HEIDENHAINinfo 39

OKTOBER 2010 UITGAVE 39

Optische aftastinggarandeerthoge nauwkeurigheidpagina 4

INHOUD2 HEIDENHAIN daagt de klanten uit!

Betaling 3D-taster afhankelijk van resultaat3 Optische aftasting garandeert hoge nauwkeurigheid

Absolute meettaster ACANTO4 Ellart Meijer, TNO: “HEIDENHAIN begreep direct op welk hoog

niveau hun liniaal een rol zou spelen” 8 Nieuwe functies in update NC-software,

werken met iTNC 530 wéér eenvoudiger11 Uitzettingscoëfficiënt bepalend voor de nauwkeurigheid

Lengtemeetsystemen LIDA 400 voor ‘in-proces’ meetmachines14 Hayo Harmens, Bendertechniek;

bèste bewerkingsprogramma wedstrijd TechniShow15 Trainingen voor gebruik en onderhoud

HEIDENHAIN Nederland, Copernicuslaan 34, 6716 BM Ede, tel. 0318-581800, e-mail: [email protected]

FOHEIDENHAINFO

HH-info39 (09)_01_HH-info27 def 08-10-10 14:20 Pagina 1

Anders is het in de metaalindustrie, waar het nogsteeds moeizaam gaat.Productiebedrijven hebben het zwaar en dat merkende importeurs als geen ander. Jaap Bazuin : ”De strijdtussen leveranciers in deze markt is heftig en datmerken wij ook.

Zoals kopers mogen verwachten leveren wij nietalléén prijsgunstige en kwalitatief goede tastsyste-men, die uiteraard werkend worden opgeleverd. Wijbieden ook nog de ‘ouderwetse’ service, waarondereen uitgebreide gebruiksinstructie én begeleidingtijdens de eerste fase van de daadwerkelijke produc-tie. Wij vergeten onze afkomst niet en blijven actiefvoor de gebruikers van de besturingen en medewer-kers in de productieomgeving.”

Betaal laatste € 1000,- alleen als tastsysteemzichzelf terugverdient Mede om die reden heeft HEIDENHAIN nu eenongekend aanbod. Jaap Bazuin : “Wij bieden een 3D-tastsysteem tegen een concurrerende prijs, terwijlwij óók zorgen voor een snelle montage, goedegebruiksinstructie en begeleiding. Wij zijn er vanovertuigd dat onze klanten de investering in een 3D-tastsysteem binnen één jaar kunnen terugverdie-nen. Wij gaan nu zo ver, dat wij na montage slechts € 3500,- factureren en het resterende bedrag van € 1000,- één jaar uitstellen. Kopers hoeven dezelaatste betaling niét te voldoen, als blijkt dat hettastsysteem niet is terugverdiend.”

METAVAK 9 t/m 11 november 2010stand 251 Evenementenhal Gorinchem

Op de Metavak, de vakbeurs voor de niet-verspanen-de en verspanende industrie, presenteert HEIDENHAIN weer een aantal noviteiten. Jaap Bazuinnoemt er enkele: “Met de ManualPlus 620 draaibe-sturing laten wij zien dat HEIDENHAIN actiever is enblijft op het vlak van draaibesturingen. Daarnaasttonen wij de nieuwe functies in de laatste NC-software, die het werken met iTNC 530 wééreenvoudiger en veiliger maken.

Voorwoord

HEIDENHAIN daagt de klanten uit!Betaling 3D-taster afhankelijk van resultaat

2

Na een turbulente periode ziet HEIDENHAIN Nederland de toekomstweer vol vertrouwen tegemoet. Wij zijn in gesprek met Jaap Bazuin; “Inde elektronica- en halfgeleiderindustrie is het herstel al langere tijd voorons merkbaar en wij kunnen nu de vruchten plukken van de investerin-gen van HEIDENHAIN in nieuwe technologieën en relaties met klanten.Onder andere onze steeds nauwkeurigere positiemeetsystemen wordenveelvuldig toegepast.”

Voor het automatisch meten van de gereedschappenop een CNC-machine is er nu ons nieuwe draadlozegereedschapstastsysteem, de HEIDENHAIN TT 449.Daarmee zijn kabels in de bewerkingsruimte passé.Ideaal waar onbeperkt verplaatsen, zwenken en ro-teren nodig is, nu dus ook voor 5-assige bewerkings-centra. De TT 449 biedt de mogelijkheid om met de in de besturing beschikbare cycli de gereedschappen,automatisch en direct op de machine, te controlerenen te meten. Via de nieuwe zend- en ontvangsteen-heid SE 642 is het mogelijk tegelijkertijd draadlooseen gereedschapsmeetsysteem TT en een werkstuk-tastsysteem TS te gebruiken, ook op besturingen vanandere merken.”

Precisiebeurs 2010: 1 en 2 december 2010 Standnummer 26,Koningshof, Veldhoven

HEIDENHAIN hecht veel belang aan de contacten opbeurzen, zo ook op de Precisiebeurs. Jaap Bazuin :”Op deze kennis en netwerkbeurs focust HEIDENHAIN op absolute positiemeetsystemenwaarmee je ‘altijd weet waar je bent’, geen complexeopstartprocedures hebt, de veiligheid verhoogd,diagnoses mogelijk zijn, etc. Omdat steeds meerfabrikanten van besturingen onze EnDat-interfaceinmiddels ondersteunen, is de toepasbaarheid enorm gestegen. De prijs van onze absolutepositiemeet systemen ligt nu slechts 15% hoger dande incrementele systemen en dat maakt de keuzevoor onze absolute systemen erg aantrekkelijk.”

Demonstratie absolute systemen“Onze nieuwste absolute lengte- en hoekmeetsyste-men en de Acanto, onze nieuwe absolute meettaster,specifiek bedoeld voor geautomatiseerde metrologie,zijn een bezoek aan onze stand zeker waard. Wijdemonstreren, met behulp van een geautomatiseer-de nokkenas-meetmachine, de voordelen van dezeAcanto, inclusief de nieuwe elektronica.”

