voor Europa, wordt ergeroepen, die moeten we beschermen! Deplantjes groeien nu dus in een beschermd na­tuurgebied. Overigens is de huiskraai ook eenvoor Europa unieke vogel.Als we alle planten en dieren in Nederland die‘invasief’ zijn, ons land uit zouden zetten, zouhet hier heel wat stiller en monotoner en veelminder biodivers zijn dan nu. Allereerst al diedieren die door ons zijn ingevoerd en ontsnaptzijn, zoals de halsbandparkiet, de nijlgans, zwarte zwaan, rosse stekelstaart, enz. enz. Enwat planten we al niet in onze tuinen en parken,dat van ver komt? En de tulp komt hier ook nietvandaan. Alle naaldbomen het land uit! Diekomen ook niet oorspronkelijk uit ons land.* Enwat zetten wij niet met onze fok- en kweekpro­gramma’s aan nieuwe planten en dieren op dewereld! Eigenlijk noemen we ‘invasief’ wat onsniet bevalt, en wat ons wel bevalt laten we maarbegaan of halen die juist binnen.“Invasieve soort” is trouwens een pleonasme.Wat een soort tot soort maakt, is het feit dat hetzich wil voortplanten. Dat is natuurlijk ook nodigom voort te blijven bestaan. En wat doe je dan:je zoekt een plekje voor je nakomelingen. Eenplek met toekomst, waar dan ook. Vind je dieniet, dan sterf je uit.En als je het goed bekijkt, zijn wij mensen degevaarlijkste invasieve soort voor Nederland.Ooit zijn wij ook dit land binnengetrokken. Enwe waren behoorlijk schadelijk. Hoeveel anderesoorten hebben we niet uit laten sterven! Enhoeveel vreemde soorten hebben we niet bewustof onbewust mee- en ingevoerd! Dus willen weaf van al die invasieve soorten, dan zullen wijtoch onszelf als eerste ‘ons’ land uit moetenzetten.*Zie Ch.T.W. Oudemans, Plantaardig, KNNV Zeist2014

5Herfsteditie 2015

IVN ZOETERMEER

Slechtvalken op StadhuistorenWie had dat ooit kunnen denken, slechtvalken(om even bij huis te blijven) op de stadhuistorenvan Zoetermeer. In februari van dit jaar werd eennestkast geplaatst op de toren door o.a. stads­ecoloog Hendrik Baas van de gemeente Zoeter­meer. Het project slechtvalk werd voorbereid insamenwerking met Bureau Stadsnatuur Rotter­dam en de Gemeente. Helaas is de kast niet ge­plaatst op de plek waar ze zich bij voorkeur op­hielden. Burgemeester en wethouders werdenop de hoogte gebracht over wat zich boven hunhoofd afspeelde en in de gemeenteraad vanZoetermeer werden de slechtvalken een hotitem; met name de verbintenis tussen een vol­wassen man met een nog jeugdige vrouw zorgdevoor veel rumoer. Omdat de valken vaker aan deandere kant van de stadhuistoren ter hoogte vande Londenstraat te zien waren, besloot Henk deHoog van de VWGZ een dagboek met waarne­mingen bij te houden vanaf zijn huiskamer.

ParingOp 6 april van dit jaar nam ik een paring waarop de stadhuistoren; Marcel van der Tol had op26 maart al een paring gezien. Het vrouwtje wasop dat moment in haar derde kalenderjaar duswe waren benieuwd naar het resultaat. Hetbroedsucces neemt toe met vorderen van deleeftijd waarbij ervaring zeker een rol zal spelen.In populaties die zich uitbreiden kunnen jonge,onervaren vogels toch tot broeden komen. Doorconcurrentie met volwassen vogels neemt diemogelijkheid af met de groei van een populatie.Ondanks het tijdelijk stilleggen van werkzaam­heden aan de gevel (gedragscode Flora en faunaGemeente Zoetermeer) is er geen eileg geconsta­teerd maar bleven de valken wel trouw vasthou­den aan hun zelf gekozen stadhuistoren. Moge­lijk was het vrouwtje toch nog te jong en oner­varen en moeten we nog een seizoen wachtenop broedende slechtvalken.Omdat slechtvalken zelf geen nest bouwen zijnze afhankelijk van nesten van andere grote vo­gels als zwarte kraai, buizerd of blauwe reiger.Wanneer zich een kraaiennest in een hoogspan­ningsmast bevindt, dan is dit een potentiëlebroedplaats van de boomvalk en tegenwoordigook van de slechtvalk.

Slechtvalken veroveren de stadDoor Winfried van Meerendonk (VWGZ) In ons land houden de Werkgroep Slechtvalk Neder­land (WSN) en SOVON zich bezig met de aantalsont­wikkeling van deze spectaculaire soort. Nadat halver­wege de vorige eeuw wereldwijd populaties uitstier­ven door accumulatie van pesticiden via prooidierenmaakt de slechtvalk (Falco peregrinus), na een verbodop deze middelen, een opmerkelijke comeback. Mededankzij het aanpassingsvermogen om het stedelijklandschap te koloniseren is de Nederlandse populatiesterk gegroeid maar vlakt nu af. Ongetwijfeld heeftde plaatsing van nestkasten en de ruime beschikbaar­heid van prooidieren daarbij een rol gespeeld. Deschatting voor 2015 bedraagt 150 – 165 paar (meded.Peter van Geneijgen, voorzitter WSN) “Ik werk op het gemeentehuis en zie de laatstepaar weken met name 's ochtends een koppelroofvogels zitten en vliegen bij de toren. Ik denktorenvalkjes. Zou het kunnen dat ze ergens ophet dak een nest hebben?” Woensdag 9 april 2014ontving Hanneke als secretaris van de VWGZ ditmailtje van Annette van der Velden, werkzaambij de Gemeente Zoetermeer. Hendrik Baas namop die dag poolshoogte en constateerde dat hetwel een slechtvalk moest zijn maar had geenkijker bij zich.Alle alarmbellen begonnen te rinkelen en devolgende ochtend was ik voor schooltijd presentbij de stadhuistoren. Niets te zien en net toen ikwilde instappen hoorde ik de krijtende roepvan…een slechtvalk. Het was een eerstejaarsvogel (juveniel), geboren dus in 2013. Ik heb vanafde parkeerplaats Simon Post gebeld om foto’s temaken omdat ik naar mijn werk moest in Gouda.Hij maakte een foto van een ….volwassenslechtvalk. Daarmee was het koppel geregi­streerd.

