Een handreiking voor het ontwerpen van een leerlijn

AuteurDatum

::

Ite Smit, Alliantie Academie12 oktober 2017

1. Leren bij de Alliantie

Voor het ontwerp van een leerlijn is enige kennis van “leren” nodig. Hieronder staan de belangrijkste onderwerpen. Dit kun je gebruiken als checklist voor het ontwerpen van een leerlijn en voor je gesprek met trainers.

Leren moet waarde toevoegen. Leren begint met een leervraag en het geleerde draagt bij aan de bedrijfsresultaten en/of ontwikkeling van de persoon (Kirkpatrick, toetsen en certificeren).

Leren moet in lijn zijn met de strategie.Leg de Kernwaarden, Ondernemingsplan en de Praatplaat naast het inhoud en het ontwerp van leeractiviteiten. Dragen ze daaraan bij? Geef de Praatplaat mee aan de trainer zodat die weet welk gedrag bij de Alliantie hoort.

Leren is meer dan een cursus volgen. Zeventig procent van wat je leert, leer je tijdens het werk (Charles Jennings). De cursus (10%) is ook nodig, maar dat is niet perse het antwoord op de leervraag.

Blended LerenKies bewust de leervorm en denk ook na over toetsen. Maak een goede mix van leervormen: e-learning, klassikaal, ervaren, doen, reflecteren, rollenspel, Virtual Reality, gaming, luisteren, vertellen, feedback etc

Leren is werken, werken is lerenLeren en werken verbindt je door een goede voorbereiding (40) op de leeractiviteit (20) en aandacht voor het effect in de praktijk (40) (Brinkerhoff, 40-20-40 regel).

Leren doe je samen. Medewerkers zijn zelf verantwoordelijk voor hun ontwikkeling, de organisatie schept voorwaarden, leidinggevenden hebben sleutelrol. Leren vindt plaats op individueel, team en organisatieniveau. Elk niveau vraagt een eigen aanpak.

Leren is persoonlijk. Mensen hebben verschillende leervoorkeuren (Kolb, Manon Ruijters). Mensen hebben ook verschillende leerdoelen en talenten. Hier wordt bij het ontwerpen rekening mee gehouden.

Alle zes in een lesLeren betekent dat je nieuwe paden aanlegt in je brein en oude laat overwoekeren. Er zijn zes breinprincipes die dat versterken (BreinCentraalLeren)

2

Leren is een mindset De één vindt het vanzelfsprekend om te leren (Growth Mindset), de ander ontleent houvast aan zijn kennis en wil dat graag zou houden (Fixed Mindset). Je kunt Growth stimuleren. (Carol Dweck)

Leren vereist veiligheidJe leert het meeste als je durft te zeggen wat je werkelijk denkt, niet weet of moeilijk vindt; als je kwetsbaar durft te zijn. Dat vereist een veilige omgeving en vertrouwen.

2. Wat moet er geleerd worden en welke vorm past daarbij?

Bij Leren worden drie componenten onderscheiden; kennis, vaardigheden en houding&gedrag. We illustreren deze componenten met het voorbeeld van “Leren fietsen”. Kennis = weten hoe de fiets in elkaar zit, verkeersregels kennen; Vaardigheden= kunnen fietsen; Houding&gedrag = wees een heer in het verkeer. En je kunt op twee manieren leren: formeel en informeel. Formeel betekent dat er iets georganiseerd worden rond het leren, informeel betekent dat je het leert terwijl je aan het werk bent. Bij leren gaat het niet alleen over aanleren, maar ook over afleren. Als er sprake is van risicovol werk dan worden er scherpere eisen aan het toetsen en borgen van het geleerder gesteld dan wanneer de risico’s lager zijn.Bij de ene component past een bepaalde leervorm beter dan bij de andere. Hieronder staat voor elke component een aantal bijpassende leervormen. Ook staat er hoe je het geleerde zou kunnen toetsen.

KennisKennis kun je opdoen door te googelen, een cursus te volgen, een boek te lezen, met een collega praten. Voorbeelden: e-learning, klassikale cursus, gaming, ter plekke leren van expert.Toetsen: kennis kan makkelijk getoetst worden, bijvoorbeeld door er naar te vragen of met een multiple choice toets.

