11de jaargang 2016 HERFST

Een museum met een Hart voor Nostalgie

IN DIT NUMMER

• Voorwoord • Er staat geschreven

(laatste deel) • Pak een stoel (laatste

deel) • Verborgen

tekeningen • Zot of niet • Mannekens bladen • Nieuwe aanwinsten • Onze eerste cursus • Wijzigingen in het

museum

Voorwoord

Sinds kort is de herfst weer in het land. We hebben een lange en warme zomer gehad, maar aan alle mooie liedjes komt een eind, ook aan de warme zomeravonden, de terrasjes en de geur van vers gemaaid gras.

Wij begonnen de herfst alvast met onze eerste cursus “Oude handwerktechnieken” waarover later meer in deze nieuwsbrief. Tijdens de Week van de Amateurkunsten, waar wij een paar voorbeelden toonden van Tunesisch haakwerk en Entrelac, kregen we vele vragen. Waar kon men dit leren en was het moeilijk? Het idee voor onze eerste cursus was geboren.

Verder heeft onze ploeg niet stilgezeten. Onze curator/inventarismaker heeft een hele lijst nieuwe aanwinsten aan onze collectie toegevoegd, één en ander van plaats veranderd zodat het beter tot zijn recht komt, en een boel opzoekwerk gedaan naar de herkomst en betekenis van sommige voorwerpen.

In deze nieuwsbrief vinden jullie ook de laatste afleveringen van de verhalen die we bijna een jaar geleden zijn gestart. We nemen afscheid van “de geschiedenis van de pen” en ook tegen de stoel zeggen we vaarwel. In de plaats komen uiteraard in onze volgende nieuwsbrief weer andere zaken en verhalen die jullie hopelijk even erg kunnen boeien.

Onze leden wil ik er nu al aan herinneren dat binnenkort de lidgelden hernieuwd moeten worden. Jullie worden uiteraard nog afzonderlijk verwittigd door middel van een persoonlijke uitnodiging.Moesten er bij onze sympathisanten mensen zijn die ook graag lid worden, dat kan natuurlijk. Ons museum drijft op de hulp van vrijwilligers en elke bijdrage in de werking wordt dan ook met veel plezier ontvangen. Indien U geïnteresseerd bent, stuur dan even een mailtje aan nickysoldcorner@gmail.com of kijk op onze website http://nickysoldorner.weebly.com

Nicky

Het Staat Geschreven (laatste deel)

Het principe van de balpen dateert reeds van 1888. De Amerikaan John J. Loud had toen een patent aangevraagd voor een soortgelijk apparaat om leder te merken. Dat patent werd echter nooit commercieel gebruikt, omdat er geen goede inkt voor was. De uitvinding van de balpen zoals wij die kennen, staat op naam van de Hongaarse journalist László Bíró (gepatenteerd in 1938). Gefrustreerd door de tijd die hij verspilde met het om de haverklap vullen van zijn vulpen, de vlekken die hij maakte en het krassen van de pen op het papier, waarbij dat soms scheurde, wilde hij een pen ontwikkelen die al zijn problemen oploste. Zijn eerste model presenteerde hij in 1931 op een internationale tentoonstelling in Boedapest. Bij het bezoek aan een drukkerij merkte hij op dat de bij het drukprocedé gebruikte drukinkt zeer snel en zonder uitlopen opdroogde, waardoor het papier vlekkeloos bleef. Die inkt had een zeer hoge stroperigheid en was daardoor onbruikbaar in een gewone vulpen. Om hem toch te kunnen gebruiken, moest hij een nieuw type pen ontwikkelen. Hij plaatste een kogeltje aan het uiteinde van de pen. Dat draaide tijdens het schrijven en liet daarbij een inktspoor achter op het papier. Tegelijkertijd sloot het kogeltje het inktreservoir af van de buitenlucht, zodat uitdrogen en lekken werden vermeden. In juni 1943 vroeg Laszlo Biro samen met zijn broer Georg een nieuw patent aan en brachten zij de eerste commerciële versie van de balpen, Biro Pens, op de markt.Het was niet echt een succes, omdat de pen nog te gemakkelijk lekte en vlekken maakte. In 1945 was de firma CROSS de eerste producent die een balpen op de markt gebracht die niet lekte.

