Octrooien op software werpen hun schaduw vooruit

Vrijschrift/FFII

2 september 2004

Over hoe de Kamer meerdere malen op het verkeerde been gezetwerd en onjuiste informatie ontving

Over hoe het Protocol betreffende de rol van de nationaleparlementen in het geding is

Er wordt gevreesd dat octrooien op software tot een juridische junglezullen leiden. In elk geval hebben zij al een politieke jungle veroorzaakt. DeKamer legde in een motie vast dat zij verkeerd geınformeerd werd. En tijdenshet debat over deze motie werd de Kamer nogmaals op het verkeerde beengezet. Een misleidende voorstelling van zaken leidde tot loze toezeggingen.Het dossier doet denken aan een Griekse tragedie: softwarepatenten zijn nietin te voeren zonder onjuiste informatie. Wie de studies doorneemt, wil zeniet. Wij tonen u hoe octrooien op software ook een kabinet dat ethisch wilregeren in de ban houden. Wij tonen u hoe een Protocol dat het Europesedemocratische tekort moet verminderen in het geding is.

Verlossing is gelukkig in zicht. Een maal deed de regering een echte toezeg-ging. Als de regering zich daar aan houdt, komt alles toch nog goed...

1 Samenvatting

Verkeerde been 1 Na de Kamer op 10 mei op het verkeerde been gezette hebben, stemde minister Brinkhorst tijdens de Raad van Ministers van 18mei 2004 in met een voorstel dat patentering van software mogelijk maakt.De Kamer, geschrokken, nam de motie Van Dam aan, waarin zij vaststeltverkeerd geınformeerd te zijn en de minister vraagt de uitgebrachte stemniet te bekrachtigen, de Kamer vreest “uitwassen” bij de patentering vansoftware. Op 18 mei kwam een niet-bindend politiek akkoord tot stand, eenvoorstadium van een bindend gemeenschappelijk standpunt. Het is mogelijkde uitgebrachte stem bij de bekrachtiging te herzien, het is niet nodig eennieuwe stemming aan te vragen. De mogelijkheden de stem te herzien staanbeschreven in de Herzie de Stem HowTo. (bijlage 1)

1

Verkeerde been 2 Tijdens het VAO van 1 juli zette de staatssecretarisde Kamer voor de tweede keer op het verkeerde been. Stelselmatig (8 maal)noemde zij het bereikte politieke akkoord een gemeenschappelijk standpunt.Dit is een misleidende voorstelling van zaken die tot de onjuiste indruk kanleiden dat er een nieuwe stemming nodig is om de stem te herzien. Bovendienleidde deze verkeerde voorstelling van zaken tot loze toezeggingen. Steunonthouden aan het gemeenschappelijk standpunt is betekenisloos, het gaatde Kamer er ten slotte om dat Nederland niet bijdraagt aan het tot standkomen van een gemeenschappelijk standpunt.

De staatssecretaris week een maal af van haar tekst. Zodoende kunnenwe in de Handelingen lezen: “... en om met ingang van heden onzesteun aan het huidige Raadsvoorstel te onthouden. Indien eenKamermeerderheid de motie steunt, ben ik natuurlijk bereid datte doen. Wat dat betreft laat ik het oordeel over deze motie aande Kamer over.”

De regering is “natuurlijk bereid” steun te onthouden aan “het huidigeRaadsvoorstel”. De regering heeft hiermee toegezegd de uitgebrachtestem niet te bekrachtigen.

Eerder al had de minister op 24 juni gezegd dat de stem om staatrechtelijkereden niet herzien kan worden. Na aanname van de motie verklaarde de Per-manente Vertegenwoordiging in Brussel op 7 juli dat er een nieuwe stemmingnodig is om de stem te herzien, iets dat alleen waar zou zijn indien er aleen gemeenschappelijk standpunt bereikt zou zijn. De visie dat de stem nietzonder meer veranderd kan worden gaat in tegen het reglement van orde vande Raad van Ministers. Tevens is het de vraag of deze opmerkingen het Pro-tocol betreffende de rol van de nationale parlementen in de Europese Unierecht doen. Het protocol is een belangrijk instrument om het democratischetekort in Europa te verminderen, het verdient ondersteuning, geen aantast-ing.

De onjuiste voorstelling van zaken wordt klaarblijkelijk voortgezet. Uiteen brief van 2 augustus blijkt dat de stem niet herzien zal worden... Toen deheer Brinkhorst lid was van het Europees Parlement was hij nog van meningdat de Raad zich aan haar regels moest houden. Het Protocol kwam totstand in de jaren dat de heer Brinkhorst lid was van het Europees Parlement.

2

Inhoudsopgave

1 Samenvatting 1

2 Kamer op het verkeerde been, 10 mei 4

3 Staatssecretaris wil “scheve situatie” herstellen, 3 juni 4

4 Halve informatie, 4 juni 4

5 Inhoudelijke onjuistheden, 16 juni 5

6 Minister weer in de fout, 24 juni 7

7 Misleidende voorstelling van zaken, VAO 1 juli 7

8 Permanente Vertegenwoordiging Brussel in de fout, 7 juli 118.1 International Herald Tribune . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118.2 Netkwesties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

9 De motie wordt niet uitgevoerd, 2 augustus 12

10 Protocol betreffende de rol van de nationale parlementen 13

11 Bijlage: Herzie de Stem Howto 1511.1 B-item . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1511.2 A-item . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

12 Bijlage: Vervolg VAO 1 juli 17

13 Economische studies 22

14 Een treffende illustratie 22

3

2 Kamer op het verkeerde been, 10 mei

Op 10 mei zette minister Brinkhorst de Kamer op het verkeerde beenmet een brief. Volgens de brief was er overeenstemming tussen de Raadvan Ministers en het Europees Parlement over de richtlijn softwarepatenten.Niets was minder waar, het EP is boos dat veel van haar amendementenzijn verdwenen. Op 18 mei stemde de minister in de Raad voor Ministersvoor de richtlijn die patentering van software mogelijk maakt.