VaardighedenVaardigheden leer je door te doen.Voorbeelden: oefenen in de klas, e-learning met oefen-opdrachten, leren van een kern-gebruiker, meester-gezel, meelopen met collega. Toetsen: praktijksimulatie, resultaat-meting, assessor/observator, Virtual Reality. Houding en gedragDe leerdoelen voor de gewenste houding&gedrag zijn het lastigste concreet te maken. Je kunt kunt de kernwaarden duiden in gedrag, de Praatplaat gebruiken en de competenties die bij de functie horen. We hebben een competente handboek dat uitgewerkt is in gedragsbeschrijvingen. De Praatplaat kun je gebruiken voor het gedrag dat van een Alliantie medewerker wordt verwacht.

pagina 3 van 13

Houding en gedrag worden zichtbaar als je het ziet, spiegelt en bespreekt. Voorbeelden: coachen, filmen, intervisie, feedback, reflectie, benoemen in het hier&nu, dialoog, waarderend onderzoeken. Toetsen: resultaten meten (bijv. klantwaardering), feedback, reflectieverslag.

De leeractiviteit wordt afgestemd op de doelgroep. Je kunt daarbij denken aan:Denknivo: MBO-HBO-WOLeerstijl: praktisch, theoretisch, experimenteren, reflecterenMate van (levens)ervaring, senioriteit.Je kunt een groep maken met gelijksoortige mensen, je kunt ook mixen. Je keuze hangt samen met de Leerdoel.

Een leerlijn maak je niet in een kamertje. Haal op wat er geleerd moet worden en vraag wat “need to know” en wat “nice to know” is. Hoe duidelijker dit is, hoe beter de leerlijn wordt. Betrek de deelnemers, leidinggevende en trainer bij de inhoud en het ontwerp van de leerlijn. Zoek de ruimte op voor inbreng van de deelnemers op het moment van uitvoering. Zoek een trainer die daar mee om kan gaan en die kan benoemen wat er in de groep gebeurt.

3. De leerlijn

LeerdoelEen leerlijn is een set leeractiviteiten om een ontwikkeling te bewerkstelligen. Het is belangrijk dat het leerdoel scherp is. Vaak is het een mix van strategische, professionele en persoonlijke leerdoelen. Hoe scherper het leerdoel hoe beter de training!

Strategisch: Alliantiebrede strategische doelstellingen vertalen in leerdoelen.

Professioneel: leerdoelen voor de uitvoering van de functie en/of de rol in het team/proces, nu & straks. Hiermee ‘leg je de lat’ ten aanzien van de professionaliteit. Het is belangrijk om dit vooraf goed te benoemen, aangezien dit een belangrijke basis is voor het toetsen van de deelnemers.

Persoonlijk: Dit betreft de persoonlijke leerdoel dat de deelnemers meeneemt tijdens de leerlijn. Neem ook de talenten mee. Mensen vinden hun talent vaak zelf heel gewoon, “een vis ziet niet het water waarin hij zwemt”. Door zicht op talenten onderdeel van het leertraject te maken versterk je ze ook.

Je kunt de strategische en professionele leerdoelen ophalen met de “Methode Roel”, deze staat in de bijlage.

OntwerpEen leerlijn heeft een kop, een middenstuk en een staart. Het ontwerp hangt samen met het leerdoel, de deelnemers en de context: wat moet er geleerd worden? Hoe leert de groep? Hoeveel tijd&geld hebben we er voor over? Hoe belangrijk is het om de ontwikkeling te monitoren en het resultaat te toetsen? Is het voor anderen interessant? Belangrijk: betrek de deelnemers bij de leerdoelen en het ontwerp: het is hun leerlijn. Wees ook duidelijk over hoe je meet of de doelen gehaald worden en of daar eventuele consequenties aanzitten.

pagina 4 van 13

NB een leerlijn is een ontwikkelinstrument en geen selectiemiddel. Voor iedere deelnemer geldt dat hij zijn werk in de basis goed doet.

De kopOntwikkelassessment Een leerlijn kan voorafgegaan worden door een Ontwikkelassessment. Dat levert informatie op voor de leerlijn (collectieve leerdoelen) en de deelnemers (individuele doelen en talenten).