6

Het Lelieblad

Stedelijk gebiedNiet alleen in Den Haag, Rijswijk, Rotterdam enAmsterdam maar ook in steden als Den Bosch,Zwolle, Utrecht en andere grote en kleinereplaatsen met hoge gebouwen, koeltorens ofschoorstenen broeden tegenwoordig slechtval­ken. In het stedelijk gebied worden hoge gebou­wen bezocht met een vrije aan- en afvliegbaan.Vanaf deze locaties hebben slechtvalken een vrijuitzicht en kunnen ze ook hun jachtvluchtenafstemmen op vliegende prooien. De stad is vooreen slechtvalk een rotslandschap. Als echtevogeljagers weten ze vogels tot de grootte vaneen zilvermeeuw uit de lucht te slaan. Op heteiland Tiengemeten vond ik zelfs een brandgansals prooi van een slechtvalk,  maar meestal zijnde prooien kleiner, getuige de resten van eenkoperwiek en postduiven op de stadhuistorenvan Zoetermeer.Zuid HollandIn Zuid Holland werden dit jaar maximaal 18paar slechtvalken waargenomen op de broed­plaats, waarvan 11 paar succesvol heeft gebroed.Het loopt dus niet zo storm met de aantallen,een logisch gevolg van de concurrentie om ge­schikte broedplaatsen en het zeer territorialegedrag van slechtvalken waarbij niet zeldendoden vallen bij de gevechten.Verlichting De verlichting in de stad maakt het de slechtvalkmogelijk om de hierdoor aangetrokken vogels inde avond en nacht nog te vangen, ongetwijfeldeen voordeel van het stadsleven. Omdat in destad vaak veel stadsduiven voorkomen, vormendie ook een belangrijke prooi. En daar wringt deschoen want ook postduivenliefhebbers rakenhun, vooral jonge onervaren, vogels kwijt aan devalken. Postduiven worden vooral buiten de stadgepredeerd. “Jullie hoeven die valken toch niette vertroetelen met nestkasten” is de veelge­hoorde klacht van duivenmelkers. De valkenkiezen echter zelf hun locatie, het broedsuccestot aan het uitvliegen is in nestkasten vaak hogermaar in de stad gaan er ook veel jonge, onervarenvalken verloren voordat ze geslachtsrijp zijn. Zebelanden op de grond, vliegen tegen ruiten ofkukelen in een schoorsteen.Einde aan de groeicurve?Volgens Rob Bijlsma zijn de aantallen broedpa­ren aan het afvlakken, maar Peter van Geneijgenziet dat anders. “Ik ben er niet zo van overtuigddat de grenzen van de groei in zicht komen. Deafvlakking van de groeicurve heeft mijns inziensmeer te maken met het zoekbeeld van de waar­nemers die vooral gefocust zijn op stedelijk enindustrieel gebied.  Het Ruhrgebied in Duitsland

zit ondertussen zo goed als vol maar daarbuiten,in het landelijk gebied vestigen zich paren dieveel moeilijker te vinden zijn. Wij zien in Neder­land een behoorlijke toename in hoogspan­ningsmasten maar omdat ze daar gebruik moe­ten maken van oude, vaak gammele, kraaien­nesten zijn de broedresultaten zeer gering. Zeworden dan vaak niet als broedpaar herkendmaar beschouwd als vogels van elders die op dieplek komen jagen. In Noord Holland, Frieslanden Groningen blijft de ontwikkeling wel achter.De groei wordt daar geremd door de aanwezig­heid van grote aantallen overwinterende Slecht­valken in de periode september t/m april. Terri­torium zoekende Slechtvalken moeten hier eersteen gebied veroveren op de aanwezige overwin­teraars en dat gaat niet zonder slag of stoot.”Aldus Peter van Geneijgen.TrendRoofvogels die aan de top van de voedselketenstaan zijn afhankelijk van de aantallen prooidie­ren en ook van de kans om ze daadwerkelijk tekunnen grijpen zonder schadelijke gevolgenvoor de roofvogel (meded. Rob Bijlsma).  Boven­dien is de mens zowel direct als indirect verant­woordelijk voor de aantalsontwikkelingen vandeze en vele andere soorten in het stedelijk ge­bied.Met dank aan Rob Bijlsma (WRN), Peter vanGeneijgen (WSN) en Caroline Elfferich voor hetkritisch doornemen van het manuscript.Bijlsma, R.G. 2012. Mijn roofvogels. UitgeverijAtlasRatcliffe, D. 1980. The Peregrine Falcon. T.& A. D. Poyser EnglandMollet, Peter 2015 http://­roofvogels-hw.nl/index.html

7Herfsteditie 2015

IVN ZOETERMEER

Bijzonder nieuws van de PaddenstoelenwerkgroepDoor Sinie de Jonge (IVN) Donderdag 21 oktober hebben we de natuurtuin geïnventariseerd.Geweldige vondsten waargenomen:Aardtongen en niet zomaar een, het is hoogstwaarschijnlijk een nieuwe soort, met de voorlopigenaam Geoglossum spec. A . Over de Nederlandse naam wordt nagedacht.

 Najaar campagne IVN,  thema paddenstoelen.1 oktober was het zover: de kinderen van de Waterlelie stonden te popelen om de stam metgeënte Shiitake paddenstoelen een mooi plekje te geven, nou dat is gelukt. De Horsten, och maar even buiten Zoetermeer.Zeker de moeite waard om ook eens te kijken naar de geweldige Inktviszwammen, uniek voor deHorsten. Dus volgend jaar een excursie naar de Horsten op zoek naar bijzondere paddenstoelen!

8

Het Lelieblad

TondelzwamDoor: Bob de Lange (IVN) In het Westerpark, vlak bij de blauwe brug, staatde reusachtige stomp van een populier, omge­zaagd vanwege het gevaar dat bij omvallen eenhuis zou worden getroffen. Een lot dat velebomen bij ons zou kunnen treffen. Het is eenmonument geworden van de tondelzwam.   Destam is bedekt met een dikke laag bruine sporen.De  stronk staat er ongeschonden bij, wat heelgewoon lijkt, gelet op het sterke hout van dezwammen. Toch wordt op de Veluwe veel scha­de aangericht door het afkappen of afzagen vande zwammen. In China wordt aan gestamptetondels geneeskrachtige werking toegeschrevenbij astma of impotentie. Even dwaas, maarminder gruwelijk dan het geloof in neushoorns.Bij ons heeft de tondelzwam een lange geschie­denis . Op het lichaam van Otzi, die man die alsmummie uit het gletscherijs te voorschijnkwam,  is tondel aangetroffen; reden onbekend.

Wij kennen de tondel als voorganger van de lu­cifer. Het zachte deel van de zwam werd ge­droogd en bewaard in een tondeldoos, samenmet een vuursteen en een stuk ijzer.  Door methet ijzer op de vuursteen te slaan werd een vonkgemaakt, die in de tondel bleef smeulen. Hetbegin van een vuur. Tondel dozen werden fraaivorm gegeven.Laten we voorzichtig zijn met 'onze' tondels envandalisme melden bij Hendrik Baas van degemeente.

Stippellijn 2 kolommenSoms is de natuuronvoorspelbaarDoor: Sinie de Jonge (IVN)Op een van mijn wandelingen werd mijn aan­dacht getrokken naar de meidoornhaag langs deschooltuin in het Hoekstrapark.Toch maar eensgoed kijken. Niet te geloven dwaalgasten in dehaag en wel een super honingbijenvolk en nietzo’n kleintje ook. Ze zaten heel dicht bij elkaarom zich warm te houden, en maar zoemen. Maarja zo overleven ze de winter niet.Hulp gezocht bij de imker, die weten daar welraad mee. Nu zitten ze er warmpjes bij, zoals hethoort. Volgend jaar vast weer lekkere honing.