In 1948 verkocht Bíró zijn patent aan de Amerikaan-se Parker Pen Company. Het was echter het Franse bedrijf BIC dat de pen in 1950 voor het eerst bij een groot publiek introduceerde. Met zo’n succes dat de firmanaam een soortnaam werd: een bic.

Balpennen worden nog veel gebruikt, maar als je bedenkt dat dit artikel op het klavier van een computer wordt ingetikt, dan zijn we opnieuw bij de eerste regel van dit artikel en is de cirkel rond.

Contact InformatieNicky’s Old Corner

Alexander Franckstraat 20 2530 Boechout

+32 473 88 19 00 Nickysoldcorner@gmail.com Nickysoldcorner.weebly.com IBAN: BE39 3200 4440 1519 Verantwoordelijke uitgever:

Nicky Vanhoutte-Michielsen

Pak Een Stoel (laatste deel)

Tijdens de regeerperiode van Lodewijk XVI (1774-1794) geraakten de wijde rokken uit de mode en werden de armleggers direct boven de voorpoten ge-plaatst.Rond die tijd ontwierp Adam in Engeland de “windowstool” (het erkerbankje), een ondiep, gestoffeerd bankje, dat werd gebruikt in de vensternis (in het licht, wat het handwerk vergemakkelijkte).Men plaatste het ook in gangen en smalle ruimtes en dus noemde men het ook “corridor stool”. Rond de eeuwwisseling (1795-1815) was er de Directoire en vooral de Empirestijl.

EmpireHet is de tijd van Napoleon en – uitgezonderd in Engeland – had de familie Bonaparte een hand in de meeste vorstenhuizen in Europa. De taboeret werd opnieuw populair, want Napoleon hechtte net zo veel waarde aan de hiërarchie van het zitten dan Lodewijk XIV.In die periode werd thuis musiceren populair (vooral in Engeland), wat leidde tot een nieuw meubel: de in de hoogte verstelbare pianokruk.De empirestijl werd ook in Amerika overgenomen. Omdat de meubels zo zwaar en weinig gracieus waren, noemde men die stijl daar “butcher’s furniture” (slagersmeubelen).

In 1828 kwam er weer een belangrijke vernieuwing: de spiraalveer.Tussen 1815 en 1848 sprak men in het Duits taalge-bied van het Biedermeier, een stijl met weinig preten-tie, maar met comfort. De naam was een pseudoniem van een dichter die in zijn werk de spot dreef met de vriendelijke, zelfgenoegzame burger. “Bieder” bete-kent “braaf” en “Meier” is een veel voorkomende fami-lienaam in het Duits taalgebied. Men noemde de stijl ook “de empirestijl van de gewone burger”.

In Frankrijk kwam Napoleon III aan de macht en sprak van men het second empire. De chauffeuse kwam in de mode: een lage, gecapitonneerde stoel zonder armleuningen, waarop men voor de open haard zat. De stoel kon makkelijk worden gedraaid als men de andere kant van het lichaam wilde warmen.

De Pruis Michaël Thonet bracht gebogen rondhout op de markt (hout gebogen door middel van stoom). Hij produceerde in massa en zijn stoelen (en ander meubilair) waren verkrijgbaar over de hele wereld. Hij maakte een catalogus van systeemmeubelen en alles werd geleverd in onderdelen die met enkele schroeven in elkaar konden worden gezet. Reparaties en vervangingen waren dus makkelijk. Een voorloper van Ikea, zeg maar

In het begin van de 20ste eeuw maakte men in Enge-land de slipperchair. Het was een lage slaapkamer-stoel, gemaakt om makkelijk schoenen aan te kunnen trekken.