StartgesprekJe kunt ook volstaan met een Startgesprek om de persoonlijke leerdoelen en talenten te expliciteren. Dit kan gesprek Leidinggevende-medewerker zijn, maar als er gedragsdoelen zijn is goed om de gedragtrainers erbij te betrekken (drie-gesprek) zodat die tijdens de leergang de ontwikkeling kan monitoren. Wees duidelijk over wat d deelnemer tijdens de leerlijn van de leidinggevende mag verwachten. Bespreek vooraf met de trainer wat je van hem verwacht en waarom; hoe houdt hij zicht op ontwikkeling van deelnemers en groep, met behoud van de veiligheid in de groep. Hoe koppelt hij dat aan de leidinggevende terug.Belangrijk: let op het gedrag van de trainer. Is dat congruent met wat er geleerd moet worden? Voorbeeld: een trainer zegt dat hij goed is in de goede vragen stellen moet in het gesprek met jou net continu aan het “zenden” zijn.

KickoffOrganiseer altijd een startbijeenkomst met trainer(s), leidinggevenden en deelnemers.

Het middenstukZorg voor goede modules (wat wordt er geleerd, op welke manier, met welk doel)Zet de modules in een logisch volgorde. Zorg voor voldoende tijd tussen twee modules om het geleerde toe te passen (4-6 weken).Bedenk hoe het geleerde toegepast wordt (bijv. opdrachten, bila, toets, onderwerp tijdens afdelingsoverleg, …).Denk na over de groepsindeling. Is het goed om mensen van verschillende onderdelen te mengen of niet. Binnen een groep leren mensen elkaar beter kennen en kan een leerdoel zijn. Als teambuilding een belangrijk leerdoel is, zorg dan dat er onderdelen inzitten die dat bevorderden: een gedeelde ervaring, een twee-daagse met overnachting. Bedenk hoe je als leidinggevende tijdens de leerlijn contact houdt met individuele deelnemers over hun persoonlijke leerdoelen en talentontwikkeling (bila, Peddy, feedbackformulier, portfolio,..)

De staartEen leerlijn wordt afgesloten. Dat kan individueel en collectief. Dat kan met een toets, presentatie, reflectieverslag, projectresultaat, … Als er gestart is met een drie-gesprek wordt er ook afgesloten met een drie-gesprek. Ontwikkeling wordt vervolgens meegenomen in de POB-cyclus. Maak er in ieder geval een feestje van, dan wordt de leerlijn positief onthouden: met een certificaat, bloemetje, gebak, complimenten, mooie bijeenkomst met presentaties van de deelnemers,….

Na afloopBespreek met elkaar hoe je het geleerde op de agenda houdt. Individuele leerdoelen en talenten kun je meenemen in de POB-cyclus. Wat je als groep geleerd hebt kun je vasthouden en verder brengen tijdens werkoverleg, een pitstop, met een buddy, bij evaluaties…. Maak hier concrete afspraken over.

pagina 5 van 13

4. De inkoop

VoorafBepaal dan vooraf hoeveel tijd&geld je er per deelnemer voor over hebt en wat de doorlooptijd is. Dan heb je een referentie. Als je een substantieel bedrag gaat uitgeven, betrek dan de collega van inkoop erbij. Doe dat ook als je niet goed bent in onderhandelen.Bepaal of je de hele leerlijn aan één buro uitbesteedt of dat je zelf de trainers voor de verschillende modules benadert. In dat laatste geval is de aanbeveling om één “hoofdtrainer” te hebben die tijdens de leerlijn meerdere modules geeft en zo de rode draad/ruggengraat vormt en de ontwikkeling van de deelnemers volgt en jouw gesprekspartner is.

Goede trainerVraag de Corporatie Academie of zij een goede trainer/buro kennen. Als ze niemand weten, vraag dan de Alliantie Academie, collega’s, andere corporaties, google. Vraag en lees referenties. Een goede trainer bevraagt je op wat de bedoeling is en maakt die heel concreet. Hij geeft advies over de beste manier om dat te bereiken. Echter: jij kent de mensen en de organisatie beter dan de trainer. Dus denk mee. En probeer voor je te zien wat er tijdens de training geleerd wordt en hoe je dat terugziet op het werk.Weet wie de modules geeft en beoordeel die persoon tijdens het gesprek: probeert hij het leerdoel scherp te krijgen door vragen te stellen? kan hij duidelijk vertellen wat hij tijdens de training gaat doen? doet hij zelf wat hij zegt anderen te gaan leren? De deelnemers hebben invloed op de leerlijn. Dat vraagt van de trainer dat hij voldoende in huis heeft om tijdens de module in kan spelen op wat zich aandient (geen “folietje” wat over elke groep getrokken wordt). Vraag de trainer hoe hij dat doet. In elke training worden houding&gedrag zichtbaar. Vraag de trainer wat hij daarmee doet. Een goede trainer adresseert het op een respectvolle manier, met behoud van veiligheid en laat het niet lopen.

