IN HET VMBO

HET BELANG VAN INSTRUCTIE OP MAATMariska Okkinga

ACHTERGROND

‣ BELEX = BEgrijpend Lezen EXperiment

‣ Implementatiestudie naar het gebruik van Nieuwsbegrip in de onderbouw van vmbo bb/kb

‣ Gesubsidieerd vanuit ‘Onderwijsbewijs’, OC&W

BELEX

Mariska Okkinga

HR/UT

Amos van Gelderen

HR

Peter Sleegers

BMC/UT

Erik van Schooten

Kohnstamm

Roel van Steensel

EUR/Kohnstamm

ACHTERGROND

ONDERLIGGENDE FACTOREN BIJ BEGRIJPEND LEZEN

Kennis

Meta- cognitie

Vlot lezen

Taal

Begrijpend lezen

Goede%toon%Snelheid/automa0sering%

Nauwkeurigheid%Decoderen%

Fonemisch%bewustzijn%

%Mondelinge%%

taalvaardigheid%Kennis%structuur%taal%

Woordenschat%Culturele%invloeden%

%

Levenservaring%Kennis%van%de%wereld%Kennis%van%teksten%

%%%

Mo0va0e%&%%betrokkenheid%Leesstrategieën%

RedeneerF%vaardigheden%

%%%

ACHTERGROND

WAAROM ONDERZOEK IN HET VMBO?

▸ Veel leerlingen in het vmbo hebben moeite met het begrijpen van teksten

▸ Veel van deze leerlingen hebben ook moeite met strategisch lezen (e.g. Baker & Beall, 2010; Baker, 2005; Pressley, 2003)

▸ ‘Reciprocal teaching’ is een effectieve manier in het trainen van leesstrategieën, die het begrijpend lezen bevorderen (Palincsar & Brown, 1984)

ACHTERGROND

NIEUWSBEGRIP - METHODE BEGRIJPEND LEZEN

▸ Wat wordt er geleerd?

Aanleren van leesstrategieën: voorspellen, samenvatten, vragen stellen, ophelderen van onduidelijkheden, verwijs/signaalwoorden

▸ Hoe wordt het geleerd?

1. Directe instructie: belang, functie, aard van de strategie

2. Modeling/hardop denken door docent —> overdracht naar leerling

3. Rolwisselend leren in groepjesGEBASEERD OP RECIPROCAL TEACHING (PALINCSAR & BROWN, 1984)

ACHTERGROND

LEESSTRATEGIEEN

▸ Voorspellen: Waar zou de tekst over gaan? Wat weet ik daar al over?

▸ Verbanden leggen: Waarnaar verwijst dit? Wat heeft dit stukje te maken met wat ik hiervoor las?

▸ Vragen stellen: Wat bedoelen ze hier precies?

▸ Onduidelijkheden ophelderen: Ik snap dit woord niet, ik lees even een stukje terug/vooruit om de betekenis te achterhalen

▸ Samenvatten: Wat heb ik gelezen? Wat was het belangrijkste?

ACHTERGROND

CYCLUS VAN NIEUWSBEGRIP

Songfestival zonder

poespas

Luchtballon-nen voor internet

Nederlandse zandzakken

in Noord-Duitsland

Achtste Alpe d’HuZes op 5

en 6 juni

Minder zout in worst en

ham

Tornado’s teisteren VS

samenvatten

Vragen stellen

Ophelderen van onduidelijkheden

Verwijswoorden/ signaalwoorden

voorspellen

blokles

Kenmerken:

‣ 1 lesuur per week

‣ 6-weekse cyclus

‣ Teksten gebaseerd op nieuwsitems van week ervoor

ACHTERGROND

ONDERZOEKSVRAGEN

▸ Is Nieuwsbegrip effectief in het bevorderen van begrijpend lezen in het vmbo?

▸ Wat is de relatie tussen implementatiekwaliteit en Nieuwsbegrip en het effect op begrijpend lezen?

▸ Wat is de relatie tussen woordenschat en Nieuwsbegrip en het effect op begrijpend lezen?

TEXT

METHODE

▸ 10 vmbo scholen, elk met twee eerste klassen (vmbo basis/kader), random toewijzing per school aan Nieuwsbegrip en controlegroep

▸ Bij start project: 369 leerlingen, 1e klas

▸ Docenten Nieuwsbegrip werden getraind en gecoacht door lerarenopleiders van Hogeschool Rotterdam

▸ Voor het onderzoek: 2x per jaar lesobservaties om implementatiekwaliteit te bepalen

▸ Meetinstrumenten: begrijpend lezen, woordenschat, IQ, metacognitieve kennis, (geslacht, leeftijd, leesmotivatie, taalachtergrond)

METHODE

VERLOOP VAN ONDERZOEK

Interventie Nieuwsbegrip Interventie Nieuwsbegrip Training en coaching docenten Training en coaching docenten

Controle Controle

Begin jaar 1 September 2011

Retentie begrijpend lezen

Data verzameling 2

Klas observaties 1

Klas observaties 2

Klas observaties 3

Klas observaties 4

Begin jaar 2 Augustus 2012

Data verzameling 1

Data verzameling 4

Eind jaar 2 Juni 2013

RESULTATEN

RESULTATEN JAAR 1

▸ Geen op zichzelf staand effect van Nieuwsbegrip

▸ Alleen in de Nieuwsbegripklassen is er sprake van een effect van strategie-instructie: Hoe beter/uitgebreider de strategie-instructie, hoe hoger leerlingen scoren op begrijpend lezen

▸ Geen effect voor modeling of groepswerk

▸ NB. Grote verschillen tussen de docenten geobserveerd

RESULTATEN

RESULTATEN JAAR 2: IMPLEMENTATIEKWALITEIT

▸ Geen op zichzelf staand effect van Nieuwsbegrip

▸ Alleen in de Nieuwsbegripklassen is er sprake van een effect van modeling: Als docenten optimaal modelen, is er geen verschil in groei in begrijpend lezen in vergelijking met de controlegroep. Als docenten niet optimaal modelen, is de groei in begrijpend lezen lager voor de Nieuwsbegripleerlingen.