Tijdens de lange regeerperiode van koningin Victoria kwamen gietijze-ren meubelen op de markt. Omdat ze zwaar en breekbaar waren, zijn ze nooit geweldig populair geworden. Men maakte ook stoelen in papier-maché. Als het correct wordt ge-maakt (papierpulp, kalk, lijm, fijn zilverzand) heeft papier-maché bijna dezelfde kwaliteiten als hout.

Veel zitmeubelen kregen zwenkwieltjes uit messing, hout of porselein.

De 20ste eeuw kende een snelle opeenvolging van stijlen, allemaal met hun eigen kenmerken. Arts en Crafts in Engeland (terug naar de basis, eenvoud, handenarbeid), art nouveau (Jugendstil) met sierlijke lijnen en motieven uit planten- en dierenwereld, art déco met strakkere, geometrische vormen, modernisme met de buismeubelen, gedeeltelijk uit verchroomd staal zijn daarvan de meest gekende.

De stoel en de armstoel hebben een hele weg afgelegd en toch weer niet. De ultieme bedoeling is steeds dezelfde gebleven: de mens wordt moe van te lang te staan en wil gaan zitten. Geen probleem: pak een stoel...

Verborgen Tekening

Chinees “an hua”. Een versiering op zeer dun porselein door fijne inkerving of door beschildering met witte sliblaag onder het glazuur. Vaak is de versiering zo goed als onzichtbaar, tenzij het voorwerp tegen het licht wordt gehouden.De techniek werd al gebruikt in de 14de eeuw, maar was vooral populair tijdens keizer Yong-Zheng (18de eeuw).

EierschaalporseleinHet gaat om porselein dat gevormd is op het pottenbakkerswiel dat in leerharde toestand wordt afgeschaafd tot het zo dun is als een eierschaal. In China wordt het “t’o t’ai” genoemd (zonder lichaam). Het werd voor het eerst gemaakt in de Ming-dynastie, vaak met an hua-versiering. Meest bekend werd eierschaalporselein met emailversiering uit de Ch’ien-Lungperiode en later.De productie van het moderne eierschaalporselein startte in China rond 1916. Na 1937 bezette Japan na Slag om Shanghai de belangrijkste exporthaven.Eierschaalporselein wordt nog vervaardigd, maar niet in grote hoeveelheden vanwege het risico op misbaksels (tot 50 %).Er staat zo’n servies in de porseleinkast op de zoldergang.

Nieuwe aanwinsten

Muurvaasje uit de Plateelbakkerij Flora, Gouda Nederland. Handgeschilderd tussen 1945-1960

Hulzen van het Amerikaans leger. Ze werden gebruikt in een Stuart tank of aan M3 anti-tank kanon. Uit 1942-43

Kruk van een wandelstok in de vorm van een hond. Metaal, daterend uit 1910-1940

Postzaklabel uit Kiel, dat een belangrijke haven was voor de Nazi-Kriegsmarine. Uit 1935-45

Sextant, waarschijnlijk van een jacht. De sextant werd uitgevonden in de 18de eeuw. Hij beschreef een gradenboog van 1/6 van een cirkel en bepaalt de hoek tussen de horizon en de rand van een hemellichaam. Waarschijnlijk uit de eerste helft van de 20ste eeuw

Soleil waspoeder uit de Savonneries Lever in Brussel. De verpakking werd gebruikt tussen 1930 en 1955.

Matchbox uit de reeks “Models of Yesteryear. Het is een Renault uit 1910 en dateert uit 1968.

Zot? … Of Niet?In de middeleeuwen was de nar de officiële grappenmaker aan het hof van een vorst. Hij moest de vorst en de hovelingen vermaken, zonder ze te kwetsen wel te verstaan.Daarom had de nar een scepter bij: een marot (zotskolf, narrenstok, gekstok). Dat was een stok met een hoofd er op. Dat hoofd vertoonde gelijkenis met de nar zelf.Soms zaten er belletjes aan.Hij stak de marot in de mouw, trok hem dan vlug tevoorschijn, en praatte ertegen. Tegen de marot kon hij van alles zeggen (tegen zichzelf), dat hij tegen de hove-lingen (laat staan de vorst) niet kon vertellen. Eigenlijk was die manier van doen een vorm van zelfverdediging.Aan het gebruik van de marot hebben we een Nederlandse uitdruk-king te danken: alle gekheid op een stokje…Maar of de nar echt zot was, laten we hierbij in het midden.

