HCHDTP0171 48p aide NL:NL - KU Leuven...voor de depressie begon: naar de film gaan, muziek...

Beslissingshulpvoor personen met een depressie

Inhoudstafel

3

Over deze beslissingshulp

1. Over deze beslissingshulp...................................................................................................................................................................... 3

2. Over depressie..................................................................................................................................................................................................................... 4

3. De behandelingsmogelijkheden voor depressie ............................................................................. 8

A. Zorgvuldig opvolgen.................................................................................................................................................................... 10

B. Zelfhulp ......................................................................................................................................................................................................................... 13

C. Psychosociale begeleiding................................................................................................................................................ 16

D. Gespecialiseerde psychotherapie .................................................................................................................... 20

E. Medicatie ................................................................................................................................................................................................................... 26

F. Aanvullende behandelingen ....................................................................................................................................... 32

4. Een behandeling kiezen.......................................................................................................................................................................... 34

5. De behandeling volhouden............................................................................................................................................................ 39

6. Na de behandeling............................................................................................................................................................................................... 41

1. Over deze beslissingshulp

Wat? Wanneer u met uw arts tot het besluit bent gekomen dat u aan een de-pressie lijdt, dan is deze beslissingshulp voor u bedoeld. Een beslissingshulpgeeft informatie over uw aandoening en over behandelingsmogelijk hedenen helpt u bij het kiezen tussen behandelingen die voor u geschikt zijn.

Waarom?De ene depressie is de andere niet. Er zijn grote verschillen in klachten,oorzaken, gevolgen en behandelingsmogelijkheden. Van tevoren is meestal niet duidelijk welke behandeling voor wie het beste is. In dezebeslissingshulp kunt u lezen wat verschillende mogelijke behandelingenvoor depressie inhouden, wat hun effect kan zijn en hoe ze verschillen vanandere behandelingen. Aan de hand van deze beslissingshulp kunt u nagaan welke van de door uw arts voorgestelde behandelingsmogelijk -heden het beste bij u past.

Een beslissingshulp vervangt het gesprek met uw arts niet, maargeeft informatie die toelaat om - indien u dit wenst - een meeractieve rol te spelen in het overleg met de arts over de keuzevan een behandeling.

Voor wie?Deze beslissingshulp is bedoeld voor personen met een depressie, die kangaan van redelijk licht tot behoorlijk ernstig. Wanneer u lijdt aan een depressie, zal uw arts het gebruik ervan met u bespreken.

Er zijn veel mensen die moeite hebben met lezen, zich concen-treren, nadenken en beslissen wanneer ze lijden aan een de-pressie. Dit hoort bij de depressie en kan het moeilijk maken omeen beslissingshulp te gebruiken. Vindt u ook dat deze beslissingshulp niets voor u is of voelt uzich nog niet klaar om de beslissingshulp door te nemen en meete beslissen, aarzel dan niet om dit aan uw arts te zeggen. Hij ofzij zal dit zeker begrijpen.

5

Over depressie

• Vrouwen krijgen vaker een depressie dan mannen, waarschijnlijk medeonder invloed van hormonale veranderingen.

• Naaste familieleden (kinderen, zussen, broers, enz.) van personen dieooit een depressie doormaakten, lopen meer risico.

• Het verlies van voor u belangrijke personen, werk, enz. en andere in-grijpende gebeurtenissen verhogen het risico op depressie.

• Personen die lijden aan andere psychische en lichamelijke ziektes wordenvaker depressief.

4

2. Over depressie

Wat is een depressie?

Iedereen heeft wel eens een slechte dag of een sombere bui. Weworden allemaal wel eens geconfronteerd met nare gebeurtenis-sen of onprettige zaken die ons verdrietig en neerslachtig achterla-ten. Dat zijn normale reacties die meestal na verloop van tijd weerovergaan. Een depressie is iets anders dan een rotbui hebben of een tijdje som-ber zijn na een ingrijpende gebeurtenis. Een depressie is een ziekte. Het is geen teken van zwakte, maareen vaak voorkomende psychische aandoening, gekenmerkt dooreen ongewone neerslachtigheid die blijft duren.

Wie krijgt een depressie?

Een depressie kan iedereen overkomen. Het is één van de vaakstvoorkomende aandoeningen en één van de belang rijkste oorzakenvan werkonbekwaamheid in West-Europa. Ongeveer één op achtBelgen maakt minstens één keer in zijn leven een depressiedoor [1].

De juiste oorzaken voor het ontstaan van een depressie zijn nogniet bekend. Wat wel vast staat is dat verschillende lichamelijke,psychische en sociale factoren een rol kunnen spelen. Welke facto-ren dat precies zijn en welke impact ze hebben verschilt van persoon tot persoon. Algemeen kan gesteld worden dat bepaaldepsychische en sociale factoren leiden tot een verstoring van licha-melijke of biologische processen in de hersenen, met een depressietot gevolg.

Iedereen kan met een depressie geconfronteerd worden, maar som-mige mensen lopen meer risico dan anderen.

Over depressie

7

Wat zijn de kenmerken van een depressie?

Er is sprake van een majeure depressie wanneer u gedurende mins-tens twee weken tijdens het grootste deel van de dag:• somber en depressief bent en/of • in vrijwel niets interesse of plezier hebt.

Daarnaast zijn meestal nog een aantal van de volgende bijkomendesymptomen aanwezig:

• minder of meer eetlust, resulterend in gewichtsafname of -toe-name;

• slapeloosheid of teveel slapen;• een gevoel van rusteloosheid en irritatie of een gevoel van

vertraagdheid en geremdheid;• vermoeidheid en/of gebrek aan energie;• een gevoel van waardeloosheid en/of overdreven schuldgevoe-

lens;• concentratieproblemen en/of moeite met beslissingen nemen;• denken aan zelfdoding en dood zijn.

Depressies kunnen gaan van redelijk licht tot zeer ernstig. Sommige mensen zijn nog in staat de meeste van hun da-gelijkse bezigheden uit te voeren, terwijl anderen helemaal nergensmeer toe komen. Boodschappen doen, voor de kinderen zorgen,gaan werken: het gaat allemaal niet meer. De ernst van uw depres-sie bepaalt mee welke behandeling u nodig hebt en voor welke behandeling u in aanmerking komt.

Kortom:Een depressie is een ziekte... die gelukkig goed te behande-len is met verschillende mogelijke therapiëen.

6

De behandelingsmogelijkheden voor depressie

9

3. De behandelingsmogelijkheden voor depressie

In de volgende bladzijden wordt informatie gegeven over de ver-schillende mogelijke behandelingen voor depressie. De behande-lingsmogelijkheden die aan bod komen zijn:

A. Zorgvuldig opvolgen (p.10)B. Zelfhulp (p.13)C. Psychosociale begeleiding (p.16)D. Gespecialiseerde psychotherapie (p.20)E. Medicatie (p.26)F. Aanvullende behandelingen (p.32)

Niet alle behandelingen zijn voor iedereen aangewezen. Dit is on-dermeer afhankelijk van de ernst van uw depressie. De arts zal hierneerschrijven welke behandelingen voor u geschikt zijn:

8

● …………………………………………………………

● …………………………………………………………

● …………………………………………………………

● …………………………………………………………

● …………………………………………………………

● …………………………………………………………


11

A. Zorgvuldig opvolgen

De helft van alle mensen met een depressie is binnen de drie maan-den hersteld, vaak zelfs zonder enige behandeling. Soms verdwijntde aanleiding van de depressie of vindt iemand zelf een manier omeroverheen te komen. Vooral in het begin van een eerste, lichte depressie is het doorgaansmogelijk om nog even af te wachten en nog niet meteen met eenbehandeling te starten. Toch is het belangrijk dat u ook in dat gevalzorgvuldig opgevolgd wordt door uw arts. Een lichte depressiekan immers overgaan in een matige of ernstige depressie zodat behandeling toch nodig wordt.

Wat houdt zorgvuldig opvolgen in?Kiezen voor zorgvuldig opvolgen betekent dat u nog even af-wacht hoe de depressie evolueert. Er wordt niet gestart meteen behandeling, maar u gaat wel regelmatig op consultatiebij uw arts. Tijdens de consultaties geeft de arts uitleg over wat een de-pressie is, welke symptomen erbij horen, hoe een depressieverloopt, welke behandelingsmogelijkheden er zijn, hoe kanvoorkomen worden dat een depressie terugkomt, enz. Hetgeven van deze informatie wordt psycho-educatie ge-noemd.