9Herfsteditie 2015

IVN ZOETERMEER

Het TorenvalkendagboekDoor: Rob Baks (VWGZ) In het voorjaar van 2015 deden wij een heel bijzon­dere ontdekking. Al langer hoorden wij een luid ge­kwetter achter ons balkonbankje. Wij hadden geenidee wat zich daar afspeelde, totdat mijn vriendin opeen avond even over de railing om de hoek keek entegen mij zei “zo dan, ik zie net een roofvogelwegvliegen”! Uiteraard moest ik zelf ook even kijken. Ik her­kende deze vogel gelijk omdat ik deze vogelseerder in het Buytenpark gefotografeerd heb:torenvalken!! Torenvalken op zeven hoog, in eenflat, recht onder onze neus !! Dat maak je nietdagelijks mee. Wij zijn echt overrompeld envinden het heel gaaf dat wij dit meemaken. Deeerste foto’s zijn geschoten op een zondag in mei2015.

 Gekwetter blijftHet gekwetter houdt aan en begint al vroeg in deochtend onder ons slaapkamerraam. Een gewel­dig geluid om te horen. Het is een teken dat devalken er nog zijn. Lang dachten wij dat ze hiertoch niet echt serieus een nest zouden bouwenen broeden. Het stikt hier in het park van dekauwen. Soms zien wij een valk vliegen met 4 of5 kauwen achter zich aan. Onze gedachte is danook dat ze zich zouden laten verjagen. Tochblijken die torenvalken zeer standvastige vogels.Ze blijven op hun stekkie zitten en vinden hetblijkbaar de moeite waard om hier hun jongengroot te brengen. Dat vinden wij uiteraard hele­maal niet erg. Het is toch uniek en geweldig ommee te maken van zo dichtbij.

 Vier eieren15 mei. Daar liggen ineens vier eieren achter deons balkonbankje! Wij zijn nog steeds niet hele­maal overtuigd of dit plan van de torenvalkenzal slagen, maar hopen er uiteraard het bestevan. We zien de valken regelmatig vliegen en deeieren beschermen tegen de vlak langs scheren­de kauwen. Eerste kiekje jongen15 juni. Als ik het balkon op loop om de plantenwater te geven hoor ik een luid gepiep. Duidelijkhet geluid van jonge vogels. Uiteraard willen wijniks verstoren. Als moeders is weg gevlogen, trekik de stoute schoenen aan om te kijken. Wijtrekken voorzichtig de stoelkussens weg dieonder het bankje liggen om een kijkje te nemenmet de camera. Tot onze verbazing zien wij daarvier jonge valken liggen met hun ogen nog dicht.Ze zijn kortelings  uit het ei gekomen, maar weldroog achter de oren. Naast de jongen ligt ook aleen dode open getrokken veldmuis die alsvoedsel dient.Heel speciaal om dit mee te maken en wij genie­ten er volop van. Hoe nu verder te handelen?Mijn vriendin neemt contact op met de Vogel­werkgroep Zoetermeer (VWGZ).

 Bezoek VWGZ20 juni. Hanneke en Winfried van de VWGZkomen bij ons thuis langs om het bijzondere nestte bekijken. In een leuk gesprek krijgen wijnuttige informatie van hen. Ook bespreken wijhet nut van het ringen. Om de jongen te latenringen moeten de poten redelijk volgroeid zijn,dus lijkt het Winfried verstandig om dit ergensin de derde week te doen. Ringen is nuttig omdatde torenvalkenpopulatie een beetje in een dipjezit. Na dit geslaagde nest zal die weer wat ver­sterkt worden!

10

Het Lelieblad

 The ring master26 juni. Winfried en Hanneke hebben contactgezocht met ringer Martin van der Reep. Wijhebben een afspraak staan voor vandaag. Als hijarriveert is hij erg benieuwd naar deze uniekesituatie. Wij overleggen even om risico’s uit tesluiten. Wij willen natuurlijk niet dat er onge­lukken gebeuren en dat er een jong van schriknaar beneden valt. Wij besluiten met een snij­plank en een dienblad de kier aan de buitenkantaf te dekken. Martin pakt dan een voor een dejongen en doet ze in de afwasteil, zodat wij ze ineen keer allemaal hebben. Dan kan Martin zestuk voor stuk wegen, de vleugels opmeten eneen ring om de poot aanbrengen. Wij krijgen ookeven de kans om een jong vast te houden. Dit iswerkelijk iets dat je nooit meer vergeet als je zo'nkleine, warme pluizenbol vast hebt. Wij zijn echtverbaasd hoe groot de poten al zijn. Er zitten alflinke nagels aan en Martin vertelt dat ze nu alop een leeftijd zijn dat  ze zelf een muis uit elkaarkunnen pluizen.

Heel, heel bijzonder allemaal dat ze nu bekendzijn door de ring en dat wij een bijdrage leverenaan nuttig onderzoek om meer te weten tekomen over het welzijn van de torenvalk en hunpopulatie.

 Alle gegevens zijn genoteerd en de jongen wor­den weer netjes op hun plek terug gezet. Na eenkwartier is moeders al weer terug op het nest omze te beschermen tegen de zwermen kauwen. Dejongen hebben nu allemaal een nummer. Gegevens van MartinMartin stuurde ons een staatje over de ontwik­kelingen en wanneer wij kunnen verwachtenwanneer de jongen uitvliegen. Data van de jonge Falco tinnunculus, geringd 26juni 2015Vleugel dagen  gewicht     geboren  uitvliegoefening83           13        193,0          12-6                 13-779           12,7      171,6         13-6                 14-766           11,3      170,6         14-6                 15-765           11,2      189,8         14-6                 15-7Conditie vleugel 78,3%Conditie gewicht 88,6% Laatste duik onder de bank3 juli. Wij zijn zeer nieuwsgierig naar hoe dejongen er nu uitzien. Wij weten dat dit waar­schijnlijk de laatste keer is dat wij een kijkjeonder de bank kunnen nemen. De jongen lopenal flink wat heen en weer en zijn dus al aardigbewegelijk aan het worden. Heel langzaamtrekken wij de kussens onder de bank vandaanen nemen een kijkje. Daar zit een jong ons strakaan te kijken. Wij zien al wat bruine veren ont­staan aan de vleugels. De buurtwacht10 juli. Het mannetje houdt vanuit de boomtopalles scherp in de gaten. Het vrouwtje en hetmannetje roepen steeds vaker de jongen. Wijhebben het idee dat ze dit doen om de jongenaan te moedigen om hun vleugel spieren te gaanbewegen. Het vrouwtje hebben wij ook op hetbalkon zien en horen roepen naar de jongen.Beide ouders sporen ze echt flink aan tot actie. 

