1

1

Bestuurssamenstelling:

Voorzitter;

W.F.H. v.d. Paard 0223-614023

Secretaris

J.G. Kikkert 0223-612426

Noordzeestraat 3 Den Helder

Penningmeester;

H. v.d. Blom 0223-615541

2e Penningmeester;

C. Dalenberg 0223-641945

Bestuursleden;

H. Boerekamps 0223-669499

R. Schenk

Redactie “de Morgen”;

G. Hoekmeijer 0223-628033

H. Boerekamps. 0223-669499

Webeditor;

H. Boerekamps

Leden van verdienste: Mies Campfens, Daaf Fiege,

Cees Rondèl en Jan Kikkert. Internet: Natuurlijk is de HVSG ook via internet

bereikbaar. Onze website www.hvsg.net.

Inhoud

Pag. 02: Morgenstond

Pag. 04: De jacht op de Lammie

Pag. 10: Oude tijden herleven

Contributie: het lidmaatschap van de HVSG bedraagt minimaal € 12,50 per jaar. Voor elk volgend lid, woonachtig op het adres van een al ingeschreven lid, geldt een minimum contributie van € 2,50.

Verenigingsorgaan “De Morgen” verschijnt eens per 3 maanden en is bij de Koninklijke Bibliotheek geregistreerd onder Internationaal Standard Serial Number (ISSN) 1572-7378.

Het logo van de Morgen: Voor gebruikmaking van

het logo, zoals dat sinds medio 1993 wordt

gevoerd, is toestemming verkregen van de

Brusselse hoofdredactie van het Vlaamse dagblad

“De Morgen”.

Losse nummers à € 3,50. Eerder verschenen

nummers kunnen worden besteld door

overmaking van € 3,50. per gewenst exemplaar op

postrekening 700681 t.n.v. HVSG, te Den Helder

o.v.v. het/ de betreffende nummer(s).

Aanmoedigingen, op- aanmerkingen en/of

klachten over De Morgen gaarne naar

hvsgdemorgen@gmail.com Inleveren kopij voor

“De Morgen”. Uw bijdrage dient samen met

ingescande foto’s/ tekeningen op schijf, USB-stick

of via de E-mail aangeleverd te worden bij de

redacteur.

Inleverdata: Voor de 15e van de 2

e, 5

e, 8

e, 11

e

maand. Publicatie hoeft niet te betekenen dat de

daarin vermelde meningen het inzicht van de

redactie of van de vereniging weergeven. Auteurs

dragen de verantwoording voor de inhoud van hun

bijdragen. De redactie behoudt zich het recht voor

om ingezonden artikelen in te korten of niet te

plaatsen.

Pag. 14: De Synagoge in Den Helder

Pag. 16: Zeven Provinien.

HELDERSE VERENIGING VOOR SOCIALE GESCHIEDENIS

Opgericht op 30 december 1991 en ingeschreven bij de Kamer Voor Koophandel voor Hollands

Noorderkwartier d.d. 22 september 1993, onder dossiernummer V 637339.

2

2

DE MORGENSTOND

HEEFT…………………..NR 11

De Beatrixstraat ligt alweer

een paar weken overhoop;

elke zaterdag is het weer de

vraag waar jouw viskraam of

kaasboer nou weer staat. Maar

het leed zal snel geleden zijn

en dan kunnen we weer voor

jaren vooruit met deze

hoofdwinkelstraat van ons

steeds meer krimpende

stadshart. Nou ja, vooruit

zeker, maar voor hoe lang?

Want hoe lang deze klinkers nu

zullen blijven liggen is hier ter

stede ongewis, omdat onze

lokale neringdoenden in het

verleden nogal kortzichtig en visieloos in de

markt stonden. De rode klinkers, die nu

worden vervangen lagen er vanaf midden

jaren negentig – een kleine twintig jaar

slechts. Deze destijds miljoenen gulden

kostende ‘stadsloper’ was het paradepaardje

van de VVD en de H.O.B., de organisatie van

Helderse Ondernemers Binnenstad. Deze

stadsloper – zo heette hij echt hoor – was een

prominent onderdeel van de ‘uplifting’ van de

binnenstad en mocht ook wat kosten. Voor de

toenmalige oppositie was deze stadsloper het

toppunt van een prestigeproject: ‘…. geld over

de balk smijterij..’; ’….. het met goud plaveien

van winkelstraten…’ in een gemeente, die nog

recent (1990-1994) onder de curatele van de

beruchte artikel 12 status had gezucht. Nu ja,

oppositiepartijtjes hebben altijd wat te

zeuren!

Financieel zou een deel van de kosten voor

deze luxe aankleding van de binnenstad door

de winkeliers worden opgebracht door een

baatbelasting, daarover was

overeenstemming bereikt. Per strekkende

Foto 1: ‘oud goud’ (foto: René Smit)

meter winkelpui zouden de dames en heren

een percentage van de kosten bijdragen. Op

deze wijze is het voorstel dan ook door de

gemeenteraad goedgekeurd. Helaas! Door

een ambtelijk en daardoor juridisch

‘vormfoutje’ konden een aantal landelijke

grootwinkelbedrijven – u mag zelf de namen

verzinnen – onder deze baatbelasting

uitkomen en voelden onze geachte lokale

ondernemers zich ook niet meer verplicht om

hun duit in het zakje te doen. Wij, trouwe

belastingbetalers hebben dus alles moeten

ophoesten voor dit consumentenparadijs,

waar we volgens de H.O.B. dan ook heerlijk

zouden kunnen ‘funshoppen’ .

We ‘kregen’ aldus een prachtige rode

stadsloper en het was werkelijk de moeite

waard geweest. Gelukkig zagen onze

binnenstadwinkeliers wellicht mede door dit

koopje opeens het licht! Want de door hen zo

gekoesterde beluifeling van de Spoorstraat,

Koningstraat en Keizerstraat , door voormalig

wethouder Jan van Eeden ooit geduid als

‘armoedearchitectuur’, mochten later ook

zomaar weg. Dat daarmee de verpaupering

3

3

van de opstallen boven de etalages

genadeloos aan het licht kwam, was

uiteindelijk een goede zaak. Want wat vloekte

dat toch met die nieuwe sjieke stadsloper.