Psycho-educatie :• kan helpen om de depressie beter te begrijpen en te accep-

teren. Een beter begrip en aanvaarding leidt soms tot ver-mindering van de klachten;

• is ook nuttig voor uw naaste familieleden of andere perso-nen die u vertrouwt. Zo begrijpen ze wat u doormaakt enkunnen ze u beter steunen;

• kan ook schriftelijk;• deze beslissingshulp is hier een voorbeeld van. U kunt ze

samen doornemen en erover praten met uw partner, fami-lieleden of goede vrienden.

10

De consultaties bij uw arts zijn van groot belang om het verloop van uwdepressie nauwlettend in de gaten te houden. Zo zal tijdig blijken wanneer u toch bijkomende hulp nodig heeft.

Het is nuttig op voorhand met uw arts te bespreken op welk moment bij-komende hulp overwogen zal worden. U kunt bijvoorbeeld afspreken omte starten met een behandeling als u na zes weken nog geen enkele be-terschap voelt of wanneer een bepaald symptoom zodanig verergert dathet u te zeer belemmert in uw dagelijkse bezigheden.

Zorgvuldig opvolgen kan gecombineerd worden met zelfhulp. Op p. 13 vindt u meer informatie over zelfhulp.

Voor wie is zorgvuldig opvolgen geschikt?

Wanneer het de eerste keer is dat u aan een depressie lijdt, de depressienog niet te lang duurt, u niet te veel klachten hebt en nog in staat bentde meeste van uw dagelijkse bezigheden uit te voeren, kan zorgvuldigopvolgen de juiste keuze zijn voor u.

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat…… de kans dat een lichte depressie vanzelf overgaat kleiner wordtnaarmate de depressie langer duurt. Personen waarvan de sympto-men van depressie drie weken geleden begonnen, hebben 40%kans op herstel in de volgende zes weken. Wanneer de depressie al23 weken duurt, is die kans slechts 5% [2].

1312

Wat zijn de voordelen van zorgvuldig opvolgen?

Wat kunnen nadelen van zorgvuldig opvolgen zijn?


Wat zijn de voordelen van zorgvuldig opvolgen?

Lichtere depressies gaan soms vanzelf over. In dat geval hebt u zichde nadelen van een behandeling bespaard. Deze nadelen kunnengaan van bijwerkingen van medicatie tot kosten en moeite die gepaard gaan met psychotherapie. Wanneer de depressie niet vanzelf overgaat en u zorgvuldig opge-volgd wordt door uw arts, kunt u op elk moment toch met een behandeling starten

Wat kunnen nadelen van zorgvuldig opvolgen zijn?

Het is mogelijk dat de depressie niet overgaat, maar erger wordt,bijvoorbeeld omdat onderliggende problemen niet aangepakt wor-den. Regelmatige opvolging door uw arts, moet ervoor zorgen dathet niet uit de hand loopt.

B. Zelfhulp

Mensen die lijden aan een depressie vinden het vaak moeilijk zichzelf temotiveren om actief te zijn. Het kan echter helpen om toch te proberenenkele kleine dingen te veranderen in uw leven. Vooral in het begin vaneen eerste, lichte depressie is dit soms al voldoende om eroverheen tekomen.

Wat houdt zelfhulp in?Zelfhulp omvat een aantal zaken die u zelf kunt doen en die kunnenhelpen bij depressieve klachten. Alvorens u hiervoor kiest, is het belangrijk te bespreken met uw arts welke van deze zaken geschikt zijn voor u en op welk moment bijkomende professionelehulp nodig is. Het beste is zelfhulp te combineren met zorgvuldigopvolgen door de arts.

Ook wanneer u niet kiest voor een behandeling door een professionelehulpverlener, is het belangrijk om onder ogen te zien dat u lijdt aan eendepressie. Een vorm van zelfhulp die hierbij kan helpen is bibliotherapie,waarbij u zelfstandig zelfhulpboeken en andere schriftelijke informatieover depressie en over manieren van omgaan met depressie doorneemt.Informatie over omgaan met depressie vindt u ook op internet.Http://www.fitinjehoofd.be/ is een betrouwbare website die opgesteldwerd door een groep van experts in opdracht van de Vlaamse overheid. Dewebsite geeft uitleg over de tien stappen die helpen om u beter in uw velen fitter in uw hoofd te voelen.

Nog enkele zelfhulptips samengevat:

Bewegen. Lichaamsbeweging werkt als een natuurlijk middel tegen depressie. U hoeft niet meteen vijf kilometer te lopen of een fitnessabon-nement aan te schaffen. Regelmatig een fikse wandeling, een fietstochtjenaar de winkel of wat oefeningen thuis voor de televisie kunnen al eengroot verschil maken.

Leuke dingen doen. Tracht u de dingen te herinneren die u graag deedvoor de depressie begon: naar de film gaan, muziek beluisteren, lunchenmet vrienden, een lekkere maaltijd klaarmaken, voetballen met uw kin-deren, enz.


15

Elke dag één plezierige activiteit plannen, kan u al een beter gevoelgeven. Ga ook eens naar een hobbyclub, een cursus of andere plaat-sen waar u mensen ontmoet en nieuwe vrienden kunt maken.

Een dagelijkse routine volgen. Alle dagen dezelfde routine vol-gen, kan u helpen om uw dagelijkse taken uit te voeren. ‘s Ochtendstelkens de tijd nemen voor persoonlijke hygiëne, uiterlijk en kledijkunnen ervoor zorgen dat u zich stilaan meer uw oude zelf gaat voe-len. Op hetzelfde uur opstaan en gaan slapen, een warm bad alsavondritueel of een keurig opgemaakt bed kunnen helpen om beterte slapen en uitgerust wakker te worden.

Erover praten. Praten over wat u voelt met familieleden, goedevrienden of uw arts kan een grote steun zijn. Het doet goed te ziendat er mensen zijn die naar u luisteren en moeite doen om u te begrijpen. Sociale steun kunt u ook vaak vinden bij lotgenoten. Zij begrijpen soms beter wat het betekent depressief te zijn. Contact-gegevens van enkele zelfhulpgroepen voor depressie vindt u op p.43.Wanneer u wilt praten en u weet niet meteen bij wie u terecht kunt,is er Teleonthaal, een telefonische hulpdienst waar iedereen anoniemcontact mee kan opnemen voor eender welk probleem. Teleonthaalis 24 uur per dag, 7 dagen op 7 bereikbaar op het nummer 106.

Voor wie is zelfhulp geschikt?

Wanneer het de eerste keer is dat u aan een depressie lijdt, de de-pressie nog niet te lang duurt en u niet teveel klachten heeft die u hin-deren in uw dagelijkse bezig heden, kan zelfhulp een goede keuzezijn. Het is bovendien belangrijk dat u in staat bent uzelf voldoendete motiveren om veranderingen in uw leven door te voeren. Zelf-hulpboeken en andere vormen van bibliotherapie zijn vooral ge-schikt voor personen die zich voldoende kunnen concentreren en mo-tiveren om schriftelijke informatie door te nemen en toe te passen.

14

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat …… er vormen van bibliotherapie bestaan die bij sommige mensen meteen lichte tot matige depressie bijna even goed helpen als psychothera-pie [3].… de kans dat een lichte depressie ernstiger wordt, kleiner is bij personendie regelmatig plezierige activiteiten ondernemen. Bij personen die hetmoeilijk vinden om hun depressie onder ogen te zien, vergroot die kans [4].

Wat zijn de voordelen van zelfhulp?

• Lichtere depressies die nog niet te lang duren, gaan soms over doorkleine veranderingen in uw leven door te voeren. In dat geval hebt uzich de nadelen van een professionele behandeling bespaard, zoals bij-werkingen van medicatie of kosten en moeite die gepaard gaan met psy-chotherapie.

• Sommige mensen vinden het heel belangrijk zo weinig mogelijk beroepte doen op hulp van buitenaf. Uw eigen boontjes doppen, kan het ver-trouwen in uzelf en in uw eigen mogelijkheden al zodanig herstellendat de eerste stap naar genezing gezet is.

• Gebruik van zelfhulpboeken is vaak effectief bij lichte tot matige de-pressies en kan een goed, goedkoper en sneller alternatief zijn voor psy-chotherapie.

• U kunt op elk moment alsnog professionele hulp inroepen wanneer dezelfhulpinitiatieven die u genomen hebt niet voldoende blijken om overde depressie heen te komen.

Wat kunnen nadelen van zelfhulp zijn?

• Het is mogelijk dat de depressie niet overgaat, maar erger wordt, bij-voorbeeld omdat onderliggende problemen niet aangepakt worden.Zelfhulp combineren met zorgvuldig opvolgen door uw arts, kan er voorzorgen dat tijdig ingegrepen kan worden wanneer het niet meer lukt.

• Niet elk zelfhulpboek of niet alle informatie op internet is even goed enhet is soms moeilijk om de kwaliteit ervan te beoordelen. U kunt even-wel steeds bij uw arts terecht om de informatie die u raadpleegt of dedingen die u zelf wenst te ondernemen te bespreken.