De Kamer nam op 1 juli de motie Van Dam aan die vaststelt dat zijverkeerd geinformeerd werd en de regering verzoekt de uitgebrachte stem teherzien, de Kamer vreest “uitwassen”.

3 Staatssecretaris wil “scheve situatie” herstellen,3 juni

De kamercommissie EZ kwam met spoed bijeen op 3 juni. Uitspraken vanstaatssecretaris Van Gennip, zoals vastgelegd in de notulen:

“Het is zeer ongebruikelijk dat een land dan op een eerderingenomen standpunt terugkomt.”

“Het punt van de octrooien kan als A-punt op elke komendeRaad, misschien zelfs al dinsdag, worden geagendeerd en passeren,als de volledige tekst van het politiek akkoord gereed is. Destaatssecretaris zal nagaan wanneer dit gebeurt, omdat de Kamereerst een discussie moet kunnen voeren over het standpunt datNederland daarbij zal innemen. Daardoor kan de scheve situatiedie door de brief van 10 mei is ontstaan, worden rechtgetrokken.Zij zal hierover zo snel mogelijk schriftelijke informatie sturen.Nederland kan wel vragen om uitstel tot de volgende Raad,maar zal geen ander standpunt innemen, zonder dat daarovereen Kameruitspraak is gedaan.”

De staatssecretaris blijkt bereid de “scheve situatie” te herstellen.

4 Halve informatie, 4 juni

Brief van de staatssecretaris, 4 juni 2004

“Nadat in de Raad d.d. 18-4-2004 een politieke akkoord werdbereikt is nu de fase aangebroken waarin vertalers en juristen-linguısten dat politieke akkoord omzetten in precieze juridischeteksten en 20 vertalingen. Volgens informatie van de Permanente

4

Vertegenwoordiging van Nederland in Brussel kost dit werk nor-maliter 2 a 3 maanden, maar zal dit vanwege het Brusselse tekortaan vertalers (voor de “nieuwe” talen van de per 1 mei toegetre-den lidstaten) nu eerder 3 a 4 maanden vergen.

Daarna zal het gereed gemaakte Gemeenschappelijk Stand-punt als hamerstuk naar (een) Raad gaan. In het licht vanhet vorenstaande zal agendering dus eerst in september mogelijkzijn.”

Eerst wordt er twee maal het politieke akkoord genoemd, en dan is eropeens het eerste optreden van het “Gemeenschappelijk Standpunt”.Het is alsof agendering het al tot een gemeenschappelijk standpunt maakt!De bereidheid de “scheve situatie” te herstellen ontbreekt opeens, er is alleennog maar sprake van een “hamerstuk”. Nederland heeft unilateraal de mo-gelijkheid het “hamerstuk” in een niet-hamerstuk om te zetten, dit wordtniet vermeld1.

De staatssecretaris verstrekte onvolledige informatie.

5 Inhoudelijke onjuistheden, 16 juni

Brief van de staatssecretaris, 16 juni 2004

De staatssecretaris meldt op pagina 9, eerste zin:

“Verder wordt nogmaals bevestigd dat software op zichzelf,los van toepassing in een specifiek apparaat, niet octrooieerbaaris.”

Deze grote onjuistheid wordt keer op keer verspreid. Eerst een blik op dedefinitie in artikel 2:

“a) “in computers toegepaste uitvinding”: een uitvindingvoor de werking waarvan het gebruik van een computer, comput-ernetwerk of een ander programmeerbaar apparaat nodig is, endie een of meer kenmerken heeft die geheel of gedeeltelijk doormiddel van een computerprogramma of computerprogramma’sworden gerealiseerd;”

Klinkt dit als “specifiek apparaat” of meer als “iedere computer”?1Lopez rapport http://fajardolopez.com/informes/Fajardolopez.com 18th-May-EU-

Council-voting.pdf zie ook: http://www.vrijschrift.nl/swpat/vrijschrift.nl herzie-de-stem-howto.pdf

5

Artikel 4a 1 sluit computerprogramma’s als zodanig uit. Dit klinkt hoop-gevend, maar is het niet. Nergens wordt gedefinieerd wat “computerpro-gramma’s als zodanig” zijn. Ook nu sluit het Europees Octrooi Verdragcomputerprogramma’s als zodanig uit, dat heeft niet verhinderd dat er al30.000 pure softwarepatenten zijn toegekend. Wat wil je, het Europees Oc-trooi Bureau verdient aan elk patent dat ze verleent...

Voor de octrooiconclusies gaat men zelfs nog verder. Artikel 5.2 laatnamelijk conclusies op letterlijk “computerprogramma’s op zich” toe als dezeprogramma’s uitgevoerd op een computer octrooieerbaar zijn.

Tot slot gaf de staatssecretaris tijdens het spoeddebat van 3 juni voor-beelden van technieken die naar haar mening patenteerbaar zouden moetenzijn: het winkelwagentje en electronisch betalen. Deze technieken makengeen deel uit van de fysische werking van een specifiek apparaat, maar wor-den op gewone computers uitgevoerd. Het gaat hier dus om algemene soft-ware. Al tijdens het debat van 3 juni werd het “specifiek apparaat” argumentonderuit gehaald, op 16 juni wordt het gewoon herhaald.

De staatssecretaris meldt over methoden voor zakendoen (artikel 2b vande Raad):

“Hiermee zijn methoden van zakendoen (‘business methods’),die van zichzelf niet-technisch zijn en slechts met behulp van eencomputer worden vormgegeven, niet octrooieerbaar.”

Aangezien “technisch” nergens gedefinieerd is, kunnen die perfect weltechnisch zijn. Voor het Europese Octrooibureau zijn ze dat als ze b.v.grote schaalvoordelen opleveren.

