Handreiking bovenschoolse€¦ · en social media op dit terrein. HANDREIKING BOVENSCHOOLSE...

Handreikingbovenschoolsekwaliteitszorg

Inhoudsopgave

Voorwoord 4

Leeswijzer 5

1 Wat is kwaliteitszorg? 6

1.1. Begripsdefinities 6

1.2.Kortegeschiedenisvan‘aandachtvoorkwaliteit’inhetprimaironderwijs 9

2 Hoe ontwikkelt kwaliteitszorg in het onderwijs zich? 14

2.1. Eensectorbredebenadering 14

2.2.Devierfasenvankwaliteitszorg 15

2.3.Eenordenendschema 18

3 De medewerker kwaliteitszorg 20

3.1. Inleiding 20

3.2.Functionereninverschillendecontexten 20

3.3.Depositievandekwaliteitszorgmedewerker 26

4 Overleven in de driehoek 32

5 Vaardigheden van de kwaliteitsmedewerker 34

5.1. Omgaanmetinformatie 34

5.2.Beleidsnotitiesschrijven 38

5.3.Adviseren 41

5.4. Processenbewaken 43

5.5.Evalueren 44

5.6.Overonderzoekdoen 46

6 De wereld van… 48

6.1. Boekenenartikelen 48

6.2.Netwerken 49

6.3.Sites 49

BijlageMethodenvanonderzoek 50

Noten 54

Colofon 56

HANDREIKINGBOVENSCHOOLSEKWALITEITSZORG 3

Voorwoord

Hetprimaironderwijsmaaktmomenteel

groteveranderingendoor.Kijkmaarnaar

demanierwaaropdeInspectievanhet

Onderwijsvoortaanhaarwettelijketaak

uitoefent:zijneemthetbestuuralsdirect

aanspreekpuntvoordekwaliteitvanhet

onderwijsopdescholen.Datbetekentdat

kwaliteitszorgzich(ook)moetafspelenop

hetniveauvanhetschoolbestuur.Desterke

groeivanhetaantalmedewerkersdatzich

bezighoudtmetkwaliteitszorgisdanook

uitdrukkingvandeernstwaarmeehet

thema‘onderwijskwaliteit’zijnplekheeft

gekregeninhetbestuurlijkhandelen.

DePO-Raadheeftsindseenaantaljaren

een‘kennisgroepkwaliteit’.Ditiseensnel

groeiendnetwerkwaarinkwaliteitszorg-

medewerkersbijelkaarkomenenvanen

metelkaarleren.In2013hebbenweeen

aantalvandekwaliteitszorgmedewerkers

geportretteerdindepublicatie‘Werken

aankwaliteit’.Indezepublicatiehebbenwe

geconstateerddatdeinvullingvoordeze

functieergkanverschillen,variërendvan

eenpaaruurindeweektoteenfulltime

baan.

Gedurendehetafgelopenjaarontstondinde

kennisgroepdebehoefteomhetgeenwerd

besprokenookvastteleggenineenpublica-

tie.Voordedeelnemersvandekennisgroep,

maarookvooranderen:kwaliteitszorgme-

dewerkersdie(nog)nietdeelnemenaan

dekennisgroep,bestuurdersdiezichwillen

verdiepeninhetbovenschoolssturenop

onderwijskwaliteitofschooldirecteuren

dieeenbovenschoolsetaakhebbenophet

gebiedvanonderwijskwaliteit.Dezenieuwe

publicatieisdusbedoeldvooriedereendie

zichbovenschoolsmetkwaliteitszorgbezig

houdtenmeerwilwetenoverhetsturenop

onderwijskwaliteit.

Indezepublicatienoemenwedezefunctio-

narisbeurtelingskwaliteitsmedewerker,

medewerkerkwaliteitszorgenkwaliteits-

zorgmedewerker–alledrieaanduidingen

zijninomloopzonderverdersemantisch

verschil.Dezetitelkandusookbetrek-

kinghebbenopeennevenfunctievaneen

bestuurderofschooldirecteur.

Ditboekjeiseenbijdrageaanhet

verbeterenvankwaliteitszorgbinnen

schoolbesturen.Hetbiedtueenoverzicht

vandeverschillendeopdrachtenenvaar-

dighedendievooreengoedeuitoefening

vankwaliteitszorgnodigzijn.

Zoalsgezegdzullendetakenvande

kwaliteitszorgmedewerkervoortdurend

veranderen.Dezehandreikingzalderhalve

eentijdelijkbestaanbeschorenzijn.Des

tebeter,wanthetisgoedalshetonder-

wijszichzelfdoorontwikkelt.Daarhebben

onzeleerlingenrechtop.Maarfor the time

being voorzietdezehandreikingvastineen

behoefte.

RindadenBesten

voorzitter

4 HANDREIKINGBOVENSCHOOLSEKWALITEITSZORG

Leeswijzer

Dezehandreikingisalsvolgtopgebouwd:

Inhoofdstuk 1gaanweinopverschillende

definitiesenomschrijvingenvanonderwijs-

kwaliteitenkwaliteitszorgdieinomloop

zijn.Deaandachtvooronderwijskwaliteit

isvanbetrekkelijkrecentedatum.Ineen

kortebeschrijvingwordtdegeschiedenis

hiervanbeschreven.

Inhoofdstuk 2gaathetopnieuwover

kwaliteitszorgwaarbijdeontwikkeling

hiervancentraalstaat.Dezeontwikkeling

laateentoenamein‘integraliteit’zien:het

begripkwaliteitszorggaatsteedsmeer

omvatten.Interessantisdatdezeontwik-

kelingvankwaliteitszorginhetonderwijs

eenweerspiegelingisvandegroeiende

aandachtvoorkwaliteitinmetnamede

industriëleomgeving.

Dekwaliteitszorgmedewerkerstaatcentraal

inhoofdstuk 3:zijnofhaartakenkomen

aandeorde,maarookdecontextenwaarin

dietaakwordtuitgevoerd.Ookwordener

verschillendetaakopvattingenbesproken.

Inhoofdstuk 4gaanweinopeenheikel

punt:deplaatsvandekwaliteitszorg-

medewerkerindeorganisatie:tussen

eenopdrachtgever(hetbestuur)ende

opdrachtnemer(inderegeleenschool-

leider).Vanuitwelkepositiekande

kwaliteitszorgmedewerkerhetbestzijnof

haarondersteunendefunctievervullen?

Hoofdstuk 5staatgeheelinhetteken

vandevaardighedenvandekwaliteitszorg-

medewerker.Zowordteraandachtgeschon-

kenaandiensrolalsbeleidsontwikkelaar,als

adviseurvanhetbestuurenalsdeverant-

woordelijkevoorevaluatiesvanbeleid.

Hoofdstuk 6totslot,maaktdekwaliteits-

zorgmedewerkerwegwijsindevakliteratuur

ensocialmediaopditterrein.


HOOFDSTUK 1

Wat is kwaliteitszorg?

Hoewelhetdemedewerkerkwaliteitszorg

isdieinditboekjecentraalstaat,ontko-

menweernietaanomtestartenmetde

vraagwaarhetdiemedewerkerinzijnof

haarfunctieomtedoenis:gepasteverant-

woordelijkheiddragenvoorkwaliteitszorg.

Omwelkeverantwoordelijkheidhetprecies

gaat–daarkomenwenogovertespreken.

Ookoverhetwaaromvandetoevoeging

‘gepast’.Webeginnenmetwaarhethoort:

metdevraag‘watiskwaliteitszorg’?

1.1. BegripsdefinitiesHetiseengoedgebruikomhetbeginvan

eenbegripsomschrijvingteleggenbijde

definitiesdiewoordenboekenenencyclope-

dieëngeven.Welnu,dedigitaleNederlandse

Encyclopedielevertmaarliefstzevenver-

schillendeomschrijvingen,elkafkomstiguit

eenanderebron1.Ziekader.

Eenaantalwoordenspringteruit,temeer

daarzeverscheidenekerenvoorkomenin

1.Kwaliteitszorgkanomschrevenwordenalshetaansturenvaneencontinu

verbeterprocesomzodoendeaandekwaliteitseisentevoldoen.Hetgaatdaarbij

steedsomderelatietussendeeigendoelenenambities,deborgingdaarvaninbeleid,

managementenprocessenendevraaghoederesultatenzichverhoudentotde

gesteldedoelen.

2.Hetgeheelaanmaatregelenwaarmeeeenschoolopsystematischewijzedekwaliteit

vanhetonderwijsinbredezinbepaalt,bewaaktenverbetert.

3.Alleactiviteitenvandetotalemanagementfunctiediehetkwaliteitsbeleid,de

doelstellingenendeverantwoordelijkhedenvaststellenendezeimplementeren

doormiddelvankwaliteitsplanning,kwaliteitsbeheersing,kwaliteitsborgingen

kwaliteitsverbeteringbinnenhetkwaliteitssysteem.

4.Devoortdurendeaandachtvoordekwaliteitvandegeleverdedienstenenactiviteit.

5.Kwaliteitszorgisdemanagementfunctiediedeorganisatierichtopkwaliteit.Deze

functieistebegrijpenals:erzorgvoordragenenernaarstreven–inwoordendaad–

datderesultatendiedeorganisatiebeoogt,aandevooropgesteldeeisenvoldoen.

Daartoebouwtdeorganisatieeenkwaliteitsbeleiduitenzeteenkwaliteitssysteemop.

6.Allesystematischeengeplandeactiviteitendiegerichtzijnopcontinuebeheersing,

bewakingenverbeteringvandekwaliteitvanzorg.

7. Allesystematischeengeplandeactiviteitendiegerichtzijnopcontinuebeheersing,

bewakingenverbeteringvandekwaliteitvanzorg.Doordeverleendezorgte

registrerenentevergelijkenmetdegestelde,afgesprokenengeformuleerde

criteriakandewerkelijkezorgvoortdurendwordenbijgestuurdinderichtingvande

gewenstezorg.


ditoverzicht:systematisch,management-

functie,geplandeactiviteiten,continu,

voortdurend,bepalen-bewaken-verbeteren.

Hetzijnonmiskenbaarookdesleutelwoor-

denvankwaliteitszorginhetonderwijs.

IndecursuskwaliteitszorgvandeOpen

Universiteitwordtkwaliteitszorgalsvolgt

omschreven:“Deinspanningenvanorga-

nisatiesomkwalitatiefgoedeproducten/

dienstenteleveren,wordtaangeduidmet

determkwaliteitszorg.Wedefiniëren

kwaliteitszorgalshetaspectvandetotale

managementfunctiedathetkwaliteitsbe-

leidbepaaltentotuitvoerbrengt.Uitdeze

definitievolgtdatkwaliteitszorgbetrekking

heeftopalleactiviteitenenbeslissingen,

plusdedaarbijgebruiktemethodenenmid-

delen,diegerichtzijnophetvaststellen,

bereikenenbehoudenvanhetgewenste

kwaliteitsniveau.” 2

Wanneeraldezeactiviteitenrondkwa-

liteitmetelkaarinsamenhangworden

gebrachtsprekenwevaneenkwaliteitssys-

teem.“Ondereenkwaliteitssysteemwordt

verstaandeorganisatiestructuur,verant-

woordelijkheden,procedures,processenen

voorzieningenvoorhettenuitvoerbrengen

vankwaliteitszorg.”3

Indealgemenetheorieoverkwaliteitszorg

wordenvierdeelgebiedenonderscheiden:

normstelling,controle,beheersingen

borging.Ookindegerichtezorgvoorde

kwaliteitvanhetonderwijskomenwedeze

vierdeelgebiedentegen,zijhetinsector-

gerelateerdegedaante.Zoistenaanzien

vandenormstellingsprakevaneengedif-

ferentieerdgeheelvannormen:wekennen

externenormen(toezichtkaderInspectie

vanhetOnderwijs)eninternenormen

(ambitiesvandeschool,deorganisatie).

Latenwenaderfocussenopkwaliteitin

relatietotonderwijs.Kwaliteitszorginhet

onderwijswordtopverschillendemanieren

gedefinieerd.Lastighierbijisdatergeen

standaarddefinitieisvanonderwijskwaliteit

waartoedekwaliteitszorgzichuitstrekt.

Sterkernog,hetlijkteropdatweeen

scherperbeeldhebbenvanwatkwaliteits-

zorgbehelst,dandatweeengeobjectiveerd

enbreedgedeeldedefinitiehebbenvan

hetobjectvandiezorg.Terillustratiede

volgendepassage:“Deonderwijskwaliteit

isdekwaliteitvanhetonderwijsdatop

eenschoolgegevenwordt.Veeldingenzijn

meetbaar,zoalsdetoetsresultaten,maar

nietallesistemeten.Deonderwijskwali-

teitomvatnietalleenheteffectiefaanleren

vankennisenvaardigheden,maarookhet

vormenvankinderentotzelfstandige,zelf-

verantwoordelijkepersonen.Endatisniet

incijfersuittedrukken.Hetisbelangrijk

datdeschooldeonderwijskwaliteitgoed

bewaaktenprobeertteverbeteren.Dit

heetkwaliteitszorg.DeInspectievanhet

Onderwijsheeftalskerntaakomdeonder-

wijskwaliteittecontroleren.”4

Dezeomschrijvingmaaktgoedduidelijkdat

kwaliteitvanonderwijseenbreedbegripis

datnietalleenmeetbaremaarookmoei-

lijkofniet-meetbareelementenbevat.Dit

ontslaatdeschoolnietvandezorgomde

kwaliteitgoedtebewakenénteverbeteren.

