Hetkindendebevrijdingvandeschaduwvandevreselijke,groteangst

Eenprentenboekoverhulpnatrauma:schegebeurtenissen,vooroudersenkinderen

metoorlogs-envluchtervaringen

SusanneSteinwww.susannestein.de

Trauma-BilderbuchinNiederländisch/Dutch6/2016

Voorallegezinnenuitdooroorloggetroffengebieden

2

KortesamenvaLng

Prentenboekmet26aNeeldingen,pagina 4-29

Bijlage1Informa:evoorouders,pagina 30-37

Bijlage2Ideeënvoorkinderen,pagina 38-43

Informa:eoverdezeuitgave,bijlage, pagina 44-47

3

Erwordteenkindgeboren

4

1

2

Erwordteenkindgeboren.HetheeWeenwarmharteneenheldereuitstraling.

5

Hetkindgroeitop

metmensendievanhemhouden

zoalshijis.Datiseengrootgeluk.

3

6

4

Opeengegevenmomentishetkindzomaarbang:

vooreenmens,eendier,eennieuwesitua:e,voorhetdonkervande

nacht...Ofzijnmoederisevennietindebuurt.

Wanneerdezesitua:evoorbijis,komthetkindweertotrust.

Datiseennormaleenbelangrijkeervaringvooriederkind.

7

5

Hetkindschriktvanietsanders.

Hethuilt,schreeuwteniswanhopig,

maarwordtrus:gzodrahijgetroostwordtdoorzijnouders

ofanderemensenvanwiehijhoudt.

Ookdatis:jdenshetopgroeieneennormaleenbelangrijkeervaring

voorhetkind.

8

Zogroeithetkindop.

Hetleerteten,lopen,praten…Hetspeeltenontdektzichzelf.

Hethoudtvanzijnfamilieenvoeltdatzijookvanhemhouden.

Meestalishetkindgelukkig,somsverdrie:g,somsboos.

Al:jdnieuwsgierig.

Zoishetgoed!

6

9

7

Erbreektoorloguit

10

Hetisoorlog.

Hetlevenvanhetkindenzijnfamiliewordtoverschaduwddoor:

Veelproblemen,veelzorgen,veelveranderingenenverlies.

Diebepalennuhetlevenvanalledag.

Angsthangtindelucht.

8

11

9

OpeendagbeleeWhetkind

ietsverschrikkelijks,ietsgruwelijks.

Verschrikkelijke,groteangst!

Hetkindwordterdoor

geraakttotinhetbot,totinzijnziel.

Hethuilt,schreeuwt,wordts:l,verstart...Nietsenniemandkanhetkindnuhelpen.

12

10

Degevaarlijkesitua:eisvoorbij,

hetkindheeWhetoverleefd.

Wateengeluk!

Maar:

eenstukvandevreselijke,groteangstisernogsteeds.Niemandkanhetzien.

Maar:

deschaduwvandevreselijke,groteangst

volgthetkindoveral.

Een:jdlang.

13

Devluchtnaareenveiligland

14

11

Deoorloggaatdoor.

Deliefdevolleouders–hunhartvolangst,zorgen,

moedenhoop–

besluitentevluchten.

Zeverlatenhuisenhaard

engaannaarhetbuitenland,hetonbekendetegemoet.

Zoreddenzehetlevenvanhungezin.

12

15

13

Hetkindisinveiligheidgebracht.

Maar:deschaduwvandevreselijke,groteangst

volgthemoveral.

Hetkindwachttotdathetbetermethemgaat.

Wachtenhoopt.Probeertdeangstniettevoelen.

Doetsomsvreemdedingen

enkandaarnietmeestoppen.

16

Hetkindbegrijptnietwatdeschaduwvandevreselijke,groteangst

doetmetzijnlichaamenzijnziel.

Hethuilt,schreeuwt,slaatsomsomzichheen,wordtovermanddoorwoede...

HetkindheeWgeenidee

wathemzoukunnenhelpen.

14

17

Wathetkindnukanhelpen

18

15

16Watkunnendeoudersdoenvoorhunkind?