Een andere mogelijkheid is gebruik maken van het door Mevr. Van Gennipaangegeven achterpoortje van het dubbel-klik patent van Microsoft: als jezegt dat door jouw manier van zakendoen minder muisklikken nodig zijn,dan wordt dit plots een technische uitvinding volgens de versie van de Raad,omdat je gebruik maakt van een muis en daar zogezegd iets aan verbetert.

Zie ook onze weerlegging “Innoveren in Vrijheid”2.

Het meest treurige in het hele verhaal is dat softwarepatenten slecht zijnvoor innovatie en economische groei. Ze zijn een ramp voor innovatie- en ba-nenmotor MKB, en voor Open Source projecten. Zie de bijlage Economischestudies.

2http://www.dekkers.cx/swpats/bijlage.pdf

6

De staatssecretaris verstrekte verkeerde informatie.

6 Minister weer in de fout, 24 juni

Algemeen Overleg 24 juni

audio: http://www.elis.ugent.be/~jmaebe/nobackup/ao20040624/

Het is duidelijk dat alle kamerleden, op de vertegenwoordigster van deVVD na, willen dat de uitgebrachte stem omgezet wordt in een onthoud-ing. De heer Hessels: “we hebben onjuiste informatie daarovergekregen, te laat, en het is nu pas voor het eerst dat wij onsdaarover uitspreken, en dan is de mening van het Nederlandseparlement *over*-duidelijk, en, als we dan Europese precedentenmoeten scheppen, het is nooit te vroeg om een bepaalde lijn in tezetten.” (rond de 59ste minuut)

De minister zegt hierop, volgens de geluidsopname, over het herzien vande stem: “er is staatsrechtelijk, het spijt mij buitengewoon, geenverandering mogelijk.”

• In het Nederlandse staatsrecht zijn deze redenen niet te vinden.

• In het reglement van orde van de Raad van Ministers zijn deze redenenniet te vinden.

• Een rapport geschreven door een internationaal team van juristen komttot de conclusie dat veranderen wel mogelijk is3.

• Navraag bij de Raad levert ook op dat dit niet klopt4

De minister verstrekte de Kamer verkeerde informatie. Dit is de tweedekeer, en dit maal persoonlijk.

7 Misleidende voorstelling van zaken, VAO 1 juli

Minister Brinkhorst was op 1 juli in het buitenland.3http://fajardolopez.com/informes/Fajardolopez.com 18th-May-EU-Council-

voting.pdf4public.info@consilium.eu.int

7

Handelingen:

“Staatssecretaris Van Gennip: (...) Wij hebben gesprokenover het feit dat de informatievoorziening aan de Kamer incorrectis geweest. Ik benadruk nogmaals dat zowel de minister als ikons dat persoonlijk aantrekken en betreuren. Daarmee is hetechter niet ongedaan gemaakt.”

Waarvan akte.

Aansluitend:

“Ik wil wel dat de Kamer ervan verzekerd is dat wij goedhebben uitgezocht wat er mis is gegaan en op ons ministerievan alles hebben gedaan om ervoor te zorgen dat het niet weergebeurt.”

We zijn benieuwd! Helaas, het gaat in de eerstvolgende zin al fout.

“De minister heeft tijdens de Raad voor concurrentievermo-gen op 17 en 18 mei ingestemd met het gemeenschappelijkestandpunt van de Raad in eerste lezing.”

Neen, er is op 17 en 18 mei een politiek akkoord bereikt. Dat is heel watanders. Een gemeenschappelijk standpunt is bindend, een politiek akkoordis niet bindend. Op 3, 4 en 16 juni gebruikte de staatssecretaris nog de juisteterm...

“(...) Zoals ook is gewisseld in de AO’s, de Kamer, de min-ister en ik waarderen wat dat betreft het bereikte gemeenschap-pelijke standpunt van de Raad anders.”

Neen, er is geen gemeenschappelijk standpunt bereikt. Let wel, ze leest ditvoor. De tekst heeft check, double check, re-check and final check overleefd5.

En dan laat de staatssecretaris een steekje vallen. Ze wijkt af van haartekst en citeert de motie zelf. Let op de volgende passage. In het eerste deelvan de zin gebruikt ze weer gemeenschappelijk standpunt, in het tweede deelgebruikt ze de woorden uit de motie Van Dam.

5Om verdere fouten te voorkomen heeft minister Brinkhorst dit regime ingevoerd, zoverklaarde hij op 24 juni tijdens het AO.

8

Staatssecretaris:

“(...)In de motie wordt ons ook gevraagd om ons te onthoudenvan steun aan het bereikte gemeenschappelijke standpunt ...”

Het zou niet slim zijn indien de motie daar om vroeg. Dan zou de Kamerachter het net vissen. Het gaat er immers om dat Nederland niet bij-draagt aan de totstandkoming van het gemeenschappelijk standpunt. Demotie vraagt integendeel: “en met ingang van heden haar steun aan hethuidige Raadsvoorstel te onthouden.” De tekst van de motie wordt geweldaangedaan.

Aansluitend, de staatssecretaris:

“... en om met ingang van heden onze steun aan hethuidige Raadsvoorstel te onthouden. Indien een Kamer-meerderheid de motie steunt, ben ik natuurlijk bereiddat te doen. Wat dat betreft laat ik het oordeel overdeze motie aan de Kamer over.”

De regering is “natuurlijk bereid” steun te onthouden aan ‘hethuidige Raadsvoorstel”. Uitstekend, dan kan de regering de uit-gebrachte stem niet bekrachtigen.

Op de geluidsopname is te horen dat de staatssecretaris na:

"In de motie wordt ons ook gevraagd om ons te onthoudenvan steun aan het bereikte gemeenschappelijke standpunten om met ingang van heden onze steun aan het huidige Raadsvoorstelte onthouden."

zegt:

"Ik quote even letterlijk."