17

Praktische hulp

Praktische hulp is gericht op het oplossen van praktische problemen diemet uw depressie te maken hebben. Het kan gaan over hulp bij het verzorgen van uzelf en uw gezin, het vinden van werk of huisvesting, hetaflossen van schulden, het aanpakken van relationele problemen thuis ofop het werk, enz.Voor de meeste praktische problemen zal uw arts samen met u bekijkenwaar u terecht kunt voor ondersteuning en begeleiding .

Bijvoorbeeld:• diensten voor thuiszorg kunnen u helpen bij het verzorgen van

uzelf, uw gezin en uw huishouden, het beheren van uw inkomsten,de opvoeding van uw kinderen, enz.

• voor problemen met huisvesting, werk, schulden, enz. zal uw arts uin eerste instantie verwijzen naar diensten die u hierbij kunnen hel-pen (Centra Algemeen Welzijnswerk, werkwinkels, sociale dienst vanuw werk, sociale huisvestingsdiensten, diensten voor schuldbemid-deling, enz.). Wanneer het nodig is, zal uw arts bemiddelen bij dezediensten.

Ondersteunende gesprekken

Ondersteunende gesprekken zijn vaak gericht op het geven van tips enadviezen om structuur en regelmaat aan te brengen in uw dagelijkseleven. Het is de bedoeling dat u een levensstijl aanleert die helpt om de depressie aan te pakken. Dit gebeurt stap voor stap, bijvoorbeeld door hetopstellen van een programma, waarbij geleidelijk aan gewerkt wordt naarhaalbare doelen. Doelen kunnen te maken hebben met het uitwerken vaneen dagelijkse routine, een goede nachtrust, gezonde en gevarieerde voeding, een goed evenwicht tussen beweging en ontspanning, het leg-gen of onderhouden van sociale contacten, enz.

In het begin is het aan te raden wekelijks of tweewekelijks bij uw arts langste gaan voor een ondersteunend gesprek. Nadien kan het eventueel watminder vaak. Een reeks van ondersteunende gesprekken duurt maximumeen twaalftal weken, maar wanneer u na zes weken nog geen enkele ver-betering voelt, zal uw arts u waarschijnlijk aanraden om een andere be-handeling te overwegen.

C. Psychosociale begeleiding

Mensen met een depressie zitten vaak in een vicieuze cirkel. Enerzijds wordt de depressie uitgelokt of versterkt door moei-lijke levensomstandigheden, anderzijds leidt de depressie zelf totnog grotere moeilijkheden. Financiële problemen die aan de basisvan een depressie liggen, worden bijvoorbeeld alleen maar ergerwanneer de depressie leidt tot werkonbekwaamheid en loonver-lies. Begeleiding bij het aanpakken van psychosociale problemendie de depressie mee deden ontstaan of in stand houden, draagtsoms bij tot herstel.

Wat houdt psychosociale begeleiding in?Psychosociale begeleiding kan verschillende vormen aannemen, afhankelijk van de problemen waarmee ugeconfronteerd wordt en de hulp die u nodig heeft. Soms wordt deze begeleiding door uw arts zelf gegeven,maar vaak wordt u ook doorverwezen naar hulpverleners inandere diensten (bijvoorbeeld maatschappelijk assistenten)die de gepaste ondersteuning kunnen bieden. Ook wanneer u verder geholpen wordt door andere diensten is het belangrijk dat u regelmatig op-gevolgd wordt door uw arts.Psychosociale begeleiding omvat praktische hulp, ondersteu-nende gesprekken en oplossingsgerichte gesprekstherapie.Alle vormen van psychosociale begeleiding kunnen be-schouwd worden als aparte behandelingen, maar zijn ookvaak aangewezen in combinatie met andere behandelingen.

16

19


18

Er is weinig wetenschappelijk onderzoek verricht naar het effectvan psychosociale begeleiding bij de behandeling van depressie. Uitde praktijk blijkt echter dat vele mensen geholpen zijn met deze benadering.

Wat zijn de voordelen van psychosociale begeleiding?

• Lichtere depressies die nog niet te lang duren, gaan soms over wanneerde moeilijke levensomstandigheden die mee aan de grondslag van de depressie liggen, opgelost zijn of wanneer u geleerd heeft ermee om tegaan. In dat geval hebt u zich de nadelen van een meer ingrijpende behandeling bespaard.

• Wanneer het aanpakken van uw praktische en sociale problemen niet voldoende blijkt om over de depressie heen te komen, kunt u op elk moment overwegen om alsnog te starten met medicatie of gespeciali-seerde psychotherapie.

Wat kunnen nadelen van psychosociale begeleiding zijn?

Het is mogelijk dat de depressie niet overgaat, maar erger wordt, bijvoor-beeld omdat onderliggende oorzaken en problemen uit het verleden nietaangepakt worden. Regelmatige opvolging door uw arts of de hulp verle-ner die de oplossingsgerichte gesprekstherapie aanbiedt, moet er voorzorgen dat, indien nodig, met een meer ingrijpende behandeling kan gestart worden.

Oplossingsgerichte gesprekstherapie

Oplossingsgerichte gesprekstherapie bestaat uit een beperkte reeksvan gesprekken waarin de aandacht vooral gericht is op mogelijkeoplossingen voor uw problemen, en niet op de oorzaken ervan. Uwhulpverlener helpt u om uw eigen mogelijkheden en kwaliteiten teontdekken en te gebruiken om zelf naar oplossingen te zoeken. Uleert beter omgaan met uw problemen en krijgt meer controle overuw depressieve klachten. Zaken die aan bod kunnen komen zijn relatieproblemen met uwpartner of familieleden, problemen met de opvoeding van uw kin-deren, moeilijkheden op het werk, financiële moeilijkheden, tekortaan plezierige activiteiten in uw leven, gebrek aan vrienden, enz.

Deze kortdurende vorm van gesprekstherapie leunt dicht aan bijgespecialiseerde klachtgerichte psychotherapie (zie p.21). Soms kuntu voor de gesprekken bij uw arts zelf terecht, in andere gevallen zaluw arts u doorverwijzen naar andere hulpverleners. In het begin ishet aan te raden wekelijks of tweewekelijks op gesprek te gaan.Nadien kan de frequentie eventueel verminderd worden. Een reeksvan oplossingsgerichte gesprekken duurt maximum een twaalftalweken, maar wanneer u na zes weken nog geen enkele verbete-ring voelt, zal uw arts u waarschijnlijk aanraden om een andere be-handeling te overwegen.

Voor wie is psychosociale begeleiding geschikt?Praktische hulp, ondersteunende gesprekken en op lossingsge-richte gesprekstherapie kunnen geschikt zijn voor personen meteen eerste depressie die te kampen hebben met moeilijke le-vensomstandig heden. Wanneer u reeds vaker depressief was, de depressie lang aanhoudt, u meer klachten krijgt of de meestevan uw dagelijkse bezigheden niet meer kunt uitvoeren, zijn an-dere behandelingen waarschijnlijk meer aangewezen, eventueelin combinatie met psychosociale begeleiding.

Het is belangrijk dat u bereid bent adviezen van uw hulpverlenerop te volgen en praktische problemen aan te pakken. Voor deoplossings gerichte gesprekstherapie is het bovendien nodig datu in staat bent tot een actieve inbreng in de gesprekken.

1) Klachtgericht, persoonsgericht of relatiegericht?a) Klachtgerichte therapie spitst zich vooral toe op de aanpak van

uw problemen of klachten in het hier en nu.b) Persoonsgerichte therapie is gericht op uw persoon en op onder-

liggende oorzaken van uw problemen.c) Relatiegerichte therapie richt zich meer op de invloed van uw om-

geving en relaties met partner, gezinsleden, enz.

a) Bij klachtgerichte psychotherapie vormen uw huidige klachten het uitgangspunt voor de therapie. Er zal samen met u bekeken worden hoe u betermet uw klachten kunt omgaan en hoe ze een minder grote impact op uw levenkunnen hebben. U wordt bijvoorbeeld getraind om negatieve gedachten om tebuigen in positieve gedachten, u leert u beter op uw gemak voelen in moeilijke si-tuaties, er wordt een plan opgesteld om meer plezierige activiteiten te onderne-men, u leert contacten met andere mensen leggen en onderhouden, enz.

Het verloop van de therapiesessie wordt vooral gestuurd door de therapeut.De meeste therapeuten werken met concrete oefeningen tijdens de sessies enverwachten dat u thuis verder zelf aan de slag gaat met de dingen die u geleerd heeft, bijvoorbeeld aan de hand van huiswerkopdrachten.