19

17

Doordittezeggen,biedendeoudersdekinderzielveiligheid.Liefde,troostengeduldhelpenhetkindomniettewanhopenmaarverdertegaan.

"Wehoudenvanjezoalsjebent.Nietkanonzeliefdevoorjoukapotmaken.Wezulleneral:jdvoorjezijn"

20

18

Deoudersbiedendekinderzielkracht,doordatzijooghebbenvoordesterkekantenvanhetkind.

"Wezijntrotsopje!Wezienwatjeallemaalkunt!"

21

11

"Ja,wehebbenvroegernaredingen

meegemaakt,maarwezijnnúinveiligheid."

Deouderspratenmethetkindoverzijnproblemen.

Metnamewanneerhetkinddatzelfwil.

Zohelpenzehemonderscheidtemakentussenhedenenverleden.

22

20"Wehelpenje.Webegrijpenje.Webeschermenje."

23

DeoudersonderkennendebehoeWen

vanhunkind.Zijwetendathunkinddereac:esvanzijnlichaamenzijngedragsomsnietindehandheeW.Zijproberenhetkindtebehoedenvoornieuweangsten.

Benjijhetkind?Jekuntvanallesdoenomjeangstdebaasteworden.

21

Vraagomhulp,telkenswanneerdatnodigis.Jehebteennare:jdgehad,maarhetisvoorbij!Hetisheelnormaalomboosofverdrie:gtezijn!

Jemagal:jdomhulpentroostvragen!

Doewatjeleukvindt!Schilderen,spelen,lezen,

bouwen,zingen,leren,spelenmetanderekinderen,

computerenofbezigzijnmeteenmobieltje...

Beweeg!Binnen-enbuitenshuis.Elkevormvanbewegenofsport

maaktjesterker.

24

Eenveiligonderkomen,veelliefde,troostengeduld,

sport,leren,lachenenspelen,makenhetkindsterker!

Deschaduwvandevreselijke,

groteangstwordtsteedskleiner.

Zogaathetmeestal.

22

25

23

Wanneerliefde,geduld,troost,veiligheidenvreugde

deschaduwvandeangst

nietlatenverdwijnen,heeWhetkindvroegoflaatiemand

nodigdiesuperveelverstandheeWvandevreselijke,groteangst.

HetkindheeWdaneentherapeutnodig.

Prak:jkvoorpsychotherapie-mevrouwXenmeneerY-

26

"Hoi,ikbenmevrouwX.Leukjete

ontmoeten!""Hoi,ikbenmeneerY.Hartelijkwelkom!"

24

27

Detherapeut,mevrouwX,zorgtervoor

dathetkindsteedssterkerwordt.

Opeendagishetkindsterkerdandeschaduw

vandeangst.Opeendag

zijndenaregevoelenseindelijkweg.

Hetkindkanweervrolijkzijn.

25Ofdetherapeut,meneerY,gaatsamenmethetkind

terugnaarhetbeginvandeangst.Zegaansamen"vissen".

Volenergieenheelgeduldig

proberenzedeangsttevangen.Zevangenhemalseengrotevis.

HetkindisvrijenhoeWnietmeer

bangtezijn.

28

26

Deschaduwvande

vreselijke,groteangstisverdwenen.

Hetkindisvrij.

HetheeWweereenheldereuitstraling.

Enhethartvanhetkindiswarm

envolblijdschap.

29

Bijlage1

Informa:evooroudersWiltuuwkindgraaghelpen?Hieronderwordtuitgelegdhoeudatkuntdoen.•  Uweigensitua:e•  Desitua:evanuwkind•  Watkandeoorzaakzijnvaneenvreselijke,groteangst,

vaneentrauma?•  Watkanermetuwkindgebeurendoorzo'ngroteangst?•  Watkandeangstversterken?•  Watkanuwkindsterkermaken?•  Hoekuntuhetprentenboeksamenmetuwkind

gebruiken?