Endielaatstehandelingenbehorentothet

domeinvandekwaliteitszorgmedewerker.

KeesHorsmanwijsteropdaterinde

omschrijvingenvanonderwijskwaliteitzoals

scholendiehanteren,tweeoriëntatieszijn

tezien:

• eendoeloriëntatie:scholenwillenmet

hetonderwijsdatzeverzorgenzelfiets

bereiken;

• eentevredenheidsoriëntatie:scholenwil-

lendatbelanghebbendentevredenzijn.

Horsmansteltvoorombeidentecombi-

neren,omzesamentenemen5.Datlijkt


eenverstandigvoorstel:scholendoeniets

waarzezelfingelovenénzewillenweten

watanderendaarvanvinden.Ineenmeer

sophisticatedvormleidtdittotdeomschrij-

ving:“kwaliteitisdematewaarinzorgvuldig

gekozendoelstellingen,gerichtopwenselijk

geachteopbrengstenvanhetonderwijs-

proces,hetvoldoenaandebehoeftevan

deorganisatieenhettegemoetkomenaan

deverwachtingenvandeverschillende

actoren,wordengerealiseerd.”6 De zorg

daaromheenheetkwaliteitszorgendeze

zorgwordtgevoeddoordrieimpulsen:de

wettelijkeverplichtingertoe,denoodzaak

totpubliekeverantwoordingéndebehoefte

aanondersteuningvandepermanente

schoolontwikkeling.

Eenzaakgoeddefiniëren–hetlevertal

sneleeningewikkeldezinopdieminstens

eenmaalherlezingvraagt.DennisBode7

kiestvooreenanderebenadering.Omdat

hetlastigiseengoededefinitietegeven,

somthijeenaantalkenmerkenopvan

kwaliteitszorg.

Kwaliteitszorgis:

• normatiefomdathetgerelateerdisaan

degrondslagendoelstellingvande

school.Zobezienzijnkwaliteitenidenti-

teitidentiekebegrippen.

• systematisch,consequentvolgenseen

bepaaldemethode.

• cyclisch,gerelateerdaandebeleidscyclus

vanvoorbereiden,besluiten,uitvoeren,

bewaken,evaluerenenborgen.

• dynamisch,meebewegendmetdeont-

wikkelinginhetbeleid,indeomgeving,

metdeverwachtingenindesamenleving

enmetdekeuzesdiedaartoemoeten

wordengemaakt.

• integraal,insamenhangenafstemming

opdeverschillendedeelprocesseninde

organisatie.

• meetbaar,gerichtophetvergarenvan

informatieoverdoelbereik.

• procesmatig,datkwaliteitszorgbepaald

meerisdaneensysteem.Hetiseersten

vooraleenproces.

Delezerzalindezeopsommingvanken-

merkenveelherkennenvanwatnuopveel

plekkenpraktijkwordtofreedsis.

normatief

dynamischintegraal

systematisch

cyclisch

procesmatig

meetbaar


Reflectievragena.Welkeomschrijvingvanonderwijs-

kwaliteitenkwaliteitszorgzijninuw

organisatieleidend?

b.Hoeverhoudendezeomschrijvingen

zichtotdeomschrijvingenindeze

paragraaf?

1.2. Korte geschiedenis van ‘aandacht voor kwaliteit’ in het primair onderwijsWiedezorgvooronderwijskwaliteitals

functieofhoofdtaakheeft,betreedtnieuw

land–eendoelbewustgecreëerdgebied

waarvernieuwingenexperimentmoge-

lijkisenwaarruimteisvoorgroeien

ontwikkeling.

Hetistegenwoordig,metaldieaandacht

vooronderwijskwaliteit,moeilijkvoorstel-

baar,dathetbegrip‘kwaliteit’inrelatietot

onderwijsvanbetrekkelijkrecentedatum

is.Pasvanafhetbeginvandejarentachtig

vandevorigeeeuwontstaatergeleide-

lijkaandachtvooreenanderemaniervan

kijkennaaronderwijs.Inrapportenvan

adviesorganenvandeministervan(toen

nog)Onderwijs&Wetenschappenwerden

verkenningengepleegdvanwathetbegrip

zoukunneninhouden,waarhetwelenniet

betrekkingopheeftenhoeeenstimule-

rendbeleidvanoverheidswegetenaanzien

vanonderwijskwaliteitmogelijkzouzijn.

Waserdaarvoordanhelemaalgeenaan-

dachtvoorkwaliteitvanonderwijs?Was,

metanderewoorden,totdanallesgoed?

Natuurlijkniet.Alleen,hetgesprekover

watgoedonderwijsisenwatniet,ver-

lieplangseenheelanderelijn.Ministers

maaktenwettenwaarinhetnietgingom

kwaliteitvanonderwijs,maarom‘deugde-

lijkheidvanonderwijs’.Watindiewetten

werdgeregeldbleefgoeddeelsbeperkt

totprocesvoorschriften,zoals:alleen

bevoegdedocentenmogenlesgeven.Een

doordeoverheidactiefgevoerdbeleidop

hetvlakvanonderwijskwaliteitbestond

niet.Hetbegrippastedecennialangnietin

demanierwaarophetrelatiepatroontus-

sendeoverheidendeschoolbesturenwas

ingericht.

Hetdebatoveronderwijskwaliteit(en

inhetspoordaarvan‘degerichteen

gestuurdezorgvooronderwijskwaliteit’)

komtopeenmomentdateraleenpaar

belangrijkewisselszijnomgezetinhet

relatiepatroontussenoverheidenmaat-

schappelijkmiddenveld,enmeerspecifiek:

tussenministerievanO&Wenonderwijs-

aanbieders(zegmaar:deschoolbesturen).

Wedoelenhieropdeomslagvaneen

distributieveonderwijspolitieknaareen

constructieveonderwijspolitiek.Deze

omslagishetbestteomschrijvenalseen

overgangvaneenvoornamelijkjuridische

georiënteerd,volgendonderwijsbeleid

naareenmeersturende,doordesoci-

alewetenschappenondersteund,actief

onderwijsbeleid.Deeersteaanzetten

voordezeomslagdaterenuitdejaren’60

met,heelconcreet,deinvoeringvande

Mammoetwetin1968.Deomslagvoltrekt

zicheerststerkmerkbaartijdenshet

KabinetDenUyl(1973–1977)alsdr.J.A.

vanKemenadeministervanOnderwijs&

Wetenschappenis.Hetzijnjarenwaarin

allerleimaatschappelijkethema’ssterk

gepolitiseerdworden,waaronderhet

thema‘gelijkekanseninhetonderwijs’.

Hetdebatoveronderwijskwaliteitkomt

relatieflaatopgang.Deeersteministerdie

hierovernadenkt,isdr.A.Paisdiein1981

eennotadoetverschijnenoveronder-

wijskwaliteit.Denotawordtgevolgddoor

allerleiverkennendestudiesdoortoenma-

ligeadviesorganenvanhetministerie.


Eenbelangrijkmomentinhetdebatisde

verschijningvande(toengeruchtmakende)

notitie‘Deschoolopwegnaar2000.Een

besturingsfilosofievoordenegentigerjaren’

inmei1988.Dezenotitieverschijntals

drs.W.J.DeetmanministervanOnderwijs

enWetenschappenis.Indezenotitieisde

overheidopzoeknaareennieuwrelatie-

patroonmethetonderwijsveld.Cruciaalin

ditnieuwerelatiepatroonzijn:deeffectivi-

teitvanbeleidsmaatregelenstaatvoorop,

inzetvanveelsturingsinstrumentenen

stimuleringvanonderwijskwaliteitvia

outputfinancieringenwettelijkvastgelegde

eindtermen/kerndoelen.Deeersteversies

eindtermenprimaironderwijsverschijnen

nogindatzelfdejaar,1988.Tochduurt

hetnogtot1998voordatdeeerstekwa-

liteitswetinhetstaatsbladverschijnt.In

dezewetwordtkwaliteitszorgwettelijk

verplichtgesteldenwordenvoorschriften

opgenomentenaanzienvanhetschoolplan,

deschoolgidsendeklachtenregelingvoor

ouders.Tussen1988en1998wordtdoor

opeenvolgendekabinettenveelvuldigmet

deonderwijsorganisatiesoverlegdoverde

margeswaarbinnenoverheidenscholen

zichkunnenenwillenbewegen.Innovem-

ber1992leidtdittoteenbekendakkoord,

hetzogenaamde‘ScheveningsAkkoord’.

Ditakkoordbevateenserie‘richtingge-

vendeuitspraken’waaroveroverheiden

onderwijsveld(het‘Scheveningsberaad’)

heteenszijn.Indeeersteuitspraak

herkennenwenogeenmixvanoudeen

nieuwewoorden:‘Deschoolis,binnenhet

raamwerkvandeinwetgevingbepaalde

eisenvandeugdelijkheid,verantwoordelijk

voordekwaliteitvanhaaronderwijs.’8In

dejarendiehieropvolgenwordtsteeds

duidelijkerdatdeschoolgids,hetschoolplan

endeklachtenregelingopenigmomentin


wetgevingzullenwordenvoorgeschreven.

Zolaatdetoenmaligestaatssecretaris

mevr.Netelenbosinhaarnotitie‘Deschool

alslerendeorganisatie’(1995)wetendatzij

hooptdatdezedocumentendedialooginde

schooloverkwaliteitzullenbevorderenen

ondersteunen.

Hetdebatoverdeverantwoordelijk-

heidvoorkwaliteitvanonderwijskrijgt

eenvervolgindeaanpassingvanhet

Inspectietoezicht.Andersgezegd,van

enigeafstandisgoedwaarneembaardatde

rolvandeInspectiemeebeweegtmetde

veranderingenindewijzewaaropvanover-

heidswegenaaronderwijskwaliteitwordt

gekeken.Zozienwehetexterntoezichtop

verschillendemanierenmeebewegen,als

hetgaatom:

• hetaanspreekpunt(eerstdedirecteur

vandeschool,nuhetschoolbestuur),

• de takenvandeInspectie(toezichten

wel/geenadviseurvandeschool),

• hetfocusvantoezicht(gesegmenteerd/

deelonderzoeken,danwelintegraal,maar

ook:gerichtoponderpresterenofook

gerichtopexcellentie)

Eninhetspoorvandeze,zichsteedsaan-

passendewerkwijzenisersteedswijziging

vandewettelijkeverankeringdaarvan

inwet-enregelgeving.DenkaandeWet

OnderwijsToezichtdiein2002inwerking

treedtendiedetaakvandeInspectie

grondigwijzigt.Nieuwisondermeerde

invoeringvanhetproportionaliteitsprin-

cipe.Dewijzigingeninhettoezichtzijnook

goedtevolgenindeopvolgendetoezicht-

kaderswaarindeInspectiehaarwerkwijze

eninterventieladdersexpliciteert.Opdit

momentiserveelaandachtvoorrisico-

gestuurdexterntoezichtwaarinInspectie

enaccountantsdiensthunwaarnemingen

vanuittweerichtingenbijeenbrengenom

nogbeterzichttehebbenopmogelijke

risico’sbinnenonderwijsorganisaties.

Terwijlaanvankelijkdeschoolcentraal

wordtgesteldindeverantwoordelijkheid

vooronderwijskwaliteit,intensiveertdus

deoverheidgeleidelijkhaarbetrokkenheid

ophetgebiedvanonderwijskwaliteit.Zoals

opgemerktkomtdieactievebetrokken-

heidvanaf1988goedopgang.Daarnalijkt

sprakevaneensoortpermanenteversnel-

ling.Onlangsisdithelderinkaartgebracht

dooreenonderzoeksgroeponderleiding

vanprof.dr.PaulFrissen9.Onderzoekers

inventariseerdenalleinterventiesvande

overheidovereenperiodevantwaalfjaar

sturingopkwaliteit.Zijbenaderdende

relatievanministerietotprimaironderwijs-

veldvanuitdesysteemleer.Determeninde

linkerkolomverwijzennaardeordenings-

begrippenuitdesysteemleer.Onderzoek

naaralleinterventiesleverthetvolgende,

onthullendebeeldop(Zieoverzichtopde

volgendepagina)10

‘Aandachtvoorkwaliteit’isniethetzelfde

als‘kwaliteitszorg’,maardetoenemende

aandachtvoorkwaliteitheeftwelbevor-

derlijkgewerktopdeontwikkelingvan

kwaliteitszorginhetonderwijs.

ReflectievragenIndezeparagraafhebbenwijvooral

gekekennaarhetoverheidsbeleidop

landelijkniveau.

a.Iser,inaanvullingdaarop,inuw

gemeentesprakevanlokaalbeleid

gerichtoponderwijskwaliteit?

b.Zoja,hoegaanuworganisatieenu

ommetditgegeven?