11Herfsteditie 2015

IVN ZOETERMEER

De verassing11 juli. Wat zit daar nou ?! Als ik het balkon oploop om de planten water te gaan geven, zie ikineens in mijn ooghoek iets weg wippen. Als ikmijn hoofd naar de bank draai, weet ik niet watik zie. Een van de jongen is onder de bank van­daan gekomen, erop geklauterd en zit daarrustig om zich heen te kijken. Dit is toch een welheel bijzonder moment want onder de bankkijken wij niet meer vanwege de verstoring. Heelbijzonder om zo dichtbij oog in oog met elkaarte staan. Opnieuw oog in oog14 juli. Het is de tweede ontmoeting met een vande jongen. Ik krijg er weer een bijzonder gevoelbij en word er blij van. Het klinkt raar maar bijelke ontmoeting ben je weer verbaasd, verrast,blij en kan je het woord bijzonder niet vaak ge­noeg gebruiken. Ik weet niet wat het is, maar ookal zou je ze elke dag zien, dan nog blijft het eenspeciale ontmoeting en is het oog in oog staanmet deze jonge torenvalken niet te omschrijvenzo mooi !

 Vader roept18 Juli. Het mannetje roept constant van uit hetpark.  Wij nemen hier duidelijk waar dat vaderde jongen aanspoort om het nest te verlaten. Hetis tijd om de wijde wereld in te vliegen via eenduikvlucht van zeven hoog. Inmiddels zijn er altwee jongen uitgevlogen. Ook voor ons is hetweer leuk om deze fase van dichtbij te beleven. 21 juli. Ineens zijn alle jongen uitgevlogen enhebben het vertrouwde nest verlaten! Elke daghoren wij nog de ouders roepen vanuit debomen. Wij denken dat ze dit doen om de jongen

bij elkaar te houden, want de eerste twee tot drieweken na het uitvliegen krijgen ze nog voedselvan de ouders. Hierna zullen ze zelf moeten lerenjagen: muizen vangen voor de kost! Tot nu toeis alles goed verlopen. Vanaf de geboorte tot dedag van uitvliegen hebben ze het alle vier over­leefd. Daar zijn wij echt heel erg blij om. De eind schoonmaakEn dan zit je met de shit. Nu ze zijn vertrokken,wordt het tijd voor de eindschoonmaak. Hetmoment is daar en de bank gaat van zijn plek.Wij treffen een enorme ophoping aan van uit­werpselen, braakballen, restanten van muizenen vogeltjes. Alle braakballen bewaren wij voornader onderzoek dus die gaan wij nog eens evenuitpluizen. Wij zijn erg benieuwd wat wij tegenzullen komen.Het is een beetje een leeg gevoel nu de jongentorenvalken zijn vertrokken, maar wel een heelgoed gevoel dat het hele nest het overleefd heeften groot is geworden. Wij hebben van deze er­varing genoten en vonden het een eer en ook eenhele belevenis om dit allemaal meegemaakt temogen hebben. In een woord geweldig! Wat onsbetreft zijn de torenvalken weer van harte wel­kom als ze terug willen komen. “Tot volgendjaar!!!”

12

Het Lelieblad

Mijn ervaringen met de N(atuur)G(idsen) C(ursus)Door: Marlies Butter  (IVN) Mijn naam is Marlies Butter. Ik ben biologiedo­cent op het Scheepvaart- en Transport Collegein Rotterdam en geef les aan leerlingen van hetvmbo. In januari van dit jaar ben ik gestart metde Natuurgidsencursus in Zoetermeer.Ik ben blij dat ik deze kans (als niet Zoetermeer­der) heb gekregen. De cursus in Rotterdam konniet doorgaan en zonder al teveel moeite mochtik aansluiten bij een hele enthousiaste groepmensen (zowel de cursisten als de mensen vanhet cursusteam) uit Zoetermeer en omstreken.Tot nu toe biedt de cursus alles wat ik ervangehoopt en verwacht had. Namelijk een pro­gramma waarbij er een prima verhouding istussen theorie en praktijk en waarbij natuur,natuureducatie en natuurbeleving centraalstaan.Op dit moment ben ik samen met een medecur­sist druk bezig in ons adoptieterrein. Het is nu alleuk om te ervaren hoe mensen (meestal wan­delaars genietend van het mooie weer op eenzonnige zondag) geïnteresseerd zijn in wat wijaan het doen zijn. Nog leuker is het om dezemensen een natuurbeleving te laten zien die zijnog niet eerder ervaren hebben, zoals het weg­springen van de zaden van een Reuze Springbal­semien.Dit zijn kleine ervaringen en belevingen voormensen. Maar wel de ervaringen en belevingendie er voor zorgen dat de natuur voor mensengaat leven. En dat is wat IVN naar mijn meningvoor ogen heeft.

Holland - Natuur in de Delta"Een herontdekking van Nederland.                                                                                    De zeearendstrijkt neer in een hoge boom aan de rivier. Hierstroomt de bron van leven voor alles dat dezeearend kent. Maar hij herkent haar nauwelijkswant hij is hier al honderden jaren niet meergeweest; alles is nu anders.Miljoenen jaren is denatuur de dominante kracht die het deltagebiedvormt dat Nederland heet. Ons land is de mon­ding van machtige rivieren. Zij stromen vanbergen en heuvels naar het laagste punt, de zee.Daar ontmoeten ze de dagelijkse getijden enspannen ze samen om een dynamische wereldte scheppen."  Bron: www.hollanddefilm.nl Hiermee begint de prachtige natuurdocumen­taire van de makers van "De nieuwe Wildernis". 

Foto: www.staatsbosbeheer.nl

Het is echter geen deel 2. Deze film heeft eencultuurhistorische inslag, waarbij het verhaalverteld wordt door o.a. de zeearend, het stekel­baarsje en de haas. Het is een documentaire vanzeer hoge kwaliteit met prachtige beelden en eengoed verhaal, dat ook kinderen zal boeien. Zekereen aanrader om te gaan bekijken of om de dvdte bestellen (vanaf de derde week van decemberbeschikbaar). 

Stippellijn 1 kolom

STEL ONLINE

JE EIGEN

SCHUTTING

SAMEN

BEKIJK ONZE WEBSITE VANDORPHOUT.NL VOOR VELE ACTIES

Van Dorp Hout is een regionale houthandel. Wij verkopen hout en aanverwante producten

met een buitentoepassing.

OPENINGSTIJDENmaandag t/m vrijdag van 07:30 tot 17:00 uur

zaterdag van 07:30 tot 16:00 uur

VOORWEG 153 | ZOETERMEER079 - 3512578 | INFO@VANDORPHOUT.NL

WWW.VANDORPHOUT.NL

13Herfsteditie 2015

IVN ZOETERMEER

Hoogbroeders in hetWesterparkDoor Arno van Berge Henegouwen (VWGZ) Van een paar eenden- en ganzensoorten is bekend,dat zij holtes opzoeken om te broeden. Toen ik nogwerkte, broedde er jaarlijks een paartje nijlganzenonder het dak van het meer dan vijftig meter hoge BelAir hotel naast het Omniversum in Den Haag. Hunjongen laten zich, nadat ze uit het ei zijn gekomen,naar beneden vallen. Daarbij gebeuren weinig onge­lukken. Nijlganzen broeden normaal in bomen. Zemaken daarbij vaak gebruik van bestaande nesten.Zo lang ik vogels kijk ben ik zo nu en dan boombroe­ders tegengekomen die in de boeken bekend staan alsnotoire bodembroeders.