Langzamerhand werd er een begin gemaakt

met het opknappen van gevels, met hier en

daar fraaie resultaten, zoals bij het pand van

Ziengs en de panden van Broeke. Het is een

zegen voor de stad dat vooral de

Woningstichting dit proces met kracht

voortzet en dat er lokale ondernemers zijn, die

Foto 2: ‘nieuw goud’ (foto: René Smit)

hierin willen investeren, zoals bij de nieuwe

fraaie Bruna in de Keizerstraat en Diverzo in

de Beatrixstraat.

Ondanks deze al deze gestage pogingen om de

teloorgang van ons stadshart tegen te gaan,

blijft de leegstand als een kankergezwel

doorgroeien. Los van de economische crisis, is

het internet (winkelen en bankieren) hier

debet aan. Dat doen we allemaal zelf en pas

nu beginnen we te zien welke grote gevolgen

deze culturele revolutie kan hebben:

spook(binnen)steden! Detroit! Voordeel van

deze grote crisis in winkelland is misschien,

dat men meer bereid is om ‘out of the box’ te

denken. Er wordt nu zelfs een wonderdokter

ingeschakeld, die elders met zijn bezweringen

succes schijnt te hebben geboekt. Baat het

niet, dan schaadt het niet!

Foto 3: de nieuwe Bruna met de oude

‘stadsloper’ (foto: René Smit)

We krijgen dus na twintig jaar weer een

nieuwe sjieke stadloper. Ik heb de huidige

oppositie trouwens niet gehoord deze keer.

Wel is het jammer dat sommige winkeliers

zich nog steeds angstig vastklampen aan een

achterhaald detailhandelsdogma, dat er

alleen handel is als het blik tot voor de deur

kan rijden………… Misschien, dat het over nog

eens twintig jaar, als deze prachtkeien

Foto 4: de nieuwe ‘stadsloper’ in de

Beatrixstraat (foto: René Smit)

afgeschreven worden aan de waan van de

dag, eindelijk lukt om de Beatrixstraat voor

auto’s af te sluiten………..of misschien is de

auto dan helemaal passé en rijden we

allemaal in en op flitsende e-mobielen!

Gerard Hoekmeijer

4

4

Foto 1: de Helderse kotter HD 160 “Lammie”

Het is precies veertig jaar geleden dat een

Helders kottertje met de registratie HD 160

met de ‘onschuldige’ naam “Lammie” groot

nationaal nieuws werd. Hier ter stede gonsde

het van de geruchten over de actie waar ook

‘onze’ marine bij was betrokken, over de

bemanning uiteraard en over de lading. Alleen

al dat er door een marineschip met scherp

geschoten is in vredestijd, maakt deze affaire

al bijzonder. Niet onvermeld mag ook niet

blijven dat er nog al wat jutters – niet alleen

de ‘rokers’ – sympathie hadden voor de

Lammie en hoopten dat zij zou kunnen

ontsnappen aan de(hrMs) Wolf of dat zij de

begeerde lading op tijd in zee zou kunnen

lozen. Misschien was het de wens van de

gedachte, want enkele jaren later nog werden

er in plastic verpakte brokken ‘zeehasj van de

Lammie’ aangeboden aan het lokale

rokersgilde. Dit laatste strookt niet geheel met

de slotconclusie van het volgende spannende

verhaal, een reconstructie van de betreffende

gebeurtenissen ten behoeve van het

NTR/VPRO programma “Andere Tijden”, dat

op 26 juli 2013 is uitgezonden.

de redactie

DE JACHT OP DE LAMMIE

Een viskotter, volgestouwd met hasj, na een

spectaculaire achtervolging op de Noordzee

onderschept, en door de kapitein zelf tot

zinken gebracht. De Lammie - het

legendarische begin van de grootschalige

politie-acties tegen de drugshandel. In Andere

Tijden een reconstructie, met de beelden en

de verhalen van de betrokkenen.

Voorgeschiedenis en eerdere transporten

De georganiseerde drugscriminaliteit staat

ruim dertig jaar geleden nog in de

kinderschoenen. Op de afdeling ‘verdovende

middelen’ aan het hoofdbureau van

Amsterdamse politie komen diverse

geruchten binnen. De Amsterdamse crimineel

Simon Frederik Adriaanse, alias Frits van de

Wereld, wordt gezien als de leider van een

organisatie die zich bezig houdt met handel in

verdovende middelen, voornamelijk hasj.

Deze hasj wordt door middel van kotters in

Libanon opgehaald en overgebracht naar

Nederland en verhandeld.

De Criminele Inlichtingen Dienst van de

Centrale Recherche van de gemeentepolitie

Amsterdam, heeft informatie verzameld en in

kaart gebracht wat er speelt in de

onderwereld. In januari 1973 wordt nabij

Lissabon door de kustvaarder ‘Spurt’ 1300 kilo

hasj overgenomen van het jacht ‘Tahina’. Het

jacht is daar gestrand en de opvarenden van

de ‘Spurt’ schieten te hulp. Maar op de

terugweg naar Nederland krijgt de Spurt voor

de kust van Frankrijk ook averij. Het schip

vaart naar de haven van Benodet, in Bretagne.

Als de ‘Spurt’ in de haven ligt, vertrekken de

Nederlandse opvarenden naar huis. De Franse

douane wordt gealarmeerd en stelt een

onderzoek in. De douane treft de hasj aan en

neemt die in beslag.

5

5

Maar ondanks deze mislukking, wordt niet

lang daarna een volgende reis voorbereid, zo

blijkt uit het proces-verbaal. Tussen april en

mei 1973 reist het schip de ‘IJmuiden I’ naar

Libanon. Er wordt drieduizend kilo hasj

opgehaald. Deze partij wordt bij Oudeschild

op Texel gelost en met busjes afgevoerd naar

een onbekende bestemming. De opvarenden

van de ‘IJmuiden I’ krijgen van Frits van de

Wereld ieder tienduizend gulden.

Het blijkt dus een lucratieve smokkelroute te

zijn. Een volgend transport wordt al weer

gepland. Maar het blijft ook een bezigheid

waar risico’s aan kleven. Tijdens dit transport

in augustus 1973 laadt de bemanning van

‘IJmuiden I’ in Libanon zesduizend kilo hasj in.

Maar op de terugweg krijgen de opvarenden

moeilijkheden met de kustwacht van Algiers.

Ze worden beschoten en in paniek zetten ze

de zesduizend kilo hasj over boord. De

financiers (behalve Frits van de Wereld, zijn

dit ‘Mooie Willem’ en de Volendammers C.M.

en J.S.) besluiten het na dit debacle anders

aan te pakken. Ze gaan opzoek naar en

nieuwe boot.