Interventies sturing op kwaliteit

Tot 2002 2002 — 2004 2005 — 2010 2011 —

Definities ‘Hetongemakvanautonomie’Kwaliteitsbeleidlangsdegrenzenvanhet‘wat’enhet‘hoe’

Opwegnaarsysteemverantwoordelijkheid

In trefwoorden

Exit‘deugdelijkheid’.Driescharnierpunten:• invoeringkerndoelen(1988)• arrestSchaapman• invoeringbegriponderwijskwaliteit

Toenameverantwoordelijkheidvooronderwijskwaliteitenfinancieelbeleid.Koers primair onderwijs(2004).Aandachtvoorinternationalevergelijkingen.Onderwijsalsmaatschappelijk-economischinstrument.

Dooroprichtingsectororganisatieswordtonderwijskwaliteitsteedsmeerbestuurlijkbegrip.CommissieDijsselbloem:hethoeenhetwat.Zoekennaarreikwijdteoverheid(Iederwijs,AsSiddieq.KwaliteitsagendaPO:• Taalenrekenen• Opbrengstgerichtwerken• AanscherpingtoezichtopzwakkescholenAandachtvooronderpresteren,excellentie.

Legitimeringvandegegroeideherinterpretatievanart.23Gw.Aankondigingafschaffingthuisonderwijs.Viaversterkingbestuurskrachtvanhiërarchischesturingnaarsysteemsturing.Wettelijkeverankeringnormstellingonderwijskwaliteit.ActieplanBasisvoorpresteren(2011).

Interventies

Controleren Metenisweten Verdiendeautonomie Transparantiedoortoetsingenmonitoring

In trefwoorden

WetophetOnderwijstoezicht(2002).Integraalenstimulerendtoezicht.Normeringaantallesuren.

Hoofdlijnenbrief2006-2007(2005).Risicogerichttoezicht.Uitbreidingnormenkaderstoezicht.Verscherpingtoezichtopzeerzwakkescholenenrisicoscholen.Aandachtvoorhorizontaleverantwoording.

Verplichtecentraleeindtoetsenvolgsysteem.Strengerrichtingzwakkescholen.Kwaliteitsprofielenenkansengerichttoezicht.Verbindingfinancieeltoezichtentoezichtoponderwijskwaliteit.Toezichtophetleraarschap.Prikkelentotzelfevaluatie.

Ondersteunen Demarktvandidactiekenregistratie Deopkomstvanopbrengstgerichtwerken Hetcreërenvaneensterkeberoepsgroep

In trefwoorden

Subsidiërenvanmethodenmakers.ProjectQ-primair.BeleidsplanLeren met ICT(2003).AandachtvooronderwijsachterstandenengezinsondersteuningverlegdnaarVroegschoolseeducatie.Aandachtvoorfeminiseringinhetonderwijs.

OndersteuningOGWdoorleerlijnenenreferentieniveaus.Actieplan leerkracht(2007).LandelijkdekkendbeleidVVE.Veellokaalonderwijsbeleid.Aandachtvoorexcellentie.

HRM,opleidingenlerarenregister.ActieplanLeraar2020(2011).Lerarenagenda 2013 – 2020(2013).Engelswordtkernvak.VliegendebrigadesZeerzwakkescholen.

Ordenen Schaalvergrotingenrolverbreding Aandachtvoor‘goodgovernance’ Hetsturenvanschoolbesturen

In trefwoorden

1985:invoeringbasisschool.1997:Toerusting en bereikbaarheid(nietgenoemdmaarwelbelangrijk:Stimuleringsbijdrage Bestuurlijke Krachtenbundeling(1997).

AandachtvoorBredeSchool.Extrageldvoorachterstandsleerlingen.InvoeringonderwijsassistentenenextrageldOOP.Meerautonomiebesturen:Richting, Ruimte, Rekenschap en Resultaat(2002).

Invoeringlumpsumfinanciering(2006).Aandachtvoorgoedbestuur.Manifest Versterking ouderbetrokkenheid(2007).OprichtingPO-raad(2007).EersteCodeGoedbestuur(2010).BrochureSturen en toezien op onderwijskwaliteit (2011).Nieuwegewichtenregeling(2006).Witte/zwartescholenproblematiek;segregatieinhetonderwijs.

Tussen1994en2003ishetaantalschoolbesturenmeerdangehalveerd:3718tegen1724;hetaantalscholen8801tegen7666.GrenzenaankleinescholenOnderwijsraad(2013).Aankondigingplannentegenkrimp.BestuursakkoordPrimairOnderwijs. Impulsopbrengstgerichtwerkenenprofessionalisering2012–2015(2012).NationaalOnderwijsakkoord(2013).Acceptatiesegregatie.


HOOFDSTUK 2

Hoe ontwikkelt kwaliteitszorg in het onderwijs zich?

Kwaliteitszorgiseenvakendaarmee,zoals

elkvak:inontwikkeling.Indithoofd-

stukvolgenwedieontwikkelingmeer

vannabijenschetsenweeenperspec-

tiefvoorderichtingwaarinkwaliteitszorg

zichdekomendejarenmogelijkzal

doorontwikkelen.

2.1. Een sectorbrede benaderingDetoenemendeaandachtvoorkwaliteitvan

onderwijsriepronddelaatsteeeuwwisse-

lingdevraagophoedezeaandachtvoor

onderwijskwaliteitsystematischeneffec-

tiefkonwordenvormgegeven.Metandere

woorden:hoezoukwaliteitszorg erinhet

primaironderwijsconcreetuitkunnenzien?

Dewenselijkheidomopdezevraageen

goedantwoordtegevendataansluitbijde

sector,wordtspoedigbreedonderschreven

enopgevatalseenverantwoordelijkheid

vandesectoralsgeheel.Dezeerkenning

leidttotdeinstellingvandelandelijke

ProjectgroepQ*Primair.Dezeprojectgroep

verrichtveelontwikkelwerk,voorzietscho-

lenvantalvaninstrumentenencreëerteen

conceptueelkadervoorkwaliteitszorgdat

breedingangvindt.Dezeprojectgroepheeft

bestaanvan2001tot2006.Desectorbrede

aandachtvoorkwaliteitwordtvoortgezet

doorhetPlatformKwaliteitenInnovatie

(2006–2008)envervolgensdoorhet

ProjectbureauKwaliteit(vanafmei2008),

ondergebrachtbijdePO-Raad.

Tothethierbovengenoemdeconceptuele

kaderdientzekerdevolgendereeksvan

relevantevragentewordengerekend11:

1.Doenwedegoededingen?

2.Doenwededingengoed?

3.Hoewetenwedat?

4.Vindenanderendatook?

5.Watdoenwemetdiewetenschap?

Hetzijndevragendiedebasisvormenvoor

elkekwaliteitszorginhetonderwijs.

Deeerstevraag(‘Doenwedegoede

dingen?’)iseennormatievevraagdie

rechtstreeksverwijstnaardeopdracht

diedeschoolzichzelfstelt–eenopdracht

diewordtgeconcretiseerdineenmissie,

dieweerdoorvertaaldwordtineenlange

termijnverhaal(strategischbeleidsplan,

schoolplan).Deeerstevraagisnormatief

indiezindathetantwoordkaderstellend

isvoordeviervolgendevragen.Enjuist

omdathetantwoordkaderstellendis,is

hetenerzijdsverstandigomersteedsnaar

terugteverwijzen,zodatvervolgkeuzes

beargumenteerdzijn,enishetanderzijds

raadzaamomdezevraagnietelkjaar

opnieuwanderstebeantwoorden.Immers,

hetisnietwijsalsdekadersvoorbeleid

iederjaarwijzigen.

Isdeeerstevraageenechtbestuur-

lijkevraag,detweedevraagiseenechte

managementvraag.‘Doenwededingen


goed?’isgerichtopefficiencyeneffectivi-

teitvanhethandelen.

Dederdevraag(‘Hoewetenwedat?)vraagt

naaronderbouwing,naaropbrengsten,

feedback,onderzoek,kortom:naarbewijs,

evidence.

Devierdevraag(‘Vindenanderendat

ook?’)verbreedtdeinformatiebehoefte

naaranderepartijenenvraagtomeenoor-

deel.Denkaantevredenheidsonderzoeken

enpanels.

Devijfdevraagtenslotte(‘Watdoen

wemetdiewetenschap?’)brengtde

cyclusterugbijhetbestuurlijkc.q.het

management-handelen.

Deoplettendelezerzalgemerkthebbendat

devragentweet/mvijfovereenkomsten

vertonenmetdestappenuitdebekende

Demingcircle,dePDCA-cyclus.

Devijfvragenhebben,zowelinhetprimair

alsinhetvoortgezetonderwijseenbelang-

rijkerolgespeeldbijdeontwikkelingvan

kwaliteitszorginhetonderwijs.Zehebben

aangezettoteenmethodischeencyclische

benaderingvanonderwijskwaliteit,tot

deontwikkelingvanallerleiinstrumenten

ensystematischereflectievormenophet

handelenvandeverschillendelagenin

eenschoolorganisatie.Dezevijfvragen,

versterktmeteencyclischewerkwijzein

debeantwoordingervan,vormendebasis

vooreenduidelijkwaarneembaregroeiin

dekwaliteitszorg.Indezegroeivandenken

over,werkenaanenzorgvooronderwijs-

kwaliteitzijnenkelefasenteonderscheiden.

ReflectievraagHerkentudevijfvragendieindeze

paragraafbesprokenworden?Spelen

zeeenrolindekwaliteitszorgwaaru

verantwoordelijkheidvoordraagt?Zo

ja,opwelkewijze?

2.2. De vier fasen van kwaliteitszorgDeillustratie12brengteenontwikkelingvan

kwaliteitszorginbeeldwaarinsprakeisvan

driebelangrijkebewegingen:

• Detoenemendesamenhanginactivitei-

tenmetbetrekkingtotkwaliteitszorg;

• Decyclischebenadering;

• Detoenemenderelevantievankwaliteits-

zorgvoordeontwikkelingvande

organisatie.

Kwaliteits-activiteiten

Kwaliteitszorg

Kwaliteitsbeleid

StrategischKwaliteits-management

Kwaliteitsactiviteitenwordenstrategischingezetendragendaardoorbijaandoelrealisatie.

Kwaliteitsactiviteitenvindencyclischplaatsenwordenonderlinginverbandgebracht.

Kwaliteitsactiviteitenzijnineencyclus

uitgezet,afgestemdopdeplancyclus.

Kwaliteitsactiviteitenvindenincidenteel

plaats.


Dekortetoelichtingindevierfasengeeft

steedsweerwaarhettypischevandeze

faseingelegenis.Overigens,degrenzen

tussendefasenzijnvloeiendenkunnenper

beleidsdomeinverschillen.

Indeeerstefasevindenactiviteitenminof

meerlosvanelkaarenincidenteelplaats.

Wezittenduidelijkineenverkennendefase.

Dezeactiviteitenwinnenaanbetekenisop

hetmomentdatzewordeningezetineen

cyclischeaanpakdiegerelateerdisaaneen

bepaaldeperiodevanbeleid.Denkaaneen

jaarplan.Erisaandacht(zorg)voorkwaliteit

vanuiteenoogpuntvanbeleidsrealisatie,

maarerisnoggeenbeleidtenaanzien

vankwaliteitszorgzelf.Andersgezegd,

allerleionderdelenvanhetbeleidworden

welafzonderlijkbenaderddoormiddelvan

bijvoorbeelddePDCA-cyclus,maarblijven

losvanelkaarstaan,nietgeïntegreerd.

Datverandertindederdefasewanneer

kwaliteitszorgookzelfonderwerpvan

beleidsvormingwordt.Kwaliteitszorgisdan

nietlangereenmanieromactiviteitenin

termenvandoelrealisatietevolgen,maar

heeftgrotereambities:kwaliteitszorgwil

relatiesleggentussenbeleidsdomeinenen

hunonderlingebeïnvloeding.Infasevieris

kwaliteitszorgnietlangeralleende(inte-

grale)‘monitor’waarmeehetbeleidopenig

afstandgevolgdwordt,maariskwaliteits-

beleidzelfdeelgewordenvanéninstrument

índedoelrealisatieopstrategischniveau.

Wemakeneveneenkleineuitstap:de

evolutievankwaliteitszorg,zoalshierboven

geschetst,isnamelijkookgoedherkenbaar

alswekijkennaardeontwikkelingvankwa-

liteitszorgindeindustriëleomgeving,die

vandeproductiebedrijven.VanderBije.a.

geveneenbeeldvaneenontwikkelingdie

steedsintegralerwordt13.

Interessantisdestartvan(industriële)

kwaliteitszorg:dieligtophetmomentdat

hetuniekeenrechtstreeksecontacttussen

deopdrachtgever(klantdieeenkastwil)en

deopdrachtnemer(eentimmermandiede

kastmaakt)overeenspecifiekeopdracht

(ikwilzusenzokast)wordtvervangen

doorafstandtussenuniformeringvan

hetproduct.Vandaardeeerstefase:de

inspectievanhetproduct.Allengswordtde

aandachtvoorheteindproductverlegdnaar

hetbegin:hetperfecteontwerp,vervol-

gensnaarhetproces,daarnanaardetotale

organisatie.