Klachtgerichte therapievormen duren over het algemeen minder lang danandere therapievormen. Doorgaans bestaan ze uit een reeks van 12 tot 16wekelijkse sessies van ongeveer drie kwartier tot één uur bij eengespecialiseerde psychotherapeut.

Een voorbeeld van een klachtgerichte therapievorm die goed werkt bij de-pressie is de cognitieve gedragstherapie. In de cognitieve gedragstherapieligt de klemtoon vooral op het verband tussen uw depressie, uw manier vandenken en uw gedrag. De therapie is gericht op het door breken van ma-nieren van denken die uw depressie in stand houden en op het aanlerenvan denkpatronen en gedragingen die kunnen helpen om beter te func-tioneren in het dagelijkse leven.

21


20

D. Gespecialiseerde psychotherapie

Bij het ontstaan en in stand houden van depressie spelen psychischefactoren een belangrijke rol: negatieve gedachten, pijnlijke ervaringen uit het verleden, onuitgesproken gevoelens tegenovergezinsleden, enz. De bedoeling van gespecialiseerde psychotherapieis om op systematische wijze depressieve klachten te bestrijden doorde aandacht te richten op de psychische factoren die ermee gepaardgaan. Zowel personen met lichtere als met ernstige depressies zijngebaat met psychotherapie.

Wat houdt gespecialiseerde psychotherapie in?Over het algemeen bestaat psychotherapie uit gesprekkenmet een psychotherapeut. Psychotherapie is echter meerdan praten alleen. Soms worden ook oefeningen of opdrach-ten gegeven die u stimuleren om uw problemen anders te bekijken, om pijnlijke gevoelens een plaats te geven, om situaties anders te leren aanpakken, om anders te leren om-gaan met andere mensen, enz.

Psychotherapie kan beschouwd worden als een aparte be-handeling voor depressie, die in vele gevallen goed helpt. Inandere gevallen wordt de therapie gecombineerd met me-dicatie. Meer informatie over medicatie vindt u op p.26.

Er zijn verschillende vormen van gespecialiseerde psychotherapiegeschikt voor de behandeling van depressie. Om te beslissen welketherapievorm het beste bij iemand past, moeten verschillendekeuzes gemaakt worden tussen belangrijke aspecten van psycho-therapie:

1) Verkiest u een therapievorm die klachtgericht, persoons-gericht of relatiegericht is?

2) Volgt u therapie liever individueel of in groep?3) Hebt u bepaalde wensen die te maken hebben met de the-

rapeut?4) Welke praktische aspecten zijn van belang voor u?

Voor de therapiesessies worden meestal ook andere personen uitgeno-digd: uw partner, uw ouders, uw kinderen, enz. Tijdens de sessies wordtvooral gewerkt aan het verbeteren van de communicatie en het versterkenvan de samenhorigheid. Naast relatie- of gezinstherapie wordt soms ookindividuele therapie aangeboden vanuit dit kader. De klemtoon ligt danwel op de relationele oorzaken voor uw problemen, maar u bespreektdeze individueel met uw therapeut.

Relatiegerichte therapievormen duren over het algemeen lang - vaakmeer dan een jaar - en bestaan meestal uit sessies van drie kwar-tier tot één uur bij een gespecialiseerde therapeut

2) Individuele therapie of groepstherapie?

Voor enkele therapievormen hebt u de mogelijkheid om te kiezen tussenindividuele therapie of groepstherapie.

• Individuele therapie wordt in de relatiegerichte benadering vaak uitge-breid tot partnerrelatie- of gezinstherapie.

• Groepstherapie is therapie in groepsverband waarbij verschillende per-sonen die lijden aan een depressie hun problemen samen bespreken enaanpakken onder begeleiding van een therapeut.

3) De therapeut

Het is belangrijk dat u zich goed voelt bij een therapeut. Volgende vragenkunnen helpen bij het maken van een keuze.

• Misschien voelt u zich meer op uw gemak bij een psychiater, die ook me-disch opgeleid is? Of zit u meer op de golflengte van een psycholoog?

• Misschien hebt u liever een ouder, ervaren iemand? Of hebt u een voor-keur voor iemand van ongeveer dezelfde leeftijd als uzelf?

• Misschien voelt u zich beter bij een mannelijke therapeut? Of verkiest ueen vrouwelijke therapeut?

• Misschien verkiest u een therapeut met dezelfde geloofsopvattingen?Iemand die de dingen bij hun naam noemt? Iemand die mee is met zijntijd? Iemand die warm en begrijpend overkomt? Enz.

23


22

b) In persoonsgerichte psychotherapie ligt de nadruk op on-derliggende problemen, die vaak geworteld zijn in ervaringen uithet verleden. Er wordt vanuit gegaan dat inzicht in uzelf en in de onderliggende oorzaken van uw problemen helpt om uzelf te accepteren en uw moeilijkheden het hoofd te bieden.

Het verloop van de gesprekken in de therapiesessies wordt in grotemate door uzelf gestuurd. De therapeut zegt meestal weinig, maarmoedigt u aan om zelf te praten en actief op zoek te gaan naar debetekenis van uw gevoelens.

Persoonsgerichte therapievormen duren over het algemeen lang,vaak één tot enkele jaren. Ze bestaan doorgaans uit sessies vanongeveer drie kwartier tot één uur bij een gespecialiseerdepsychotherapeut.

Voorbeelden van persoonsgerichte therapievormen zijn de cliënt-gerichte therapie en de psychodynamische therapie.

• In de cliëntgerichte therapie wordt er vanuit gegaan dat pro-blemen te maken hebben met geblokkeerde belevingen en ge-voelens. De therapeut geeft u de mogelijkheid volledig vrij uweigen gevoelens te ontdekken, uit te spreken en te aanvaardenen staat u bij in uw zoektocht naar de betekenis van uw belevin-gen.

• In de psychodynamische therapie is de aandacht vooral gerichtop verlieservaringen uit de kindertijd en de onbewuste gevoelensdie deze ervaringen veroorzaakt hebben. Ook dromen en fanta-sieën kunnen aan bod komen.

c) In relatiegerichte psychotherapie of systeemtherapie wordter vanuit gegaan dat uw depressie niet losstaat van uw relaties metuw partner, gezinsleden of andere belangrijke personen. De be-doeling van deze therapievorm is te achterhalen wat er gaande is inhet partner- of familiesysteem waar u deel van uitmaakt en in welkemate relatieproblemen bijdragen tot uw depressie. Inzicht hierintoont de weg naar mogelijke oplossingen.

Wat zijn de voordelen van psychotherapie?

Zowel bij lichtere als bij ernstige depressies werkt psychotherapie soms evengoed als een behandeling met medicatie. Na één of enkele gesprekkenvoelt u zich soms al wat beter: u hebt immers over uw problemen kunnenpraten, er is iemand die naar u geluisterd heeft, u hebt al wat oefeningengedaan die u het gevoel geven op de goede weg te zitten, enz. De aan-dacht die langdurig aan uzelf en aan uw problemen besteed wordt in detherapie kan bovendien een steun betekenen wanneer u met nieuwemoeilijkheden geconfronteerd wordt.

Psychotherapie helpt voorkomen dat de depressie terugkomt. Doordat uhebt leren omgaan met uw problemen en beter begrijpt wie u bent en hoeu de dingen beleeft, zult u na de therapie minder snel uit het lood geslagen worden. Alle mensen met een depressie zijn verschillend en hebben verschillendevoorkeuren in verband met aanpak van de problemen, de therapeut, deduur van de therapie, enz. Wanneer één therapie u niet ligt, kunt u altijdeen andere therapievorm of een andere therapeut proberen.

Wat kunnen nadelen van psychotherapie zijn?

Psychotherapie vraagt veel inzet gedurende een lange periode. Oefeningendoen en huiswerkopdrachten uitvoeren, praten over pijnlijke zaken, de relaties in uw gezin onder de loep nemen: het vraagt veel inspanningendie niet vanzelfsprekend zijn voor mensen die lijden aan een depressie. In relatiegerichte therapievormen wordt soms ook een grote inspanningvan uw partner of gezinsleden gevraagd.

Psychotherapie kan erg confronterend zijn. Er kunnen eigenschappen vanuzelf of pijnlijke gebeurtenissen uit het verleden naar boven komen waaru het zeer moeilijk mee hebt. De kosten voor psychotherapie kunnen hoog oplopen, vooral bij een pri-vépsychotherapeut. In de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg ligt dekostprijs een stuk lager. Psychotherapie bij een psychiater is eveneensgoedkoper omdat het gedeeltelijk terugbetaald wordt door het zieken-fonds. De wachttijden voor psychotherapie zijn soms erg lang, wat de keu-zevrijheid kan beperken. Bij een privé therapeut kunt u vaak sneller terechtdan in de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg.