Lezing PositiemeetsystemenJan Sturre, verantwoordelijk voor de semiconductor,electronics en medical industry, verzorgt een lezingover de nieuwste ontwikkelingen op het gebied vanpositiemeetsystemen. Jaap Bazuin : ”Aan bod komenhet nieuwe absoluut positiemeetsysteem die refere-ren overbodig maakt, de nieuwe absolute meettastervoor geautomatiseerde metrologie, een nieuw 'nano-meter lengtemeetsysteem' en een '1D Plus' lengte-meetsysteem waarmee in twee richtingen positie kanworden gemeten.

Alles bij elkaar voor vakmensen de moeite waard onsop deze beurzen te bezoeken en wij ontvangeniedereen graag.” �

ACTIE: Nu € 3500,- en over één jaar € 1000,- voor compleet 3D-tastsysteem

1. compleet draadloos 3D-tastsysteem, de HEIDENHAIN TS 640 ofnog kleinere TS 440

2. de zend- en ontvangsteenheid, incl. kabel voor montage op eenCNC-freesmachine met iTNC530 besturing

3. montage en werkende oplevering4. uitgebreide gebruiksinstructie5. vakkundige hulp bij voorkomende productieproblemen.Bijgesloten leaflet of de website biedt u alle informatie.


HEIDENHAININFO

Nieuw Optische aftasting garandeert hoge nauwkeurigheid

Absolute meettaster ACANTOOnlangs hebben wij de absolute meettasters uit de serie ACANTOgepresenteerd. Deze meettasters onderscheiden zich met hun absolute positieweergave en zijn daarmee zeer geschikt voor toepassingen in de ‘in-productie’ meettechniek, in meervoudigemeetopstellingen én in geautomatiseerde testopstellingen.

De optische aftasting van de absolute verdeling in de meettaster maakt een hogenauwkeurigheid en hoge resolutie mogelijk, dit gecombineerd met een goedelineariteit over de gehele meetweg. Deze techniek komt in grote mate overeenmet de al jaren van ons bekende en gewaardeerde optische aftasting die wordttoegepast in de absolute impulsgevers. De innovatieve glijlagertechnologie van demeetstift verzekert een slijtage- en wrijvingsarm bedrijf van de meettaster. Mededankzij de zeer kleine afmetingen zijn de ACANTO-meettasters uitermate geschiktvoor multipoint–inspectie apparaten.

De van andere HEIDENHAIN meetsystemen bekende EnDat 2.2- interface biedtook bij de ACANTO-meettasters de mogelijkheid van een eenvoudige statusweer-gave en een diagnosemogelijkheid. Ook in een snelle inbedrijfname is voorzien ener zijn hoge data-overdrachtssnelheden mogelijk. Door het gebruik van de absolutepositie worden de gemeten waarde direct bij het inschakelen zichtbaar. Tijdens de inbedrijfname kunnen via de EnDat 2.2-interface de apparaatgegevensuitgelezen worden, terwijl in bedrijf de diagnosegegevens over de kwaliteitvan de incrementele en absolute signalen opgevraagd kunnen worden.Tevens is het mogelijk OEM-gegevens op te slaan in het geheugen vande tasters. Deze meettasters zijn ook tegen spatwater beschermd.

De meettasters uit de ACANTO-serie zijn beschikbaar met eenmeetlengte van 12 mm en van 30 mm en hebben eendichtheidsklasse IP64 voor toepassing in een productie-omgeving. �Acanto AT 1200Acanto AT 3000

3


4

“Wij maken onder andere optische systemen voor deruimtevaart in de vorm van hi-tech camera’s. Mooievoorbeelden zijn onze ozon monitoring instrumentenSCIAMACHY en OMI die met een hoge nauwkeurig-heid naar stoffen in onze atmosfeer kijken. Waarom ditis ondergebracht bij de afdeling Mechatronics Equip-ment? In de ruimtevaart gaat het om zéér nauwkeuri-ge constructies voor onze optische systemen dieonder extreme omstandigheden, zoals in de ruimte enmet grote temperatuurverschillen, hun werk moetendoen. Met onze optische systemen kun je feitelijktwee dingen doen: vanuit de aarde naar de ruimtekijken en vanuit de ruimte naar de aarde en naarsterrenstelsels. Daarmee leren wij dus in beide geval-len over onze eigen planeet, het grote universum enonze positie daarin.”

Het summum van hi-techTNO Industrie en Techniek heeft op dit ruimtevaart-technische terrein veel kennis en ervaring in huis alshet gaat om optische instrumentatie. TNO heeftbovendien veel expertise op gebieden die de komendejaren in belang zullen toenemen: microsystemen,nanotechnologie en duurzame ontwikkeling. Ook heeftNauwkeurige rechtgeleiding, gevonkt uit 1 stuk aluminium

Ellart Meijer is bij TNO Industrie en Techniek werkzaam als system engineer voor de afdeling Mechatronics Equipment. De ruimtevaart heeft zijn dagelijkse aandacht. Wellicht de meest hi-tech sector die we kunnen bedenken en daarin vormt HEIDENHAIN een belangrijke schakel.

“HEIDENHAIN begreep direct op welk hoog niveau hun liniaal een rolzou spelen”

Ellart Meijer, system engineer afdeling Mechatronics Equipment TNO Industrie en Techniek:


TNO recent veel nadruk gelegd op het gebruik van deruimtevaart in de samenleving. Mobiliteit, telecom,defensie en het Europese beleid hebben er bijvoor-beeld allemaal van geprofiteerd. TNO ontwikkelt, vooren met Europese partners, systemen voor de ruimte-vaart en astronomie: (miniatuur) opto-mechanischemeetsystemen met ongekende nauwkeurigheid,bereik en betrouwbaarheid en lichtgewicht aandrijf-systemen. Bij Space Applications staat de toepassingvan de gegevens van navigatiesatellieten en aardob-servaties centraal. Door die gegevens te combinerenmet metingen in de atmosfeer en op aarde en dezete bewerken met modellen, worden allerlei ontwikke-lingen met grote maatschappelijke waarde mogelijk.Denk aan luchtkwaliteit, waterbeheer, filebestrijding,crisismanagement en veiligheid.