30

Uweigensitua:e•  Uhebteenoorlogendevluchtuituweigenlandoverleefd.Ubent

sterk!•  Uhebteenmaniergevondenomuwlandsamenmetuwkindte

verlaten,hetonbekendetegemoet.Ubentdapper!•  Ubentnuinveiligheid.Datisheelerggoed!•  Uzitineenovergangsfaseenwachtopeennormaalleven.Umoet

nogsteedssterkzijn.Uwlevenis,ooknu,nogsteedsnietgemakkelijk!

•  Umaaktzichzorgenoveruwkindofuwkinderen.Uwilthengraagbegrijpen,uwiltgraagwetenwaterinhenomgaat.Ubentlielebbendeoudersendoetuwuiterstebest.Tochvoeltuzichsomsmisschienmachteloos,alsuuwkindwelwilmaarnietkanhelpen.

•  Vraag,indiennodig,omhulp!Praatmeteenartsofeenanderevertrouwenspersoonoveruwzorgenendeproblemenvanuwkind.

31

Desitua:evanuwkind•  UwkindheeWeenvreselijke:jddoorgemaakt.Hetwerdgeconfronteerdmetschokkendedingen,

meteenvreselijke,groteangst,misschienzelfsdoodsangst.Misschienmeerdaneens.•  Zulkedingenkunneneentraumaveroorzaken.Eentraumaiseenwondindezielvanhetkind,

somsindievandevolwassene.Ukuntzichvoorstellendatdeangstbijeentraumanietmeteenverdwijnt,maardemensenachtervolgt.

•  Uzultmerkendathetkindzichdoordezeervaringenandersgedraagtdanvroeger,uzultditmisschienvreemdvinden.HetkinddoetplotselingdingendienietpassenbijzijnleeWijdofgewoonnietnormaalzijn.

•  Bedenkdathetkindhetueigenlijknaardezinwilmakenenhetergvindtalshijzichvreemdgedraagt.Hetkindwillieveraardigennormaalzijn.

•  Hetisbelangrijkenhandigomtewetendatuwkinddereac:esvanzijnlichaamenzijngedragnietondercontroleheeW.

•  Uwkindis,netalsu,eenoverlevingskunstenaar.Zijnsitua:evraagtomeenspecialeaanpak.HetkindheeWveelhulpnodig,vaakvanspecialisten(artsenenpsychologen).

•  Straf,beschuldigingenenpressiemiddelenomhetgedragvanhetkindtebeïnvloedenkuntubeterachterwegelaten.Datmaakthetvaakalleenmaarerger.Probeerinplaatsdaarvanoogtehebbenvoordesterkekantenentalentenvanuwkind.Prijsuwkind.Datisbetervooruenuwkind.

•  Geduldisheel,heelbelangrijk.Dezesitua:eisnietmakkelijkvooruenuwkind.

32

Watkandeoorzaakzijnvaneenvreselijkgroteangst,vaneentrauma?Eenoorlogofburgeroorlogmetbomaanslagen,schietpar:jen,opdevluchtgaan,allesitua:eswaarinhetkindeenvreselijke,groteangstofonmachtervaart.

•  GeweldtegenhetkindofmensendiehijkentoflieleeW•  Geliefdepersonenverliezen

•  Eenveiligonderkomenverliezenonderdrama:scheomstandigheden

•  Ergepijn

•  Onveiligheid,onzekerheid,honger,hetongewisse

•  Verdwalen,alleenachtergelatenworden,nietwetenhoehetverdermoet•  Bedreigendeofdrama:schesitua:es,waaroverhetkindzichschuldig

voeltofwaarvoorhetzichschaamt,ookwanneerhijerhelemaalnietsaankandoen

33

Watkanermetuwkindgebeurendooreendergelijkegroteangst?