25


24

4) Praktische aspecten

Ook praktische zaken kunnen een rol spelen bij de keuze voor bepaaldevormen van therapie. Waar wordt u het liefst geholpen, bij een privé-hulpverlener of in een Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg? Watmag het kosten? Welke wachttijd vindt u aanvaardbaar? Hoeveel sessiesper week zijn haalbaar en hoelang mag het duren?

Voor wie is gespecialiseerde psychotherapie geschikt?

Psychotherapie kan zowel bij lichtere als bij ernstige depressies helpen.Over het algemeen vraagt psychotherapie voldoende doorzettingsver-mogen om een vaak langdurige behandeling vol te houden.

Het is belangrijk dat u een therapievorm kiest die bij u past. Voorsommige vormen van psychotherapie is voldoende inzet voor het makenvan oefeningen en huiswerkopdrachten nodig. Voor andere vormenmoet u vaak diep in uzelf graven en bereid zijn pijnlijke zaken uit uwverleden onder ogen te zien. Soms vergt psychotherapie niet alleen eengrote inspanning van uzelf, maar ook van uw partner of gezinsleden.

Wanneer u reeds vaker ernstig depressief was, is het aangewezen psychotherapie te combineren met medicatie.

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat …… cognitieve gedragstherapie vaak even effectief of soms effec-tiever is dan antidepressiva. [5]

… cognitieve gedragstherapie vooral goed werkt op langere termijn door het voorkomen van terugval. [6]

Er is weinig wetenschappelijk onderzoek verricht naar het effectvan persoonsgerichte of relatiegerichte psychotherapie bij de behandeling van depressie. Uit de praktijk blijkt echter dat velemensen geholpen zijn met deze benadering.


27

E. Medicatie

Depressie gaat samen met een onevenwicht van bepaalde chemischestoffen in de hersenen. Deze chemische stoffen - neurotransmitters -staan in voor het doorgeven van informatie van één hersendeel naar eenander hersendeel, zodat de verschillende hersendelen goed kunnen samenwerken. Een verandering in de neurotransmitters kan de werkingvan de hersenen verstoren en leiden tot concentratiestoornissen, eensombere stemming, een gebrek aan motivatie, enz. Neurotransmitters die betrokken zijn bij depressie zijn serotonine, noradrenaline en dopamine.

Medicijnen tegen depressie zorgen ervoor dat de hersenen weer beterfunctioneren door de hoeveelheid neurotransmitters in de hersenen teregelen. Deze medicijnen worden antidepressiva genoemd.

Bij zeer ernstige of terugkerende depressies is een behandeling met medicatie sterk aanbevolen.

Wat houdt een behandeling met medicatie in?Antidepressiva kunnen voorgeschreven worden door uw arts ofeen psychiater. Bij een behandeling met antidepressiva neemt udagelijks één of meerdere tabletten gedurende een vrij lange pe-riode. Hierbij is het uiterst belangrijk dat u zich strikt houdtaan het voorschrift van uw arts. Medicatie kan beschouwdworden als een aparte behandeling voor depressie, maar vaak iseen combinatie met psychotherapie (zie p. 20) of psychosociale be-geleiding (zie p. 16) aangewezen om psychische of sociale oorza-ken van uw depressie aan te pakken.

26

Het verloop van de behandeling is als volgt

Sommige mensen voelen zich vrij snel wat beter. Bij anderen duurt het enkele weken voor de medicatie duidelijk effect heeft of treden tijdelijk bijwerkingen op die het effect verdoezelen. In deze periode is het belangrijk dat u zich niet laat ontmoedigen en dat u regelmatig opconsultatie gaat bij uw arts om eventuele twijfels of problemen te bespreken.

Na vier tot zes weken zal uw arts samen met u nagaan hoe goed het antidepressivum werkt. Wanneer het effect onvoldoende is, kan de dosisverhoogd worden of zal u voorgesteld worden over te stappen op eenander antidepressivum. Sommige antidepressiva werken immers beter bijde ene persoon dan bij de andere.


2928

Wanneer de depressieve klachten verdwenen zijn, bent u in remis-sie. U zult de medicatie echter nog minstens zes maandenmoeten verder nemen om ervoor te zorgen dat de klachtenniet terugkomen.

Personen die al eerder depressief waren, moeten de behandelingnog langer volhouden om nieuwe depressies te voorkomen: vaakéén tot enkele jaren. Wanneer u plots stopt met antidepressivakrijgt u onthoudingsverschijnselen zoals duizeligheid, huilbuien,koorts, spierpijn, hoofdpijn, transpiratie, angst, depressie, enz. hetis belangrijk dat de medicatie langzaam afgebouwd wordt,onder begeleiding van uw arts om deze verschijnselen binnen deperken te houden.

Een behandeling met antidepressiva is veilig en wordt over het al-gemeen goed verdragen. Antidepressiva werken bij de meeste mensengoed en leiden niet tot verslaving of tot een verandering van depersoonlijkheid.

Antidepressiva kunnen wel gepaard gaan met bijwerkingen. Of u bij-werkingen krijgt en welke dat zijn, valt vooraf niet te voorspellen. Bijwerkingen kunnen lastig zijn, maar zijn vrijwel nooit gevaarlijk. De meeste bijwerkingen verminderen of verdwijnen na enkeleweken.

Er zijn verschillende soorten antidepressiva, de bekendstezijn de zogenaamde SSRI’s, SNRI’s en TCA’s. De keuze vooreen bepaald antidepressivum hangt af van verschillende fac-toren, bijvoorbeeld van de aanvaard baarheid van bepaaldebijwerkingen of eerdere ervaringen met antidepressiva. Inde praktijk start de arts vaak met één van de nieuwere anti-depressiva (SSRI, SNRI) omdat deze meestal beter verdragenworden.

SSRI / SNRI (Selective Serotonine / Serotonine and NoradrenalineRe-uptake Inhibitors)

SSRI’s en SNRI’s zijn de nieuwste middelen tegen depressie. SSRI’s regelen de hoeveelheid serotonine in de hersenen, waardoor destemming verbetert en de depressie vermindert. Voorbeelden van SSRI’s zijn citalopram (Cipramil®), escitalopram (Sipra-lexa®), fluoxetine (Prozac®, Fontex®), fluvoxamine (Floxyfral®), paroxetine(Seroxat®, Aropax®) en sertraline (Serlain®).

SNRI’s regelen de hoeveelheid serotonine en noradrenaline en hebben bijgevolg een iets bredere werking. Voorbeelden van SNRI’s zijn venlafaxine (Efexor-Exel®) en duloxetine (Cymbalta®).

De meest voorkomende bijwerkingen van SSRI’s zijn misselijkheid, min-der eetlust, braken, diarree, maag- en darmkrampen, angst, slapeloosheid,hoofdpijn, een opgewonden gevoel, nervositeit, minder zin in vrijen enerectiestoornissen.

De bijwerkingen van SNRI’s zijn grotendeels hetzelfde als de bijwerkingenvan SSRI’s. Soms komt daarnaast ook veel transpireren voor.

Bijwerkingen van deze antidepressiva verdwijnen meestal na enkeleweken. De seksuele problemen blijven soms langer aanwezig.

TCA (Tricyclische Antidepressiva)

TCA’s waren de eerste en zijn de oudste antidepressiva. Ze werken in op dehoeveelheid serotonine en noradrenaline in de hersenen, waardoor destemming verbetert en de depressie vermindert. TCA’s hebben eveneenseen iets bredere werking.Voorbeelden van TCA’s zijn clomipramine (Anafranil®), imipramine (Tofranil®), nortryptiline (Nortrilen®) en amitryptiline (Redomex®).

TCA’s geven andere bijwerkingen dan SSRI’s of SNRI’s en de bijwerkingenblijven soms langer duren. Vaak voorkomend zijn slaperigheid, gewichts-toename, een droge mond, duizeligheid, verstopping, moeilijk plassen,minder zin in vrijen, overvloedig transpireren en hartkloppingen. De gewichtstoename kan blijvend zijn.


3130

Wat zijn de voordelen van medicatie?

• Vele mensen met een depressie voelen zich beter door medicatie alleen.In dat geval bespaart u zich de hogere kosten en de inspanningen die gepaard gaan met een langdurige psychotherapie.

• Medicatie kan binnen enkele weken voor een vermindering van deergste depressieve klachten zorgen. Hierdoor vindt u misschien de moeden de motivatie om dieper op uw problemen in te gaan of naar oplos-singen te zoeken met de hulp van een psychotherapeut. De inzet die psy-chotherapie vergt is vaak gemakkelijker op te brengen zodra dedepressie wat minder greep heeft op u en de ergste klachten verdwenenzijn door de medicatie.