Ook geschikt voor tal van aardse toepassingenDe geavanceerde technologie zoals die in het Neder-landse ruimtevaartcluster, inclusief TNO, beschikbaaris, blijkt ook in tal van aardse toepassingen nuttig: vanlaptop tot magnetron. In het kader van het DutchTechnology Transfer Programme (DTTP) financiertTNO haalbaarheidsonderzoeken om nog meer winst-gevende toepassingen mogelijk te maken. Tevensorganiseert TNO informatiebijeenkomsten voorbelangstellende ondernemers onder de naam 'Space-MATCH'.

>

De HEIDENHAIN liniaal ingebouwd op de sensor rechtgeleiding

De achterste interface poot op tafel en daarboven 1 vande 3 vacuum geschikte glijlagers voor de roll en elevatie.

GAIA AFMAuitgerust met dummy Spiegel voor de testen (vooraanzicht)

Integratie van het enorme flexibele scharnier dat de draaiing om de (verrticale) azimuth asmogelijk maakt.


6

Hooginnovatieve focus op ruimtevaartTientallen satellieten hebben systemen aan boord diedoor TNO ontworpen, gebouwd en getest zijn. EllartMeijer: “Die meten bijvoorbeeld ozonconcentratiesop aarde of richten de satelliet ten opzichte van dezon. TNO ontwikkelt en miniaturiseert zulke syste-men. Daarnaast richt TNO zich op het combineren enverwerken van de gegevens die de satellieten naar deaarde sturen, om ze voor de eindgebruikers directbruikbaar te maken.“

Ook actief voor ASMLEllart: “Voor ASML zijn we sparring partner en ontwik-kelbureau voor nieuwe ideeën op het gebied vancamera’s, lenssystemen en sensoren. Onze optischekennis is voor ASML nuttig om te komen tot eenoptimale positionering van de wafers. De laatste jarenhebben we ons hierbij gespecialiseerd in extremereinigingstechnieken en hoe je mechanismen kuntlaten bewegen zonder dat er vervuiling van de omge-ving optreedt. We noemen dit onderzoeksgebiedcontamination control.”

Toegepaste linialen in relatie tot de GAIA satellietRecent leverde TNO Industrie en Techniek tweecalibratie-instrumenten af: “De satelliet GAIA, van degelijknamige missie van de European Space Agency(ESA), is een grote ruimte- telescoop die alle sterrenin het melkwegstelsel met een extreem hoge nauw-keurigheid in kaart gaat brengen. De meetresolutie isvergelijkbaar met het zien van een haar op 1000 kmafstand. Voor het testen van de functionele werkingvan de GAIA satelliet, bij CSL in Luik, is door ons eencalibratie-instrument ontwikkeld. Omdat de satelliettwee lichtpaden heeft, zijn er ook twee systemengeleverd.”

“Belangrijkste eis was dat een 1.5 m brede spiegelop het AFMA-instrument een scannende draaibewe-ging moet maken, met een afwijking van de ingestel-de hoeksnelheid kleiner dan 15 nrad/s. Een nano-radiaal is een hoek van 1 nanometer hoogte over eenmeter lengte. Voor AFMA betekende dit dat er eenmeetnauwkeurigheid nodig was van minder dan

GAIA AFMAuitgerust met dummy Spiegel voor de testen (achter aanzicht)

HEIDENHAININFO

“De HEIDENHAIN LIP 481 kwam als liniaal met de

beste resolutie uit de vergelijking naar voren.

Het is een open systeem, wat voor deze specifieke

toepassing in vacuüm heel gunstig is. “

Ellart Meijer: system engineer afdeling Mechatronics Equipment


5 nm. De HEIDENHAIN LIP 481 liniaal is in deze tweeAFMA-systemen toegepast vanwege zijn hogeresolutie èn omdat deze geschikt is voor gebruik invacuüm. De vier HEIDENHAIN sensors per instru-ment meten de Azimuth scanbeweging met tweelinialen en de extra instelbaarheid van de scan-as,draaiing om de beide assen in het horizontale vlak, elkmet hun eigen liniaal. Met deze linialen in een com-plexe controlloop kunnen we in feite de correcte hoekvan de spiegel in relatie tot de satelliet zeer nauwkeu-rig sturen.”

Liniaal met de beste resolutie TNO werkte al eerder met HEIDENHAIN, maar EllartMeijer zelf niet: “In het begin van dit project hebbenwe een aantal keren de medewerkers van HEIDENHAIN bij TNO op bezoek gehad. Het was eenaanbeveling om te merken dat zij onze hoogwaardigematerie begrepen en goed aan ons konden uitleggenwat hun linialen aan onze oplossingen konden bijdra-gen. De HEIDENHAIN LIP 481 kwam als liniaal metde beste resolutie uit de vergelijking naar voren. Hetis een open systeem, wat voor deze specifieketoepassing in vacuüm heel gunstig is. Ook is hetopgebouwd rondom off the shelve componenten. Datgeeft ons de garantie van betrouwbaarheid en kwali-teit. We kunnen de losse componenten plaatsenzoals we willen.”

“Onze toepassingen zijn vaak heel extreem, wijontwerpen in eigen huis de rechtgeleiding die nodig isom de liniaal repeterend, in een mooie rechte bewe-ging onder de kop te laten doorglijden. De HEIDENHAIN LIP 481 kan dit moeiteloos aan. Ookvoor TNO blijkt de specifieke kennis van de toeleve-ranciers een waardevol aspect bij de ontwikkeling vande hi-tech producten”. �

HEIDENHAININFO

7

Detail van de constructie. Stukje referentie optiek, de bevestiging van de poten van de dummy Spiegel en rechts onder de SAM module; 1 van de 2 aandrijvingsmodules voor de azimuth scan.

Detail van de SAM module waarin de aandrijving van de azimuth scan is weggewerkt.

De sensor rechtgeleiding ingebouwd om de elevatie richting te meten


HEIDENHAININFO

Nieuw Werken met iTNC 530 wéér eenvoudiger

Nieuwe functies in update NC-software 340 49x-06 Natuurlijk zijn er altijd weer mogelijkheden om een besturingverder te ontwikkelen en te verbeteren en waar mogelijk te vereenvoudigen. Met de NC-software 340 49x-06 krijgt de iTNC 530 nieuwe functies voor zowel de machinefabrikant alsde eindgebruiker, die het werken met de besturing nog weermakkelijker en het gebruik ervan ook weer veiliger maken.