De Lammie

Een woelige overtocht

De keus voor de volgende reis valt op een

kotter, de HD 160 van de schipper Dorus

Pompert. De financiers van het transport

kopen het schip van Pompert en beloven dat

hij het terug mag kopen na het slagen van de

expeditie. Op 6 januari 1974 reizen C.M. en

Frits Adriaanse, alias Frits van de Wereld, per

vliegtuig naar Beiroet om met een zekere

Yoessoef voorbereidingen te treffen voor de

aankoop van hasj en het vervoer per schip

naar Nederland. Twee dagen later komen de

twee mannen weer op Schiphol aan. Voor de

expeditie met de HD 160 gaan C.M. en J.S.

samen een aantal keer naar Den Helder om te

inspecteren hoe de voorbereidingen met de

HD 160 verlopen.

Arie Dekker werkt bij de marechaussee in Den

Helder en krijgt een tip dat er iets aan de hand

is met een viskotter in de haven. Eerder heeft

Dekker al informatie ontvangen van de politie

uit Amsterdam over een op handen zijnd

transport. Dekker gaat samen met een andere

rechercheur de Lammie observeren. Vlak voor

dat de Lammie vertrekt zijn ze goed op de

hoogte. “We wisten wie de bemanning

vormden, hoeveel motorolie er aan boord

was, welke zeekaarten hij had en hoeveel

proviand er mee ging. En ook heel belangrijk:

er waren rubberboten aan boord. Daar

moesten ze wat mee gaan doen.” Dekker gaat

op de dag dat de Lammie vertrekt nog even

kijken of hij de boot kan zien uitvaren. “Ik

dacht: daar gaat hij. En wij weten alles.”

De Lammie vaart via het Kanaal, de Golf van

Biskaje, langs Gibraltar dwars de Middellandse

Zee over naar Libanon. Ze varen eerst de

haven van Rhodos nog binnen want daar

komen Adriaanse en zijn vrouw ook naar toe.

Foto 2: de HD 160 maakt water…..

6

6

Vanuit Rhodos vaart de Lammie naar Libanon.

Dekker: ”Op de grens van Libanon en Syrië

heb je een olieraffinaderij en een lichtpunt.

Daar moest hij op varen, en daar zou hij de

hasj aan boord krijgen. Maar het lukte niet. De

hasj was niet op de bestemde plaats.”

Er blijken wat problemen met de leverancier.

De bemanning stuurt de boot in zwaar weer

de haven van Rhodos binnen. In het tapverslag

van de Amsterdamse politie staat: Adriaanse

belt met J.S.. “Het ging op Rhodos en in

Libanon verschrikkelijk slecht. Ze hebben vijf

dagen doelloos rond gehangen. Verschrikkelijk

slecht weer gehad. Met windkracht 11

binnengevaren”

De boot is beschadigd en moet worden

opgelapt. Als dat gebeurd is, wacht de

bemanning op wat nog komen gaat. Maar

vooralsnog is niet duidelijk wanneer de hasj

geleverd gaat worden.

Uiteindelijk mogen de drie opvarenden van de

Lammie ‘even’ terug naar Nederland. Na

ongeveer een week lijken de problemen

opgelost en vertrekt het drietal weer per

vliegtuig. Dekker: “Ze zijn naar Rhodos

gevlogen en ze zijn aan boord van de Lammie

gestapt. Ze kregen toen bericht dat ze naar de

Libanon moesten gaan. Ze hebben de hasj

aanboord gekregen en zijn meteen

teruggevaren. Vanaf dat moment moeten ze

nog ongeveer 20, 21 dagen varen, voordat ze

bij de Nederlandse kust zijn.” Het

opsporingsteam wordt in gereedheid gebracht

en de grote vraag is: waar zal de hasj aan land

worden gebracht?

“Paardrijden”

De spanning stijgt

Inmiddels lijkt in Nederland de vraag naar hasj

te groeien. Uit de tapverslagen van de

gesprekken die met de huistelefoon van Frits

Adriaanse zijn gevoerd blijkt dat verschillende

betrokkenen die een financieel aandeel

hebben in dit transport, contact hebben met

Frits. Een handelaar in verdovende middelen

uit Heusden belt en krijgt zijn vrouw aan de

lijn. “Wanneer is ‘t zomer,” vraagt hij. De

vrouw van Frits zegt dat het voorlopig nog niet

het geval is. De man uit Heusden vraagt: “Gaat

het nog lang duren?” Mevrouw Adriaanse zegt

dat ze er niets over kan zeggen en sluit het

gesprek af. Ook een zekere Truus meldt zich

en vraagt aan Frits of hij nog hasj heeft. “De

eerste week of tien dagen heb ik niks. Het is

allemaal zo link.”

Inmiddels zijn een paar weken verstreken en is

de Lammie op de terugtocht. Uit de

tapverslagen blijkt dat de boot in aantocht

moet zijn. Frits belt met mevrouw C.M. en

zegt dat hij niet kan slapen. Hij vraagt haar of

zij al iets gehoord heeft maar dat blijkt niet zo

te zijn. Frits zegt raadselachtig: “De volgende

keer ga ik zelf paardrijden.” Mevrouw C.M.

begrijpt hem en lacht er om. Frits beëindigt

het gesprek met een aantal vloeken. Dan gaat

de telefoon weer, het is C.M.. “Alles goed?”

vraagt Frits. “Nee,” zegt C.M.. “Godkolere nog

an toe. Hoe ken dat nou. Hoe laat moest ze er

zijn,” vraagt Frits. C.M. zwijgt en zegt dan dat

hij morgen wel even langskomt. Op 24 april

om tien voor twee ’s nachts belt naar Frits: “Ik

ben vannacht in de papierloods geweest,

enne…niks.” Frits reageert met: “Godtyphus.

Morgen dan maar weer. Welterusten.”

De opsporing

De Lammie in het vizier

Ondertussen wachten ook diverse mensen van

politie, justitie, marine en douane in spanning

op de kotter. Op donderdag 18 april is er in

het douanegebouw van de douanerecherche

in Haarlem een briefing voor alle betrokken

partijen. Naar schatting zijn rond de honderd

man betrokken bij de geheime operatie die tot

doel heeft het hasjtransport te

7

7

onderscheppen en de grote mannen die

erachter zitten, te pakken.