Mannekensbladen

Mannekensbladen zijn de voorlopers van het stripverhaal.Ze verschenen voor het eerst op het einde van de 18de eeuw.In die periode was het overgrote deel van de bevolking analfabeet en hadden de mensen een beeld nodig om een verhaal te begrijpen.Aanvankelijk waren ze bedoeld voor volwassenen, maar in de loop van de 19de eeuw werden kinderen de doelgroep.De inhoud was vooral educatief en ontspannend.In de onderwerpen kan men vier categorieën onderscheiden:-godsdienstig leven-vertellingen, legenden en kluchten-soldaten en oorlogen (veldslagen)-spelen

In Nederland sprak men van centsblad (= de prijs van zo’n blad). In Duitsland noemde men ze Bilderbogen of Fliegende Blätter. In Frankrijk heetten ze imagerie populaire, feuilles volantes, images d’Epinal. In Zweden kende men de Kristbref (naar de gewoonte om ze op een kofferdeksel te kleven).

De mannekensbladen waren goedkoop en werden op markten en jaarmarkten verkocht, vaak ook op straat door marskramers en later in snoep-en speelgoedwinkeltjes.In Vlaanderen worden mannekensbladen verbonden met de drukkerij Brepols in Turnhout. In het begin kocht Brepols de bladen aan bij andere drukker (o.a. Le Tellier in Lier of Parys & Vinck in Antwerpen). In 1817 kocht hij een aantal houtblokken van Le Tellier, en begon Brepols zelf te drukken. Ook al werden er in andere gemeenten ook mannekensbladen gedrukt, toch werd Brepols de belangrijkste drukker voor dit artikel. In 1820 verschenen de eerste tweetalige exemplaren, omdat hij ook in Wallonië verkocht.De laatste uitgave dateerde uit 1922 en kort na 1930 stopte Brepols het drukken van

Onze Eerste Cursus

Ons museum organiseert al ettelijke jaren rondleidingen, en regelmatig horen we: “Hoe zouden ze dat nu gemaakt hebben?” of “Waar haalden de mensen het geduld om zo iets moois te maken?” Het ging dan vooral over handwerk of over dingen die door gewone mensen gemaakt werden. Ik denk hier maar even aan de merklap, die sommigen onder u nog op school hebben gemaakt. Maar ook de kunstige versieringen aan ondergoed, met de hand opgenaaide parels en zo meer.

Dit jaar was ons museum ook te gast op de tentoonstelling van de amateurkunsten met voorbeelden van tunesisch haakwerk en Entrelac, een techniek die gebaseerd is op de tunesische steek. Een aantal bezoekers herinnerden zich dat ze die steek vroeger op school hadden geleerd maar wisten niet meer hoe je die haakte.

We kregen een idee: “als we nu eens een cursus Tunesisch haken en Entrelac organiseerden in ons museum? Het is tenslotte een vergeten steek die nog nauwelijks gebruikt werd. Onmiddellijk waren er een aantal mensen enthousiast.

Op woensdag 19 november was het verzamelen geblazen in de grote living van het kasteeltje, dat al meer dan 10 jaar ons thuis is. De haakpennen en de wol werd bovengehaald, en gedurende drie uur kon je een muis horen lopen, zo geconcentreerd werd er gewerkt. We begonnen met een simpele ketting en aan het einde van de dag hadden we allemaal onze proeflapjes af. 5 Glunderende gezichten rond de tafel die ongetwijfeld ’s avonds op zoek gingen naar hun wolrestjes om hetgeen ze geleerd hadden in praktijk om te zetten.

Nicky’s Old Corner Alexander Franckstraat 20 - 2530 Boechout | T:0473 88 19 00 | nickysoldcorner@gmail.com | nickysoldcorner.weebly.com