• Met medicatie kunt u onmiddellijk van start gaan en de kosten blijvenbinnen de perken.

Wat kunnen nadelen zijn van medicatie?

• Het duurt minstens twee weken voor u zich duidelijk beter begint te voelen.Bovendien kunnen vooral in het begin van de behandeling soms vervelendebijwerkingen optreden, zodat het lijkt alsof de klachten eerst toenemen. Inuiterst zeldzame gevallen kunnen bijwerkingen ernstig zijn. Regelmatige op-volging door uw arts moet er voor zorgen dat tijdig ingegrepen wordt wan-neer ernstige bijwerkingen zich voordoen.

• De behandeling duurt lang, soms meer dan een jaar. Voor vele mensen is hetmoeilijk om de medicatie dagelijks tot het einde van de behandeling te blij-ven nemen. Toch is dat zeer belangrijk, bijvoorbeeld om de kans te verkleinendat de depressie terugkomt. Plotseling stoppen met medicatie kan bovendienonthoudingsverschijnselen geven. Door het langzaam afbouwen van de me-dicatie onder begeleiding van uw arts worden deze verschijnselen ondercontrole gehouden.

• Het is mogelijk dat uw depressie toch terugkomt na een behandeling metmedicatie omdat psychische en sociale problemen niet aangepakt worden.Door medicatie te combineren met psychotherapie kunt u dit risico verkleinen.

• Wanneer u antidepressiva neemt, is autorijden soms niet toegestaan.

St. Janskruid en andere vrij verkrijgbare middelen

St. Janskruid is een kruidenmiddel met een antidepressieve werkingdat soms gebruikt wordt bij de behandeling van depressie. Hoe hetprecies werkt, is nog niet helemaal bekend. De voornaamste bij-werking van St.Janskruid is overgevoeligheid voor zonlicht, maarsoms kan het ook maag- en darmklachten, vermoeidheid en hoofd-pijn veroorzaken. St. Janskruid is eerder geschikt voor mensen metlichtere depressies. Het is aangewezen St. Janskruid onder bege-leiding van uw arts te nemen. De werking van andere geneesmid-delen (bijvoorbeeld de anticonceptiepil) kan immers beïnvloed wor-den door het gebruik van St. Janskruid. De kwaliteit van demiddelen is bovendien niet altijd optimaal. Sommige mensen proberen ook andere middelen: vitamines en mineralen, een tonicum, kruidenmiddelen, enz. De werking hiervanbij depressie is niet bewezen. Omdat vrij verkrijgbare middelen nietaltijd onschadelijk zijn, is het aangewezen uw arts op de hoogte tebrengen van wat u gebruikt.

Voor wie is een behandeling met medicatie geschikt?

Medicatie is sterk aanbevolen voor personen die al eerder depres-sief waren, waarvan de depressie lang aanhoudt, die veel depres-sieve klachten hebben en wiens dagelijkse bezigheden sterk ver-stoord zijn door de depressie. Voor personen met lichtere depressiesis het soms beter nog even af te wachten en te kiezen voor een minder ingrijpende behandeling. Wanneer u reeds vaker aan eenernstige depressie leed, is het aangewezen een behandeling met medicatie aan te vullen met psychotherapie.

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat…… na vier tot zes weken behandeling met antidepressiva dedepressieve symptomen met de helft verminderd zijn bij 50tot 55% van de personen met een depressie. [7]

… de doeltreffendheid van antidepressiva vooral aangetoondis bij personen met een ernstige depressie. [8]

… de meeste beschikbare antidepressiva ongeveer hetzelfdeeffect hebben. Bij sommige patiënten kunnen SNRI’s iets beterwerken. [9]

… St. Janskruid depressieve symptomen helpt verminderen bij ichtere vormen van depressie. [7]

Relaxatietherapie

In relaxatietherapie ligt de nadruk op ontspanning van lichaam en geest.De oefeningen die aangeleerd worden, kunnen op elk moment toegepastworden en helpen soms een nieuwe depressie voorkomen.

33


32

F. Aanvullende behandelingen

Er zijn nog een aantal behandelingen beschikbaar die kun-nen helpen bij depressie. Deze behandelingen zijn vooral ge-schikt voor personen met lichtere depressies, maar kunnenook andere behandelingen aanvullen bij ernstiger vormen.

Psychomotorische therapie

Depressie gaat vaak gepaard met vermoeidheid en een gebrek aanenergie. Het gevolg is dat personen met een depressie minder be-wegen en minder fit zijn, waardoor de vermoeidheid nog snellertoeslaat en het gebrek aan energie alleen maar erger wordt. Omdeze vicieuze cirkel te doorbreken wordt in de psychomotorischetherapie gewerkt aan een geleidelijke verbetering van de lichame-lijke conditie.

Ergotherapie

Voor mensen die niet meer weten hoe ze hun dagelijkse leven moe-ten aanpakken of invullen kan ergotherapie een uitkomst bieden.De klemtoon ligt op vrijetijdsbe geleiding en het bevorderen van dezelfstandigheid bij de praktische uitvoering van normale dagtaken,zoals een maaltijd bereiden, vrienden uitnodigen, enz.

Beeldende therapie, muziektherapie, dramatherapie

Creatieve therapievormen kunnen een positief effect hebben op degemoedsgesteldheid, het zelfwaardegevoel, de vaardigheid om ini-tiatief te nemen, enz. Hierdoor nemen depressieve gevoelens soms af.

Assertiviteitstraining

Assertiviteitstraining leert mensen opkomen voor zichzelf in hetcontact met anderen, bijvoorbeeld door nee te leren zeggen. Terugkeer van de depressie kan hierdoor soms voorkomen worden.

Een behandeling kiezen

35

Het is belangrijk dat u uw arts deze informatie geeft.

• Wie u bent en hoe u leeft (werk, vrije tijd, familie, relaties, verantwoor-delijkheden, enz.)?

• Wat u zelf denkt over uw depressie: Waar komt ze vandaan? Hoe voeltu zich erbij?

• Wat u zelf denkt over gezond zijn: Hoe wilt u zich voelen? Wat wilt uweer kunnen?

• Wat u zelf denkt over genezen: Waardoor zou u zich beter voelen? Wat zou u kunnen helpen?

• Wat voor u belangrijke anderen (partner, kinderen, ouders, enz.) denken over uw depressie en over weer gezond worden en hoe ze udaarbij kunnen steunen?

• Hoe u met uw depressie omgaat (er niet aan denken, teveel drinken,erover praten, enz.) en wat u zelf al geprobeerd hebt om er overheen tekomen (kruidenmiddelen, vitaminen, sporten, een zelfhulpgroep, enz.)?

• Wat u al weet over depressie en mogelijke behandelingen (via internet,tijdschriften, boeken, ervaringen van anderen, enz.).

Informatie vragen

Indien de informatie in de beslissingshulp of de informatie die uw arts ugeeft niet duidelijk is of indien u nog bijkomende informatie wenst, is hetbelangrijk dat u vragen stelt. Uw arts zal ze graag beantwoorden.

Informatie zoeken

Wenst u nog meer informatie? Andere patiënten of andere hulpverlenerskunnen u misschien verder helpen. Wie zelf op zoek wil gaan, kan op internet terecht, bijvoorbeeld op de volgende websites:

http://www.depri.behttp://www.liga-depressie.orghttp://www.psychiatrie.behttp://www.depressiecentrum.nl

4. Een behandeling kiezen

De beste behandeling voor uw depressie kiezen is niet altijd gemakkelijk. Soms zijn verschillende behandelingen even geschikt,maar voelt u zich beter bij de ene behandeling dan bij de andere. Een goede manier om tot een behandelingskeuze te komen die bij u pasten waar u kunt achterstaan is overleggen met uw arts.Een overlegproces bestaat uit drie stappen: informatie uitwisselen, af-wegen en beslissen.

Informatie uitwisselen

Informatie uitwisselen is de eerste stap en omvat informatie krijgen, in-formatie geven, informatie vragen en informatie zoeken.

Informatie krijgen

Uw arts beschikt over medische en praktische informatie die u nodig hebtom goed te kunnen beslissen.

• Wat een depressie is en welke soorten depressies er zijn? • Hoe een depressie kan evolueren zonder behandeling? • Welke behandelingen er zijn en welke behandelingen voor u geschikt

kunnen zijn?• Wat de voor- en nadelen van verschillende mogelijke behandelingen

voor depressie zijn?• Hoe verschillende mogelijke behandelingen kunnen verlopen?• Wat verschillende mogelijke behandelingen kosten, wat de wachttijd

is, hoelang ze duren en andere praktische zaken?