 In Meerzicht, waar ik woon, vond ik boomnestenvan waterhoen en scholekster. De laatste heeftook – en met succes - op het dak van het oudeen nieuwe Effatha gebroed. Dit jaar broedde eenpaar op het dak van de bowling in het park. Hetdak van het Gemeentemuseum in Den Haagheeft ook jarenlang een vast broedpaar gehad.

En in mijn jeugd heb ik heel wat nesten vanscholeksters gevonden op opgespoten land inLeiden-Zuidwest, maar nooit heb ik ze toenbroedend op daken gezien, laat staan in bomen.Bij de scholekster is al jaren sprake van eenverschuiving in de keuze van de nestplaats.Soorten kunnen heel  flexibel zijn en zich snelaanpassen of juist niet. Toen de vos in de Was­senaarse duinen verscheen verdwenen achter­eenvolgens de broedkolonies van kokmeeuw enzilvermeeuw naar respectievelijk het oosten vanhet land en de grote steden. De minder algeme­ne stormmeeuw verbaasde iedereen en ging destrijd met het rode gevaar aan door te gaannestelen boven op de dichte struiken van duin­doorn, liguster en vlier. Vossen konden daar nietin doordringen. Op de Waddeneilanden, waargrotere roofdieren als vos, bunzing en hermelijnontbreken, is het broeden op de grond doorsoorten die normaal in bomen nestelen vastge­steld. Nog maar kort geleden broedden op hetzand in het open duin torenvalken op Vlielanden Terschelling.

Gans op eksternestStomverbaasd was ik begin april toen we tijdenseen excursie met een klas van basisschool HetSchrijverke bovenop een boom in het Wester­park een grauwe gans zagen zitten. De gans zatbovenop een oud eksternest. Toen ik de volgen­de dag terugkwam zat de gans er weer. Ik vondin de literatuur een paar vermeldingen van inbomen broedende grauwe ganzen. In ons land isdat voor het eerst in 2000 (Limosa 73: 148-150)geconstateerd. Bij het controleren van buizerd-en haviknesten in Friesland werd in twee geval­len een broedende grauwe gans aangetroffen.Beide broedgevallen mislukten. Waarschijnlijkwas een nest gepredeerd door een boommarter.

14

Het Lelieblad

Het andere werd na enkele dagen verlaten.Succesvol waren deze boomnesten niet. Nee,dan hield onze grauwe gans in het Westerparkhet langer uit. Drie weken lang was zij dagelijksop haar nest te vinden. ’s Avonds zag ik haar ereen keer afvliegen, maar na een kwartier was hetnest weer bezet. Helaas droegen de partnersgeen halsring, want dan had broedsucces directvastgesteld kunnen worden. Twee weken na deeerste werd een tweede boomnest ontdekt datna enkele dagen weer werd verlaten. In anderelanden is het boombroeden door grauwe ganzenwel vaker vastgesteldSoms vullen jagers en vogelaars elkaars kennisaan. Daar kwam ik achter toen ik op internet opzoek ging naar dit verschijnsel. Op een jagerssi­te las ik, dat jagers tijdens inventarisaties vanganzennesten ook omhoog kijken om te zien ofer ganzen in roofvogel- of kraaiennesten broe­den.Over jagers gesproken, ik vermoed, dat de grau­we ganzen en voorheen de scholeksters in hetWesterpark door de druk van predatoren ge­dwongen zijn om hogerop te gaan nestelen. Inhet Westerpark zijn de volgende roofdierenvastgesteld: wezel, hermelijn, bunzing en vos.En niet te vergeten de huiskat. Om de ware rover(s) te ontmaskeren is meer onderzoek nodig, overmeer jaren verspreid. Ik ben wat ik ben...

Van de werkgroep Natuur en Beleven. In een prachtige tuin verdorden hartje voorjaarde bladeren, de bloesem aan de struiken ver­welkte nog voor de bloei echt op gang was geko­men en de bloemen lagen geknakt op de grond.De tuinman begreep er niets van en vroeg aande eik wat er aan de hand was. Die zei dat hijniet meer wilde leven, omdat hij geen druivenkon dragen. Toen de tuinman naar de wijnstokging, schudde die droevig de kale takken enfluisterde dat hem niets restte dan te sterven,omdat hij nooit zo groot kon worden als een ci­pres. En de cipres stond er verpieterd bij, omdatdie niet kon bloeien en geuren als een roos. Maarde roos wilde juist niet langer leven, omdat deschoonheid van de bloemen maar zo kort duur­de. Ten slotte zag de tuinman een klein plantjemidden op het grasveld, dat meebewoog op dewind en bloeide en er even fris uitzag als altijd.“Hoe komt het, dat jij de enige bent die bloeit?”,vroeg de tuinman aan het madeliefje.“Ik zie en hoor waar de roos en de wijnstok, deeik en de cipres over klagen, maar ik begrijp erniets van. Want ik kan gewoon niets anders zijndan wat ik ben, dus ik geniet ervan dat ik eenmadeliefje ben.”

Stippellijn 1 kolom

Vermoedelijk neemt het aantal boombroeders inde komende jaren nog verder toe, want nietswijst op een afnemende druk door predatoren.Dit jaar zagen we zelfs, dat een paar Canadeseganzen vergeefs probeerde op een eksternestvlakbij de Bowling neer te strijken. Vanaf hetterras zagen we, dat ze een kwartier lang pogin­gen daartoe deden. Het is oppassen geblazenkomend voorjaar. Koppen omhoog.

15Herfsteditie 2015

IVN ZOETERMEER

WaarnemingenDoor: Dolf Siebert (IVN) Wat een dag! We waren gaan picknicken. Bram(4) op zijn eigen fiets, dus niet te ver van huis.We doen dat vaker. Op een dijk zitten we dan tekijken naar de vogels, de libellen boven de sloot,enzovoorts.Het begon al heel mooi met een paardenbijter dieboven de sloot patrouilleerde. In september zieje er – bij mooi weer – soms tientallen tegelijkjagen boven beschutte veldjes, maar die zijn niette fotograferen. En bovendien: het wás geenmooi weer, de afgelopen weken. Maar nu éinde­lijk weer eens libellen kijken in de zon.Maar het werd mooier. Op de terugweg namenwe het pad dat langs de Zoetermeerse plasachter het Prielenbos loopt, over de dijk. Ikhoorde twee buizerds roepen, maar toen werdmijn aandacht getrokken door een vogel die veellager op een thermiekbel dreef. BAM! Zeearend!Een meter of 100 hoog en hemelsbreed nog geenkilometer van ons huis.