Aantal dagdelenBeoordeel het aantal dagdelen: klopt het naar je gevoel. Levert elke dagdeel voldoende waarde? Beoordeel de tijd tussen de dagdelen: geeft dat voldoende tijd om aan de slag te gaan met wat je geleerd hebt. Beoordeel de doorlooptijd: hoeveel maanden duurt de leerlijn Referentie: maximaal 2 dagen per maand, maximaal 9 maanden.

CursusprijsIn company is doorgaans met vijf deelnemers al goedkoper dan via de open inschrijving. Bij incompany trajecten werken we met dagdeeltarieven, bij open inschrijving met deelnemersprijzen. Vraag om een offerte met dagdelen en een dagdeelprijs. De trainer mag tijd vragen voor de voorbereiding van de training, vraag hem wel wat hij doet daarvoor. Bijvoorbeeld informatiemateriaal op maat maken, mensen bevragen, voorbereidingsbijeenkomst organiseren. Vraag eventueel door over de noodzaak daarvan.

Referenties: 5 - 8 personen: 1 trainer8 – 12 personen: 2 trainersRollenspel: acteur erbijNB het hangt wel af van het soort training hoeveel mensen een trainer in de groep kan hebben. Als het gaat om kennis overdragen kan één trainer een groep van 20 mensen lesgeven. Kennisoverdracht kan eventueel ook zonder trainer in de vorm van e-learning.

pagina 6 van 13

Dagdeelprijs: 500 – 750 euro (exclusief BTW). Het trainerstarief wordt bepaald door de complexiteit van de leervraag, de senioriteit/markpositie van de trainer en de omvang van de opdracht. Acteurs hanteren doorgaans een lager dagdeeltarief trainers (350-500 euro per dagdeel)

Op kantoor of eldersBedenk of je (delen van) de leerlijn op kantoor of juist elders wilt laten geven. Overweeg de kosten&baten daarvan. Idem voor met/zonder lunch, diner of overnachting.Als de training buiten kantoor is dan kun je dat het beste door de trainer laten organiseren. Geef wel mee hoeveel je daar aan wilt besteden. Let bij het kiezen van de ruimte op de indelingsmogelijkheden. Als je bijvoorbeeld in een cirkel wilt zitten dan is het niet handig als er een grote vaste tafel middel in de zaal staat. De bereikbaarheid met OV is ook belangrijk, evenals de mate privacy in en de geluidsdichtheid van de ruimte. De sfeer van de ruimte, de faciliteiten, de lunch en extraatjes zoals wat lekkers bij de koffie kunnen een training doen slagen of falen. In de bijlage zit een overzicht met mogelijke locaties.

Referentie locatiekosten (excl BTW): Zaalhuur: 100 - 250 euro per dagdeelKoffiearrangement: 5 - 10 euro per persoonLunch: 10 - 20 euro per persoonLet op: bij sommige locaties moet je flipover, beamer en geluid apart betalen. Daar worden soms hoge kosten voor berekend om de zaalhuur laag te houden.

pagina 7 van 13

Bijlage 1: de Praatplaat

pagina 8 van 13

Bijlage 2, “De methode Roel” voor het interviewen van medewerkers en leidinggevenden tbv leerlijn voor een functie

Methode Roel

pagina 9 van 13

Pak het functieprofiel en de nadere duiding. Bevraag de leidinggevenden en een aantal medewerkers op basis van de hoofdtaken en de benodigde kennis en houding&gedrag. Voor elke taak stel je onderstaande vragen. Per taak schrijf je op afzonderlijke post-its wat er nodig is aan kennis, vaardigheden en houding&gedrag. Die post-its plak je per taak op een flip-overvel. Dat geheel zet je in een totaal overzicht.

Dit totaal overzicht bespreek je met de leidinggevenden: is het volledig, is het juist? als je naar de toekomst kijkt, moeten er dan nog zaken aan toegevoegd worden wat hebben mensen in huis, wat moet iedereen nog leren en moet in de leerlijn komen?