In de vorige bladzijden van deze beslissingshulp hebt u al een groot deelvan deze informatie kunnen lezen. Uw arts heeft ook aangeduid welkebehandelings mogelijkheden in uw geval geschikt zijn.

Informatie geven

Er is informatie waarover u alleen beschikt en die uw arts en uzelf kan helpen om de juiste beslissing te nemen.

34

Een behandeling kiezen

37

Wat voor u de beste keuze is, hangt af van wie u bent en wat u be-langrijk vindt.

• Bent u iemand die het niet erg vindt om gedurende lange tijd medicatie tenemen, of is dat het laatste waar u aan denkt?

• Bent u iemand die liever onmiddellijk een oplossing zoekt of wilt u vooral begrijpen waar uw gevoelens vandaan komen?

• Bent u iemand die zichzelf gemakkelijk in gang kan zetten, of hebt u steunen aanmoediging nodig om uw problemen aan te pakken?

• Voelt u zich het meest gerustgesteld wanneer u verschillende behandelingencombineert of wilt u het eerst proberen met de minst ingrijpende behandeling?

• Hebt u nood aan begeleiding bij praktische zaken of denkt u dat uw depressie eerder te maken heeft met een gebeurtenis uit uw verleden?

• Hebt u voldoende financiële middelen om een langdurige therapie bij eenprivé-therapeut te bekostigen of verkiest u een goedkoper alternatief?

• Kunt u wekelijkse therapiesessies in uw leven inpassen, of hebt u liever eenbehandeling die minder tijd in beslag neemt? Enz.

Nadenken, afwegen, kiezen. Het is niet altijd eenvoudig wanneer uzich niet op uw best voelt. U staat er echter niet alleen voor. Uw artskan u helpen door:

• vragen te stellen over wat belangrijk is voor u;• met u te bespreken hoe u denkt over sommige aspecten van de

behandelingsmogelijkheden;• zich samen met u af te vragen hoe u zich zou kunnen voelen bij een be-

paalde behandeling;• met u te overlopen wat de keuze voor een bepaalde behandeling praktisch

betekent;• uw vragen te beantwoorden en bijkomende informatie te geven.

Ook anderen kunnen helpen bij uw beslissing. Uw partner en gezins-leden kennen u beter dan wie ook en kunnen samen met u bekijkenwelke behandelingsvorm bij u en uw levensstijl past.

36

Afwegen

Informatie uitwisselen was de eerste stap. De volgende stap bestaatuit het afwegen van de informatie. Afwegen betekent dat u zichafvraagt welke aspecten van de verschillende behandelingen u per-soonlijk aanspreken of tegenstaan en hoe u tegenover de voor- ennadelen van de verschillende behandelingen staat. Afwegen kanook betekenen dat u nagaat in welke mate u wilt meebeslissen overuw behandeling.

Meebeslissen of niet?

Sommige mensen worden liever niet betrokken bij de beslissing. Ze voelen zich bijvoorbeeld niet in staat om actief mee te beslissenomdat ze overweldigd zijn door de diagnose en de informatie dieze gekregen hebben. In dat geval kunt u de beslissing aan de artsoverlaten.

Denkt u hierover goed na! U kunt immers ook uw beslissing nogeven uitstellen en een nieuwe afspraak maken met uw arts nadatu alles wat heeft kunnen laten bezinken.

Ook als u er uiteindelijk toch voor kiest om de beslissing aan de artsover te laten, blijft het belangrijk zoveel mogelijk informatie tegeven over uzelf, uw voorkeuren, uw levensstijl, enz.

Een behandeling kiezen / De behandeling volhouden

39

5. De behandeling volhouden

Het is niet altijd gemakkelijk om een behandeling tegen depressie vol tehouden. Vooral in het begin van de behandeling zult u nog vaak slechtedagen hebben en zullen de depressie zelf of bijwerkingen van de behan-deling het u moeilijk maken om te volharden. Ook wanneer u zich betervoelt, is de verleiding soms groot om de behandeling stop te zetten. Toch is het belangrijk dat u doorzet. Mensen die depressief geweest zijn,hebben immers meer kans om in de toekomst opnieuw depressief te worden. De bedoeling van een langdurige behandeling is ervoor te zorgendat dit niet gebeurt.

Regelmatige consultaties bij uw arts vormen een onmisbaar onderdeel vanelke behandeling voor depressie. Ook wanneer u doorverwezen werd naareen andere hulpverlener, kan het nuttig zijn uw arts op de hoogte te hou-den van uw vooruitgang. De arts is immers vaak de enige die uw hele ver-haal kent en die het overzicht kan bewaren over behandelingen en andere initiatieven die u ondernomen hebt om over uw depressie heen tekomen.

38

Een klein hulpmiddel dat u kunt gebruiken bij het afwegen vanbehandelingsmogelijkheden :

Wanneer u de informatie over een behandelingsmogelijkheidgelezen hebt, kan het nuttig zijn u af te vragen en op te schrij-ven wat u het meeste en het minste aanstaat bij de behan-deling. Zo wordt het voor uzelf duidelijk waar uw voorkeurenliggen en is het gemakkelijker om er met uw arts over te spre-ken.

behandeling....................................................................

wat me het meeste aanstaat is.....................................

wat me het minste aanstaat is......................................

Beslissen

Beslissen is de derde en laatste stap. Wanneer u alle behandelingsmogelijkheden die voor u geschikt zijn op een rijtjegezet hebt en de aspecten die u aanspreken of tegenstaan tegenoverelkaar afgewogen hebt, kunt u in samenspraak met uw arts eenkeuze maken. Het is belangrijk dat u niet overhaast te werk gaat.Een behandeling die bij u past, die door uw partner en gezinsledenaanvaard wordt en waar u volledig kunt achterstaan, zult u immersbeter kunnen volhouden.

De behandeling volhouden / Na de behandeling

6. Na de behandeling

Vele mensen maken slechts één depressie door in hun leven. Het is zeergoed mogelijk dat u bij de gelukkigen bent en dat u de draad van uwleven weer volledig kunt opnemen zoals voorheen.

Spijtig genoeg echter geeft geen enkele behandeling de garantie dat dedepressie voorgoed wegblijft. Sommige mensen zullen dus opnieuw ge-confronteerd worden met een depressie. In dat geval is het belangrijk datu snel opnieuw hulp zoekt bij uw arts. Onthoud dat u de depressie reedséén keer overwonnen hebt en dat er geen enkele reden is om te denkendat het u niet nogmaals zal lukken met de juiste behandeling.

Om u te helpen uw vooruitgang in kaart te brengen en met uwarts te bespreken hoe u zich voelt, kunt u het volgende schemaenkele malen kopiëren en invullen, bijvoorbeeld telkens voor uop consultatie gaat bij uw arts.

Datum consultatie: .............................................................................................

Volgende afspraak:.............................................................................................

Medicatie: ...............................................................................................................

Dosis: .....................................................................................................................

Innameschema:.................................................................................................

Psychotherapie: ....................................................................................................

Wat kwam aan bod:.......................................................................................

Andere behandelingen: ...................................................................................

Hoe voel ik mij vandaag?.......................................................................................

Welke plezierige dingen doe ik zoal? ..........................................................

Hoe gaat het thuis, en op het werk?............................................................

Met wie heb ik goed kunnen praten?.........................................................

Op een schaal van 1 tot 10

Hoeveel energie heb ik? ■ /10

Hoeveel plezier in het leven voel ik? ■ /10

Hoe goed slaap ik? ■ /10

Hoe regelmatig eet ik? ■ /10

Hoe goed kan ik beslissen? ■ /10

Hoe voel ik mij in het algemeen? ■ /10

4140

Bibliotherapie

Rogiers, R., Van Den Abeele, D., & Van De Putte, J. (2006). Je kan an-ders! Werken aan depressieve klachten met technieken uit de cogni-tieve gedragstherapie. Brussel: Globe.

In dit recente boek worden de inhoud en opzet van onderstaandeboeken kort geschetst.

Informatie en zelfhulp

de Jong, P., & Berg, I.K. (2001). De kracht van oplossingen. Handwij-zer voor oplossingsgerichte gesprekstherapie. Lisse: Swets en Zeitlin-ger.

Diekstra, R. (2006) Ik kan denken/voelen wat ik wil (herwerkte uit-gave). Amsterdam: Harcourt

Lewinsohn, P.M., Munoz, R.F., Youngren, M.A., Zeiss, A.M., & Cuijpers,P. (1995). In de put, uit de put. Zelf depressiviteit overwinnen. Baarn:Intro.

McKay, M., Davis, M., & Fanning, P. (2001). Gedachten en gevoelens.Breng je stemmingen en je leven op orde. Amsterdam: Nieuwezijds.