8

De belangrijkste vernieuwingen zijn:• De optie 3D-ToolComp voor een gedetailleerde correctie van vormfouten vanhet gereedschap.

• Een nieuwe cyclus voor het afwerken van sleuven via trochoïdaal frezen. • Uitbreiding van de dynamische botsingsbewaking DCM, met de mogelijkheid nucomplete opspanningen in het geheugen op te slaan en later opnieuw op teroepen.

Foutencorrectie, extra functies en opties Sinds de NC-software 34049x-02 zijn de reparatie van softwarefouten en soft-ware-uitbreidingen van elkaar gescheiden. Een update van de NC-software omvatde correcties in de software. Nieuwe functies met een echte meerwaarde kunnennatuurlijk ook na een software-update worden verkregen. Met de optie FeatureContent Level (FCL) kunnen deze, met de bijbehorende activeringscodes, besteldworden. Ook kunnen dan eventueel de in de nieuwe software beschikbare nieuweoptionele functies worden aangeschaft.

VEILIG WERKENUitbreiding geïntegreerde dynamische botsingsbewaking, De optie dynamische botsingsbewaking DCM beleeft nu inmiddels zijn vijfdegeneratie. Sinds de invoering van deze voorziening is dit een belangrijk instrumentgebleken om dure stilstand van de machine te voorkomen en de gebruikers, in hetbijzonder tijdens het handmatig verplaatsen, te ontlasten. De TNC reduceerttijdens het handmatig verplaatsen automatisch de voeding wanneer twee onder-delen bij elkaar in de buurt komen en er wordt een foutmelding uitgegeven wan-neer er een botsing dreigt. De TNC bewaakt daarbij niet alleen de door de machi-nefabrikant gedefinieerde onderdelen, maar nu ook spanmiddelen,gereedschappen en gereedschapshouders.

Opspanningen opslaan en weer oproepenIn de nieuwe software bestaat er nu de mogelijkheid om gegevens van completeopspanningen op te slaan en later weer op te roepen. Vooral bij zogeheten nul-punt-opspansystemen heeft deze mogelijkheid grote voordelen, omdat het op-nieuw inmeten vervalt als de opspanning opnieuw op het bed gezet wordt.

Organisatie van de gereedschapshoudersOok voor de houders van de verschillende gereedschappen, bijvoorbeeld haaksefreeskoppen, staat er nu de Toolholder-Wizard als assistent ter beschikking. Hier-mee kan de bediener gereedschapshouders eenvoudig en dialoog gestuurd,parametreren en organiseren. Ook voor de HEIDENHAIN 3D-tastsystemen zijn erde juiste bestanden beschikbaar die slechts aan de juiste positie in de gereed-schapstabel toegekend behoeven te worden. Hiermee is dus ook de behuizing vanhet tastsysteem bewaakt tegen botsingen met machinedelen en spanmiddelen.

Verbeterde omschrijvingBeslissend bij het inmeten van een spanmiddel is de volgorde van de tastposi-ties. Hier ondersteunt de TNC de gebruiker nu nog beter door een eenduidigeomschrijving van de verschillende tastposities in relatie met de positie ervan ende tastvolgorde.

Perfect gefreesd werkstuk


NAUWKEURIG WERKENUitbreidingen rondassen vermeten met KinematicsOptDe nauwkeurigheidseisen, in het bijzonder op het gebied van 5-assig bewerken,worden steeds strenger. Zo moeten complexe werkstukken ook gedurende eenlange tijd met een reproduceerbare nauwkeurigheid gemaakt kunnen worden.KinematicsOpt is een belangrijk hulpmiddel dat helpt deze ingewikkelde taak uit tevoeren. Een tastsysteemcyclus meet volautomatisch de op de machine aanwezigezwenkassen, onafhankelijk of deze mechanisch gezien zijn uitgevoerd als zwenkta-

fel of als zwenkkop. Hiervoor wordt ereen calibreerkogel (bijvoorbeeld de KKHvan HEIDENHAIN) op de gewenstepositie op het bed gemonteerd en meteen door de gebruiker gedefinieerdenauwkeurigheid vermeten. Het te verme-ten bereik wordt in de cyclusdefinitie perzwenk-as vastgelegd. Met de actuelesoftwareversie kan de gebruiker nu ookde scheefligging van een rotatie-as (kopof tafel) bepalen. Ook het bepalen vaneventueel aanwezige speling in eenrondas kan nu gerichter bepaald worden.Door het invullen van een hoekwaarde inde nieuwe parameter Q432 van cyclus451 verplaatst de TNC de assen zodanig,dat de speling van de rondas kan wordenvastgelegd.

Vormfouten van gereedschappen compenseren met 3D-ToolComp Met de optie 3D-ToolComp is er een nieuwe en krachtige driedimensionale ge-reedschapsradiuscorrectie mogelijk. Via een tabel met correctiewaardeszijn er nu hoekafhankelijke deltawaardes te definiëren die de afwijking van hetgereedschap ten opzichte van de ideale cirkelvorm vastleggen (zie afbeelding).De TNC corrigeert dan de radiuswaarde die geldt voor het actuele aangrijpingspuntvan het gereedschap met het werkstuk. Om dit aangrijpingspunt exact te kunnenbepalen moet het NC-programma geprogrammeerd zijn met vlaknormaal vectoren(LN regels) die door een CAM-systeem gegenereerd zijn. In de vlaknormale regelsis het theoretische middelpunt van de radiusfrees en zo nodig ook de gereed-schapsoriëntatie in relatie tot het werkstukoppervlakte, vastgelegd.

De correctiewaardetabel is in het ideale geval volautomatisch verkregen, doordatin dat geval het gereedschap via een lasermeetsysteem en de bijbehorende cycluszo wordt vermeten, dat de TNC deze tabel direct kan gebruiken.

Wanneer de vormafwijkingen van het ingezette gereedschap beschikbaar zijn ineen meetprotocol dat door de gereedschapsleverancier is geleverd, kunnen decorrectiewaardetabellen ook handmatig worden ingevuld.