Stap 1Benoem je werkzaamhedenWat zijn de hoofdtaken

Stap 2Per hoofdtaakWat moet je weten? En moet je dat paraat hebben of moet je weten waar je het kunt vinden?En als je het paraat moet hebben: hoe heb je het geleerd? en waar? En al je moet weten waar je het kunt vinden: waar staat dat dan? hoe doe je zoek je dat op?

Wat moet je kunnen? Wat doe je in die functie? Kan iedereen dat of moet je dat leren? Wat moet je daarvoor dan leren? En waar/hoe leer je dat?

En als laatsteWat is de gewenste houding& gedrag? Welke competenties horen daarbij? De competenties zijn in het competentiehandboek al in eindtermen beschreven

Stap 3Kaders vanuit de AlliantieCheck op de kernwaarden: wat betekenen die (stuk voor stuk doornemen) voor de functie en daarmee de leerlijn.

Check op het Kernwaarden, het Ondernemingsplan, de Praatplaat en andere relevante kaders voor werken bij de Alliantie. Levert dat nog iets op wat we in leerlijn moeten opnemen? Zet het op Post-it’s.

Stap 4Orden de info op de post-its en zet het in een Excel-bestand. Je hebt nu in kaart gebracht wat relevant is voor de functie. Dit zijn de “eindtermen’.

Stap 5Orden de eindtermen in logische eenheden. Ter illustratie kun je de leerlijn voor het basisproces verhuur van Flow bekijken.

pagina 10 van 13

Bijlage 3: Locaties in werkgebied van de Alliantie

Gooi&vechthttp://www.restaurantvlaar.nl/vergaderen-in-het-gooihttp://www.deboerderijhuizen.nl/index.php/zakelijk/arrangementenhttp://kunstcentrumkijkoor.sherpa.org/vergaderen/http://www.vernissage.nl/http://www.drakenburg.nl/http://www.hoorneboeg.nl/http://www.gasterijstadzigt.nl/contact.html NB deze ken ik zelf niethttp://www.feelgoodtentevent.nl/locaties/bos-lage-vuurschehttp://www.naarderbos.nl/http://www.gebouwdekoningin.nl/ Lopes Dias (van onszelf) in Hilversum Noord. Kievitsdal Hotel Laapershoekhttp://www.zonnestraal.org/

Amsterdamhttp://www.coffeemania.nl/ locatie Staalmanpleinhttp://www.pand020.nl/www.debadkuyp.nlIJburg, wijkkantoor Erich SalomonstraatHaddock, Zeeburgereilandwww.amsterdamartcenter.nlwww.dekleinewerf.nl (grote vaste tafels, kan lastig zijn)www.roos.nl (beperkt parkeren)www.hetrijkvandekeizer.nl (ligt wat afgelegen)www.smaaknederland.nl (KNSM Amsterdam en Galgenwaard)www.casa400.nlhttp://soupalicious.nl/ http://amsterdamartcenter.nl/ http://www.frankendael.com/index.php

WestWatertoren op GWL terrein Waterkersweg 316, 1051 PK Amsterdam

Oost Buurthuis de Archipel (Makassarplein) wel kleine vergoedingBuurtcentrum Meevaart ook kleine vergoeding

Nieuw-WestWeststide (http://westsideslotermeer.nl) wel kleine vergoeding, maar leuke locatie GeuzenhofVan Eesterenmuseum (bijzondere locatie!)Dobbekamer, Theodorus Dobbestraat 105, 1063 BV Amsterdam 

pagina 11 van 13

Almerehttp://www.workshopruimtetehuur.nl/Eksternest Almere Havenhttp://www.devloer.com/http://www.eksternest.nl/index.php

Amersfoorthttp://www.leerhotelhetklooster.nl/http://www.isvw.nl/http://www.kontaktderkontinenten.nl/http://dutchballooning.nl/locaties/soesterberg/http://www.stoutenburg.nl/conferentieoord.htm NB deze ken ik zelf niethttp://eemlandhoeve.nl/vergaderen.html NB deze ken ik zelf niethttp://www.dekroonamersfoort.nl/ voorheen De KamersVergaderzalen bij Amfors, Uraniumweg 15, Amersfoort, via Ineke Hoevelaken van AmforsDe overburen, kun je zaaltje hurenHet Coachhuis (den Treek)http://klokhuis.ruimtevoordewijk.nl/

Overighttp://www.esh.nl/Awarenesshouse bij Interfaceflore in Scherpenzeelhttps://www.lunterseboer.nl/nl/home (voor 2 daagse trainingen)

pagina 12 van 13

13