Allemogelijkestress-enangstreac:es,plotselingegedragsveranderingen,teveelofteweinigac:viteit,vreemdgedrag,somsdagen,wekenofmaandennadevreselijkegebeurtenis.•  Huilen,schreeuwen,trillen,ookzonderenigeaanwijsbarereden•  Bedplassen,tandenknarsen,nagelbijten,zelfverwonding•  Agressietegenanderenzonderaanwijsbarereden•  Vermoeidheid,passiviteit,teruggetrokkenheid,gespannenheid,verlegenheid•  Angs:gheid,slaapstoornissen,onvermogentotconcentra:e•  Hetsteedsherhalenvanbepaaldebewegingen(draaibewegingen,trommelen

metdevingers,:kkenmetdevoeten,con:nuhandenwassen•  Vreselijkefantasieënofdromen•  Overgevoeligreagerenopietsnieuwsofopeennormaalverzoek

Wanneerueendergelijkereac:eopmerkt,bespreekditdanmeteenartsoftherapeut.Roep,waarmogelijk,hunhulpin.Hoeeerder,hoebeter.Maarhetkanookjarenlateruitkomstbieden.

34

Watkandeangstversterken?

•  Nieuwegevaarlijkesitua:es

•  Hetkinduitlachenomzijnbijzonderegedrag•  Ouders,leerkrachtenofanderendiehetkindomzijngedragbestraffen.

Hetkindisnietinstaatsommigevanzijnreac:esondercontroletekrijgenofonderdeduimtehouden.Wanneerhetkinddaartocheenstandjeofstrafvoorkrijgt,vindthetzichzelfeenslechtiemandofeenmislukkeling.

•  Hetkindafwijzenwanneerhetoverzijnnareherinneringenenproblemenwilpraten.HetheeWuwtroostenbegripechtheelvaaknodig.

•  Deangstkanversterktwordenwanneerutelkensinhetbijzijnvanhetkindoverzijnproblemenpraat,vooralwanneerudatmetvreemdendoet.

•  Wanneeruuwkindalleenlaat('snachtsofalshetnaarschoolgaat),kunnenzeersterke,nega:eveherinneringendekopopsteken.

•  Alsuoveruweigenherinneringenwiltpraten,doeditdan-alshetenigszinsmogelijkis–nietinhetbijzijnvanuwkind.Erkanhierdoornamelijkeenangs:gesfeerontstaan. 35

Watkanuwkindsterkermaken?1.Betrouwbaarheid•  Vertrouwdepersonen•  Eenvertrouwdeomgeving•  Eenvertrouwderoute•  Hulpbiedenwanneerhetkindbangis2.Alleswathetkindgraagdoet•  Bewegen/sporten•  Spelen•  Muziekmakenenluisteren•  Lachenenluidruch:gmogenzijn•  Lezen•  Knuffelen•  Bijanderekinderen,dierenenvriendelijkemensenzijn•  Knutselen,schilderen,mettechniekbezigzijn

3.Daarnaast•  Successenopwelkgebieddanook•  Herinneringen:overdieergedingenmogenpratenennadenken,mogenhuilenentrillen.Deaanwezigheid

vanrus:getoehoorders,diehetkindmetsympathiebejegenen.Merkendatdieergedingenvroegerzijngebeurd,nietnu.

•  Boosmogenworden,zonderanderenofzichzelfingevaartebrengen•  Oudershebbendiezichverheugenoverdecapaciteiten,demoedendesterkekantenvanhunkind•  Oudershebbendiezichzelfnietalleenalsslachtoffervanvreselijkeomstandighedenzien,maarvooralals

overlevingskunstenaar. 36

Hoekuntuhetprentenboeksamenmetuwkindgebruiken?

37

Hetprentenboek,pagina4–29UkuntsamenmetuwkinddeaNeeldingenbekijken,ukunthetverhaalvoorlezen,uitleggenoferoverpraten.Umerktvanzelfofuwkindhetverhaalbegrijpt,interessetoont,bangwordtofhoelanghijzichmetditthemawilbezighouden.WijdenkendaterbijhetbekijkenvandeaNeeldingeniniedergevaliemandaanwezigmoetzijnmetwiehetkindkanpraten.Hetverhaalkansterkegevoelensenherinneringenoproepen.Ermoetdaniemandindebuurtzijn.Ideeënvoorkinderen,pagina38–43Voordeschilderideeëngeldtinwezenhetzelfde.Hetkindbesluitofhetwilschilderen.Bijhetschilderenkunnensterkegevoelensnaarbovenkomen.Ermoetdaarombijhetschildereniemandaanwezigzijndiehetkindvertrouwt.IemandaanwiehetkindkanlatenzienwathijgemaaktheeWofmetwiehijdaaroverkanpraten.Umoetdethema'sindeaangegevenvolgordeaanbieden,zodathetverwerkenvandeangstopdejuistemanierisingebedinposi:evethema's.EnaccepteeralsublieWalleswatuwkindheeWgeschilderd,hetmaaktnietuithoeheteruitziet.