Op zondagochtend 21 april vaart het

marineschip, het korvet HrMs Wolf zuidwaarts

om de Lammie ergens op te pikken. Luitenant

Ben Schmidt van de rijkspolitie te water in

Amsterdam vaart mee als liaisonofficier. De

marinemensen zien de kotter spoedig op de

radar en volgen het schip op gepaste afstand.

Even raken ze hem kwijt maar al snel hebben

ze het vissersbootje weer in het vizier.

Schmidt: “We dachten dat hij naar Zeeland

zou gaan, dus hebben we de politie daar

gewaarschuwd. Alarmfase 1. Schepen

bemannen, vuurtorens bemannen; het hele

circus begon daar dus te werken. Hij voer

inderdaad een aantal mijlen naar het Oosten,

maar ging toen weer op de Noord.

Waarschijnlijk wilde hij wat dichterbij de kust

zitten omdat hij dan wat makkelijker kon

navigeren. Vandaar uit is hij dus naar het

Noorden gegaan. Tot zeg maar Callantsoog.”

Officier van Justitie Josephus Jitta van het

parket Alkmaar is een van de betrokkenen en

hoort een aantal dagen na de briefing dat het

schip richting Noord-Holland vaart. “Er kwam

een telefoontje en toen hoorde ik: de hasjboot

in kwestie is gesignaleerd en hij komt eraan,

hij komt naar het Arrondissement Alkmaar. En

vermoedelijk in de buurt van Den Helder.”

Josephus Jitta hoort dat op het Hoofdbureau

van Politie in Den Helder. Hij weet ook dat er

een groep mensen in de duinen zit en dat de

douaneboot ‘De Zeearend’ zee gekozen heeft.

“Op een gegeven moment kwamen er

berichten dat de radar iets op zee zag dat in

de richting van het land bleek te gaan. Het

bleek een rubberboot te zijn en het ging naar

het strand. Het stopte op het strand van

Callantsoog. En vervolgens ging er weer iets

terug.”

Foto 3: met ‘groot materieel’ werd de Lammie

belaagd: een Lockheed Neptune en een Agusta

Bell helikopter van de marine in actie.

Er is iets aan land gebracht en er blijken

bestelwagens in de buurt te staan wachten.

De spullen van het strand worden naar de

auto’s gebracht. Josephus Jitta krijgt op een

gegeven moment van de politieleiding de

vraag of er nu genoeg reden is om tot

aanhouding over te gaan. “Nou daar moest ik

wel over nadenken,” vertelt Josephus Jitta. “Ik

begreep wel dat als er te vroeg zou worden

aangehouden het een probleem zou kunnen

zijn. En als er te laat werd aangehouden, dat

het ook een probleem kon zijn. Het moest wel

het goede tijdstip zijn.”

“Het paard staat op stal”

De politie komt in actie

In de nacht van 25 april belt Frits Adriaanse

om kwart voor vijf met mevrouw C.M.. Ze

kunnen allebei niet slapen en zitten te

wachten op een bericht. Frits besluit even

naar mevrouw C.M. toe te gaan. Frits besluit

even naar mevrouw C.M. toe te gaan.

Eenmaal bij mevrouw C.M. aangekomen belt

hij naar zijn eigen vrouw en hij zegt:

“Goeiemorgen Moos, het paard staat op stal.”

Maar dat blijkt even later niet helemaal te

kloppen. ‘Mooie Willem’ belt naar het huis

van Adriaanse en zegt: “Het halve paard is er.”

8

8

De Helderse marechaussee Arie Dekker weet

nog goed dat er over paardrijden gesproken

werd maar dat niet duidelijk was wat werd

bedoeld: “Ze hadden het gehad over

paardrijden, en wij konden het woord

‘paardrijden’ geen plaats geven. We

ontdekten toen dat het paard de lading was,

en het paardrijden de landing op de kust. Dat

werd toen duidelijk. Het halve paard was aan

land gebracht, en het andere halve paard was

nog aan boord van de Lammie.” De politie

houdt de bestuurders van de bestelwagens

aan. Dat het niet goed is gegaan met het

lossen van de eerste helft van de lading dringt

dan ook bij de opdrachtgevers door.

Om iets over acht uur ’s ochtends belt

mevrouw C.M. met mevrouw Adriaanse. Ze

vraagt of Frits al thuis is. Dat is niet het geval.

Mevrouw C.M. zegt dat haar man en J.S. zijn

opgepakt. Onmiddellijk na dit telefoongesprek

belt mevrouw Adriaanse naar de handelaar in

Heusden en meldt dat C.M. en J.S. zijn

opgepakt. De handelaar vraagt: “Met of

zonder iets?”. Mevrouw Adriaanse weet het

niet en vraagt of hij het kan doorgeven als

Frits daar aankomt.

Als Frits is aangekomen in Heusden belt hij

naar zijn vrouw en vraagt wat er aan de hand

is. Hij reageert laconiek op haar verhaal en

zegt dat er niets aan de hand is. Hij blijkt

ongelijk te hebben, want niet lang daarna belt

de handelaar uit Heusden naar mevrouw

Adriaanse en hij vertelt dat Frits gepakt is. De

handelaar zegt: ”In de wagen van Frits zat een

partij achterin. Twee zakken, ik denk vijftig.”

De Lammie zinkt

“Het eerste schot sinds het conflict om

Indonesië”

Ondertussen vaart de Lammie verder. De

eindbestemming is onduidelijk maar de

betrokken opsporingsambtenaren zijn

vastbesloten ook de opvarenden in de kraag

te vatten. Via de mobilofoon wordt de

Lammie vlak voor de kust bij Den Helder,

verzocht te stoppen, maar er volgt geen

enkele reactie. De HrMs Wolf geeft een schot

voor de boeg; een ernstige waarschuwing. Het

schot komt wat ruim voor de Lammie terecht

maar duidelijk is het wel. Josephus Jitta: “De

eerste keer dat onze marine een schot

afvuurde sinds het conflict met Indonesië om

Nieuw Guinea.” Ook dit maakt geen indruk en

dan tikt de marineboot de Lammie aan en

schiet een traangasgranaat in het stuurhuis.

De bemanning duikt weg.

Foto 4: de kostbare lading wordt geschouwd.

Ondertussen heeft luitenant ter zee J.W.

Kelder zich voorbereid op een entering, maar

zo ver komt het niet. Kelder: “Wij namen met

ons schip afstand en de drie opvarenden

kwamen weer naar boven en lieten blijken

zich niet over te willen we geven. Toen

hebben ze waarschijnlijk het roer vastgezet en

zijn ze naar het vooronder gegaan.” Vanaf de

marineboot worden nog meer schoten gelost.