Verbazingwekkend. Het tweede deel is van de zin is inderdaadletterlijk, het eerste volstrekt onjuist.

• audio: http://www.elis.ugent.be/~jmaebe/nobackup/ao20040624/

• video: http://www.hamal.nl/swpat-vao-20040701.asf

9

Het volgende kan gebeurd zijn: ze leest haar tekst voor, en zietdan dat de tekst van de motie - die ze net ontvangen heeft, en mogelijknaast haar eigen tekst ligt - anders is, en leest die ook voor.Dit kan de verklaring zijn van "ik quote even letterlijk". Op degeluidsopname is het woord "en" niet te horen. Het lijkt er opdat de staatssecretaris een zinsnede voorleest, ziet dat hij nietcorrect is, dan de correcte zinsnede voorleest, en zegt ter verklaring:"Ik quote even letterlijk." In deze interpretatie vervangt de correctezinsnede de onjuiste zinsnede. Ze wijkt op een cruciaal momentaf van haar tekst.

Terug naar de Handelingen. Aansluitend:

“Als een Kamermeerderheid met de motie instemt, zal hetkabinet zich onthouden van adhesiebetuigingen, zowel politiekals ambtelijk, aan het gemeenschappelijke standpunt.”

Slim! Dit is een loze toezegging. De kamer wil dat de stem herzienwordt, dat de uitgebrachte stem niet bekrachtigd zal worden, en de regeringzegt alleen toe zij steun onthoudt na de bekrachtiging - als het politiekeakkoord een gemeenschappelijk standpunt geworden is. Als je een parlementhebt moet je het bij voorkeur achter het net laten vissen, niet?

In totaal gebruikt de staatssecretaris acht maal de onjuiste term gemeen-schappelijk standpunt. In het vervolg stelt de staatssecretaris een prachtigstaaltje van De Heer Van Dam Niet Begrijpen ten toon. Iedere keerals het gesprek over niet bekrachtigen van de uitgebrachte stem gaat brengtde staatssecretaris het gesprek op iets anders. Ook maakt ze een nieuwestemming aanvragen belachelijk - het enige dat nog een bedreiging van hetgemeenschappelijke standpunt in kan houden. Wat ze wel wil is een briefschrijven. Wat dat betreft willen we opmerken dat het verstandiger is eenbrief aan de Voorzitter van de Raad te schrijven met als inhoud dat de stemveranderd is dan alleen een brief aan collega’s. Maar de toezegging dat demotie uitgevoerd zal worden is al binnen. In een bijlage de rest van hetVAO. Voor de liefhebbers, er valt nog veel te genieten.

10

8 Permanente Vertegenwoordiging Brussel in defout, 7 juli

8.1 International Herald Tribune

Woordvoerder Minister Brinkhort in de International Herald Tribune van7 juli:

“Mr. Brinkhorst doesn’t feel obligated to change the votefrom a ’yes’ to an abstention in order to take into account theconcerns expressed by the Dutch Parliament,” said Joop Nijssen,a spokesman for the Dutch EU mission in Brussels who spoke onbehalf of the minister.

Dit is onjuist, tijdens het VAO van 1 juli bleek dat herzien van de stemuitdrukkelijk tot de bedoeling van de motie behoort. En, zoals we zagenheeft de staatssecretaris dat ook toegezegd:

“(...) en om met ingang van heden onze steun aan het huidigeRaadsvoorstel te onthouden. Indien een Kamermeerderheid demotie steunt, ben ik natuurlijk bereid dat te doen. Wat datbetreft laat ik het oordeel over deze motie aan de Kamer over.”

8.2 Netkwesties

Joop Nijssen, ambtenaar bij de Nederlandse EU-vertegenwoordiging inBrussel, in gesprek met Netkwesties6:

“Inhoudelijk klopt er wat er staat, maar de mevrouw vanhet IHT heeft het wel wat ongenuanceerd weergegeven” zegt hijvanuit Brussel. “Over het raadsvoorstel is al gestemd, die stem-ming valt niet terug te draaien. Daarvoor zou je een nieuwestemming moeten aanvragen, en zover strekt de motie niet. Hetvoorstel moet alleen nog worden ondertekend. Het wachten isop de vertalingen. Maar die ondertekening is slechts een proce-durele stap. Volgens de regels kan je nu niet afwijken van eeneerdere stem. Het is een hamerstuk. Nederland kan zijn steunnu niet intrekken.”

• de opmerkingen zouden waar zijn indien er een gemeenschappelijkstandpunt zou zijn, er is echter slechts een niet-bindend politiek ak-koord.

6http://www.netkwesties.nl/editie103/artikel3.php

11

• de stem kan niet-bekrachtigd worden7.

• er hoeft geen stemming aangevraagd te worden, niet bekrachtigen kanook zonder stemming8.

• er is meer nodig dan ondertekening.

• ondertekening volgt na het bereiken van een gemeenschappelijk stand-punt.

• je kan afwijken van de eerdere stem.

• Nederland kan zijn steun intrekken.

De verstrekte informatie is volstrekt onjuist, er is sprake van totale ob-structie. Zou de minister van Buitenlandse zaken weten wat er in Brusselallemaal voor onzin verkocht wordt?

9 De motie wordt niet uitgevoerd, 2 augustus

Brief minister en staatssecretaris 2 augustus 2004, antwoord op vragenArda Gerkens.

3. Hoe verhoudt dit zich met uw expliciete toezegging ti-jden het VAO softwarepatenten op 30 juni jl. dat Nederlandzo spoedig mogelijk zou mededelen aan de andere lidstaten datNederland zal gaan onthouden?