SNEL WERKENWillekeurige sleuven maken met trochoïdaal frezenMet de nieuwe cyclus 275, contoursleuf Trochoïdaal, zijn willekeurige sleuven zeerefficiënt te bewerken. Het voorbewerken gebeurt daarbij met trochoïdale bewe-gingen (Grieks: trochos = wiel). De TNC berekent de freesbanen daarbij uit een

HEIDENHAININFO

9

>


HEIDENHAININFO

combinatie van circulaire en lineaire bewegingen met als resultaat een freesbaanmet een lineair verloop. Deze manier van bewerken is bekend onder het begriptrochoïdaal frezen en wordt vooral bij het bewerken van hele harde materialen,waar normaal gesproken slechts hele kleine aanzetten mogelijk waren, in combi-natie met hoge machine- en gereedschapbelastingen, toegepast.

Bij het trochoïdaal frezen kan daarentegen met een grotere aanzet en hogeresnijsnelheden verspaand worden, omdat door de speciale bewegingen geenbijzonder slijtagebevorderende krachten op het gereedschap uitgeoefend worden.Bij het gebruik van snijplaatjes kan in dit geval de hele snijkant gebruikt worden.Hierdoor zijn er hogere spaanvolumes per tand mogelijk. Tevens wordt de mecha-nica van de machine minder belast. Combineert men deze freesmethode ook nogmet de geïntegreerde adaptieve voedingsregeling (AFC, optie), dan zijn er enormetijdsbesparingen mogelijk. De te maken sleuf wordt in een onderprogramma alssubcontour beschreven. In cyclus 275, die lijkt op de sleuffreescyclus 253, wordende gewenste afmetingen ingegeven. Het eventuele restmateriaal wordt met denafreesgang eenvoudig opgeruimd.

Programmakeuze: tot nu toe moest bijeen programma-oproep met een PGMCALL het hele pad ingegeven worden.Vanaf nu kan het programma direct wordengekozen uit een selectievenster.

Q-Parameterprogrammering: sprong-functies in de Q-parameterprogrammeringkunnen nu ook met string-parameter QSgedefinieerd worden. Hierdoor zijn erprogrammasprongen mogelijk op basis vanlabelnamen, die tot nu toe via een stringpa-rameter QS vastgelegd moesten worden.

PLANE-functie: bij het zwenken met deTURN-functie kan nu een terugweg MB (= move back) ingegeven worden, zonodigook vlak voor de eindschakelaar (MB MAX);een separate positioneerregel is hierdoorniet meer nodig.

Handmatig uitrichten: bij de handmatigetastcycli is er nu ook de mogelijkheid eenberekende basisrotatie te compenseren meteen verplaatsing van een rondas.

Calibratiecyclus voor het 3D-Tastsysteem:met de nieuwe calibreer-cyclus 460 is het mogelijk om in de werk-stand Programma-afloop een automatischecalibratie uit te voeren van een HEIDENHAIN schakelend 3D-tastsyteemmet de HEIDENHAIN calibreerkogel KKH.

3D-lijnen weergave: de 3D-lijnen weerga-ve in de werkstand Programmeren enbewerken is nu ook mogelijk in het volledigescherm. Hierdoor zijn details in deze weer-gave eenvoudiger te bekijken.

Speciale functies in de werkstand MDI:in de werkstand Positioneren met handinga-ve zijn er nu speciale functies (SPEC FCT)beschikbaar. Zo kunnen er nu bijvoorbeeldbewerkingspatronen via PATTERN DEF ofde 5-assenfunctie FUNCTION TCPM gedefi-nieerd worden, zonder dat er een separaatprogramma gemaakt hoeft te worden.

Uitbreiding bij de gereedschaps -organisatie (machineafhankelijke optie): inde uitgebreide gereedschapsorganisatie iser een aantal nieuwe functies beschikbaarwaarmee de organisatie van gereedschap-pen en de gereedschapswisselaar nogmakkelijk is geworden. Zo kunnen laad- enontlaadprocessen via slepen met de muisuitgevoerd worden en is er een lijst beschik-baar waarin wordt aangeven hoe lang welkgereedschap verspaand heeft. Daarnaastgeven tabellen met kleuraccenten diversegegevens van de gereedschappen weer.�

10

Algemene nieuwe programmeerfuncties


11

Meetmachines opereren tot nu toe meestal in bekende en goed gedefinieerde omgevingen.De prestaties van de meetmachine worden vooral bepaald door de signaalkwaliteit en denauwkeurigheid van de meetsystemen. De actuele eisen die gesteld worden aan de meet-systemen in bijvoorbeeld meetmachines en productie-installaties in de semiconductorin-dustrie, zijn aan het veranderen en door innovatief materiaalgebruik biedt HEIDENHAIN eenbetrouwbare oplossing.

Trend naar in-proces metingenVoor nauwkeurige metingen biedt de meetkameroptimale omstandigheden. Nadelen zijn de hogekosten voor de ruimte, de meetmachine en detemperatuurbehandeling, maar vooral ook de onder-brekingen van het productieproces. In de huidigetrend komt de meetmachine steeds vaker dicht bijhet eigenlijke productieproces te staan. Men spreektdan van een in-proces of geïntegreerde meting. Deresultaten van de meting kunnen daarmee on-lineteruggekoppeld worden naar de productiebesturing,waardoor het productieproces verbeterd kan worden.Een hogere efficiency en tijdswinst zijn daarbij dedrijvende factoren voor deze trend.

Veranderende eisenDoor de veranderende omstandigheden van dehedendaagse productie worden er nieuwe eisengesteld aan de meetmachine, die in een beschermdemeetkamer van onderschikt belang waren of zelfshelemaal onbekend. Zo zijn meetmachines in deproductieruimte veelal blootgesteld aan wisselendetemperaturen en ruwere omgevingsomstandighedenen zijn trillingen en vervuiling vaak de praktijk.Producenten van meetmachines bieden deze eisenhet hoofd met verschillende concepten en oplossin-gen. Bij één onderwerp heerst er overeenstemming

voor het volgende: afwijkingen ten opzichte van de inDIN 102 met 20°C vastgelegde referentietemperatuurleiden tot lengte- en hoekafwijkingen in het werkstuken in de meetmachine, die naar de referentietempe-ratuur teruggerekend moeten worden. Een gedefi-nieerd en reproduceerbaar thermisch gedrag van hetmeetsysteem is hierbij dringend noodzakelijk. Hetgebruikte meetsysteem krijgt er hierdoor een bijzon-dere rol bij.