“De voorsturing van de motor is eraf

geschoten en daardoor is de diesel tot

stilstand gekomen. De bemanning heeft

gekeken of ze de diesel weer aan de praat

konden krijgen. Dat is niet gelukt en toen

hebben ze dus de buitenboord kranen

opengezet.”

9

9

De Lammie maakt water en begint te zinken.

De drie mannen stappen in een rubberboot.

Het duurt niet lang voordat de Lammie, zo’n

zestig kilometer uit de kust van Den Helder, in

de golven verdwijnt. De opvarenden roeien

naar de douaneboot de Zeearend en worden

aangehouden.

Liaisonofficier Ben Schmidt stapt over van de

Wolf op de Zeearend. “We hebben ze aan

boord genomen, we hebben met elkaar koffie

gedronken en een praatje gehouden. Ze

zeiden dat ze daar aan het zeevissen waren.”

Maar als Schmidt laat blijken dat ze goed op

de hoogte zijn vertellen de drie aangehouden

bemanningslieden dat er ongeveer nog twee

duizend kilo hasj aan boord moet zitten.

De laatste loodjes

Het lichten van de ‘Lammie’

De kotter ligt op een diepte van zo’n

veertig meter. De vrees dat geoefende

duikers naar de boot toe gaan is groot en

officier van Justitie Josephus Jitta besluit

de Lammie spoedig te laten lichten. Een

aantal dagen later is het zover en wordt

de Lammie in de takels naar de haven van

Den Helder gesleept. De lading wordt uit

het ruim gehaald en bestaat uit 1600 kilo

hasj en 27 warmwaterkruiken met totaal

40 liter hasjolie. Een liter olie levert 1000

joints op.

Totale straatwaarde van dit transport was in

1974 25 miljoen gulden.

Frits van de Wereld en ‘Mooie Willem’ krijgen

uiteindelijk ieder een jaar en negen maanden

cel en Dorus Pompert en zijn bemanning

moeten twaalf maanden de cel in. Schipper en

C.M. worden veroordeeld tot achttien

maanden gevangenisstraf.

De actie leidt tot nieuwe ontwikkelingen in de

opsporing. Mede naar aanleiding van deze

actie wordt de Kustwacht opgericht. Josephus

Jitta: “Achteraf is het een hele mooie zaak om

op terug te zien. Juist omdat alles goed

afgelopen is, juridisch gezien. En dat er niets

aan de aandacht is ontsnapt. Dat alle

verdachten ook inderdaad door de Rechtbank

veroordeeld zijn. Dat we alle hasjiesj in

handen hebben gekregen, dat niks aan de

aandacht ontsnapt is. In die zin was het een

mooie zaak En natuurlijk die grote

samenwerking was op zichzelf al mooi. Ik zie

het ook als een soort jongensboek. Een grote

operatie, iedereen tevreden. Dat mag je je

toch weer wel met een glimlach herinneren.”

Tekst en research: Yfke Nijland

Samenstelling en regie: Dirk Jan Roeleven Bron

Andere Tijden NTR/VPRO

Foto 4: de Lammie wordt gelicht.

10

10

OUDE TIJDEN HERLEVEN

In de jaren na de tweede wereldoorlog

hebben opeenvolgende regeringen een sociaal

stelsel opgebouwd, dat als één van de beste

van de wereld kan worden beschouwd. Onder

leiding van de sociaaldemocratische leider dr.

Willem Drees, die de belangrijkste architect

was van dit stelsel werd er ‘een vangnet’

gemaakt voor een ieder, die door welke

omstandigheden dan ook, niet meer

zelfstandig kon ‘overleven’. De moderne

‘verzorgingstaat’ was het resultaat van een

strijd, die in de negentiende eeuw was

begonnen, een emancipatiestrijd ter

verheffing van de arbeidersklasse, een strijd

tegen de bittere armoede waarin een groot

deel der bevolking leefde. Nu, aan het begin

van de eenentwintigste eeuw zijn we getuige

van forse versoberingen van de

verzorgingstaat. Dit om het sociale stelsel in

de toekomst ‘betaalbaar’ te houden, volgens

een meerderheid van de huidige politici.

Anderen noemen het ‘de afbraak’ of ‘een kille

sanering’ van de sociale verworvenheden. Hoe

het ook zij, het valt niet te ontkennen dat de

armoede terug is in ons land. Relatieve

armoede wellicht, maar feit is dat de

koopkracht van bijvoorbeeld mensen in de

bijstand ten opzichte van eind jaren zeventig

fors is afgenomen. Bovendien probeert men

de drempel voor zo’n uitkering stelselmatig te

verhogen, zodat een groeiende groep mensen

helemaal uit de boot valt en meer en meer

wordt aangewezen op.………. liefdadigheid.

Particuliere initiatieven lijken weer gewoon te

zijn geworden. Daklozenopvang laten we

vooral over aan het Leger des Heils en bijna

elke stad heeft nu een voedselbank. De

volksgaarkeuken is niet meer ver weg!

Oude tijden herleven…….. helaas.

Daarom aandacht in dit artikel voor het begin

van de emancipatiestrijd, het begin van de

ontwikkelingen naar een sociaal stelsel, zoals

we dat hebben gekend. Van oudsher waren er

in steden allerlei initiatieven gericht op

armenzorg en de opvang van wezen. Veelal in

gang gezet door bezorgde notabelen en

meestal op basis van christelijke

naastenliefde. In de negentiende eeuw

bestonden er duizenden landelijke en lokale

organisaties van allerlei denominaties, die zich

bezig hielden met de zorg voor armen en de

preventie van armoede. Een groeiend aantal

hiervan was neutraal van levensbeschouwing.

In een speciale uitgave van de Morgen uit

2013 is er aandacht besteed aan Pieter

d’Armandville, één van de oprichters van de

Helderse afdeling (Departement Helder) van

de Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen,

opgericht in 1822. Interessant is dat er hier

ook een afdeling heeft bestaan van de

Maatschappij van Weldadigheid, eveneens

een organisatie met het doel tot het

bestrijden van de ergste uitwassen van de

armoede en de verheffing van de ‘bedeelden’.

Volgens de analen heeft deze lokale afdeling

bestaan van 1826 tot 1856, dan wel 1859.

Hopelijk kunnen we daar gegevens over

vinden in de archieven om hierop uitgebreider

verslag te doen in dit orgaan.