Bijlage2

Ideeënvoorkinderen

•  Schilderwatjegraagwilthebbenofwatjegraagdoet

•  Schilderdemensenvanwiejehoudt•  Schilderdedingenwaarjeechtgoedinbent•  Wiljeookietsnaarsvanvroegergebruikenvoorjeschilderij?

•  Watzijnjewensenvoordetoekomst?

38

Schilderwatjegraagwilthebbenofwatjegraagwiltdoen

39

Schilderdemensenvanwiejehoudt

40

Schilderdedingenwaarjeechtgoedinbent

41

Wiljeookeenschilderijmakenoverietsnaarsvanvroeger?

42

Watzijnjewensenvoordetoekomst?

43

ImpressumIdee,tekstencoördina:e:SusanneStein,pedagoog,ontwikkelaarPersoneel&Organisa:e,docentTCI(opthema'sgebaseerdeinterac:e)

hiergeziendooreen5-jarigmeisjeuitSyriëMijndankgaatuitnaarallendieaanderealisa:evanditprentenboekhebbenmeegewerkt:•  IkbenmijnSyrischevriendenerkentelijkvoorhetproeflezen.Zijwarendeinspira:ebronvoordit

prentenboek.Ookhebikveelwaardevolleideeënencorrec:esaanhentedanken.•  Meerderetherapeutenhebbenmijwaardevolleadviezengegeven,metnameHemmaFriedrich,

psycholoog,enUlrichLamparter,psychoanaly:cus,gespecialiseerdinpsychosoma:scheaandoeningen.

•  KatharinaPapeenGloriaGarrelhebbenbijgedragenaandevertalinginhetEngels,PeterPapeaanderedac:evandeEngelsetekst.

•  ZeerveelsteunhebikgekregenvandetherapeutenvandeVluchtelingenambulance"ChildrenforTomorrow"(ziepagina45)

•  DevertalinginhetArabischkomtvanmevrouwKholoodTayer,beëdigdtolk•  DevertalinginhetNederlandskomtvanWilmavanderMeijdenenNandaOkkinga•  DevertalinginhetFarsikomtvanmevrouwFa:mehGhanizade.IkbenYasmineAfsharenAli-Reza

Nasseryerkentelijkvoorhetproeflezen.•  HolgerKernheeWmijgeholpenbijdeonline-publica:evandeDuitse,Engelse,ArabischeenFarsi

versieopmijnwebsitewww.susannestein.de.Wiltuonsadviezengevenofwiltureageren?DatkanviaTrauma.Bilderbuch@Hamburg.de.Hartelijkdankvooruwinteresse.

44

Des:ch:ng"ChildrenforTomorrow"heeWdevertalingvanditprentenboekinhetArabischgefinancierd.DaarnaasthebbentweemedewerkersvandeVluchtelingenambulancevandeUniversiteitskliniekHamburg-Eppenburg(UKE),SofieSilviaMella(KunsyherapeutB.A)enCorneliaReher(HoofdTherapie),proefgelezen.DeVluchtelingenambulanceiseenmaatschappelijkprojectvanhetambulancecentrumvanUKEGmbHendes:ch:ng"ChildrenforTomorrow".ChildrenforTomorrowiseennon-profitorganisa:ediezichtendoelstelthulptebiedenaankinderenengezinnendiehetslachtofferzijngewordenvanoorlog,vervolgingengeorganiseerdgeweld.Des:ch:ngwerdin1998doorStefanieGrafinhetlevengeroepen.IndeVluchtelingenambulancekunnenkinderenenjongerendiezijngevlucht,vervolgdofverdrevengebruikmakenvaneenambulantpsychiatrischenpsychotherapeu:schzorgaanbod.www.children-for-tomorrow.dewww.uke.deUnitzichookwendentotupaartsofkinderarts,wanneeruhulpnodigheeW.Allemedewerkerswensenuenuwgezinhetallerbeste!2016