Zoals eerder toegezegd, zal de regering uitvoering geven aande motie-Van Dam cs. (Kamerstuk 21 501-30, nr. 52) zoals dieop 1 juli 2004 door de Tweede Kamer is aangenomen. Op 20 julijl. heeft de Nederlandse Permanent Vertegenwoordiger bij deEU in Coreper aangekondigd dat Nederland bij de formele aan-name van de tekst van het gemeenschappelijke standpuntvan de Raad een verklaring aan het besluit zal laten toevoegen,waarin het standpunt van de Tweede Kamer, met betrekking totde waarborgen die de richtlijntekst van de Raad biedt om uit-wassen met betrekking tot octrooiering van in computers geim-plementeerde uitvindingen, nader wordt toegelicht. Ook zal wor-den aangegeven dat deze zorg door Nederland meegenomen zalworden bij de verdere behandeling van de richtlijn in tweede lez-ing. Voor het Kabinet staat voorop dat uiteindelijk een richtlijn

7http://fajardolopez.com/informes/Fajardolopez.com 18th-May-EU-Council-voting.pdf

8zie ook: http://www.vrijschrift.nl/swpat/vrijschrift.nl herzie-de-stem-howto.pdf

12

tot stand komt die enerzijds leidt tot harmonisatie van regelgev-ing en anderzijds mogelijke uitwassen tegengaat.

Hiertoe zullen wij uitvoering geven aan toezeggingen die aande Tweede Kamer zijn gedaan. Wij zullen als EU-voorzittereen goede communicatie tussen het Europees Parlement en deRaad bevorderen. In september hebben wij een eerste overlegmet de hiervoor relevante commissies van het Europees Par-lement. Verder zal de staatssecretaris van Economische Zaken,indien mogelijk in samenwerking met het InnovatiePlatform, eenoverleg organiseren met de voor dit dossier belangrijke partijen.Over de uitkomsten daarvan zal de Tweede Kamer worden gen-formeerd.

De stem zal niet herzien worden. Er is zelfs geen brief gestuurd. “... bij deformele aanname van de tekst van het gemeenschappelijke standpuntvan de Raad” Het is pas een gemeenschappelijk standpunt na de formeleaanname van de tekst, niet bıj de aanname, dan is het nog een politiekakkoord. De tekst van de brief suggereert dat er al een gemeenschappelijkstandpunt is.

10 Protocol betreffende de rol van de nationaleparlementen

artikel 3.3 Reglement van Orde Raad van Ministers9:

“De punten betreffende de aanneming van een besluit of eengemeenschappelijk standpunt inzake een wetgevingsvoorstel ofeen voorstel voor een uit hoofde van titel VI van het EU-Verdragvast te stellen maatregel worden pas met het oog op een besluitop de agenda geplaatst nadat de in punt 3 van het Protocolbetreffende de rol van de nationale parlementen in de EuropeseUnie bepaalde periode van zes weken is verstreken.

De Raad kan met eenparigheid van stemmen van de periodevan zes weken afwijken wanneer voor het plaatsen van een puntop de agenda de uitzondering wegens urgentie bedoeld in punt 3van het genoemde protocol geldt.”

Uit het Protocol betreffende de rol van de nationale parlementen10:

“GELEID DOOR DE WENS om evenwel een grotere be-trokkenheid van de nationale parlementen bij de activiteiten van

9http://europa.eu.int/eur-lex/pri/nl/oj/dat/2004/l 106/l 10620040415nl00220045.pdf10http://europa.eu.int/eur-lex/nl/treaties/selected/livre305.html

13

de Europese Unie te stimuleren en hun betere mogelijkheden tebieden tot uiting van hun zienswijze over aangelegenheden dievoor hen van bijzonder belang kunnen zijn,”

Het Protocol betreffende de Rol van de Nationale Parlementen geeft na-tionale parlementen het recht zich over wetgevingsvoorstellen te informerenin eigen taal, en daaropvolgend haar zienswijze te bepalen. Wat dit betreftstaan de parlementen van de nieuwe leden buiten spel, pas onlangs zijn ervertalingen gereed gekomen, vertalingen van het politiek akkoord.

De juridische situatie is onduidelijk. Voor zover ons bekend, is er geenjurisprudentie over het Protocol, en is dit punt ook niet in het Toetredings-verdrag geregeld. Dit zou betekenen dat het Protocol onverkort van krachtis. De meest strenge interpretatie leidt tot de conclusie dat er van eengemeenschappelijk standpunt voorlopig geen sprake kan zijn, het voorstelvan de Commissie is niet in vertaling ter beschikking gesteld. Volgens eenminder strenge interpretatie kan de conclusie luiden dat de vertalingen vanhet politiek akkoord voldoende zijn. Maar dan moet er natuurlijk wel dewachttijd van zes weken in acht genomen worden. En dient er volledigevrijheid te zijn de stem opnieuw te bepalen, een vrijheid die de Nederlandseregering, EU-voorzitter, tot nog toe ontkende.

Omdat veel parlementen met reces waren op het moment dat de ver-talingen gereed kwamen, is het redelijk deze termijn met enkele weken teverlengen. Voor Oost-Europa is dit van groot belang. Oost-Europa heeftnet als het MKB geen geld om softwarepatenten aan te schaffen. Bovendienzijn er al 30.000 verleend. Oost-Europa zal nooit de ideeen in eigendomhebben, zal nooit een eigen softwareindustrie bezitten.

Een informatietekst11 van het Europees Parlement zegt het als volgt:

“d. Het Protocol betreffende de rol van de nationale par-lementen bij het Verdrag van Amsterdam moedigt aan tot eengrotere betrokkenheid van de nationale parlementen bij de ac-tiviteiten van de Unie en voorziet in een snellere overdrachtvan discussiedocumenten en wetgevingsvoorstellen van de Com-missie, zodat de nationale parlementen deze voorstellen kunnenbestuderen voordat de Raad daarover een besluit neemt.”