• Rechtstreekstussenproducentenconsument

• Gerichtopcontrolevanhetproduct• Steeksproefsgewijs

• Hetontwerpstaatcentraal• Gerichtopmeten;systemischebenadering;KEMA,KIWA

• Procesbenadering• Nietproductmaarleverancier/producentinbeeld;ISO,NEN

• Heleorganistieinbeeld,incl.verkoop• Sterkgerichttotverbetering

Ambachtelijkekwaliteit

Kwaliteitsinspectie

Qualityengineering

Qualityassurance

TotalQualityManagement


Terugnaardevierfasenvoorkwaliteitszorg

inhetonderwijs.Wehebbendeverwach-

tingdatdezevierfaseneenherkenbaar

referentiemodelvoorkwaliteitsontwikke-

lingoporganisatieniveaukanvormen.Er

zijnnamelijkeenpaargoederedenente

bedenkenomaantenemendatkwaliteits-

zorgeensteedsmeerstrategischeinvulling

zalkrijgen.

1.Medewerkerskwaliteitszorgzullensteeds

betermiddelenontwikkelenomonder-

scheidtemakentussendeinformatiedie

nodigisvoordeexterneverantwoording

eninformatiedieinterneenfunctieheeft

inhetkadervanorganisatieontwikkeling.

2.Organisatieszullenalsaanbiedersvan

onderwijs(beleidsmatig)steedsscher-

perwillendefiniërenwathetaanbod

isenwelkedifferentiatieszijdaarin

toepassen.Zekerintijdenwaarinhet

profielvaneenschooleenbelangrij-

kerredenisvoorschoolkeuzesdande

levensbeschouwelijkeidentiteit,zaler

bijbesturenbehoeftezijnmeerderepro-

fieleninhuistehebbenendietewillen

legitimeren(vialicentiesvanlandelijke

profielverenigingen).

3.Onderwijsaanbiederskiezenoporganisa-

tieniveausteedsvakervooreen‘koers’,

een‘richting’danvooreenomvangrijk

strategischbeleidsplan(‘spoorboekje’).

Ditzalleidentotdebehoefteaanmid-

delenomtekunnenconstaterendatdie

koersdaadwerkelijkwordtaangehouden.

Alsdezedrieveronderstellingenuitkomen,

danligtervoordemedewerkerkwaliteits-

zorgeenschonetaakweggelegd!

Reflectievragena.Waarsitueertuuworganisatieindit

evolutieschemavankwaliteitszorg?

b.Welkeonderbouwinghebtu

hiervoor?


2.3. Een ordenend schemaIndithoofdstukoverdeontwikkelingvan

kwaliteitszorgwillenwenogéénschema

besprekenwaarvanweverwachtendathet

demedewerkerkwaliteitszorgkanhelpen

omordenendtewerktegaan.Hetiseen

denkschemadathelptomhetgecompli-

ceerdeenvaakonoverzichtelijketerrein

vankwaliteitszorgophelderewijzeinkaart

tebrengenenteanalyseren.Hetschema

heefteenbrederestrekking/werkingdan

alleenmetbetrekkingtotkwaliteitszorg:

hetkanhelpenomeenhelderbeeldte

krijgenvandebestuurlijkeenmanage-

mentinspanningenineenorganisatie,

waaronderdievoorkwaliteitszorg14.

Hetschemabevattweeassen.Dehorizon-

taleasisdievanbeheersenenontwikkelen.

Opdeverticaleasiserdecollectiviteit

aandeenekant,denkaanhetteam,en

hetindividuaandeanderekantmetdiens

eigenalgemenebekwaamhedenenunieke

talenten.

Alswedezevierkantentoespitsenop

kwaliteitszorgdanisdelinkerhelftte

beschouwenals‘debasisoporde’(con-

creettevertalenin:deInspectieals

vertegenwoordigervandesubsidiever-

strekkeristevreden).Derechterhelftstaat

echtvoorwerkenaanjeambities,jestra-

tegie,vooralleswatenergiegeeft.Voor

veelscholenenschoolbesturenzalgelden

datdelinkerkantoverwegendinordeis

endatervooralenergiegezetzalworden

opdeontwikkelingvanderechterkant.

Beheersen

Collectief

Individu

Ontwikkelen

Systeem Strategie

Bekwaamheid Talent

Bijbeheersenistedenkenaancontroleen

aanverantwoorden.Externenormenstaan

hiercentraal.Bijontwikkelenspelenandere

woordeneencentralerol:ambities,stimu-

leren,verantwoordelijkheidnemen.Links

isvaak‘watmoetvaneenander’,rechtsis

dan‘watwewillenvanuitonszelf,waarwe

voorgáán’.

Datlaatsteisechtpasmogelijkalsde

linkerkantopordeis.Enisdatlaatsteeen-

maalhetgeval,danishetzaakdatgoed

teborgenzodaterzominmogelijktijden

energienaaruitgaat.

Hetschemavervultduseendubbele

functie:


• Hethelptbijhetordenenvandereeds

ingebruikzijndeinstrumentenvoor

kwaliteitszorg;

• Nahetinkaartbrengenvandebestaan-

deactiviteitenkangekekenwordenwaar

demeesteaandachtnaaruitgaatenof

datookdebedoelingis.

Reflectievragena.Welkevandetweegenoemde

gebruiksmogelijkhedenvanhet

schemaspreektuhetmeestaan?

b.Waarom?


HOOFDSTUK 3

De medewerker kwaliteitszorg

3.1. InleidingWeverleggendeaandachtvanonderwijs-

kwaliteitenkwaliteitszorgnaardeman

ofdevrouwdiedaarmeebelastis.Om

preciezertezijn:demanofdevrouwdieop

hetniveauvandebestuurlijkeorganisatie

verantwoordelijkisvoordekwaliteitszorg.

Derolvandekwaliteitszorgmedewerker

zalerineenkleinbestuurvanbijvoorbeeld

tweescholenandersuitziendanineen

grootbestuurmetenkeletientallenscholen.

Hetgaatinditboekjenietomdeomvang

vanhetbestuurmaaromdeplaatsvande

medewerkerkwaliteitszorgindebestuur-

lijkeketenvandeorganisatie.

Deverantwoordelijkheidvoorkwaliteitszorg

opbestuursniveaukanzijngedefinieerd

alseentaakofalseenapartefunctie,kan

zijntoebedeeldaaneenschoolleider,een

bestuurssecretarisofeenstafmedewer-

kerophetbestuurskantoor.Alswezien

hoedezetaakopditmomentinhetveld

isbelegd,dangeeftdeinterviewbun-

delWerken aan kwaliteit. Portretten van

bovenschoolse kwaliteitszorgmedewerkers 15

daareenmooiendiversbeeldvan–een

weerspiegelingvandeverscheidenheidin

hoeorganisatiesinternfunctioneren.Wat

weookindezebundelzien,isdatdeze

medewerkersinz’ntotaliteiteengroot

aantalverschillendeactiviteitenuitvoeren,

zoalseenkwaliteitsmatrixsamenstellen

enonderhouden,auditsuitvoeren,werk-

groepenvanschoolleidersondersteunen,

opbrengstenanalysesuitvoeren,beleids-

adviezenschrijven,scholenondersteunen,

cursussengeven,netwerkenzoalsvan

internebegeleidersopzettenenfaciliteren,

enquêtesuitzetten,managementinformatie

aanleverenenrapportagesschrijven,enga

zomaardoor.

Inhetfiguuropdevolgendepagina

brengenwedecomplexesituatievande

kwaliteitsmedewerkerinéénsamenhan-

gendoverzichtinbeeld.Deblauwevlakken,

samendecirkelvormend,represente-

rendevierdimensiesvandefunctiein

deindividuelepersoon.Dezezijn,inhun

concreteinvullingpersoonsgebonden.Ze

wordenbepaalddoorindividuelekeuzes,

doorafsprakenmetdeleidinggevende,

doorervaringendoordeactuelestaatvan

dekwaliteitszorgindeorganisatie.Voor

eengrootdeelzijndezevierdimensies

persoonlijkingekleurdenookpersoonlijk

beïnvloedbaar.

Daaromheenissprakevaneenviertal

onderscheidencontextendiesamende

omgevingvandefunctiekwaliteitszorg-

medewerkervormen.Dezeviercontexten

hebbengemeendatzenietofnauwelijks

individueeldoordekwaliteitszorgmede-

werkertebeïnvloedenzijn.

3.2. Functioneren in verschillende contextenLatenwebeginnenmetdeviercontexten

waarbinnendefunctievandekwaliteits-

zorgmedewerkerisgesitueerd.

Culturele contextHetisnietzoeenvoudigomineenpaar


Culturelecontext

Culturelecontext

Bestuurlijkecontext

Bestuurlijkecontext

Beleidscontext

Beleidscontext

Professionelecontext

Professionelecontext

Taakopvatting

Fasenkwaliteitszorg

Taken

Persoonlijkevaardigheden

Kwaliteitszorg-medewerker

woordeneenallesomvattendebeschrijving

tegevenvandeculturelecontextwaarinde

kwaliteitszorghaarplekheeftendiehaar

medebepaalt.Maarmethetnoemenvan

woordendiesnelherkenningoproepen,

juistomdatzezonauwverbondenzijnmet

hetcultureleklimaat,ishetwelmogelijkom

associatiefeenbeeldteschetsen,temeer

daarwedezewoordenooktegenkomenin

hetwerkvandekwaliteitszorgmedewerker.

Allereerstiser,breedindesamenleving,en

zékeralshetompubliekediensten16gaat,

behoefteaanaantoonbare resultaten.Dit

geldtnietalleenvoorhetonderwijs,wezien

hetookindeklinischegezondheidszorg,

indepreventievegezondheidszorg,inde

jeugdzorg,overaleigenlijk.Omhetpopu-

lairtezeggen:jekomtnietmeerwegmet

deopmerkingdatjekwaliteitlevert.Als

jehetnietkuntaantonen,danhebjeeen


probleemenverliesjejegeloofwaardigheid.

DederdevraaguithetQ*Primair-project

(‘Hoewetenwedat?’)verwijstrechtstreeks

naardezenoodzaak.

Debehoefteaanaantoonbareresultaten

heefteenzusjeendatheettransparante

verantwoording.Interessantisdatjuistde

behoefteaantransparantiealvroeginde

politiekediscussieoveronderwijskwaliteit

eencentraalthemavormt.Deregulering,

meerbeleidsruimteenbeleidsvrijheid,ver-

ondersteltdebereidheidomverantwoording

afteleggen.Dezeplichttotverantwoor-

dingheeftinmiddelsverschillendekanalen

gekregenwaarlangsdezekanplaatsvinden.

Documentenalsjaarverslag,maarookde

schoolgidszijnbedoeldomditophetniveau

vandeschoolteregelen.Ophetniveauvan

hetbestuurgaathetnatuurlijkindirecte

zinomdeverantwoordingsplichtjegensde

subsidieverstrekker,maardezeverantwoor-

dingsplichtgeldtookbreder,inderichting

vanandere,zogenoemdestakeholders.

Denkhierbijaanouders,lokalepolitiek,

opvolgendonderwijs,ketenpartnersen

achterbannen.Omdezehorizontaledia-

loogmetstakeholdersteondersteunenis

Scholenopdekaart.nldoordePO-Raaden

VO-raadinhetlevengeroepen.

Totslotnoemenweeennietteonderschat-

tenfactorvanbetekenis:debehoefteaan

functionaliteit.Hiermeebedoelenwedat

demensvandezetijdminderdebehoefte

heeftompreciestewetenwatietsisof

waarhetvandaankomt.Hijofzijisvooral

geïnteresseerdinof,enhoeietswerkt.

‘Watkanikermee?’–datisdemeest

centralevraag.Inditverbandwordtwel

eensgesprokenvandeE2-filosofiewaarbij

E2verwijstnaartweebegrippen:effectivi-

teitenefficiency,naardoelgerichtheiden

doelmatigheid17 .Hetisnietzomoeilijkom

dezebegrippenteherkennenindedage-

lijkseonderwijspraktijk:kijkmaarnaar

debasisprincipesvanOpbrengstGericht

Werken(OGW).Ditgeldtzékeralsmen

OGWallereerstopvatalseenaansporing

vande(individuele)leerkrachtomdoor

reflectieopheteigenhandelendeeigen

professionelevaardighedentevergroten

endaarmeemeertekunnenbetekenen

voorleerlingen.Ookdebelangstellingvoor

evidence-basedmethodenenkennispastin

ditbeeld. Inhetspoorvandezegesteldheid

isookdeprofessionelecultuurinhetonder-

wijserééndie‘doenwatwerkt’hooginhet

vaandelheeft.Demedewerkerkwaliteits-

zorgzalbijdezekenmerkenvandeculturele

contextkunnenaansluitendoormateriaalen

ervaringenteverzamelenenbeschikbaarte

stellendieschoolteamsondersteuneninhun

reflectiesophunconcreteresultaten.