45

BijlageTipsvoorgebruikvanhetprentenboek

Hetprentenboekisoorspronkelijkontwikkeldvoorgebruikbinneneengezin,alsgespreksstoftussenoudersenkinderen,dieelkaarnatuurlijkzeergoedkennen.Aangezienhetnugelukkigookwordtgebruiktdoorveelleerkrachten,kinderopvangmedewerkersenvrijwilligers,vindtuhierwatantwoordenopveelgesteldevragen(zieookdeFAQsopwww.suzannestein.de).Welkehulpkanhettraumaprentenboekinhetbestegevalbieden?Kinderenzullenzichzelfbeterkunnenbegrijpen.Zijvoelenverlich:ng,omdater(psycho-)logischeverklaringenzijnvoorhunvoortdurendeangstoflichamelijkesymptomen.Eventueleschaamte-ofschuldgevoelenswordenverminderd.Hunvertrouwenwordtversterkt.Oudersenhulpverlenerszullendekinderenbeterkunnenbegrijpen.Zijervarenhoezedesitua:evandekinderenkunnenverlichtenenwelkgedragvandekinderenvoorbijkomendeproblemenzorgt.Dathelptóók,aangeziendeoudersendehulpverlenerszichvaakmachteloosvoelen.Detoegangsdeurtottraumatherapiewordtzichtbaarenstaatopeenkier.Eenvoorheenonbekendebehandelingsmogelijkheidkomtdaardoorbinnenhandbereik.Kanhettraumaprentenboekdeplaatsinnemenvantherapie?Datisjammergenoegnietmogelijk.Hettraumaprentenboekiseenkleinhulpmiddelbijtrauma:schegebeurtenissen.Hetisfiguurlijkgesproken"eenkruk,diejebijbeenletselopweghelpttotdatdewondlangzaamheeltofdoordespecialistkanwordenbehandeld".Hettraumaprentenboekkanhetlijdennietwegnemen,maar-hopelijk-welverzachtenenhetvertrouwenversterken.IkgingdaarbijuitvaneenChineesspreekwoord:"Betereenkaarsaanstekendanklagenoverdeduisternis".Invaktaalzoumenzeggen:Hetprentenboekkaneenbijdrageleverenaanstabilisa:e,hetac:verenvanhulpmiddelenenpsycho-educa:e.Hetmaakthetlevenvanoudersenkinderenhopelijkwatmakkelijker.HoekanmenhettraumaprentenboekopnuBgewijzeinzeDen?Alshulpverlenerkuntuoudersofkinderenhetprentenboekaanbiedenofukunthetsamenmethenbekijken.Voordebetrokkenenishetbelangrijkdatuzichalsvolgtopstelt:ubegeleidtdekinderenofvolwassenenbijhetlezenopvriendelijke,bescheidenenempathischewijze,uneemthungevoelenswaarenbeantwoordthunvragen.Uweetnietsbeter,usteltgeendiagnose.Ubiedtuitleg.Udraagthulpmogelijkhedenaan.Wanneerhethelpt,isdatgoed.Wanneerdebetrokkenenafwijzendzijn,isdathungoedrecht.TensloDeantwoordopeeninmiddelsbijzondervaakgesteldevraag:

46

47

WatdoeikalshetkindbijhetbekijkenvandeaFeeldingenofbijhetschilderenopbelastendeherinneringenstuit?Ikhebdezebelangrijkevraag,diemij:jdensbijeenkomstenvaakwordtgesteld,voorgelegdaantraumatherapeuten.Vanhenkreegikdevolgende:psvoor"leken-hulpverleners",wijallemaaldus,aangezienwijgeentraumatherapeu:scheopleidinghebbengenoten.HiervoorwilikmetnameAnneyeJunge-Schepermann,psychologeenkindertraumatherapeutuitHamburghartelijkbedanken:"Belangrijkindeomgangmeteventueelgetrauma:seerdekindereniseenconsequenteoriënta:eophulpmiddelenenhetvermijdenvaninterven:esdietoteenovervloedaanonverwerktetrauma:scheherinneringsfragmentenzoudenkunnenleiden.HetiszeernuLgenmeestalmeerdanvoldoende,alsumethetkindietsdoetwaarbijhetzijnsterkeeigenschappenkanervarenofgoedenieuweervaringenkanopdoen.Zodrahetkindmerktdatuhembemoedigtenhemwilhelpen,doethemdatgoed.Ukuntdebetrokkenkinderenhierdoorveelgoedsbieden,zonderbelastendeherinneringentehoevenaanroeren.Deverwerkingvantrauma:scheervaringenmoetaanprofessionalswordenovergelaten.Wanneereenkinduitzichzelfovervreselijkeervaringenspreekt,ofvreselijkegebeurtenissenschildert,kanhetnuLgzijnomdevolgende:psterhartetenemen:Beves:g,inuweigenwoorden,datheteennaregebeurtenismoetzijngeweest,zonderdaarbijdieperintegaanopmogelijkerwijstrauma:schedetails:"Datwasvastheel,heelnaarvoorjou",isvoldoende.Hetisbelangrijkhetslachtofferschapvandebetrokkenenenhunfamiliezondermitsenenmarenteerkennenentelatenmerkendatjedeomvangvanhet"verschrikkelijks"begrepenhebt.Tegelijker:jdmoetmenechterconsequentfocussenopdeaanwezigesterkepunten,debeschikbarehulpmiddelenendeeventueelvoorhandenzijndeposi:evewendingaandevreselijkegebeurtenis.Troosthetkind,wanneerdatnodigis.Wanneerudeze:psterharteneemtendaarnaastzonderschroomhandeltvanuituwhart,doetuhetzekergoed!Vraagnietdoor,geefgeencommentaar,ooknietwanneeruzeergeïnteresseerdbent.Wanneerhetkinduitzichzelfovertrauma:schedetailswilpraten,laathemdan,waarmogelijk,:jdenshetvertelleneentekeningvandegebeurtenismakenofspeeldesitua:enametbehulpvanpoppetjesofietsdergelijks.Moedighetkindaandesitua:etevertellenindederdepersoon,vanuiteen"Adler-perspec:ef":"DaarnaisAchmedeerstweggerend......"inplaatsvan:"Daarnabenikeerstweggerend".Dezemaatregelenmoetenervoorzorgendathetkinddegebeurtenisvanenigeafstandkanbezienennietwordtoverspoelddooronverwerktegevoelensoflichamelijkegewaarwordingenvoortkomenduithetbeleefdetrauma.Probeerdaarnazosnelmogelijk,kalmenduidelijk,opnieuwtefocussenopbeschikbarehulpmiddelen:"WatheeWjetoengeholpenomdienaresitua:eteverdragen?"Mochthetkinddithelemaalnietkunnenbenoemen,vraagdan:"Ennu,wanneervoeljejegoed?Wieofwatvindjeleuk?"Of:"Watzullenwenudoen,schilderen,welkspelzullenwedoen.....,zodatjejeweerwatbetervoelt?"Hetisdannatuurlijkhandigalsuhetkindaleenbeetjekentenweetwatwathetgraagdoet.Ofukomtersamenmethetkindvanzelfachter.Wanneerhetkindeentrauma:schesitua:eheeWgeschilderdofnaverteld,kanmenhetkindvragenomdegebeurtenisdoormiddelvanbeeldofspel"toteengoedeindetebrengen".Ukunthetkindookvragenomtefantaserenenteschilderenofnatespelenwathadmoetengebeurenomdesitua:egoedaftelatenlopen.DitheeWmeestaleendirectheilzaamenrustgevendeffectenkomtovereenmetinterven:esdieookdoortraumatherapeutenvoorkinderenwordeningezetalsverwerkingsmiddel.Wanneeruzichnaeendergelijkeervaringnogzorgenmaaktoverhetkind,schroomdannietomditmetdeouderseneventueelmettherapeu:scheprofessionalstebespreken.“ AnneyeJunge-Schepermann