11http://www.europarl.eu.int/factsheets/1 3 5 nl.htm

14

11 Bijlage: Herzie de Stem Howto

Op 18 mei is een politiek akkoord bereikt, en nog geen gemeenschappelijkstandpunt van de Raad bepaald. Dit betekent dat de op 18 mei uitgebrachtestem niet juridisch bindend is12, en dat de stem nog perfect unilateraalherzien kan worden - zonder dat hier een nieuwe stemming voor nodig is.Daarna moet er vastgesteld worden of er nog een gekwalificeerde meerderheidis. Er zijn twee mogelijkheden.

11.1 B-item

Het ’hamerstuk’ (A-item) kan worden omgezet in een niet-hamerstuk (B-item). Dit is unilateraal mogelijk, zoals blijkt uit artikel 3.8 van het Regle-ment van Orde van de Raad van Ministers:

”Indien een standpuntbepaling ten aanzien van een A-puntevenwel aanleiding kan geven tot een nieuw debat of indien eenlid van de Raad of de Commissie hierom verzoekt, wordt dit puntvan de agenda afgevoerd, tenzij de Raad anders beslist.”13

Nu is het geen hamerstuk meer, kan er een toelichting gegeven worden enkan er aangegeven worden dat de stem herzien is. Daarna moet er geteldworden om te bepalen of er nog een gekwalificeerde meerderheid is, andersis het gemeenschappelijk standpunt onwettig14.

Het verdient aanbeveling ruim van te voren een brief aan de voorzitterte schrijven over het feit dat de stem herzien wordt en met het verzoek hetpolitieke akkoord op de B-lijst te plaatsen. Indien een meerderheid van deRaad zich er tegen verzet kan een A-item niet op de B-lijst gezet worden.In dat geval moet Mogelijkheid 2 gevolgd worden die hieronder beschrevenis.

12Lopez rapport pagina 15 punt 2 http://fajardolopez.com/informes/Fajardolopez.com 18th-May-EU-Council-voting.pdf

13http://europa.eu.int/eur-lex/pri/nl/oj/dat/2004/l 106/l 10620040415nl00220045.pdf14Lopez rapport pagina 15 punt 2

15

11.2 A-item

Hiervoor werpen we een blik op artikel 3.6 van het Reglement van Orde vande Raad van Ministers:

”De voorlopige agenda wordt verdeeld in een deel A en eendeel B. Onder deel A worden de punten opgenomen die de Raadzonder debat kan goedkeuren; zulks sluit voor elk der leden vande Raad en voor de Commissie niet de mogelijkheid uit om bijde goedkeuring van deze punten zijn mening kenbaar te makenen verklaringen in de notulen te laten opnemen.”

Het is mogelijk aan te geven dat de stem veranderd is. Wel dient er goedopgelet te worden: wanneer de Voorzitter aankondigt dat de hamerstukkenaan de orde zijn, moet er direct opgemerkt worden dat de stem veranderd is.Daarna moet er geteld worden om te bepalen of er nog een gekwalificeerdemeerderheid is, anders is het gemeenschappelijk standpunt onwettig.15 Doorhaar onthouden draagt Nederland niet bij aan de gekwalificeerde meerder-heid.

Een A-item kan voor elke raad geagendeerd worden. Het is dus mogelijkdat de minister van onderwijs of de staatssecretaris van defensie deze pro-cedure voor zijn kiezen krijgt. Alle ministers en staatssecretarissen moetenhiervan op de hoogte gebracht worden. Beter is het om van mogelijkheid 1gebruik te maken.

15Lopez rapport pagina 15 punt 2

16

12 Bijlage: Vervolg VAO 1 juli

Hieronder stelt de staatssecretaris een prachtig staaltje van De HeerVan Dam Niet Begrijpen ten toon. Iedere keer als het gesprek overniet bekrachtigen van de uitgebrachte stem gaat brengt de staatssecretarishet gesprek op iets anders. Ook maakt ze een nieuwe stemming aanvragenbelachelijk - het enige dat nog een bedreiging van het gemeenschappelijkestandpunt in kan houden. Wat ze wel wil is een brief schrijven. Wat datbetreft willen we opmerken dat het verstandiger is een brief aan de Voorzittervan de Raad te schrijven met als inhoud dat de stem veranderd is dan alleeneen brief aan collega’s. Maar de toezegging dat de motie uitgevoerd zalworden is al binnen.

“(...) De heer Van Dam (PvdA): Het voorstel komt nog nkeer terug in de Raad, ter formele bekrachtiging. Als u dezemotie gaat uitvoeren, ga ik ervan uit dat u op dat moment desteun zult onthouden aan die formele bekrachtiging vanhet voorstel. ”

“ Staatssecretaris Van Gennip: Het komt terug als hamer-stuk; daar hebben wij het over gehad. Ik vind niet dat ik daareen stemming over kan aanvragen, als ik mij vervolgens van stem-ming ga onthouden. Dat vind ik een heel rare figuur. Dat kangewoon niet; dat is een beetje vreemd.”

• Nederland heeft unilateraal de mogelijkheid het “hamerstuk” in eenniet-hamerstuk om te zetten, dit wordt niet vermeld.

• Er is geen stemming nodig om de stem te veranderen. Destaatssecretaris verbindt direct “hamerstuk” met “geen stemming aan-vragen”. Natuurlijk is het van belang om als de stemming de vormvan een hamerstuk heeft, op tijd aan de bel te trekken. De stemmenmoeten hoe dan ook opnieuw geteld worden om te kijken of er nogeen gekwalificeerde meerderheid is, anders is er een ongeldig besluittot stand gekomen16.

• “daar hebben we het over gehad” suggereert overeenstemming. Deovereenstemming was juist dat de “scheve situatie” hersteld zou wor-den.