Beleidscontext

Interessantisookdeverschuivingdiekwa-

liteitszorginhetonderwijsheeftondergaan:

eenverschuivingin‘deeenheidvanwaar-

dering’.Ditklinktmisschienwatingewikkeld

maarwaarhetomgaat,isdatindejaren

’80en’90kwaliteitszorgprimairgerelateerd

wasaande school alseenheid.Ziedeeerder

genoemdeeersterichtinggevendeuitspraak

inhet‘ScheveningsAkkoord’.Hoeweldie

aandachtvoordekwalitatieveprestatiesvan

deschoolaltijdisgebleven,isinbeleids-

matigopzichtdeaandachtervoorverbreed

naarhetniveauvanhetschoolbestuur.Men

kandezeverschuivinggoedaflezenaan

wiedegesprekspartnerisvandeexterne

toezichthouder,onderwijsinspecteur.Was

langetijddedirecteurvandeschool/de

schoolleiderdegesprekspartner,nuishet

bestuur dat.Onderwijskwaliteitisdaarmee

explicieteenbestuurlijkeverantwoordelijk-

heidgeworden,eenaspectookvan‘goed

onderwijsbestuur’(educational governance).

Enhetisdusnietvoornietsdatdemede-

werkerkwaliteitszorgbinnendeorganisatie

wordtgesitueerdophetniveauvanhet

bestuur.


Vanuitdeinvalshoek‘verantwoording’kun-

nenwedezeverschuivingvanschoolnaar

bestuur,dietevenseenverbredingis,aldus

typeren:deschoolverantwoordtzichvoor

haarkwaliteitaanhet(eigen)bestuuren

aandeouders;deschoolgidsisvoordit

laatstehetwettelijkgeregeldevoertuig.Het

bestuurverantwoordtzichvoordekwaliteit

vanhetgeheelvandescholenénvanelk

afzonderlijkinderichtingvandeinspectie

envanandereexterne stakeholderszoals

degemeentelijkeoverheid.

Totdebeleidscontextwaarindekwaliteits-

zorgmedewerkeropereert,hoortook

het Bestuursakkoord 2014 – 2020 dat

dePO-RaadendeStaatssecretarisvan

Onderwijsindezomervan2014met

elkaarsloten18.AanditBestuursakkoord

gaananderedocumentenvoorafdieeen

landelijkebeleidskoersuitzettenwaarin

onderwijskwaliteiteenbelangrijkthemavan

gedeeldeaandachtis.Zoverscheenin2004

Koers Primair Onderwijs. Ruimte voor de

school enin2007Kwaliteitsagenda primair

onderwijs. Scholen voor morgen.

HetBestuursakkoord bevatovereenstem-

mingovervierontwikkelingslijnenvoorde

sectorprimaironderwijs.Allevierontwikke-

lingslijnenuithetakkoordendaarvanzéker

deaandachtvoorbredevormingende

duurzameonderwijsverbeteringdoeneen

beroepopdebijdragevandekwaliteits-

zorgmedewerkeromdeinspanningenen

opbrengstenvandeorganisatietenaanzien

vandezevierlijnenzichtbaartemakenen

temonitorenopbestuursniveau.

Bestuurlijke contextZoalsgezegdkunnenweconstaterendat

ereenverbredingheeftplaatsgevondenin

de‘eenheidvanwaardering’.Nietalleende

schoolverantwoordtzichvoorhaarkwaliteit


(enwelaandeouders),ookhetbestuur

draagtindezennadrukkelijkeen(interne

enexterne)verantwoordelijkheid.Enwil-

lenwevolledigzijndanmoetenweindit

verbandookhetinternetoezichthoudende

orgaannoemen(hettoezichthoudende

deelvanhetbestuurdanwelderaadvan

toezicht19).SindsdeinvoeringvandeWet

Goed Onderwijs, Goed bestuur in2010geldt

nietlangeralleenhetbestuuralsbevoegd

gezagmaarisderechtspersoon(destich-

tingofdevereniging)dat.Daarmeekunnen

alle,indestatutenvanderechtspersoon

metbestuurlijketakenbelasteorganen

voordeoverheidaanspreekpuntzijnenom

verantwoordingwordengevraagd.Dithoudt

indathetbestuurweliswaaralseerste

aanspreekpuntgeldt,maardat,indiendit

omwelkeredendanookstokt,ookhet

interntoezichthoudendeorgaaninbeeldis.

Dezebestuurlijkebenaderingwordtnader

uitgelijndinrecentbeleid(2015)getiteld,

Toezicht in transitie.

IndepublicatieSturen op onderwijskwali-

teit 20 wordendeverantwoordelijkhedenvan

hetbestuurendievanderaadvantoezicht/

hettoezichthoudendebestuurinverband

gebrachtmetdeCodeGoedbestuurvande

sectorprimaironderwijs.Depublicatiever-

taaltdeverantwoordelijkhedendoornaar

dehandelingsmogelijkhedenvoorbeide

statutaireorganenomdesgewenstinvloed

tekunnenuitoefenen.

Hetzalduidelijkzijndatdewettelijkaan

hetbestuuropgedragenverantwoordelijk-

heidvoordekwaliteitvanhetonderwijs

schoolbesturensteedsnadrukkelijkerheeft

bepaaldbijdevraaginhoeverrezijzicht

hebbenopdekwaliteitvanhetonderwijs

opdeafzonderlijkescholen.Endever-

volgvraagisnatuurlijkofenzoja,hoezij

daarinvloedopkunnenuitoefenen,zéker

alsersignalenzijndatdekwaliteittwijfel-

achtigofnogminderis.Debehoefteaan

eengoedsysteemvanearly warnings is

hiereenillustratieenbevestigingvan.Met

anderewoorden,vanbesturenmagworden

verwachtdatzij,alshetgaatomdeonder-

wijskwaliteitendezorgdaarvooropde

afzonderlijkescholen,daarietsvan vinden,

erwatmeewillen enerietsmeedoen.Het

zijnpreciesdezedriewerkwoorden(vinden,

willen en doen)diekunnenleidentotallerlei

opdrachtenvanhetbestuuraandekwali-

teitszorgmedewerkerophetniveauvande

bestuurlijkeorganisatie.

Professionele contextErisnogeencontextwaarbinnendekwa-

liteitszorgmedewerkereenplekheeft.We

kunnendezedeprofessionelecontextnoe-

men.Daarmeedoelenweopdezelfstandige

ontwikkelingvanhetvakvanleerkracht.

Leerkrachtenlerenvoorafgaandaanen

tijdensdeberoepsuitoefeninginallerlei

vormenvanformeeleninformeelleren.

Intervisie,cursussen,collegialeconsultatie,

collegialevisitatie,trainingenendergelijke

dragenbijaandedoorgaandeprofessiona-

liseringvanhetberoepenaandekwaliteit

vandeindividueleuitoefeningdaarvan.Met

anderewoorden,binnendeberoepsgroep

zelfissprakevaneendynamiekdieleidt

totdeinvoeringvannieuwemethoden,

nieuwetechnieken,nieuweprofessionele

maatstaven.

Kenmerkendvoorelkeprofessionaliteitis

datdeprofessionaldienttebeschikken

overeenzekereeigenprofessioneleruimte.

Vakmanschapenmeesterschapontwikkelen

zichgaandedeervaringengaandedegroei

vanhetvermogenomdereflectiesopdie

ervaringaantewendenvoorbeterebeslis-

singeninindividuelegevallen.Ditisgoedte

vergelijkenmethetvermogenvaneenarts

omalgemenekennisoverziektebeeldentoe

tepasseninhetstellenvandejuistediag-

noseofdejuistetherapiebijeenindividuele

patiënt.


Tegelijkertijdgeldtophetniveauvande

schooldatleerkrachtensamenafspraken

maken,bijvoorbeeldophetgebiedvan

didactiekenpedagogiek,passendbijhet

samengekozenprofielvandeschool.Eris

dus,naastdeprofessionaliteitophetniveau

vandeleerkrachtookgezamenlijkheid.Het

isbelangrijkdatereengoedebalansaanwe-

zigistussendeindividueleautonomievan

leerkrachtenendegezamenlijkeafspraken.

Inparagraaf2.3gavenwediebalansalaan

inhetkwadrant(boven/onder).

Interessantistekunnenconstaterendater

gelijktijdigmetdebetekenistoenamevande

bestuurlijkecontextooksprakeisvaneen

opwaarderingvandeprofessionelecontext.

Zogevendeaandachtvooropbrengstge-

richtwerkenendeinvoeringvanhetbeleid

rondpassendonderwijseenforseimpuls

aandeontwikkelingvandidactischeen

pedagogischevaardighedenophetniveau

vandeleerkracht.

Functioneren in de ketenHetvoorgaandeoverzichtvancontexten

maaktimpliciethelderdatdezorgvoor

kwaliteiteenzorgisopalleniveausinde

organisatie:ophetniveauvandeleer-

kracht,ophetniveauvandeschoolenhet

schoolteamonderverantwoordelijkheid

vandeschoolleider,ophetniveauvande

organisatie(destichtingofvereniging)

alsgeheelonderverantwoordelijkheid

vanhetbestuuren,intweedeinstantie,

onderverantwoordelijkheidvanhetintern

toezichthoudendeorgaan.Wekunnenhier

sprekenvaneengedeeldeverantwoorde-

lijkheidvoor‘kwaliteitszorgindeketen’.Het

isnuttigalsdekwaliteitszorgmedewerker,

ookalisdieverbondenaandebestuurlijke

organisatiealsgeheel,kennisheeftvanwat

zichafspeeltopaldezeniveaus.

Deervaringleertdatersprakekanzijnvan

spanningentussendeverschillendescha-

kelsindeketen.Datisnietomdatmensen

elkaarindewegzitten;hetheefttemaken

metverschillendeinformatiebehoeften.

Zolijktervoortdurendeenspanningaan-

wezigtussen‘watmeetbaaris’en‘watniet

meetbaaris,maarwelbehoorttotdekwa-

liteitvaneenschool’.Erheerstopditpunt

aljareneensomsheftigmaatschappelijk

debat.Dezelfdespanningisookaanwezig

indevaakgeconstateerdebehoeftevan

besturenentoezichthoudersaaneenduidige

onderwijsopbrengstenenkritischepresta-

tie-indicatorenwaaropgestuurdkanworden

enerzijds,endezorgophetniveauvande

schoolvoordetoenemendezorgbreedtein

depopulatieleerlingenanderzijds.Hetzijn

dilemma’sdiezichnietlatenoplossenineen

eenzijdigekeuzevoorhetéénofhetander.

Hetgaatombeiden,ineenbepaaldever-

houding.Daarommoethetinorganisaties

nietgaanom‘of–of’maaromdebalans

tussentweenoodzakelijkheden.21

Voordekwaliteitszorgmedewerkerishet

dusbelangrijkomtewetendatdeverant-

woordelijkheidvoor(dezorgvoor)kwaliteit

vanonderwijseengespreideverantwoorde-

lijkheidis,verdeeldovereenheleketenvan

actorenbinnendeorganisatie22.Hetlijdt

geentwijfel:aandekwaliteitszorgmede-

werkerzalgevraagdwordeneenbijdragete

leverenaandegoedeafstemmingtussende

verschillendeschakelsindeketen,tussen

deniveausindeorganisatie.Diebijdrage

zalvooralgaanoverdevraagwelkeinfor-

matieopwelkniveaunodigisomopdat

niveauverantwoordelijkheidvooronder-

wijskwaliteittedragen.

ReflectievraagKuntuvoorbeeldenuituweigensitua-

tieofervaringgevendiepassenbinnen

devierinhetvoorgaandebesproken

contexten?


3.3. De positie van de kwaliteitszorgmedewerkerNadezeverkenningvandeomgevingwaar-

indekwaliteitszorgmedewerkerzijnofhaar

takenuitvoert,verleggenwedeaandacht

naardemedewerkerzelfengaandaarbijin

opvierdimensiesdieeenrolspeleninde

uitoefeningvandezefunctie.

Datzijn:

• Detaakopvatting

• Detaak

• Depersoon

• Defasenvankwaliteitszorg

veeloverdemanierwaaropdemedewer-

kerdefunctiewiluitvoeren.Tochheeft

iedereberoepsbeoefenaar,implicietofzeer

bewust,eenopvattingoverhoedetaak

moetwordenuitgevoerd:eentaakopvat-

ting.Bijschoolleiderssprekenwevaneen

leiderschapsstijl,bijbestuurdersgebruiken

wevaakdezelfdeaanduiding.Ietsverge-

lijkbaarsdoetzichvooralshetgaatomde

functievandekwaliteitszorgmedewerker.

Wenoemeneenviertaltaakopvattingenen

merkendaardirectbijopdatdeenetaak-

opvattingnietbeterofmeergewenstisdan

deanderendatmengvormenofcombina-

tiesheelwelmogelijkzijn.

• Controller:precisie

• Expert:topdeskundig

• Beleidsontwikkelaar:politiek/

strategisch

• Aanjager:peoplemanager

• Decontroller

Latenwebeginnenmetdekwaliteitszorg-

medewerkerdiezijnofhaartaakuitvoert

opeenwijzedievergelijkbaarismetdie

vande(financieel)controllerindeorgani-

satie.Definancieelcontrollerisiemanddie

deverschillendegeldstromenindeorga-

nisatiegoedbewaakt.Decontrollerricht

deadministratieveorganisatiein,volgtde

budgetten,ontwikkeltmanagementinfor-

matiesystemen,onderkenttijdigrisico’sen

signaleerttijdighaperingenindefinanciële

kantvandeorganisatie.Ookbewaaktde

controllerdefinanciëleintegriteitvande

organisatieenvoorkomtdaarbijzomogelijk

deonwettigeenonrechtmatigebesteding

vanmiddelen.