McQuaid, J.R., & Carmona, P.E. (2004). Depressie overwinnen met aan-dacht. Een praktische gids voor aandachtgerichte cognitieve ge-dragstherapie bij depressie. Amsterdam: Nieuwezijds.

Nolen-Hoeksema, S. (2005). Piekerprinsessen. Doorbreek je negatievegedachtegang. Amsterdam-Antwerpen: Archipel.

Williams, C.J. (2005). Werken aan depressieve klachten. Een completezelfhulpcursus. Leuven: Lannoo Campus.

Vooral informatie

Hermans, D., & Van de Putte, J. (2004). Cognitieve gedragstherapie bij depressie. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.

Kragten, J. (2004). Leven met een depressieve stoornis. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.

Sterk, F. & Swaen, S. (2004). Leven met een piekerstoornis. Houten: BohnStafleu Van Loghum.

Van der Does, W. (2005). Dat moet mij weer gebeuren … Zwartkijkers,zeurpieten en pechvogels. Roeselare: Roularta.

Zelfhulpgroepen

• ALTISAltis is een zelfhulpgroep voor mensen die te kampen hebben met eendepressie. Men kan luisteren naar het verhaal van anderen en eigen er-varingen delen met de groep. Af en toe wordt een beroep gedaan opeen professionele hulpverlener.

Gerda Van RietTel: 052/33.36.50

• LICHTSTRAAL, ZELFHULPGROEP DEPRESSIEIn een sfeer van vrijheid en vertrouwen kan men zijn of haar gevoelensuiten zoals pijn, verdriet, schaamte, angst en woede. Alles kan gedeeldworden, zodat men steun, begrip en erkenning kan ervaren. Wie deel-neemt mag spreken, maar moet niet, want ook luisteren of beluisterdworden is een deel van erkenning en genezing. Zo kan men een nieuwekijk krijgen, tips krijgen, het leven weer leefbaar en draaglijk ervaren.

Mariette WillemeSterrenregen 28, 2540 HOVETel: 0496/86.36.27 - Tel: 03/289.52.08e-mail: [email protected]

4342

• MENS ONDER MENSEN OUDENAARDEMens Onder Mensen staat open voor mensen die compleetvastzitten en het leven nog moeilijk aankunnen, voor mensendie niet meer echt kunnen voelen, in een conflictsituatie ver-keren of vast geraken door eenzaamheid; voor wie is blijvensteken in het verleden of voor wie verkrampt leeft.

Anne Van BrabantHeirstraat 5, 9880 AALTERTel: 0477/45.08.55 tot 13 uur

• ZELFHULP- EN BEWUSTWORDINGSGROEP 'KONTAKT'Kontakt biedt mensen de gelegenheid om over hun gevoe-lens en moeilijkheden te praten. Zelfbewustwording is hetdoel, door contact te maken met de eigen gevoelens en vandaaruit te zien hoe men in de wereld staat. Omdat de taalvan het lichaam erg belangrijk is om inzicht in de eigen ge-voelens te krijgen werkt de groep vooral met lichaamsex-pressie (ademhalingsoefeningen, ontspanningsoefeningen,losmakingsoefeningen, enz.). Na iedere oefening is er gele-genheid tot gesprek.

Willy VandormaelFazantenstraat 27, 3660 OPGLABBEEKTel: 089/85.60.64

• UPS & DOWNS, ZELFHULPGROEPEN VAN DE VLAAMSE VER ENI-GING VOOR MANISCH DEPRESSIEVEN vzw (VVMD)De VVMD vzw richt zich tot mensen die te maken hebbenmet de manisch-depressieve stoornis of mensen die lijden aanfrequente en langdurige depressies. Ook familie of vriendenmet interesse, en in het bijzonder jongeren die met manischedepressie worden geconfronteerd, zijn welkom.

Jan MichielsBredestraat 55, 9300 AALSTTel: 053/77.50.97 na 18u - Tel: 0474/608.724e-mail: [email protected] - Website: www.vvmd.be

Meer informatie over regionale afdelingen en contactpersonenvan bovenvermelde zelfhulpgroepen vindt u bij Trefpunt Zelfhulp:

TREFPUNT ZELFHULP vzwp/a Departement SociologieE. Van Evenstraat 2c - 3000 LeuvenTel. 016/23.65.07 - Fax: 016/[email protected]://www.zelfhulp.be/trefpunt/TrefpuntZelfhulp.htm

Bronnen

Abraham, R., Van Audenhove, C., van Dijk, L., Haans, T., Heuves, W., Korrelboom, K., Kuipers,H., Reul-Verlaan, R., & Takens, R.J. (2003). Een integrerende indicatiestelling voor psycho-therapie. In: S. Colijn, A.J. Snijders, & R.W. Trijsburg (Eds.). Leerboek integratieve psychothe-rapie. (pp. 157-178). Utrecht: De Tijdstroom.

De Coster, I., Van Audenhove, C., van den Ameele, H., & Goetinck, M. (2002). Tussen de lijnen:Ontwikkeling van een stepped-care programma in de behandeling van depressie door hui-sartsen en PAAZ-psychiaters. Leuven: Lucas.

De Coster, I., Van Audenhove, C., van den Ameele, H., & Goetinck, M. (2003). Tussen de lijnen:Ontwikkeling, uitvoering en evaluatie van een navormingsprogramma voor huisartsen overde behandeling van depressie. Leuven: Lucas.

De Coster, I., De Clercq, A., & Van Audenhove, C. (2005). Naar een stepped-care programmain de behandeling van depressie door huisartsen en psychiaters. Leuven: Lucas.

Van Audenhove, C., De Coster, I., van den Ameele, H., De Fruyt, J., & Goetinck, M. (2007). Deaanpak van depressie door de huisarts. Een handboek voor de praktijk. Leuven: Lannoo Cam-pus.

Van Audenhove, C., Hamelinck, L., & Bleyen, K. (2006). Het overlegmodel bij de keuze van psy-chotherapie. In: L. Claes,, P. Bijttebier, T. Vercruysse, L. Hamelinck, & E. De Bruyn (Eds.). Tot depuzzel past. Psychodiagnostiek in methodiek en praktijk. (pp. 183-204). Leuven: Acco.

Van Audenhove, C. & Vertommen, H. (1998). Integratie begint bij de intake: een strategie. In:S. Colijn, E.C.A. Collumbien, R.W. Trijsburg, & G. Lietaer (Eds.). Handboek integratieve psy-chotherapie IV 3.2 (pp. 1-28).

4544

Referenties

[1] Bruffaerts, R., Bonnewyn, A., Van Oyen, H., Demarest, S., & Demyttenaere, K.(2004). Prevalentie van mentale stoornissen in de Belgische bevolking. Tijdschriftvoor Geneeskunde, 60 (2), 75-85.

[2] Patten, S.B. (2006) A major depression prognosis calculator based on episodeduration. Clinical Practice and Epidemiology in Mental Health, 2, 13

[3] Gregory, R.J., Schwer Canning, S., Lee, T.W., Wise, J.C. (2004). Cognitive bi-bliotherapy for depression: a meta-analysis. Professional Psychology: Researchand Practice, 35(3), 275-80.

[4] Hegel, M.T., Oxman, T.E., Hull, J.G., Swain, K., & Swick, H. (2006). Watchfulwaiting for minor depression in primary care: remission rates and predictors ofimprovement. General Hospital Psychiatry, 28(3), 205-12.

[5] Rupke, S.J., Blecke, D. & Renfrow, M. (2006). Cognitive therapy for depression.American Family Physician, 73(1), 83-86.

[6] Scott, J. (1996). Cognitive therapy for affective disorders: a review. Journal ofAffective Disorders, 37, 1-11.

[7] Williams, J.W. Jr, Mulrow, C.D., Chiquette, E., Noel, P.H., Aguilar, C., & Cornell,J. (2000). A systematic review of newer pharmacotherapies for depression inadults: evidence report summary. Annals of Internal Medicine, 132, 743-756.

[8] Peselow, E.D., Sanfilipo, M.P., Difiglia, C., & Fieve, R.R. (1992). Melancho-lic/endogenous depression and response to somatic treatment and placebo.American Journal of Psychiatry, 149, 1324-1334.

[9] Smith, D., Dempster, C., Glanville, J., Freemantle, N., Anderson, I. (2002). Ef-ficacy and tolerability of venlafaxine compared with selective serotonin reuptakeinhibitors and other antidepressants: a meta-analysis. British Journal of Psy-chiatry, 180, 396-404.

4746

HCHDTP0171 48p aide NL:NL - KU Leuven...voor de depressie begon: naar de film gaan, muziek...

Documents

Transcript of HCHDTP0171 48p aide NL:NL - KU Leuven...voor de depressie begon: naar de film gaan, muziek...