Toekomstige ISO-normen voor het classificeren vancoördinatenmeetmachines zullen daarom ook deuitzettingscoëfficiënt van het meetsysteem in ogen-schouw nemen, waarvan tevens de toleranties eengrotere rol toebedeeld krijgen. (ISO TC 213-WG 10)

Temperatuursafhankelijke uitzetting = lengteverandering, een onbekende grootheid?Bij meetsystemen die de basis vormen voor depositiebepaling in meetmachines, hebben in hetbijzonder de uitzettingscoëfficiënt respectievelijk deafwijking daarvan, een grote invloed. Voor meetsyste-men wordt in het algemeen een maatverdeling vanstaal, glas of glaskeramiek toegepast. In de literatuurzijn de uitzettingscoëfficiënten van deze stoffen tevinden, maar afhankelijk van de bron van deze

Lengtemeetsystemen LIDA 400 voor ‘in-proces’ meetmachines

Uitzettingscoëfficiënt bepaalt de nauwkeurigheid

>


grondstoffen zijn hier grote verschillen te constateren.Als basis voor een lengtecompensatie zijn dezegegevens dus maar beperkt te gebruiken. Een voor-beeld voor staal toont dit aan. Bij het verrekenen vaneen onnauwkeurige uitzettingscoëfficiënt bij eentemperatuurverloop van slechts enkele graden, zaleen afwijking in de opgave van de uitzettingscoëffi-ciënt een afwijking van enkele microns opleveren.

Temperatuur- en nauwkeurigheids -compensatieBij het ontwerp van een in-line meetmachine moet erbijzonder zorgvuldig gewerkt worden. Jarenlangeervaring bij de fabrikanten heeft geleid tot een goedebetrouwbaarheid in combinatie met een hoge nauw-keurigheid te midden van de ruwe productieomge-ving. In tegenstelling tot de meetmachine in demeetkamer is er rekening te houden met de uitwer-king van temperatuurveranderingen. De uitwerkingenvan deze thermische invloeden is door de keuze vande materialen en door de opbouw van de machine tebeïnvloeden.En omdat materialen verschillend uitzetten bij tempe-ratuurveranderingen en zich ook niet allemaal evensnel aan de nieuwe temperatuur aanpassen, moet ereen uitgebreide temperatuur- en nauwkeurigheids-compensatie worden doorgevoerd. Bij een dergelijkegecalculeerde compensatie is een goed te definiërenbasis noodzakelijk: namelijk het meetsysteem.

“Van niks komt niks”Om al vanaf het begin met correcte meetwaardes testarten en dus een correcte compensatie door tekunnen voeren, zijn meetsystemen nodig die eenstabiel temperatuurgedrag hebben. De materiaalkeu-ze voor het meetsysteem voor in-line meetmachinesis dus van grote betekenis. Voor de vaak gebruiktematerialen zoals glas en staal is slechts bij benaderingeen waarde aan te geven. Glaskeramiek ZERODUR®echter heeft een uitzettingscoëfficiënt van 0+/- 0,1 x10-6K-1, die ook nog eens over een groot temperatuur-bereik constant is. Wereldwijd wordt dit materiaaltoegepast in telescopen, omdat ook bij deze toepas-sing de hoogste eisen gesteld worden aan het tem-peratuurgedrag en een vervormingsvrije weergave.

Temperatuurstabiele meetsystemen Een juiste keuze van de meetsystemen ondersteuntde machine-eigenschappen en draagt in grote matebij aan de betrouwbaarheid van de meetmachine.Op het gebied van in-line metingen, respectievelijkgeïntegreerde metingen, zijn er de volgende eisen:• Meetsystemen met een gedefinieerde uitzettings-coëfficiënt.

• Hoge nauwkeurigheid van de afwijking tussensteunpunten.

• Voor vervuiling ongevoelige meetsystemen vooreen storingsvrij bedrijf.

• Goede betrouwbaarheid gedurende een langeperiode.

• Goede prijs-kwaliteitverhouding.

HEIDENHAININFO

METALLUR-procedéHEIDENHAIN heeft een methode ontwikkeld om verdelingen opglaskeramiek, glas of op staal aan te brengen, het zogeheten METALLUR-procede. Deze quasi vlak uitgevoerde verdeling biedt eenextra bescherming tegen vervuiling en draagt daarmee bij aan debetrouwbaarheid van het meetsysteem. De productieprocessen zijnmilieuvriendelijk en er worden helemaal geen chemicaliën toegepast,zoals wel gebruikelijk was bij etsprocessen.

Transparante laag

Doorlatende laag

Reflecterende basislaag

Δ1K Δ2K Δ5Kα 11,0: = 16,5 µm = 33 µm = 82,5 µmα 11,6: = 17,4 µm = 34,8 µm = 87 µmα 12,2: = 18,3 µm = 36,6 µm = 91,5 µm

Oorspronkelijke lengte L=1500 mm

Voorbeeld:staal

ΔL= α x L x ΔT

Meetmachine


HEIDENHAININFO

De open incrementele lengtemeetsystemen uit deserie LIDA 400 van HEIDENHAIN hebben een hogenauwkeurigheid, vriendelijke montagetoleranties eneen kleine inbouwhoogte voor de aftastkop. Hierdooris dit meetsysteem optimaal geschikt voor toepassingin productie-installaties in de halfgeleiderindustrie enin de automatiseringstechniek. Dit geldt echter net zovoor toepassing bij lineaire motoren en in de meet-techniek.

Nieuwe materialen voor dragers METALLUR-verdelingDoor het toepassen van een nieuw materiaal voor dedrager van de METALLUR-verdeling op glas englaskeramiek (ZERODUR®, ROBAX®) kon het toe-passingsgebied voor dit meetsysteem nog verderworden uitgebreid. Deze dragers zijn hierdoor nu ookgeschikt voor het gebruik in in-proces meetmachines.De montage is heel eenvoudig door de aan de achter-zijde aangebrachte PRECIMET® montagefilm. Voorhet aftasten van de verdelingen op het ZERODUR®of ROBAX® zijn geen speciale aftastkoppen nodig,zodat de standaardkop van de LIDA 400 probleem-loos kan worden gebruikt. Ook de gelijke doorsnedevan de verschillende dragers maakt het mogelijk dezeonderling uit te wisselen. Dit is voor de logistiek eengroot voordeel, omdat de standaard aftastkoppenLIDA 48 (1VSS) en LIDA 47 (TTL) zowel met deverdelingen op glas en glaskeramiek gecombineerdkunnen worden.