Het is in elk geval de tweede keer dat ik eenzeearend heb gezien. En beide keren was dat inZoetermeer. Het schijnt zelfs dat ik nu record­houder op het gebied van de Zoetermeersewaarnemingen van de zeearend ben!  In de buurt weten mensen dat wij de natuurbewonderen. En sommige buren weten dat alsze iets raars of iets bijzonders vinden, ze bij onswelkom zijn. Determinatie, foto, en koffie.Deze keer stond er een buurvrouw – ze woontaan de overkant van het veld achter ons huis – aan de deur met een prachtige doodshoofdvlinder (m/v). De vlinder zat op de deurpost en ze wasbang dat de katten hem zouden pakken. En duszou de vlinder bij ons in de tuin beter op zijn plekzijn. Juist! De doodshoofdvlinder valt op omdat hij heelgroot is (7 cm lang, spanwijdte 14 cm) en omdathij een doodshoofd tussen zijn schouders heeftstaan. De gemiddelde tatoo-tokkie zou er jaloersop zijn. Een joekel van een vlinder dus. En nogbest zeldzaam ook: ze komen vooral voor in

warmere streken, en trekken in de zomer somsnaar het noorden. Maar hier kunnen ze nietoverleven. De winters zijn te koud. De Franse naam van de doodshoofdvlinder vindik overigens mooier: sphinx tête de mort. Dat doetmeer recht aan het mystieke uiterlijk. Ik kan mevoorstellen dat men in vroeger tijden achter hetverschijnen van de vlinder allerlei onheilstijdin­gen zocht. De vlinder hebben we op een mooi donker stilplekje uit het doosje laten glijden. Een uur laterwas hij weg.

Dat het herfst is kan je niet ontgaan zijn. Maarbehalve dat de blaadjes gaan kleuren en gaanvallen – en mijn stemming met de dag melan­cholieker wordt – daalt het aantal insecten, doorde kou en omdat er steeds minder voedsel is.Daarom staan er in een hoek van onze voortuinherfstasters. Als je aan komt lopen zie je BENG!kleuren! Niks herfstkleuren, maar gewoon zo­mers lila. En de hommels, bijen en vlinders dienog vliegen weten: hier is nog voedsel!

16

Het Lelieblad

SnowWorld derde baan voor Raad van StateDoor Leon van den Berg (VWGZ)Of de derde baan van SnowWorld in het Buytenparksterk mag worden verlengd en verhoogd is nu eenzaak van de Raad van State. Omdat het Zoetermeer­se gemeentebestuur de planvorming ongewijzigdheeft doorgezet, heeft het bestuur van de StichtingKwaliteitsteam Buytenpark (waarin ook IVN en deVWGZ zitting hebben) het gemeentelijk besluit hier­over ter beoordeling voorgelegd aan de Raad vanState. Dit mede namens de VWGZ, de AlgemeneVereniging voor Natuurbescherming voor 's-Graven­hage en omstreken (AVN) en twee buren van hetBuytenpark, plus de steun in de rug van de StichtingGroene Hart. Voor het Kwaliteitsteam had het zover niethoeven te komen. Vanaf maart dit jaar hebbenwij de gemeente herhaaldelijk voorgesteld eentussentijdse toets te laten houden door een on­afhankelijke groep deskundigen van al hetgeentegen de planvorming is ingebracht. Uitgangs­punt daarbij was dat alle partijen zich dan bij hetresultaat zouden neerleggen. De gemeente heeftzo’n toets echter geweigerd. Toen zat er voor hetKwaliteitsteam niets anders op dan de laatstestrohalm te grijpen, het oordeel vragen van dehoogste administratieve rechter in Nederland,de Raad van State. Onze bezwarenHet Kwaliteitsteam Buytenpark komt niet alleenop voor de natuurwaarde van het park die dooreen gebouw met een afmeting van een flatge­bouw van tien verdiepingen geschaad wordt. Erzijn ook vele ernstige bezwaren tegen de proce­dure. Onder meer omdat de politiek met allemiddelen een onjuist beeld van de schade heeftgeschetst en zo de provincie een rad voor ogenheeft gedraaid. Daarnaast is het natuurlijk vande gekke dat het belang van alle Zoetermeerdersondergeschikt gemaakt wordt aan dat van éénondernemer. Dat is nauwelijks behoorlijk be­stuur te noemen.Argumenten waar de politiek voor gaat in ditverband, zoals groei van de werkgelegenheid enstijging van het bezoekersaantal, zijn aantoon­baar niet valide.

 Wel horen, niet luisterenOp een hoorzitting die de gemeenteraadscom­missie Stad hield op 25 augustus 2015 is hetwoord gevoerd door of namens allen die eenzienswijze op de plannen hadden ingediend.Twee zienswijzen, met in totaal 50 bijlagen,waren van het Kwaliteitsteam Buytenpark. Bo­vendien waren er gelijkgestemde zienswijzenvan de VWZ, de AVN, de Stichting Groene Harten zes afzonderlijke Zoetermeerse families.Daarnaast spraken de Adviesraad voor Stomp­wijk en een bewoner van die plaats in. Totaalwas er 60 minuten inspraak. Daarin hebben deinsprekers op basis van de zienswijzen uitgelegdwaarom dit onzalige plan niet zou moetendoorgaan. Helaas heeft dit niet mogen baten. Deraadsleden beperkten zich tot horen en kwamenniet toe aan luisteren. Want op 14 septemberging de gemeenteraad zonder problemen ak­koord. Alleen GroenLinks, de SP en een lid vanD66 stemden tegen. Het pleit werd met 5 tegen35 stemmen verloren. Ook onze oproep om inelk geval nog met moties nu beleid vast te leggenter natuurbescherming, werd geheel niet ver­hoord. Beroepschrift en verzoekDe gang naar de Raad van State is daarmee on­vermijdelijk geworden. De afgelopen wekenhebben wij gewerkt aan een beroepschrift en hetdaarbij behorende bijlagepakket. Plus een ver­zoek om een zogeheten voorlopige voorziening,een verzoek om uit te spreken dat SnowWorldniet tussendoor mag beginnen. Vrijdag 30 okto­ber hebben wij al die stukken ingeleverd bij deRaad van State.Het bestuur van het Kwaliteitsteam Buytenparkbekostigt de gehele procedure zelf. Maar geluk­kig zijn er ook verenigingen en particulieren dieons daarbij fors financieel ondersteunen. Bent uhet ook niet eens met de voorgenomen bouw vande derde baan en wilt u zelf iets bijdragen? Datkan op rekening IBAN: NL19 TRIO 2024 8320 16t.n.v. Stichting Kwaliteitsteam Buytenpark. Ac­tuele informatie is te vinden op onze website(www.kwaliteitsteambuytenpark.nl/node/71).

17Herfsteditie 2015

IVN ZOETERMEER

Door Hester Toonstra (IVN, Natuurgids i.o.) Op 8 november was het dan zover. Bij ‘t West­punt gingen we lekkere hapjes maken voor devogels en de egels om ze te helpen de winter doorte komen. Het weer was heerlijk, we kondenbuiten aan de gang! Er kwamen wel 17 kinderenlangs om hun eigen creatie te bedenken voor debeestjes. De mooiste dingen werden gemaakt; appeltjesmet allerlei zaden erin, bloempotjes, gevuld meteen overheerlijke mix van vogelpindakaas enzaden. Bakjes voor de egels, gemaakt van eier­dozen, gevuld met een laagje pindakaas met eenbeetje droogvoer voor cavia's erin.Ook maakten de kinderen nog hopen dennenap­pels, gevuld met plantaardig frituurvet en daar­na door het zangzaad gerold. Toen we alle gemaakte vogelvoer dingetjes vaneen touwtje hadden voorzien begon het volgen­de avontuur; het bos in en alles ophangen enneerzetten, zodat de beestjes er ook van kondengenieten. Er werd door de kinderen hard gewerktom een goed plekje te vinden zodat de egels ende vogels er ook bij kunnen! Alle kinderen kunnen de komende tijd dus goedin de gaten houden of hun heerlijkheden gegetenworden. Sommige kinderen hebben ook wat vanhun kunstwerken mee naar huis genomen voorhun tuin - en balkon vogels. 