Afb. 1: luitenant- generaal Johannes van den

Bosch (Maatschappij van Weldadigheid)

11

11

Maar deze Maatschappij van Weldadigheid is

verder interessant genoeg om u alvast

hierover te informeren)

De Maatschappij van Weldadigheid

De Maatschappij van Weldadigheid is

opgericht in 1818. Het initiatief hiertoe kwam

van de sociaal bewogen luitenant-generaal

Johannes (graaf) van den Bosch. Na de

definitieve val van Napoleon in 1815, legde hij

zijn plannen voor aan de kersverse koning

Willem I. Zijn doel was de verstikkende

armoede waar een groot deel van de

bevolking onder leed, te bestrijden. Van de

koning krijgt hij carte blanche om zijn plannen

te verwezenlijken. Door middel van het

aanbieden van werk, onderdak, scholing en

zorg in nieuw op te richten landbouwkoloniën

wil hij proberen de vooral stedelijke paupers

een perspectief op een beter bestaan te

bieden. Bovendien konden zo de zogenaamde

´woeste gronden´ in de noordoostelijke

provincies tot ontwikkeling worden gebracht.

Afb.2: aanleg van een kolonie (Maatschappij

van Weldadigheid)

Kort na de Napoleontische oorlogen en de

Franse overheersing van ons land leefde zo´n

10% van de bevolking in bittere armoede; in

de steden liep dit op tot 50%. De mislukte

oogsten van 1816 en 1817 maakten het leed

nog groter. Overigens leefden nog eens ruim

70% van de bevolking in omstandigheden, die

maar weinig beter waren. De Maatschappij

van Weldadigheid was qua

levensbeschouwing een ‘neutrale’ – dus niet

aan een geloof verbonden – vereniging. In de

statuten lezen we:

‘het doel van de Maatschappij van

Weldadigheid is hoofdzakelijk om den

toestand der armen en lagere volksklassen te

verbeteren, door zoodanig ontwerpen, die

voor dezelve dienstig geoordeeld worden, ter

uitvoering te brengen, inzonderheid door

dezelve arbeid, onderhoud en onderwijs te

verschaffen hen uit dien toestand van

verbastering, waartoe deze menschen, in het

algemeen, vervallen zijn op te beuren, en tot

eener hoogere beschaving, verlichting en

weldadigheid op te leiden’.

Afb. 3: bouw van een kolonistenwoning

(Maatschappij van Weldadigheid)

Van den Bosch vond onder welgestelde

landgenoten bijna 15.000 contribuanten, die

jaarlijks goed waren voor ruim 40.000 gulden .

Ook wist hij forse giften binnen te halen en

kreeg hij ‘verkapte’ staatssteun via Willem I.

Verkapt omdat Willem I regeerde als

autocratisch vorst, die zelf op schimmige wijze

fondsen beheerde. Een van die fondsen was

het “Amortisatie-Syndicaat”, waaruit onder

andere de aanleg van het Noord Hollands

kanaal is gefinancierd. Deze fondsen werden

gevoed uit de opbrengsten van de koloniën in

de Indische archipel. Curieus is de rol van

Johannes van de Bosch hierin. Als almachtig

alleenheerser in de functie van Gouverneur-

Generaal(1830-1834) voerde hij het door

12

12

hemzelf bedachte en later door Multatuli aan

de kaak gestelde ‘cultuurstelsel’ in, waarbij de

(‘inlandse’)Indonesische boeren 20% van hun

opbrengsten moesten afstaan aan de

koloniale overheerser. Als minister van

Koloniën(1834-1839) wist hij zo de opbrengst

fors te verhogen. Hoe sociaal bewogen hij dus

ook moge zijn geweest, die betrof blijkbaar

niet de arme inlandse bevolking. Je kunt zelfs

enigszins wrang vaststellen, dat zijn

‘weldadigheid’ hier over de ruggen van de

paupers daar werd mogelijk gemaakt.

Johannes van den Bosch en tijdgenoten als

Willem van Hoogendorp(een zoon van

Gijsbert) en Thorbecke zagen het kapitalisme

en ‘het voortgaande proces van

kapitaalconcentratie’ als de oorzaak van de

enorme armoede in de lage landen. In die zin

kunnen zij worden beschouwd als ‘pré

marxistische denkers ’ (E.H. Kossmann: De

Lage Landen 1780-1980 deel 1, blz. 120). ‘Toch

kwam bij deze mensen de gedachte niet op

om de hele maatschappij doelbewust te

hervormen en bleef hun werk beperkt tot de

bestrijding van het eigenlijke

pauperisme’(idem: blz. 120).

Vrije Kolonies

Om de bovenbeschreven doelen te bereiken

stichtte de Maatschappij zogenaamde ‘vrije

kolonies’ in de onontgonnen ‘woeste gronden’

in noordoost Nederland. Zo werd er al in 1818

een landbouwkolonie aangelegd nabij Vledder

in Drente, welke Frederiksoord werd

genoemd(het latere dorp) en niet veel later in

1820 ontstond Wilhelminaoord. In noordwest

Overijssel werd in 1820 de kolonie

Willemsoord gesticht. Deze koloniën werden

volgens een vast concept uitgevoerd met

strakke lijnen tussen akkers, paden en

gebouwen aangelegd in een hiërarchisch

verband. In deze landbouwkoloniën zouden

de ‘bedeelden’, veelal gezinnen, zich vrijwillig

kunnen aanmelden om te worden opgeleid

voor het boerenbedrijf. Dat bleek al spoedig

veeleer theorie. In de praktijk werden

contracten met derden afgesloten, gebaseerd

op de opvoeding van de kinderen in de vrije

gestichten; ‘subcommissies’ bemiddelden

hierbij, maar ‘weesvoogden’, ‘diakoniën’ en

‘armenbesturen’ kregen ‘het eeuwigdurend

plaatsingsrecht’. Ook voor gevangenen,

landlopers, bedelaars, boefjes, vondelingen,

‘verlate’ kinderen en wezen werden er

koloniën gesticht, de bekendste is natuurlijk,

die van Veenhuizen, maar deze waren

uiteraard niet vrij. Na 1859 behoorde deze

doelgroep niet meer tot de competentie van

de Maatschappij nadat de

verantwoordelijkheid voor de

‘dwanginrichtingen’ door de rijksoverheid was

overgenomen.