Dekwaliteitszorgmedewerkerdieopdit-

zelfdespoorzit,besteedtveelzorgaanhet

verzamelenvandata,aandejuisteordening

endeinterpretatiedaarvan.‘Precisie’iseen

Taak-opvatting

Fasen

Taak PersoonKwaliteits-medewerker

Hetaardige(envoorcollegialeuitwisseling

zeerinteressante)isdatelkefunctionarisin

ditdomeineeneigenmixzalvertonenvan

dezevierdimensieswaarbijdeeerstedrie

zijnofhaarpersoonenfunctiebetreffenen

delaatstedestaatvandekwaliteitszorgin

deorganisatie.

3.3.1. De taakopvattingAlshetgoedis,beschiktdekwaliteitszorg-

medewerkerovereenfunctiebeschrijving

waarindetaken,bevoegdhedenenverant-

woordelijkhedenstaanbeschreven23.Zo’n

documentzegtinderegelnietsofnietzo


sterkontwikkeldeeigenschap.Vanuitdeze

taakopvattingwordtergroteverantwoor-

delijkheidgevoeldvoorobjectieve,door

systemenondersteundeinformatievoorzie-

ningwaarindeverschillendeniveausinde

organisatiegoedmetelkaarverbondenzijn.

• Deexpert

Deexpertvoeltzichprimairverantwoorde-

lijkvooreenhoogniveauvandeskundigheid

ophetgebiedvankwaliteitszorgenstelt

zichzelfgraagbeschikbaarals‘bron’of

‘makelaar’.Omderolalsbrongoedte

kunnenvervullenstreeftdekwaliteitszorg-

medewerkernaareenbredepersoonlijke

kennisopditgebied,zoweltheoretisch

alspraktisch.Als‘makelaar’verbindtdeze

medewerkercollega’smetelkaarofmet

deskundigenbuitendeorganisatie–steeds

vanuithetmotiefhetniveauvandekwali-

teitszorgteverhogen.

• Debeleidsontwikkelaar/destrateeg

Dekwaliteitszorgmedewerkerdiedeze

taakopvattinghuldigt,zietzichzelfallereerst

alsderechterhandvanhetbestuur:als

adviseur,alsschrijvervanbeleidsstukken,

alsprocesbewakervanderealiseringvan

hetstrategischbeleidsplanvandeorga-

nisatie.Dezemedewerkerheefteengoed

ontwikkeldgevoelvoorhetklimaatinde

organisatie,voordematevanveranderings-

bereidheidenvoordejuisteinterventiesop

hetjuistemoment(timing).Dezemede-

werkerisgewendvanbuitennaarbinnen

tekijkenenvertaaltontwikkelingeninhet

onderwijsbeleidinhunrelevantievoorde

organisatie.Menzouhierkunnenspreken

vaneensterkontwikkeldepolitiekedimen-

sieindefunctie.

• Deaanjager

Kwaliteitszorgisallereersteenpersoonlijke

opdrachtaaniedereenindeorganisatie.

Debereidheidomdieopdrachtteaan-

vaarden,deerkenningvanderelevantie

ervan,maarook:hetbelevenvanplezier

aan‘elkedagbeterpresteren’–dátisde

drive vandekwaliteitszorgmedewerkerdie

optreedtalsaanjager.Zorgvoorkwaliteit

isallereersteenzorgvanenvoormensen.

Persoonlijkeaandacht,motiveren,stimule-

ren,successendelen,veelcommuniceren

formeeleninformeel–zijntrefwoordenin

dekwaliteitszorgmedewerkerdie people-

managementcentraalsteltindezorgrond

dekwaliteitvanhetonderwijs.

Reflectievragena.Naarwelkevandeviertaakopvat-

tingengaatuwvoorkeurofaffiniteit

uit?

b.Opwelkevandeviertaakopvattin-

genwordtopditmomentfeitelijkin

uwfunctieeenberoepgedaan?

c. Alserverschillenzijntussenuwant-

woordenopaenb,hoewiltudaar

danmeeomgaan?

3.3.2. De taakHetbovenstaandeoverzichtvantaakop-

vattingengeeftalaandatdefunctievan

kwaliteitszorgmedewerkeropverschil-

lendemanierenkanwordeningevuld.Met

anderewoorden,erzijnallerleiontwikke-

lingsrichtingenmogelijk,waarbijdekeuze

afhankelijkisvandepersoonlijkestijlen

taakopvattingvandemedewerker,maar

ookvandeopdrachtdiedeleidinggevende

demedewerkermeegeeft,envandestaat

vandekwaliteitszorgindeorganisatie

openigmoment.Ondanksdedifferenti-

atiewaartoeditindepraktijkleidt,ishet

mogelijkomeenopsommingtegevenvan

deverschillendetakendiekunnenworden

gerekendtotdefunctiekwaliteitszorgmede-

werkerprimaironderwijs.

Inhetonderstaandegevenweeen

opsommingvantakendieinzeker


opzichteencumulatiefkarakterver-

toontendaarmeetegelijkeenmogelijk

ontwikkelingsperspectiefvoordefunc-

tiekwaliteitszorgmedewerker.Indeze

opsommingisveelherkenbaaruitdetwee

functiebeschrijvingendieaanheteindstaan

vandeportrettengalerijWerken aan kwali-

teit,uitgegevendoordePO-Raad.

• Dedatavanhetprimaireprocesoporde

Kwaliteitszorgzonderdataisweldenk-

baar,maarnietverstandig.En‘data’dient

danruimopgevatteworden:cijfermatige

(‘harde’)gegevens,maarookkwalitatieve

informatie(bijvoorbeeldverslagenvan

panelgesprekkenmetstakeholders)dient

daartoegerekendteworden.Wanneer

weonsrichtenophetniveauvande

bestuurlijkeorganisatie,dusdestichtingof

verenigingalseenheid,dandientduidelijk

tezijnwelkeinformatieopdatniveaurele-

vantis.Gemakshalveishieronderscheidte

makentussen‘informatieaangaandebasis-

kwaliteit’en‘informatiemetbetrekkingtot

derealiseringvanambities’,omnogeen

keerdeterminologieuithetkwaliteitskwa-

drant(paragraaf2.3)tehanteren.

Onderbasiskwaliteitverstaanwedie

kwaliteitdienodigisvoorcontinueringvan

debekostiging,metanderewoorden:de

basisinformatiediegerelateerdisaanhet

externetoezichtdoordeonderwijsinspectie,

eventueelaangevuldmetresultaatafspra-

kendieoplokaalniveauzijngemaaktmet

desubsidiërendegemeente(n).

Onder‘derealiseringvanambities’verstaan

wededoelendieorganisatie-eigenzijnen

totdoelhebbendezelfgesteldeopdracht

voorhetvoedingsgebiedterealiseren.

Werkenaandezeambitiesverondersteltde

aanwezigheidvaneenvoldoendeniveauvan

basiskwaliteit.

Metbetrekkingtotdebasiskwaliteitishet

belangrijkdatdejuisteinformatiewordt

verzameldenwelopeenzodanigewijze

dattijdigesignaleringmogelijkisingeval

vantekortschieten(‘early warnings’).

Hetbetrefthiergeobjectiveerdecriteria,

opgenomeninhettoezichtkadervande

Inspectiewaaropkanwordengeanticipeerd

doormiddelvanleerlingvolgsystemenen

dergelijke.Wezieneentoenemendever-

fijningindeinformatietotophetniveau

vandeindividueleleerlingendeindividuele

leerkracht.Ditisnietalleenrelevantom

interntekunnensturen(=leerkrachtge-

drag/performancetebeïnvloeden),maaris

ookexternrelevant,bijvoorbeeldalshet

gaatomdeverantwoordingvanindividuele

leerlingenzorg.

Voordezelfgesteldedoelen,deambities,

zulleneigenmiddelenmoetenwordeninge-

zetomderealiseringhiervantevolgen.


• Duidingvandata(analyseen

interpretatie;betekenis)

Informatieisbetrekkelijkbetekenisloos

alsergeenwaardeaanwordttoegekend.

Andersgezegd,informatiekrijgtpas

betekenisalsdezewordtvoorzienvaneen

achtergrond:eenbenchmarkcijfer,een

voorafgeformuleerdedoelstelling,een

nulmeting,eeneerdergetal.Alleendoor

eencontrastindevormvaneen(eerder)

cijferofachtergrondishetmogelijkomde

informatieteduidenintermenvanontwik-

keling;deinformatiewordtmetandere

woordengeïnterpreteerd,maardezeinter-

pretatieisopzichnoggeenoordeel.Hetis

belangrijkvoordeuitoefeningvandefunc-

tievankwaliteitszorgmedewerkeromdit

onderscheidgoedtehanteren.Indefase

vandeduidingwordenzakengeconstateerd

endatisietsandersdanuitsprekenofdit

goedisofniet.

• Adviseringtenaanzienvan

oordeelsvorming

Nadeduidingvolgthetuitsprekenvan

eenoordeel.Andersgezegd:pasalswede

juistebetekenisvandatahebbenvastge-

steld,kunnenwedaarietsvanvinden:het

doelisgehaald,deactieisgeslaagd,de

prestatieisonderdemaat,wezijntevreden

ofjuistniet.

Vanbelangvoordefunctievandekwali-

teitszorgmedewerkerisdathetuitspreken

vaneenoordeelinderegelnietverbonden

isaanzijnofhaarfunctiemaaraaneen

anderefunctie.‘Erietsvanvinden’indezin

vanhetuitsprekenvaneenoordeelisaan

deleidinggevende,meestalhetbestuur.

Magdekwaliteitszorgmedewerkererdan

zelfniet‘ietsvanvinden’?Natuurlijkmag

datwel,hetiszelfsdeelvandefunctie

maarditoordeelwordtnietuitgesproken

inderichtingvandegene(n)dieverant-

woordelijkzijnvoorwaarhetgetalde

uitdrukkingvanis.Dekwaliteitszorgme-

dewerker,diegeachtwordtdeskundig

tezijninhetduidenvandata,magook

geachtwordendeskundigtezijninhet

waarderenvandedataenhunduiding.De

kwaliteitszorgmedewerker‘verpakt’deze

waarderingineenadviesaanhetbestuur

dieopzijnbeurtditadviesgebruiktwaar-

voorhetbedoeldis:alsadviesvande

kwaliteitszorgmedewerker.Ookditlaatste

isessentieel.Eenadviesiseenadvies.Het

bestuurkanomhemmoverenderedenen,

bijvoorbeeldnaeengesprekmetdevoor

dedataverantwoordelijkeinternepartij

(denkaaneenschoolleider),komentoteen

andereafwegingeneenandereconclusie

danzoalsdezeluidtinhetadviesvande

kwaliteitszorgmedewerker.

Inparagraaf5.1.gaanwenaderinopde

omgangmetinformatie,zekeromdatdit

eenbelangrijketaakisvandemedewerker

kwaliteitszorg.Inparagraaf5.3.gaanwe

dieperinopdeadviesrol.

• Aandachtvoormicrosituatieénstrategie

Zoalsongelukkensomsineenkleinhoekje

zitten,zokanookinformatie(‘dedata’)

inzakedekwaliteitvanhetonderwijsbeïn-

vloedwordendoormicrosituatieszoalseen

leerkrachtdienietovervoldoendeprofes-

sionelevaardighedenbeschiktomadaptief

tereagerenopdeleerbehoeftenvanleerlin-

genofdoorverstorendeomstandigheden

tijdensofkortvooreentoets.Ookhet

‘grotethema’vandegelijkekansenvoor

allekinderen,iseenthemawaaroverin

individuelegevallenoordelenwordenuitge-

sprokenoverdeprestatiesvanleerlingen.

Hetisbelangrijkdatdekwaliteitszorgmede-

werkerbeschiktovereenzekerematevan

alertheidomdeverstrekkendheidvandit

soortomstandighedeninteschatten.Oog

voordetaildus,naastoriëntatieopdegrote

lijn:beidendoenertoe.


• Zelfonderzoekdoennaarkwaliteit

Regelmatigroependataverwonderingop:

zebeantwoordennietaandeverwachtin-

genvooraf(endieverwachtingenhoeven

nietpersésamentevallenmetdedoelen

vooraf).Dezeverwonderingkanaanleiding

zijnomnaderonderzoektedoen,gerichtop

eenverklaringdanweleenbevestigingof

juisteencontra-indicatie.Hetisomallerlei

praktischeredenenhandigalsdemede-

werkerkwaliteitszorgbeschiktoverenige

kennisvanpraktijkgerichtonderzoeken

methodeskentdiehierinwordengebruikt.

Omdezeredengaanwijhierinparagraaf

5.5.uitvoerigeropin.

• Kwaliteitvandeorganisatieenstructuur

Indekwaliteitszorgrondhetprimaironder-

wijsstaatdeaandachtvoorhetprimaire

procescentraal:deleeropbrengstenvan

leerlingenendedirecteomstandigheden

waarindiewordengerealiseerd,zoalsde

didactiekendepedagogiek.Datisbegrijpe-

lijkenookrelevant.