Hoe komen de diertjes de winter door...?

18

Het Lelieblad

Excursie: Eetbaar "groen" uit het plantsoen

Door Marian Wesdijk Op een stralende zondag 27 september,  stondende 3 gidsen die de excursie voorbereid hadden,vol spanning te wachten…..Er waren in Zoetermeer en omgeving heel veelevenementen! Al gauw merkten we dat we onsgeen zorgen hoefden te maken, er kwamen 30mensen om met ons het park te "doorproeven",waaronder 3 gezinnen met elk 2 kinderen. Thuis was er door mij en door Joke de Ridderallerlei lekkers gemaakt van hazelnoten,kweeperen, gele kornoelje, bramen en van ap­pels uit een boerderijboomgaard. Het park Weidse Weide is een bijzonder park, inwindsingels vorm met akkers en sloten. Op eenluchtfoto is dat duidelijk te zien. Die akkers ensloten waren er oorspronkelijk ook. Het is hetenige park in Zoetermeer met twee kleine boerenboomgaarden, een voor de gewone boer en eenvoor de rijke herenboer. De rijke boer heeft ‘­showfruit’ , zoals mispel, kweepeer en zwartewalnoot (daar werden zijn meubels van ge­maakt). De gewone boer had o.a. appels, perenen puimen; daar kon je wat mee! Paardenkastanje kun je niet eten, maar in denatuurgeneeskunde maakt men er een middeltegen spataders van. Men zegt “één kastanje inje broekzak, helpt tegen reumatiek”. Er warennog kastanjes te verzamelen, niet alleen door dekinderen…..er verdwenen er ook wat in debroekzakken van de ouders. Rozenbottels zijn wel eetbaar, proef maar. Zorauw word je er niet blij van, maar drink je weleens Roosvicee of eet je wel eens rozenbotteljam?

 In de gewone boomgaard zijn alle oude bomengerooid en in 2012 zijn er nieuwe geplant.We proefden daar boerenappelmoes en appel-gemberjam, gemaakt van de appels uit deboomgaard van boerderij Vierhuizen. Enthousi­ast werd er om het recept gevraagd.Appeljam met gember? De kinderen raadde ikaan om voorzichtig met een vinger een likje teproeven. Een jongetje dacht, de andere dingenwaren lekker, dus…..hap! De hele cracker ver­dween in een keer in zijn mond en toen vond hijhet VIES!!! Gelukkig mag je in het park iets zo­maar uitspugen. Tamme Kastanjes zijn bij ons niet zo bekend inde keuken, elders in Europa wel, waar ze wordengepoft en gepureerd. We wandelen een stukje, naar de andere boom­gaard, waar we vlierbessen vinden. Daar kan je wijn, sap, gelei en jam, siroop van maken ofmixen met ander fruit.Het vlierbessensap wordt wel gebruikt als gor­geldrankje bij keelpijn. De bessen kan je nietrauw eten, er zit een gif in dat verdwijnt bijverhitting. Bosbraam, meters hoge takken haken zich om­hoog in de meidoornhaag. Er is redelijk wat na­bloei geweest en voldoende vocht en zon, dus erzijn nog bramen te plukken. Vooral een boom­lange vader kon er nog heel wat vinden. Watbramenjam op een crackertje smaakte heerlijk! We gaan op bezoek bij tante Sidonia in deboomgaard van de herenboer. Normaal noemenwe geen latijnse namen, maar bij deze boommaken we een uitzondering Het is de Sidoniaoblonga, de kweepeer. ‘Tante Sidonia’ is spijker­dun en de vruchten aan de oude bomen zijn juisterg groot en peervormig. Een leuk ezelsbrugge­tje, toch?

19Herfsteditie 2015

IVN ZOETERMEER

De kweeperen zien er aantrekkelijk uit, maar zezijn en blijven knoert hard. Alleen als ze gekooktzijn kan je ze verwerken tot een heerlijke, geu­rige siroop of gelei. Van de gelei op een cracker­tje werd genoten. Van de rauwe pitjes kan je eengel maken op waterbasis of op basis van alcohol.Helpt tegen veel huidproblemen. De gewone walnoot droeg nog geen noten, hijwas nog te jong, maar de zwarte walnoot wel.Ze zijn beiden eetbaar, maar de zwarte heeft zo'ndikke schil en zo weinig noot dat het niet demoeite loont om hem in de bankschroef te kra­ken. Hij is moeilijk open te krijgen, maar het iswel leuk om te proberen en te halveren. Je kandan een ‘uiltje’ ontdekken!De groene bolsters van de noten ruiken naarcitroen als je ze warmt in je hand.De zwarte of Amerikaanse walnoot is naar Eu­ropa gehaald voor het mooie hout. Daar werdenmeubels van gemaakt, voor wie het kon betalen. Zo rot als een mispel! Dat gezegde kent menmeestal nog wel, maar de mispel?Er zitten heel veel vruchten aan de boompjes, zezijn eetbaar, maar nu nog niet.Eerst moet de vorst erover (vriezer) dan wordenze zacht en zijn ze eetbaar of te verwerken. Meidoorn bessen zijn nogal melig, maar wel heelgezond. Ze werken gunstig op de bloeddruk enhet hart. Vijf bessen per dag zou al kunnenhelpen bij een te hoge of te lage bloeddruk……De bessen zijn goed te gebruiken als vul- ofbindmiddel in andere fruitverwerkingen.Vogels eten ze pas als de vorst eroverheen isgegaan, de suikers zijn dan omgezet in alcohol. Na een stukje wandelen en genieten van het parken het mooie weer kwamen we bij het bovenpad.Daar konden we, doordat het pad hoger ligt dande rest van het park, goed de rechtlijnige opbouwzien.  Gele Kornoelje? De gele kornoelje draagt rodebessen, maar bloeit geel! De vruchten van deboom zijn zuur en stroef aan je tanden. Sommi­ge proevers vonden het zo al lekker, maar degelei was nog veel lekkerder. De grond lag bezaaid met hazelnoten. Met denotenkraker werden er meteen wat openge­maakt en geproefd. Best lekker, maar de hazel­nootkoekjes waren super! 

20

Het Lelieblad

De Natuur- en Landschappen-tuin ZoetermeerDoor Marina Lurks.  (IVN)Secretaris Stichting Vrienden van de Natuur-enlandschappentuin Zoetermeer (secretaris@­vriendennatuurtuinzoetermeer.nl) Op maandag 28 september 2015 was het einde­lijk zover: de oprichtingsakte van de StichtingVrienden van de Natuur- en landschappentuinZoetermeer is ondertekend in de boomgaard vande Natuurtuin onder toeziend oog van notarisVan der Bijl, wethouder Robin Paalvast en eenaantal gasten van onder meer natuur- en milieu-organisaties. Na het officiele gedeelte, was er nogvoldoende tijd om het glas te heffen en even nate praten. Het bestuur van de stichting noemt de onderte­kening een mijlpaal in een traject van een aantaljaren, waarbij de aanleiding – de geuite zorg vande natuurtuingidsen over het achterstallig on­derhoud – ervoor heeft gezorgd dat er serieusgepraat en nagedacht is (en wordt) over de toe­komst van de tuin.