Upgrade stalen maatbanden ook eenvoudigDit geldt ook voor de verdelingen die op de stalenmaatbanden aangebracht zijn. Een upgrade van demeetmachine is daardoor probleemloos uit te voeren.Het aftastveld is met 14,5 mm² voor alle variantenhetzelfde. Hierdoor is er een grote ongevoeligheidvoor vervuiling van de verdeling en worden signalenopgewekt van hoge kwaliteit. Deze kunnen dan inhoge mate worden geïnterpoleerd.

De nieuwe generatie LIDA 400 systemen voldoet in,combinatie met de dragers van glaskeramiek of glas,aan de voorwaarden die gelden bij in-line of vollediggeïntegreerde metingen. Het probleem van dethermische uitzetting is alleen aan te pakken door hetjuiste materiaal te kiezen voor de drager van demaatverdeling. Upgraden is mogelijk omdat deaftastkop voor al onze verschillende dragers geschiktis.

De meetsystemen uit de serie LIDA 400 hebben eendelingsperiode van 20 µm. Ze zijn beschikbaar met decourante uitgangssignalen 1VSS en TTL en metmeetlengtes tot 30 m (staal) respectievelijk 3 m (glas-en glaskeramiek). De maximale verplaatsingsnelheidis 480 m/min en er zijn referentiemerken beschikbaar.Daarnaast zijn de systemen ook voorzien van geïnte-greerde magnetische limit-schakelaars. �

13

LIDA 400-SERIE

stalen liniaal

liniaal van glaskeramiek ZERODUR®

glazen liniaal

Materiaal Uitzettingscoëfficiënt Max. meetlengteαtherm

20 µm METALLUR-verdeling

Glas ~ 8 x 10-6K-1 3040 mmGlaskeramiek ZERODUR® (0±0,1) x 10-6K-1 3040 mmGlaskeramiek ROBAX® ~ 0 x 10-6K-1 1640 mmStaal ~ 10 x 10-6K-1 30 040 mm

MAATVERDELINGEN:

Colofon:HEIDENHAINinfo is een uitgavevan HEIDENHAIN NEDERLANDB.V. Het blad verschijnt perio-diek en wordt gratis toegezon-den aan haar relaties.

Redactiesecretariaat en administratie:Anna WeerdAdreswijzigingen s.v.p. doorgeven via e-mail:[email protected]

Copernicuslaan 34, 6716 BM EDEPostbus 92, 6710 BB EDETel. (0318) 58 18 00Fax (0318) 58 18 70

Internet: www.heidenhain.nl

Hoofdredactie:Ing. J.E. BazuinRedactie: Directie: ing. J.E. BazuinProductmanagement: ing. N.Th. Schuitemaker

Eindredactie en realisatie: Enterprise Communications,Huissen Overname van artikelen istoegestaan mits met bronver-melding.


De bèste oplossing van onzeprogrammeerwedstrijd, uitge-schreven voor de TechniShow,kwam van zeer dichtbij. De heerHarmens van machineleveran-cier Bendertechniek te Veenendaal heeft een handiguniverseel programma ontwik-keld, waarmee alle in de tabelgenoteerde variaties nagefreesdkunnen worden. Hayo Harmensis al geruime tijd, onder andereals instructeur, werkzaam bijBendertechniek, en dat verklaartook waarom hij er geen enkelemoeite mee had om ook aan de gestelde voorwaarden te voldoen.

De vingerfrees van 25 mm met een hoekafronding van 0,5 mm, maakt bij devervaardiging van het lagerblok gebruik van de op de tekening aangegeven Q-parameters en freest na in langsrichting (Y-richting). Ook de BLK FORM isvariabel gemaakt. De kennis van Hayo is ongetwijfeld versterkt door het uitgebrei-de programmamachines voor de metaal- en kunststofverwerkende industrie vanBendertechniek waarvoor zij ook bewerkingsprogramma's, speciale cycli of macro-programma's verzorgen.

Hayo was blij verrast en heeft op 21 mei in gezelschap van een aantal collega’s deprijs, het tomtom® navigatiesysteem, en een origineel certificaat in ontvangstgenomen.

Wilt u het door de heer Harmens ontwikkelde programma gratis ontvangen, stuurdan een mail naar: [email protected] �

HEIDENHAININFO

14

Door enthousiaste reacties op eerdere wedstrijden,had HEIDENHAIN ook voor de Techni-Show weer een programmeerwedstrijd uitgeschreven. In de dagelijkse praktijk blijkt het voor veel gebruikers eenuitdaging om de programmering zo kort mogelijk tehouden.

0 BEGIN PGM technishow lagerblok MM 1 ;2 ;*** parameters ingeven ***3 Q1 = 3 ;lagerblok nummer4 Q40 = 1000 ;freesvoeding5 Q50 = 0.5 ;hoekstap radius6 Q60 = 0.5 ;dieptestap schuine kant7 ;8 ;*** parameters controleren ***9 FN 9: IF +Q1 EQU +1 GOTO LBL 110 FN 9: IF +Q1 EQU +2 GOTO LBL 211 FN 9: IF +Q1 EQU +3 GOTO LBL 312 FN 14: ERROR= 1 ;nummer lagerblok onjuist13 ;14 ;*** parameters lagerblok inlezen15 LBL 1 ;lagerblok 116 Q1 = 12017 Q2 = 6018 Q3 = 10519 Q4 = 6020 Q5 = 8021 Q6 = 3022 Q13 = 2023 FN 9: IF +1 EQU +1 GOTO LBL 1024 LBL 2 ;lagerblok 225 Q1 = 11026 Q2 = 5527 Q3 = 8028 Q4 = 5029 Q5 = 7030 Q6 = 2531 Q13 = 1532 FN 9: IF +1 EQU +1 GOTO LBL 1033 LBL 3 ;lagerblok 334 Q1 = 10035 Q2 = 5036 Q3 = 5637 Q4 = 4038 Q5 = 6039 Q6 = 2040 Q13 = 1041 ;42 ;*** berekening ***43 LBL 1044 Q10 = Q1 / 2 ;halve breedte45 Q11 = Q3 - Q13 ;bovenkant ruwe blok tov

nulpunt

rechts Hayo Harmens, links Paul Venema, HEIDENHAINNederland

Het béste bewerkingsprogramma wedstrijd Techni-Show ‘10

Winnaar Hayo Harmens, Bendertechniek, heeftvergaande kennis van HEIDENHAIN TNC-besturing