▸ Geen effect voor strategie-instructie of groepswerk

▸ NB. Grote verschillen tussen de docenten geobserveerd

RESULTATEN

RESULTATEN JAAR 2: EFFECT VAN MODELLEN

0"

5"

10"

15"

20"

25"

30"

35"

40"

45"

Start"Sept"2011" End"June"2013"

Read

ing(compreh

ension

(

Ondergemiddeld(modelen(

Experimental"

Control"

0"

5"

10"

15"

20"

25"

30"

35"

40"

45"

Start"Sept"2011" End"June"2013"

Read

ing(compreh

ension

(

Gemiddeld(modelen(

Experimental"

Control"

0"

5"

10"

15"

20"

25"

30"

35"

40"

45"

Start"Sept"2011" End"June"2013"

read

ing(compreh

ension

(

Bovengemiddeld(modelen(

Experimental"

Control"

RESULTATEN

RESULTATEN JAAR 2: WOORDENSCHAT

▸ Individuele verschillen op woordenschat niveau:

▸ Afhankelijk van de grootte van de woordenschat, heeft Nieuwsbegrip een ander effect op de groei in begrijpend lezen

▸ Leerlingen met een lage woordenschat profiteren niet van Nieuwsbegrip; de controleleerlingen scoren na 2 jaar hoger op begrijpend lezen

▸ Voor leerlingen met een hoge woordenschat was er geen verschil in groei in begrijpend lezen

RESULTATEN

RESULTATEN JAAR 2: EFFECT VAN WOORDENSCHAT

30#

32#

34#

36#

38#

40#

42#

44#

Start#September#2011# Eind#Juni#2013#

Begrijp

end*lezen*

Regressielijnen*voor*verschillende*niveau's*van*woordenschat*

Nieuwsbegrip##Bovengemiddeld# Controle#Bovengemiddeld# Nieuwsbegrip##Gemiddeld#

Controle#Gemiddeld# Nieuwsbegrip##Ondergemiddeld# Controle#Ondergemiddeld#

bovengemiddeld#woordenschat#

gemiddeld#woordenschat#

ondergemiddeld#woordenschat#

}}}

DISCUSSIE

DISCUSSIE - IMPLEMENTATIE

▸ Strategie-instructie (op de Nieuwsbegrip manier) heeft een positief effect op begrijpend lezen in het eerste jaar

▸ Modeling heeft een differentieel effect op begrijpend lezen na twee jaar:

▸ In de controleklassen maakt het (bijna) niet uit in hoeverre docenten modellen, alle controle leerlingen gaan evenveel vooruit in begrijpend lezen.

▸ In de Nieuwsbegripklassen maakt het wel uit in hoeverre docenten modellen: de groei in begrijpend lezen is meer als docenten bovengemiddeld modellen.

DISCUSSIE

DISCUSSIE - IMPLEMENTATIE

▸ Modelen wordt lastig gevonden door docenten

▸ Desalniettemin: sommige docenten maakten wel verschil door hun mate van modellen, ook al was dit nog niet optimaal.

▸ Geen enkel effect van groepswerk gevonden, terwijl dit belangrijke component is van reciprocal teaching

▸ Groepswerk te moeilijk te realiseren in een klas? Minder zicht op lees/leerproces van de leerlingen, terwijl vmbo leerlingen juist meer support nodig hebben op zowel leesproces als groepsproces

DISCUSSIE

DISCUSSIE - WOORDENSCHAT

▸ Woordenschat modereert het effect van Nieuwsbegrip: het effect is niet hetzelfde voor alle leerlingen

▸ Leerlingen met een lage woordenschat profiteren niet van Nieuwsbegrip, alleen leerlingen met een hoge woordenschat kunnen baat hebben bij Nieuwsbegrip

▸ Bepaalde mate van woordenschat een voorwaarde voor meerwaarde van Nieuwsbegrip?

▸ Cognitieve overbelasting? Combinatie van bewust strategieën toepassen en bewust bezig met onbekende woorden.

▸ Instructietaal te moeilijk voor leerlingen met lagere woordenschat?

CONCLUSIE

ALGEMENE CONCLUSIE

▸ Grote verschillen tussen docenten, maar ook tussen leerlingen

▸ Belang van zowel training op maat voor docenten als instructie op maat voor leerlingen, ook in de klas

▸ Vervolgproject: Studerend Lezen in het HBO en vmbo

didactiek in samenwerking met lerarenopleiding HR, in de zaakvakken, ict-leeromgeving

DANK VOOR DE AANDACHT

▸ m.okkinga@hr.nl