Afb.4: plattegrond van landbouwkolonie

Frederiksoord (Maatschappij van

Weldadigheid)

Hoewel de landbouwkoloniën best succesvol

waren, lukte het zeker niet om van iedereen

een goede boer te maken. Veel stedelijke

paupers bleken niet geschikt voor het

landleven. Een grote sprong voorwaarts werd

er gemaakt bij de oprichting van de eerste

Nederlandse tuinbouwschool in 1884 in

Frederiksoord, genoemd naar de jong

overleden zoon van geldschieter majoor der

cavalerie F.H.L. van Swieten, de “Gerard

Adriaan van Swietenschool”, deze school is in

2005 verhuisd naar Meppel. Gelijk met de

tuinbouwschool werd er in Willemsoord een

landbouwschool opgericht en later in 1888

13

13

een bosbouwschool. Zo stond de

Maatschappij van Weldadigheid ook aan de

wieg van het beroepsonderwijs in ons land.

Desperado Kolonies

Kolonisten kregen als beloning voor ‘vlijtigen

arbeid en goed gedrag’ een koperen, zilveren

of gouden medaille, waaraan een jaarlijks

geldbedrag was verbonden van respectievelijk

2,5, 5 en 10 gulden. Wie kon aantonen dat hij

van landbouw of veeteelt voldoende kon

bestaan, kreeg de zilveren of gouden medaille

en kon worden bevorderd tot pachter of

vrijboer. Er werden ook kolonisten

weggestuurd, vanwege wangedrag of totale

ongeschiktheid. Dezen vestigden zich in de

nabije omgeving (o.a. Nijensleek, Vledderveen

en Noordwolde-zuid) op de woeste gronden in

zogenoemde ‘desperado-kolonies’, waar ze

woonden in zelfgebouwde plaggenhutten.

Afb.5: lagere school Veenhuizen(nu museum)

(maatschappij van Weldadigheid)

In de loop der jaren namen de gemeentelijke

en landelijke overheden steeds meer taken in

de sociale zorg op zich. Na 1934 werden er

dan ook geen nieuwe gezinnen meer in de

koloniën opgenomen. De Maatschappij van

Weldadigheid bestaat echter nog steeds en is

voorgedragen bij de Unesco om opgenomen

te worden op de Wereld Erfgoedlijst. Vanaf

haar oprichting heeft de Maatschappij veel

belangstelling opgewekt in binnen en buiten

land en werden de ideeën vaak overgenomen.

De Maatschappij wordt ook beschouwd als

ijkpunt van de overheid voor sociaal beleid en

in feite de aanzet tot de realisatie van de door

velen van ons zo gewaardeerde

verzorgingsstaat.

Henk Boerekamps en Gerard Hoekmeijer

Geraadpleegde bronnen:

Website Maatschappij van Weldadigheid;

De Lage Landen 1780-1980. Twee eeuwen

Nederland en België, Deel I, E.H. Kossmann

(uitgeverij Olympus);

Een Nieuwe Staat , Het begin van het

Koninkrijk der Nederlanden, Ido de Haan

e.a.(uitgeverij PrometheusBertBakker).

14

14

DE SYNAGOGE IN DEN HELDER

In de Franse periode(1795-1813) nam de

plaatselijke bevolking door de militaire

inkwartiering in aantal toe. Vooral Noord-

Hollanders en eilandbewoners van Texel en

Wieringen wilden zich hier vestigen om hun

boterham te verdienen. Onder hen waren ook

joodse handelaren. Volgens een akte in het

gemeentearchief hielden zij hun eerste

kerkdiensten in een eigen onderkomen in de

Ouwe Helder, genaamd als Wijk E (omgeving

Smidstraat/Breedstraat) nummer 300. Rabbijn

in die periode was de vijfentwintig jarige

Simon de Jong. Hij moest de

godsdienstoefeningen en ceremoniën leiden

en de kinderen in de Israëlieten (joodse) leer

onderwijzen. De in 1943 gesloopte wijk Ouwe

Helder bestond voor een groot deel uit

onlogisch lopende kronkelige straten en

stegen. Tussen de Middenstraat en

Smidsstraat liep een aantal smalle straatjes

zoals de Schoolstraat, Schapensteeg,

Krommesteeg en Jodensteeg. De naam

Jodensteeg is vernoemd naar de synagoge die

daar van 1815 tot 1837 heeft gestaan. Daar, in

dat nauwe steegje, kwam men samen voor de

sabbat en om de feestdagen te vieren. Op die

plek, op 8 september 1837, verzamelden de

Israëlieten zich met hun voorgangers, om het

oude kerkgebouw voorgoed te verlaten. Bij

alle woningen van de Israëlieten en bij de

nieuwe synagoge wapperde de vlag. Nadat in

de oude synagoge een middagdienst werd

gehouden, trok een grote groep Israëlieten

met genodigden naar het nieuwe gebouw aan

de Kanaalweg. De vier Heilige wetsrollen

werden uit de oude synagoge gehaald en

onder een speciaal daarvoor vervaardigde

baldakijn meegedragen. Dit gebeurde in een

grote optocht die vooraf werd gegaan door

het muziekkorps van Zr. Ms. Wachtschip

Kenau Hasselaar. Daarachter bestrooiden

meisjes in het wit de straat met witte

bloemen. Daarna volgde de rest van de

optocht met diverse uitbeeldingen en een

detachement van het landmacht garnizoen.

In het nieuwe kerkgebouw (synagoge) zong

het koor terwijl de plechtige omgangen

plaatsvonden en de wetsrollen in de Heilige

ark werden geplaatst. De Heilige ark* is een

kast of nis in de synagoge die zich tegen of in

de muur bevindt. Deze geeft de richting van

de tempel in Jeruzalem aan. In de voorgevel

stond in het Hebreeuws de woorden: De

Eeuwige is in zijnen heiligen Tempel, zwijgt

voor Hem, gij gansche aarde, en het jaartal

5597. Na bijna honderd jaar dienst te hebben

gedaan besloot men een nieuwe synagoge te

bouwen naar een ontwerp van de joodse

architect Hary Elte (1880-1944). Aanvankelijk

had Harry Elte, als architect de opdracht de

bestaande synagoge uit 1837 te verbouwen,

maar wegens de bouwvallige toestand werd

die toch afgebroken en kwam er nieuwbouw

op dezelfde plaats. Uitgangspunt was dat,

ondanks de bescheiden financiële middelen,

de verheven sfeer, die in een synagoge moest

heersen. Op 9 december 1925 werd een

concert gegeven, ten bate van het bouwfonds

voor de nieuwe synagoge. Op 2 mei 1928

werd de eerste steen gelegd. Het gebouw had

een streng symmetrische voorgevel, met de

hoofdentree in een diepe halfronde nis op de

middenas.