Inalgemenemodellenvoorintegrale

kwaliteitszorgbestaaterdezelfdefocus

(‘dekwaliteitvaneenproductofeen

dienststaatcentraal’)maariservaak

ookaandachtvoordekwaliteitvande

organisatieenstructurenwaarindiepro-

ductenofdienstenwordengeleverd.Ook

inonderwijszijnorganisatieenstructuur

belangrijk,kijkmaarnaardeklassengroot-

te,debetekenisvangroeperingsvormen

endergelijke.Deinvloedvanditsoort

factorenopdedatadiedekwaliteitvanhet

primaireprocesinbeeldbrengen,hebben

hunbetekenisophetniveauvandeduiding

vandezedata.

• Kwaliteitvande‘doelenen

middelenrelatie’(E2,hoe/wat)

Eriseennog‘hoger’niveauvaninfor-

matierelevantvoorderealisatievan

onderwijskwaliteit,zekeralshetgaatom

debestuurlijkeverantwoordelijkheid.We

kunnenditniveauaanduidenalsdatvande

‘doelenenmiddelenrelatie’.Heelconcreet

komenweditniveautegeninkrimpgebie-

denwaaringediscussieerdwordtoverde

toekomstvandescholen.Indiediscussies

wordtvaakgepleitvoorbehoudvande

kleinescholenomondermeerhunsociale

functie,maarwordtdaartegenovergesteld

datkleinescholenkostbaarzijnenkwets-

baaralshetgaatomonderwijskwaliteit.

Duurzaamgoedeonderwijskwaliteitrealise-

renluktindezeoptiekhetbestinscholen

meteenzekereomvang.

• Strategischkwaliteitsmanagement

(waartoe)

Misschiende(nunogvaak)lastigstemaar

tegelijkertijdmeestuitdagendebijdragedie

dekwaliteitszorgmedewerkerkanleveren,

isdievanhetstrategischkwaliteitsmanage-

ment:deinzetvandekwaliteitszorgals

voertuiginderealisatievanhetstrategisch

beleidvandestichting.

ReflectievragenInhetvoorgaandeiseenuitgebreide

opsomminggegevenvantaken.

a.Welketakenvoertualuit?

b.Zijnertakendieunognietuit-

voertwaarvanuverwachtdatditop

kortetermijnzalveranderen?Bentu

hieropvoorbereid?

c. Mistutaken?

3.3.3. De persoonOnderdenoemer‘depersoonvande

kwaliteitszorgmedewerker’gevenweeen

aantalpraktischetipsenervaringenmee

dieminderspecifiekbehorenbijdetaak

endetaakopvattingmaardiedefeitelijke

taakuitoefening,enhetgenoegendatdaar-

aanvalttebeleven,welpositiefkunnen

beïnvloeden.


• Helderheidnaarallepartijen

Inhoofdstuk4zullenweingaanopde

specifiekepositievandekwaliteitszorg-

medewerkertussen‘initiator’en‘actor’,

tussen‘opdrachtgever’en‘opdrachtnemer’.

Opdezeplekvestigenwijmetnadrukde

aandachtophetbelangomalskwaliteits-

zorgmedewerkernietalleenzélfdiepositie

steedsgoedinhetoogtehouden,maar

dezeooksteedsheldertecommuniceren

naardepartijenwaarmeedezefunctionaris

temakenheeft:deschoolleiders,deIB’ers,

maardatkanookhetbestuuralsdirect

leidinggevendevandekwaliteitszorgmede-

werkerzijn!

• Essentievandeopdrachtvasthouden

Demedewerkerkwaliteitszorgdraagtzorg

voorhetinbeeldbrengenvandezorg

voordeonderwijskwaliteitmaargenereert

dieonderwijskwaliteitnietzelf–datdoen

anderen.Hetgaatdusomdekwaliteitszorg:

diegoedinrichtenenfunctioneelmaken

voordebevorderingvandeonderwijskwa-

liteit,datzalinderegelensamengevat

deopdrachtzijn.Deuitdagingzit‘emer

vervolgensinombijdieopdrachtteblijven

endiezogetrouwmogelijkuittevoeren.

Of,omhetindewoordenvandeonderwijs-

pedagoogGertBiesta24tezeggen:meten

wewaarweaanhechtenofzijnwegaan

hechtenaanwatwekunnenmeten?

• Belangvanrelatie

Vaakzalhettotdetaakvandekwaliteits-

zorgmedewerkerbehorenomfeedbackte

gevenaandegenendieverantwoordelijk

zijnvoorhetrealiserenvanonderwijskwali-

teit.Denkaanschoolleiders,aanIB’ers,aan

schoolteams.Zékeralsdezemedewerker

ookdienstenverleentaanscholenofinterne

betrokkenenopbasisvanzijnofhaar

expertise,zalerindepraktijkvaaksprake

vanzijndatdemedewerkerkwaliteitszorg

meedenkt,reflecteertopopbrengstenof

resultatenenophoeteamsfunctioneren.

Dezefeedback,dienietverwardmoet

wordenmethetoordeelvanhetbestuur,

zaldoordeontvangerservanvanhoge

waardewordengeacht.Voordemedewer-

kerkwaliteitszorgishetbelangrijkomzich

ditterealiserenendienovereenkomstigte

handelendooropadequatewijzefeedback

tegeven.Stelregelis:‘scherpopdeinhoud,

zorgvuldigopderelatie’.Alleenzókande

bijzondererelatievandekwaliteitszorg-

medewerkertotbijvoorbeeldschoolleiders

enIB’ersinstandblijven,ookinsituaties

waarindekwaliteitszorgmedewerkermet

minderprettigeberichtenkomt.

• Invloedenbevoegdheidvallenniet

samen

Juistinsituatiesalshiervoorgenoemd

(feedbackmetminderprettignieuws)zal

blijkendatdeinvloedvandekwaliteits-

zorgmedewerker,mitsopdejuistewijze

instellinggebracht,dievandeformele

bevoegdheidruimschootskanoverschrij-

den.Nietdooreenformelebevoegdheid

krijgtmengezag,maardoordeskundigheid,

betrokkenheid,professionaliteit,eenpret-

tigeomgang.

• Zoekmotortjevandeverandering

Somsishetevenzoekenenvindjehet

waarjehetnietverwacht:hetmotortjevan

verandering.Wedoelenopdiepersonenof

groependieopenstaanvoorvernieuwingen

endezegraagrealiseren.Meerdaneens

zijnditnietdeformeleorganenmaarzijn

het‘groepenindividuen’.Zoekhenopin

situatiesvaneentekortaanelanofbereid-

heidomveranderingendievoortvloeien

uitdeervaringenbinnendekwaliteits-

zorg,doortevoeren.Erkendezeinformele

groepen,faciliteerhenenvraagomhun

beschermingbijhetbestuur.


HOOFDSTUK 4

Overleven in de driehoek

‘Overlevenindedriehoek’–opheteerste

gezichteenwatheftigetitel!Tochisniets

minderwaaralshetgaatomdepassende

positievandemedewerkerkwaliteits-

zorgophetniveauvanhetschoolbestuur.

Daaromwijdenweindithoofdstukspecifiek

aandachtaaneenaspectvandezefunctie

datsnelindeverdrukkingkankomen:de

ondersteunende rol.

VanRooijenVanGinkel25 geveneen

onderbouwingvan‘verantwoordelijkewer-

krelaties’opeenwijzedieeenscherpbeeld

geeftvandepositievande‘derdepartij’,

i.c.deondersteuner,zoalsookdemede-

werkerkwaliteitszorgdatis.Omditgoedin

beeldtebrengengevenzijeendriehoek:

ziefiguurhieronder.

Dezedriehoekbiedtonsdemogelijk-

heidomdepositievandemedewerker

kwaliteitszorgopbestuursniveauhelderte

markeren.Ditwordtgelijkduidelijkalswe

defunctiesindedriehoekconcreetgaan

benoemeninrelatietotkwaliteitszorg.

• Initiator=bestuur=opdrachtgever

• Actor=schoolleider=opdrachtnemer

• Ondersteuner=kwaliteitszorgmede-

werker=ondersteuner/adviseur/expert

TussenInitiatorenActorissprakevaneen

verantwoordelijkerelatie.Deschoolleider

legtverantwoordingafaanhetbestuur.

Datgebeurtbijvoorbeeldinperiodieke

voortgangsgesprekken.Deschoolleideris

dusverantwoordelijkvoordekwaliteitvan

hetonderwijsindeeigenschoolenvoor

dekwaliteitszorgdiedaaralseendeken

overheenligt.DeOndersteunerverkeert

totdeActornietineenverantwoordelijke

relatiemaarineenproductieverelatie:

Initiator=richten

Actor=richten

Ondersteuner=inrichten


demedewerkerkwaliteitszorgassisteert/

adviseertdeschoolleidermaarneemtdiens

verantwoordelijkheidvoorhetresultaatniet

over.

Inhetschemavanbestuur–schoolleider

–kwaliteitszorgmedewerkerisdetoede-

lingvanverantwoordelijkhedenhelder.Het

schemakanookinanderesituatieswor-

dentoegepast,steedsmetdebedoeling

helderheidtecreërenoverdedrierollen.

Hetschemawerktookophetniveauvan

deeenheid‘school’.Deschoolleiderkan

hieralsInitiatoroptreden,deleerkracht

alsActorendeIB’eralsOndersteuner.

DeIB’erisdaarmeenietverantwoordelijk

voorhogereopbrengstenineenbepaalde

groep:datisdegroepsleerkrachtdiedaar-

voordesgewenstdehulpinroeptvande

Ondersteuner/IB’er.

Eigenlijkisdezesituatienogietscomplexer:

deActorinheteneniveautreedtopals

Initiatorophetandereniveau.

Hetmodelvandedriehoekisookgoedtoe

tepassenopanderewerkstructurenzoals

werkgroepenenprojectgroepen.Sterker,

daarwaarerbestuurlijkewerkgroepen

kwaliteitszorgzijnendekwaliteitszorgme-

dewerkerdaar(vanzelfsprekend)betrokken

bijis,ishetverstandigdeverschillende

rollenheldertehebben.Datblijktinde

praktijkvaakniethetgevaltezijn.

Nogmaals,hetschemaiseenhandig

denkmodelomtezorgendatrollenen

verantwoordelijkhedengoedonderscheiden

worden.Maarookalzouditaanhetbegin

vaneenprocesgebeuren,dannogkanhet

foutgaan.Hetgaatbijvoorbeeldfoutals,

zoalsdeauteursinhetartikelaangeven,

deInitiator‘debrugoptrekt’.Erliggen

duidelijkeafsprakentussenbestuuren

schoolleider,hetbestuurwachtaf,de

schoolleiderbeschiktoveronvoldoendeken-

nis,vaardigheden,energie,omdeafspraak

indeeigenschoolnatekomen…Endan?

Gaatdemedewerkerkwaliteitszorgalshij/

zijconstateertdathetfoutdreigttegaan,

deboelredden?Neemtdekwaliteitszorg-

medewerkerdeverantwoordelijkheidvande

schoolleiderfeitelijkover?

Erisnogeenmanierwaaropdingenfout

kunnengaan:deInitiatorgaatsturen

viadeOndersteuner,bijvoorbeelddoor

deOndersteuneropdrachtentegeven

ombepaaldbeleidteinitiërenzonder

datdegenendieditbeleidmoetenuit-

voeren(deActoren)daarbijbetrokken

zijn.Hetkannogerger:deInitiator(het

bestuur)maaktdeOndersteuner(demede-

werkerkwaliteitszorg)verantwoordelijk

voordekwaliteitvanhetonderwijsopde

scholendiegeleidwordendoordeActoren

(deschoolleiders).

Ditsoortvragen–hetlevertprofessionele

dilemma’sopdiezichgoedlenenvoorcol-

legialeintervisie.

Reflectievragena.Totwelkeinzichtenleidthetschema

vandedriehoek?

b.Denktuhierbijaanconcretesituaties

uituweigenervaring?

c. Helpthetschemaomdezesituaties

vooruteverhelderen?


HOOFDSTUK 5

Vaardigheden van de kwaliteitsmedewerker

Indithoofdstukbesprekenweeenaantal

vaardighedendiedemedewerkerkwali-

teitszorgvannutkunnenzijn.Hetgaatom

vaardighedenwaarvanwemenendatze

goedtelerenzijnenwaarvoorgeldtdat

‘oefeningkunstbaart’.

5.1. Omgaan met informatieDeeerstevaardigheid,omgaanmetinfor-

matie,gaatinzekerezinaandeverderte

besprekenvaardighedenvooraf.Hetiseen

vaardigheidwaarindekwaliteitszorgme-

dewerkerhetgoedevoorbeeldkangeven

aananderenindeketenvandeorganisatie,

wantergaatopditpuntregelmatigwat

fout,namelijkdatmeninformatieverwart

metwaardeinformatienaarverwijst.