• Een stemming geeft de mogelijkheid de ’voor’ stem te vervangen dooreen onthouding. Dit is betekenisvol en noodzakelijk. Het is niet

16http://fajardolopez.com/informes/Fajardolopez.com 18th-May-EU-Council-voting.pdf zie ook: http://www.vrijschrift.nl/swpat/vrijschrift.nl herzie-de-stem-howto.pdf

17

belachelijk om voor de belangen van Nederland op te komen.Een stemming geeft andere landen de mogelijkheid op te schuiven inde richting van het Nederlandse standpunt, dit is in het belang vanNederland.

• Het Europees Parlement heeft in 2de instantie een absolute meerder-heid van het aantal zetels nodig om amendementen aan te nemen.Nederland dient dus beslist geen tekst te ondersteunen waar twijfelsover bestaan. Dat geeft de slechte tekst alleen maar meer gewicht, ende zwakke stukken zijn er in het vervolg alleen maar moeilijker uit tehalen. Een slechte tekst schaadt het belang van Nederland in ernstigemate.

Aansluitend:

“Waar wij het ook over hebben gehad in het algemeen over-leg – de heer Vendrik wees daarop – is het gegeven: eenmaalgestemd, is gestemd. Welnu, wij hebben op 17 en 18 mei inde Raad voor Concurrentievermogen onze mening uitgesproken;wat dat betreft ga ik geen stemming aanvragen.”

• Een stem uitgebracht bij een politiek akkoord is niet bindend.

• De heer Vendrik zei juist dat hij niet meer dacht “gestemd is gestemd”.

• Een stemming aanvragen is niet nodig om de stem te veranderen. Hetis voldoende om op te merken dat de stem veranderd is.

Aansluitend:

“De heer Van Dam (PvdA): Deze motie zegt: vanaf hedensteun onthouden aan het huidige Raadsvoorstel. De wijze waaropu dit invult, moet u weten, maar het betekent dat u op het mo-ment dat het terugkomt in de Raad, niet zwijgend akkoordgaat met het voorstel dat er ligt.”

“Staatssecretaris Van Gennip: U vraagt ook in de motiedat de regering deze opvatting van de Kamer overbrengt aan deandere lidstaten. Nu, dat gaan wij dan natuurlijk doen, maardat is iets anders dan een stemming aanvragen en mij daarbijvervolgens onthouden van stemming. In dat geval maak ik mijvolstrekt belachelijk: ik wil graag stemmen, maar ik onthoudmij! Nee, u vraagt mij deze opvatting van de Kamer over tebrengen aan andere lidstaten en daar zal ik zorg voor dragen, alsde Kamer de motie aanneemt.”

18

De staatsscretaris gaat niet in op “steun onthouden”. “Daarmee ac-cepteert zij het punt? Zij heeft het geen enkele maal weersproken.

“De heer Dittrich (D66): Moet ik dat zien als een soortschriftelijke stemverklaring zonder dat er gestemd wordt? Hoegaat u dit doen? Brengt u een soort bulletin uit waarin staatdat Nederland er nu zus en zo over denkt? Hoe gaat u dit aan-pakken?”

“Staatssecretaris Van Gennip: Ik dacht eigenlijk meer aan,bijvoorbeeld, een brief aan mijn collega’s. Ik moet het natuurlijkeven goed bekijken hoe ik het exact doe, maar zoiets had ik ingedachten.”

“De heer Vendrik (GroenLinks): In het AO was ik in deveronderstelling dat er reeds over het standpunt van de Raad wasgestemd. Nu blijkt dat er nog een tweede moment is, de formelebekrachtiging van dat standpunt. Ik zie geen enkel beletsel, zekergezien de voorgeschiedenis van dit dossier,voor de regering om bijgelegenheid van die formele bekrachtiging stemming aan te vra-gen en haar standpunt kenbaar te maken. Gezien de voorgeschiede-nis bent u dat de Kamer wel verplicht. U vindt dat u zichzelfdaarmee belachelijk maakt, maar eerlijk gezegd heb ik daar evengeen boodschap aan. De motie is op dit punt heel helder. Als ernog sprake is van een procedure die voorziet in formele bekrachtig-ing, roept de motie u ook om ook die gelegenheid te baat te ne-men om helder te maken wat de positie van de regering is opbasis van deze motie. Dat betekent dat u zich onthoudtvan stemming.”

“Staatssecretaris Van Gennip: Hebt u het nu over de motie-Van Dam of over de motie-Gerkens?”

“De heer Vendrik (GroenLinks): De motie-Van Dam.”

“De heer Hessels (CDA): Het gaat om het houden vaneen stemming. Ik vind de vraag van de staatssecretaris heelterecht: over welke motie heeft de heer Vendrik het nu? Hetwas vanaf het begin in het AO duidelijk dat de tweedestemming ter bekrachtiging nog zou plaatsvinden, maarmisschien heeft hij dat gemist. Ziet de staatssecretaris een mo-gelijkheid om,als die tweede stemming plaatsvindt, bij wijze vaneen formele stemverklaring door middel van een briefje of eenkorte opmerking te zeggen “dat zij geacht wil worden zichte onthouden van stemming? Dat is de opvatting van de

19

Kamer, als de motie-Van Dam wordt aangenomen. DeKamer wil niet dat de staatssecretaris tegenstemt, zoals de heerVendrik nu naar voren brengt. Dat is een andere motie. Ik benhet met de staatssecretaris eens dat,als je stemming aanvraagtom je vervolgens daarvan te onthouden, het niet helemaal is zoalshet normaal gesproken zou moeten gaan.”

“De heer Vendrik (GroenLinks): Ik heb niet gesproken overtegenstemmen. Ik had het erover dat deze procedure wordt be-nut door de regering om zich te onthouden van instemming methet raadsvoorstel.”