15

46 Q12 = ( Q4 * SIN Q5 ) - ( Q6 * COS Q5 ) ; hartpunt radius tot nulpunt

47 Q15 = Q2 + 15 ;vrijloop in Y48 ;49 ;*** uitvoering ***50 BLK FORM 0.1 Z X-Q10 Y+0 Z-Q1351 BLK FORM 0.2 X+Q10 Y+Q2 Z+Q1152 TOOL CALL 24 Z S2000 ;frees R=12.5,R2=0.553 ;54 ;*** eerst de radius uitvoeren ***55 Q51 = 0 ;hoekstap teller56 LBL 15 ;radius loop57 Q20 = ( ( Q6 + 0.5 ) * SIN Q51 ) + 12 ; X coordi-naat58 Q21 = Q12 + ( ( Q6 + 0.5 ) * COS Q51 ) - 0.559 CALL LBL 50 ;rondom frezen60 Q51 = Q51 + Q50 ;teller ophogen61 FN 12: IF +Q51 LT +Q5 GOTO LBL 1562 ;63 ;*** overgang radius naar schuine kant ***64 Q20 = ( ( Q6 + 0.5 ) * SIN Q5 ) + 12 ; X coordi-naat65 Q21 = Q12 + ( ( Q6 + 0.5 ) * COS Q5 ) - 0.566 CALL LBL 50 ;rondom frezen67 ;68 ;*** schuine kant uitvoeren ***69 Q61 = 0 ;dieptestap teller70 Q30 = Q2071 Q31 = Q2172 Q35 = 1 / TAN Q5 ;breedte faktor73 LBL 20 ;schuine kant loop74 Q20 = Q30 + Q61 * Q35 ;X positie75 Q21 = Q31 - Q61 ;Z positie76 FN 12: IF +Q21 LT +0 GOTO LBL 2577 CALL LBL 50 ;rondom frezen78 Q61 = Q61 + Q6079 FN 9: IF +1 EQU +1 GOTO LBL 2080 ;81 ;*** laatste snede ***82 LBL 2583 Q20 = Q30 + Q31 * Q35 ;X positie onderin84 Q21 = 0 ;Z positie onderin85 CALL LBL 50 ;rondom frezen86 L Z+150 R0 FMAX87 M3088 ;89 LBL 50 ;*** freesbeweging ***90 L X-Q20 Y-15 R0 FMAX91 L Z+Q21 R0 FMAX92 L Y+Q15 R0 FQ4093 L X+Q20 R0 FMAX94 L Y-15 R0 FQ4095 LBL 096 ; END PGM technishow lagerblok MM

BASISCURSUS TNC-PROGRAMMEREN Tijdens de basiscursus TNC-programmerenleert men de werkstukken volgens teke-ning zelfstandig te programmeren. Na hetvolgen van deze cursus zal de cursistgestructureerde programma's kunnenschrijven. Geen TNC-kennis noodzakelijk,kennis van het frezen is wel aan te beve-len.

Cursusduur: Vijf dagen, verdeeld over twee weken.Data: zie onze website;www.heidenhain.nl/nl_NL/services_en_documentatie/cursussen/

TNC-PROGRAMMEREN VOOR GEVORDERDEN Deze cursus maakt het mogelijk de kennisuit te breiden die nodig is voor het vervaar-digen van gestructureerde programma'sen voor het bewerken van werkstukkenmet een verhoogde moeilijkheidsgraad.Ook Q-Parameter-programmeren en FKkomen ruim aan bod.

Cursusduur: Vijf dagen, verdeeld over twee weken.Data: zie onze website; www.heidenhain.nl/nl_NL/services_en_documentatie/cursussen/

SERVICESCHOLINGEN Naast de cursussen voor de gebruikers,kunnen ook de servicemedewerkers vaneen technische dienst of serviceverlenendbedrijf geschoold worden in het onderhoudvan HEIDENHAIN-systemen. Of het nugaat om de CNC-besturingen, datacommu-nicatie of de meetsystemen, afhankelijkvan de benodigde kennis van de deelne-mers (max. vier) kan een cursus uit modu-les opgebouwd en verzorgd worden.

Modules Servicescholingen• Linialen en incrementele impulsgevers.• Besturingen.• Maatcursussen Service & Onderhoud.Data:Op aanvraag. �

CURSUSSEN

Trainingen voor gebruik enonderhoud HEIDENHAIN biedt een uitgebreid opleidingspakket voorde juiste bediening, programmering én het onderhoud vano.a. besturingen. Niet alleen voor de gebruiker, maar ookvoor de servicemonteur biedt HEIDENHAIN op maat ge-sneden trainingen. Met de geboden opleidingen kunt u deproductiecapaciteit van boor-, frees- en draaibanken opti-maal benutten. Ook zo schept u de voorwaarden om con-currerend te werken.

Onze professionele en praktijkgerichte cursussen maken het mogelijk om nog efficiënteren met meer diepgang gebruik te maken van de vele mogelijkheden, waardoor de kostenvan de cursus al snel terugverdiend worden.

Interactieve TNC-TrainingVoor het kunnen volgen van een HEIDENHAIN NC programmeercursus is een zekere basiskennis noodzakelijk. Via onze website kunt u uw kennis van basisbegrippen van de NC-technologie en die van HEIDENHAIN TNC-besturingen testen en eventuele hiatenaanvullen met behulp van de interactieve eLearning. Ga naar: www.heidenhain.nl, waar u via Service en Documentatie naar Scholingenkunt ‘klikken’. Onder het kopje TNC-Training kunt u toegang krijgen tot deze informatie.


HEIDENHAINinfo 39

Documents

Transcript of HEIDENHAINinfo 39