Afb. 1: de nieuwe synagoge(1928).

15

15

Zware bakstenen vormen, het middendeel iets

naar voren, bekroond door drie vensters op de

verdieping waarboven een luifel. De

architectuur heeft duidelijk verwantschap met

de synagoge aan het J. Obrechtplein en de

metaheirhuizen in Amsterdam, Diemen en

Muiderberg, doch versieringen in de vorm van

beeldhouwwerk ontbreken hier geheel. De

synagoge werd ingewijd op 24 augustus 1928.

De met zwart marmer omlijste aron was

uitgebouwd in een zijmuur. De vrouwengalerij

langs drie zijden rustte op vier kleine, met

hout beklede kolommen. De betimmeringen

waren vervaardigd door de Helderse

timmerfabriek C. Quak. De aron*, de bima**

en de banken waren van groen, paars en

zwart geschilderd hout. De vloer was gemaakt

van diep paars purperhardhout. Een

roodkoperen lichtkroon met twaalf lampen

werd geleverd door de firma Wiener & Amp

Co. te Amsterdam.

Afb.2: het lampheld (lichtkroon) in de

synagoge.

Een ceremoniënbord was vervaardigd door

fam. Mulders te Den Helder naar ontwerp van

Leo Pinkhof (1898-1943). Gebrandschilderd

glas-in-lood werd geleverd door de fa. W.

Bogtman te Haarlem. Elte ontwierp een

voorhangsel voor de aron. In 1944 werd het

direct aan het Marsdiep gelegen deel van Den

Helder, waaronder de synagoge, in opdracht

van de bezetter afgebroken ten behoeve van

de 'Atlantikwall'. Van het interieur zijn geen

foto's bekend. De lichtkroon is bewaard

gebleven en hangt thans in het Joods

Historisch Museum te Amsterdam. Tijdens de

bouw werden de diensten en lessen in het

oude raadhuis aan de Dijkstraat gehouden. Op

2 mei 1928 werd de eerste steen gelegd en op

24 augustus 1928 werd de synagoge ingewijd.

Aantal joden in Den Helder:

1809 72

1840 256

1869 470

1899 322

1930 196

1951 24

Na de oorlog is door het geringe aantal joodse

inwoners geen nieuwe synagoge gebouwd. De

Israëlitische gemeente van Den Helder heeft

zich bij de gemeente van Alkmaar

aangesloten. In april 2005 is ter herinnering

aan de omgekomen Helderse joden in de

Tweede Wereld oorlog een gedenksteen

onthuld aan het stenen dienstgebouw op de

joodse begraafplaats

Afb. 3: het dienstgebouw bij de joodse

begraafplaats

Tekst: Henk Boerekamps

Bron Joods Historisch Museum en diverse

documenten op het internet.

*) aron: of aron kodesh, de heilige ark, een

kast of nis in de wand die naar Jeruzalem wijst

en waarin de wetsrollen(Torahrollen) worden

bewaard. **) bima: ook wel bimah, een soort

platform waarop de Torahrollen ter lezing

liggen tijdens een eredienst.

16

16

HR.MS ZEVEN PROVINCIËN (1909-1943)

Tijdens de laatste ledenvergadering van de

HVSG bij de bespreking van dit blad, kwam de

voorpagina ter sprake, waarop sinds jaar en

dag een foto van een marineschip staat

afgebeeld, die volgens uw redactie Hr.Ms.

Zeven Provinciën betreft. Dit zou een

blijvende herinnering zijn aan de beruchte

muiterij, die op dit schip plaats vond op 5

februari 1933 in de wateren van de Oost

Indische archipel. Volgens een der aanwezige

leden was het echter geen afbeelding van dit

tragische schip, maar een andere. De redactie

heeft dit uiteraard uitgezocht en

complimenteert bij deze ons deskundige en

oplettende lid, want hij heeft gelijk! Hierboven

ziet u een goede foto van Hr. Ms. Zeven

Provinciën.

Dit pantserschip is gebouwd op de Rijkswerf te

Amsterdam en in 1909 te water gelaten. Hij

was ontworpen als lichte kruiser ten behoeve

van de kustverdediging. Haar

waterverplaatsing was 6.530 brt. en had een

lengte van 101 meter. De maximum snelheid

was 16 knopen en de bewapening bestond uit

2 kanons van 28 cm, vier kanons van 15 cm, 10

van 7,5 cm en 4 mitrailleurs van 37 mm. Zij

diende van 1911 tot 1918 in Oost Indië. De

latere schout bij nacht Karel Doorman,

behoorde in die jaren tot de bemanning. Na

een groot onderhoudsbeurt in Den Helder,

vertrok het schip weer naar de oost, waarna

het vooral nationale( en internationale)

bekendheid verkreeg door genoemde muiterij,

die spontaan werd uitgevoerd door ‘inlands’

(Indisch) marinepersoneel, uit frustratie en

woede na de zoveelste forse loonsverlaging,

opgelegd door de regering onder leiding van

premier Hendrik Colijn(ARP). Deze ‘bedwinger

van Atjeh’ had al een bloedig spoor in Indië

achter zich gelaten en was nu

verantwoordelijkheid voor de brute

beëindiging van deze muiterij door het laten

werpen van een bom uit een Dornier

vliegboot van de marine.

Na te zijn gerepareerd in de marinehaven van

Soerabaja, werd het schip in 1936 herdoopt

tot Hr.Ms. Soerabaja en functioneerde het als

artillerie-instructieschip. Op 18 februari 1942

werd zij door Japanse bommenwerpers tot

zinken gebracht in de haven van Soerabaja.

Omdat ze was gezonken in ondiepe wateren

kon zij door de Jappen worden gelicht, waarna

zij dienst deed als kanonneerboot. In 1943

werd zij voor de derde maal vanuit de lucht

aangevallen. Ditmaal was het een fatale

aanval, uitgevoerd door geallieerden

vliegtuigen, die haar naar de bodem van de

zee bombardeerden. Toch wel een marine

schip met een wel zeer opmerkelijke carrière!

Uiteraard zouden we nu graag willen weten

welk marineschip wel op onze voorplaat staat

afgebeeld. Wij vernemen het graag van onze

deskundige leden.

De redactie