Om dit alles te kunnen bekostigen, is de stichtingbezig met fondsenwerving en moet er actie on­dernomen worden “vrienden” (donateurs) tewerven en sponsoren te zoeken. Nu is het tijd voor het vervolg:Het Kerndocument toekomst Natuurtuin gaatnu in fasen uitgewerkt worden. We hebbenhiertoe een werkdocument opgesteld en deprioriteiten vastgesteld. Als eerste willen we eenopzet en een ontwerp maken voor resp. eenonderhoudsplan en (her)-inrichtingsplan en te­vens kritisch kijken naar het achterstallig onder­houd, waarop zo snel mogelijk moet wordeningezet. Dit doen we uiteraard met hulp van denodige experts en zoveel mogelijk in overleg metbetrokkenen. Een ding weten we zeker: de verschillendelandschappen in de Natuurtuin samen met deeigen waterhuishouding, de hoogteverschillenen het verrassende padenplan, maken het tuin­ontwerp uniek en zal zo veel als mogelijk ge­handhaafd blijven. Om de landschappen betertot hun recht te laten komen voor de lange ter­mijn, zijn echter vrijwel zeker grotere ingrepennodig.

 De doelstelling van de stichting is zich in tezetten voor de ontwikkeling, het behoud en hetgebruik van de tuin. De stichting wil dit doelbereiken door samen met de gemeente Zoeter­meer vorm te geven aan de (her)-inrichting enhet beheer. Daarnaast beoogt de stichting debelangen te gaan vertegenwoordigen van ge­bruikers en belangstellenden bij de gemeente enandere overheidsinstanties. Ook staat de sa­menwerking met andere organisaties die soort­gelijke doelstellingen nastreven op de agenda.Tenslotte, maar zeker net zo belangrijk: de inzetvan vrijwilligers voor ondersteunende taken inbeheer, educatie en andere activiteiten in detuin.

Het bestuur

Werkgroep Geneeskrachtigen Eetbaar Gezien de grote publieke belangstelling, heb-ben we het plan opgevat om een nieuwe werk-groep op te richten. Op 16 november is dit danook een feit geworden!De werkgroep bestaat uit uit Winny Koelee,Joke de Ridder en Marian Wesdijk, een aantalenthousiaste gidsen in opleiding en een nieuwlid IVN.Met enige regelmaat gaan we samen op pad,om van elkaar te leren. Er wordt telkens eenander park of parkdeel onderzocht. Er zijn zelfsal drie data geprikt voor excursies!Mocht je belangstelling hebben en je willenaansluiten, neem dan contact op met Winny.

21Herfsteditie 2015

IVN ZOETERMEER

Uilenballen pluizenDoor: Petra Wardenier (IVN) Bepakt en bezakt met bakjes, satestokjes, loep­jes, zoekkaarten en een grote zak vol met uilen­ballen, vertrekken we 's-middags naar het Wes­terpark. De deur van 't Westpunt is nog niet koudopen, of de eerste enthousiaste kinderen staanal te trappelen van ongeduld om een uilenbal temogen pluizen.  In 2014 hebben we ook geprobeerd om op eenzonnige zondagmiddag wat kinderen enthousi­ast te krijgen voor het pluizen van uilenballen,maar tegen het eind van de middag hadden weslechts tussen de 10 en 15 kinderen aan hetpluizen gekregen.  Nu staat er om kwart overtwee al een rij!

 Samen met papa, mama, opa of oma werd erdruk gepriegeld en gewroet in de door diverseuilen uitgebraakte resten. Dol enthousiast wer­den er piepkleine botjes uit de natte bruinemassa gehaald en met behulp van de zoekkaar­ten geidentificeerd.

Een aantal van de kinderen wilde alles wat zehadden gevonden meenemen naar huis. In al­lerijl werd er een manier verzonnen om dekleine schatten veilig mee te krijgen naar huis. 

22

Het Lelieblad

 Anderhalf uur later waren alle ballen (bijna 40stuks) wel uitgeplozen, maar er bleven zichkinderen melden. Zelfs in de laatste resten vande al eerder geplozen ballen, werd nog druk ge­zocht naar ribbetjes, kaakjes en werveltjes.  Enmet succes! Nadat echt alles was uitgeplozen en er echt nietsmeer te vinden was, konden we de boel gaanopruimen. We kunnen terugkijken op een gewel­dige dag. Het was niet alleen ontzettend lekkerherfstweer, maar de kinderen en hun begelei­ders waren allemaal even enthousiast.Wat een groot verschil met een jaar eerder.Fantastisch hoe blij je kinderen kunt maken meteen balletje uhhhh... "kots met botjes" !

23Herfsteditie 2015

personen t/m 15 jaar € 7.50

vanaf 16 jaar € 15.00

gezinslidmaatschap € 25.00

Lidmaatschap IVNDonateur of lid worden?Steun je het werk van IVN Zoetermeer? Word donateur.Je ontvangt dan vier keer per jaar ons afdelingsblad het Lelieblad en wordt op de hoogte gehoudenvan onze activiteiten via onze digitale ‘Nieuwsflits’. Donateurs krijgen 10% korting op de prijzenvan de eigen publiekscursussen. De minimum donatie bedraagt € 15,00 per jaar; een hoger bedragis uiteraard welkom. Wil je zelf aan de slag met natuureducatie en duurzaamheid bij jou in de buurt? Word dan lid.Leden kunnen meedoen met de speciale ledenactiviteiten, ontvangen ons afdelingsblad het Lelie­blad, de digitale Nieuwsflits en, vanuit de landelijke organisatie, het magazine Mens en Natuur.De contributie bedraagt € 20,00 per jaar voor leden en € 7,50 voor huisgenootleden. Heb je belang­stelling om donateur of lid te worden van IVN Zoetermeer, neem dan contact op met Arjen War­denier 06 52681238 of info@ivnzoetermeer.nl Donaties zijn welkom op IBAN: NL38 INGB 0005 5198 00 t.n.v. Penn IVN Afd Zoetermeer. Beëindiging van je lidmaatschap/donateurschap:Schriftelijk vóór 1 december aan de ledenadministratie.  Lidmaatschap VWGZHet lidmaatschap van de vereniging is voor de duur van een kalenderjaar en kost:

Bij een gezinslidmaatschap zijn alle leden van het gezin automatisch lid. U kunt u via de websiteals lid aanmelden. Met uw lidmaatschap steunt u onze activiteiten en kunt u naar behoefte zelfook mee doen aan de activiteiten.Het banknummer van de vereniging is NL06 INGB 0005883932.De vereniging is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel onder nummer 27197049

Stippellijn 2 kolommen