“Staatssecretaris Van Gennip: IIk heb zojuist in de richtingvan de heer Dittrich gezegd dat ik bereid ben een brief aan mijncollega’s te sturen met uw opvatting. Ik zeg in de richting vande heer Vendrik en de heer Van Dam dat, als uw interpretatieis dat ik stemming moet aanvragen over een hamerstuk om mijvervolgens van stemming te onthouden, ik aanneming van demotie ontraad. Als ik het kan doen zoals ik zojuist tegen de heerDittrich heb gezegd,dan laat ik het oordeel over aan uw Kamer.”

De staatsscretaris gaat niet in op de heer Hessels’ “onthouden van stem-ming”.

Aansluitend:

“De heer Van Dam (PvdA): Zal ik dan helderheid biedenin deze discussie? Wat mij betreft kunt u de motie als volgtinterpreteren. Er komt nog een formele bekrachtiging. Ikvraag van u niet meer dan dat u aan de andere lidstaten laatweten dat u geen steun geeft aan het raadsvoorstel. Ikvraag u dus niet om per se stemming aan te vragen. Ik begrijpook dat het raar is om stemming aan te vragen en vervolgensniet tegen te stemmen. Wel vraag ik dat u op dat moment laatweten aan de andere lidstaten dat u niet kunt instemmen methet voorstel.”

“Staatssecretaris Van Gennip: U zegt nu dat niet instemmeniets anders is dan onthouden. Ik wil heel duidelijk weten hoe uhet interpreteert.”

Dat zegt de heer Van Dam niet. De staatsscretaris gaat niet in op “geensteun geeft aan het raadsvoorstel”.

20

Aansluitend:

“De heer Van Dam (PvdA): Het betekent dat u uw steundaaraan moet onthouden.”

“Staatssecretaris Van Gennip: Dat is de interpretatie die deheer Dittrich eraan heeft gegeven en waarover ik het oordeel aande Kamer kan laten. De interpretatie van de heer Vendrik moetik ontraden.”

De heer Dittrich heeft zojuist 4 vragen gesteld, het is niet correct hiereen interpretatie van te maken. Van Dam is de eerste ondertekenaar, hetpast de staatssecretaris niet de woorden van de heer Van Dam naar die vande heer Dittrich te herleiden. De staatssecretaris gaat niet in op “uw steundaaraan moet onthouden”.

Aansluitend:

“De voorzitter: De heer Van Dam is de eerste onderteke-naar van de motie-Van Dam; anders zou de motie niet zo heten.Mevrouw Gerkens heeft de motie niet ondertekend. Anders gaanwij dingen door elkaar halen.”

“Mevrouw Gerkens (SP): Mijn verzoek aan de staatssecreta-ris is om, welke motie dan ook wordt aangenomen, niet alleen opdat moment, maar zo vroeg mogelijk aan haar collega’s te latenweten wat het standpunt van de Kamer is.”

“Staatssecretaris Van Gennip: Ik moet er even over nadenkenop welke manier ik dat precies zal doen. Er moet bijvoorbeeldeen briefje worden gestuurd. Er wordt gezegd ”brief”, maar alslezer van vele van dat soort brieven kan ik u verzekeren dat kortebrieven beter zijn dan lange.”

“De beraadslaging wordt gesloten.”

21

13 Economische studies

Een kleine greep

Een studie van Deutsche Bank Research over de mogelijkheden Duitslandinnovatiever te maken: Innovation in Germany - Windows of opportunity.Deze studie is ook voor Europa als geheel van belang. De studie wijst onderandere op de schadelijke gevolgen van octrooien op software. Wij citereneen conclusie:

“Measures to take. The German government is among thetentative critics of the EU software patent bill. This positionshould be bolstered, by (1) putting forward academic evidenceand (2) making SMEs concerns heard. SMEs are crucial providersof pathbreaking innovations, but would be most adversely af-fected by patentability. The majority of them is deterred by thecosts of patenting themselves, but would have to navigate aroundsoftware patent portfolios of large corporations.”

http://www.dbresearch.com/PROD/DBR INTERNET EN-PROD/PROD0000000000175949.pdf

Bijzonder interessant is ook het empirische onderzoek van Bessen en Hunt.Zij concluderen dat softwarepatenten in de VS geleid hebben tot een transfervan Onderzoek & Ontwikkeling budgetten naar budgetten voor het verkrij-gen en afdwingen van octrooien en dat patenten innovatie hinderen in plaatsvan haar aan te moedigen in velden waar de innovatie hoofdzakelijk incre-menteel is, zoals bij softwareontwikkeling.

James Bessen and Robert M. Hunt. An Empirical Look At SoftwarePatents. March 2004:

http://www.researchoninnovation.org/online.htm#sw.

Andere studies onderschrijven dit beeld. Overzichten van studies:http://www.elis.ugent.be/~jmaebe/swpat/nlstudies/studies.pdfhttp://swpat.ffii.org/archive/mirror/impact/index.en.html

14 Een treffende illustratie

Werp een blik op http://webshop.ffii.org, en huiver. Een eenvoudige inter-netwinkel kan al 23 patenten schenden17. Verkopen via internet is gepaten-

17Nederlandse versie: http://www.softwarepatenten.be/voorbeeld/webwinkel.html

22

teerd, betalen met een creditcard op internet is gepatenteerd. In Europawel te verstaan, het Europees Octrooi Bureau verleende vooruitlopend op derichtlijn al 30.000 softwarepatenten. Alledaagse handelingen blijken, indienuitgevoerd op een computer, patenteerbaar te zijn. Er is geen internetwinkelof softwarebedrijf die zal kunnen ontsnappen aan hoge licentiekosten, alser al licentie verleend wordt - voor ideeen die iedereen zelf kan bedenken.Bestandsformaten zijn gepatenteerd, een video op internet tonen is gepaten-teerd, gemonopoliseerd.

23