Onderwijsspeeltzichinessentieafop

microniveau:derelatietussenleraaren

leerling.Dáárgebeurthet.Waarhetin

informatievoorzieningsteedsopaankomt,is

díeinformatietedefiniërendiehelptomeen

beeldtekrijgenvandeessentiëlerelatie.

(Goede)informatievaltnietmetdierelatie

samenmaariseenindicatievandekwaliteit

ervan.Eenindicatie,nietminder,maarook

nietmeer.Ditgezegdzijnde,isdevraag

aandeordehoeeenverantwoordeomgang

metinformatieervervolgensuitziet.

Demedewerkerkwaliteitszorgbekleedt

duseenfunctieindeorganisatiewaarin

allesdraaitominformatie,of,intechnische

bewoordingen:data,zoalsuitkomstenvan

toetsenenuitkomstenvanonderzoeken.

Jezoukunnenzeggendatdatadedage-

lijksekostvandekwaliteitszorgmedewerker

zijn.Daaropeenverstandigemaniermee

omgaan,isdusvanlevensbelang.Hoeziet

dat‘verstandigmeeomgaan’eruit?We

beantwoordendezevraagoptweemanie-

rendieveelovereenkomstmetelkaar

vertonen.Deeerstemanierisdievaneen

logischesequentievanvierstappen,de

tweedemanierisdievandebekendePDCA-

cirkel.Deeerstemanierkwamhiervoorook

alkortaandeorde.Omdathetzobelang-

rijkisgaanweerinhetonderstaande

uitgebreideropin.

5.1.1. De sequentie van vier stappenDevierblokkeninditsequentiëleschema

verwijzennaaronderscheidenhandelingen.

Depijltjestussendebokkengeveneen

volgtijdelijkheidaan.Dezevolgtijdelijkheid

isdwingendindiezindathiertweestrenge

regelsgelden:

• Hetéénkomtnahetander;

• Ermaggeenfasewordenovergeslagen.

Informatieverzamelen

InterveniërenOordeels-vorming

Informatieduiden


Wenemendevierfasenafzonderlijkdoor.

• Informatieverzamelen

Indeeerstefasegaathetomhetbijeen-

brengenvanallerelevanteinformatieop

eenbepaaldbeleidsdomeinofonderwerp.

Datkankwantitatieve,digitaalgegenereer-

deinformatiezijn,hetkanookkwalitatieve

informatiezijnindevormvanconcrete

ervaringen,overwegingen,besluitenenzo

meer.Vanbelangishieromoptemerken

dateraanhetverzamelenvaninforma-

tieeenbelangrijkekeuzevoorafgaat:

hetbeantwoordenvandevragen‘Welke

informatiewillenwijverzamelenomeen

bepaaldeontwikkelingtekunnenvolgen?’

’Welkeinformatieisrelevant(enwelke

kunnenwebuitenbeschouwinglaten)?’

Letwel:hetaccentligthieroprelevante

informatiemethetoogophetmonitoren

vaneenontwikkeling.Hetgaatdusniet

omalle mogelijkeinformatieomeenbeeld

tevormen.Dekwaliteitvandeinformatie

doetertoe,nietdekwantiteit.Jezouook

hetomgekeerdekunnenafspreken:we

verzamelengeeninformatiewanneerniet

tevorenduidelijkiswaardieinformatietoe

dient.

Naastdekeuzevoorrelevanteinforma-

tiewordtooktevorenbeslotenopwelke

momentenhetverzamelenvaninforma-

tierelevantis.Zozijnerveelscholen/

schoolbesturendieeenmaalindetweejaar

eenoudertevredenheidsonderzoeklaten

uitvoeren.Zijhanterenhierineenvaste

frequentiedieisgebaseerdopeenoordeel

overderelevantievandieinformatie.

• Informatieduiden

Wewezeneraleerderop:informatieisop

zichbetrekkelijkbetekenisloos.Watweet

jealsjezietdatdeoudertevredenheid7.8

isopeentienpuntschaal?7.8isgeenrap-

portcijfermaareenstatistischgegeven,

meerishetniet.Sterkernog,hetiseen

gemiddeldeenbestaatomdieredenalleen

‘virtueel’–hetgetalverwijstnaargeen

enkelenatuurlijkepersoondieeenvraag

heeftbeantwoord.‘Verantwoordomgaan’

metinformatiebetekentinditverband26:

• Eenstatistischgegeven,deuitkomstvan

eenonderzoek,een0-meting,eentoets

representeertnietdevollewerkelijkheid

maarreduceertdezetoteenindicatie

vaneenbepaaldestandvanzaken.Hetis

dusgoedomdataaltijdmeteenzekere

gezondeargwaanteblijvenhanteren

indewetenschapdatdewerkelijk-

heidgedifferentieerderisdanhetgetal

suggereert.

• Informatiekrijgtpasbetekenistegende

achtergrondvan‘ietsanders’,eencon-

trast.Endatcontrastkanvanalleszijn:

eenvorigcijfer,delandelijkebenchmark

vandesector,eentevorenbepaalde

doelstelling,eenambitie,enzovoorts.

Watdemedewerkerkwaliteitszorgdoetals

hij/zijinformatieduidt,komtneerophet

opeenjuistewijzekoppelenvandegege-

nereerdeinformatieaandieachtergrond.

Ominhetvoorbeeldvanhetoudertevre-

denheidsonderzoekteblijven:tweejaar

geledenwashetcijfer7.6.Naaraanleiding

vandieuitkomstwerddeambitieuitge-

sprokendatgestreefdzouwordennaareen

scorevan8.0overtweejaar.Defeitelijke

scorenatweejaarisdus7.8.Demedewer-

kerkwaliteitszorgconstateert eenverschil

van0.2hogertenopzichtevantweejaar

geledenen0.2lagertenopzichtevande

geformuleerdeambitie. En vindt daar verder

(nog) niets van.

Velenhebbenmoeiteombijkennisneming

vandatahunoordeelopteschorten:ze

zijngelijkaltevredenofjuistniet,blijof

teleurgesteld.Terwijlerheelgoederedenen

kunnenzijnwaaromhetgegenereerdegetal

nietovereenkomtmetdeverwachtingof

tevorengeformuleerdeambitie.


Omdeduidingcompletertemakenkanhet

nodigzijnomaanvullendeinformatieop

tesporendierelevantisvoordeverkla-

ringvandefeitelijkeuitkomst.Metandere

woorden,demedewerkerkwaliteitszorg

zalzelf(ofanderenhelpenbijhet)opzoek

gaannaarmogelijkeverklaringen.Een

analysevandefeitelijkeuitkomstkandus

meeromvattendatdeeenvoudigeverge-

lijkingvandeuitkomstmethetcontrast.

Hetkanookdeverklaringomvatten.

Overigensishierbijwelenigevoorzichtig-

heidgebodenomdatertweevalkuilen

zijn.Deeersteisdatdeverklaringdient

alsverontschuldiging.Detweedeisdatde

verklaringsuggereertdatdeze(mede)als

oorzaakdienttewordengeïnterpreteerd.

Metanderewoorden,datersprakeisvan

eencausalerelatietussendeverklaringen

hetcijfer.Vaakisdiecausaliteitlastigaan

tetonen.

• Oordeelsvorming

Opdefasevandebetekenisverlening,de

duiding,volgtdeoordeelsvorming.Een

goededuidingbevorderteenproportionele

beoordelingvandeinformatie.Webedoe-

lendaarmee:inovereenstemmingmetde

gegevenomstandigheden.Oordeelsvorming

gaatovervragenals:zijnwehierblijmee

ofniet?Hebbenonzeinspanningenopge-

leverdwatweermeebeoogden?Liggenwe

opschemaofisextrainspanningnodig?En

welkeconclusie(s)willenweaanhetant-

woordopdezevraagverbinden?

• Interveniëren

Alsweditallemaalopeenrijhebben,wat

gaanwedandoen?Doorgaanmetwatwe

deden?Meervanhetzelfde?Anderemidde-

len?Steviger?Losser?Kunnenweovergaan

totborgen?

ReflectievragenHetsequentiëleschemadatindeze

paragraafwordtbesprokenbeoogteen

volgtijdelijkheidindestappen.

a.Gebeurtditookindepraktijk?

b.Zoja,watmaaktdatditlukt?

c. Zonee,watkunt/gaatudoenomdit

goedtelatenverlopen?

5.1.2. De PDCA-cirkelWenoemeneentweede,inditgevalbreed

ingeburgerdemethodeommetinformatie

omtegaan.DePDCA-cirkel,ookwelde

Deming-circlegenoemdnaardeontwik-

kelaarervan,heeftnamelijkroyaalingang

gevondenindekwaliteitszorginhetalge-

meenenookindekwaliteitszorginhet

onderwijs.DePDCA-cirkelwordtgehan-

teerdalseenmethodisch, cyclischdenk-en

handelingsmodeldataanspreektomdathet

uitnodigtomtelerenvandeervaringen

diebovenkomenuitevaluaties.Decirkel

bestaatuitviercomponentendieelkaar

opvolgenineencyclischproces27:

Act

Plan

Check

Do

Devierkernwoordenverwijzennaarde

volgendehandelingen:

• PLAN:Kijknaarhuidigewerkzaamheden

enontwerpeenplanvoordeverbetering


vandezewerkzaamheden.Stelvoordeze

verbeteringdoelstellingenvast.

• DO:Voerdegeplandeverbeteringuitin

eengecontroleerdeproefopstelling.

• CHECK:Meethetresultaatvande

verbeteringenvergelijkdezemetde

oorspronkelijkesituatieentoetsdezeaan

devastgesteldedoelstellingen.

• ACT:Bijstellenaandehandvande

gevondenresultatenbijCHECK.

Kernvandezevisieisdatelkniveauinde

organisatieinstaatisomopdezemanierzijn

eigenwerkwijzeenbijdrageaandedoelrea-

liseringtebeoordelenenteverbeteren.Het

denk-enhandelingsmodelistegebruiken

doordeleerkrachtalshetgaatomdeeigen

werkwijzen,doordeschoolleideralshetgaat

omhetrealiserenvandeschooldoelenvoor

hetkomendejaar,endoorhetbestuurals

hetgaatomderealiseringvanhetstrate-

gischbeleidsplanvandeorganisatie.

Eriséénterminbovenstaandeopsomming

vandevierkernwoordendieeruitspringt:

‘proefopstelling’.Demingbeschouwdede

cirkelalseendynamischmodelomsteeds

goedtekijkenofdejuistehandelingen

wordenverrichtomhetdoeltebereiken.

Metanderewoorden:inzijnbeeldginghet

meeromdeevaluatievandeingezette

middelendanomdeevaluatievanhetdoel-

bereik.Datiseeninteressantenrelevant

verschil!Waarbijhetlaatste(doelbereik)

deverleidinggrootisomdedoelenbij

testellen,ligtbijheteerste(demiddele-

nevaluatie)hetaccentophetlerenvande

ervaringen:doenwehetgoedalswehetzo

doen,ofmoetenwehetandersdoen?

5.1.3. De regulatieve cyclus van Van StrienDePDCA-cyclusvanDemingiswellichtde

bekendstemethodeomsystematischen

methodischmetbeleidsinformatieomte

gaan.Erisnogeenandere,vergelijkbare

methodetenoemendiezekerookvoor

demedewerkerkwaliteitszorgrelevantis:

deregulatievecyclusvanVanStrien.Het

interessantevandezeonderzoekcyclusis,

dathijnietontworpenismethetoogop

hetverkrijgenvanwetenschappelijkeken-

nismaarechtwordtaangewendvoorhet

nemenvanpraktischebeslissingen–zoals

dieookinbeleidssituatiesopbestuurlijk

niveauaandeordekunnenzijn.

Vraagstelling/probleem-stelling

Evaluatie/monitoring

Diagnose/zelfevaluatie

PlanInterventies/uitvoerenplan


Decyclusvoorzietinvijfopvolgende

fasen28.

• Probleemstelling

Eénofmeerdereproblemenvanperso-

nenoforganisatiesvormendebasisvan

hetonderzoek.Vanuitdezesituatiemoet

toegewerktwordennaareenprobleem-

stellingwaarallebelanghebbendenachter

staan.Ditkaneenlangdurigproceszijn,

metdenodigemeningsverschillenen

onderhandeling.

• Diagnose

Ditisdefasewaardeprobleemsituatie

volledigwordtonderzochtengeprobeerd

wordtdeoorzakenbovenwatertekrijgen.

Kenmerkendvoordediagnose,isdater

eenanalysevandeuitgangssituatiewordt

gemaakt.Ditisdusdebestaandetoe-

stand,zonderdetoekomstigeingreep.Na

dediagnosezoudenalleoorzakenvanhet

probleemduidelijkmoetenzijn.Erkandan

eengeschiktontwerpgemaaktwordenom

ditprobleemoptelossen.

• Plan(ofontwerp)

Indezefasewordteenplangevormdwaarin

hetdoelendemiddelenstaan,omzotot

eenverbeterdesituatietekomen.Inveel

gevallenzalditplaneen(her)ontwerpzijn.

Opbasisvanditplanzalbeslotenwordenof

hetdaadwerkelijktenuitvoergebrachtzal

worden.

• Interventie(ofimplementatie)

Mochthetplandaadwerkelijktenuitvoer

gebrachtworden,danisersprakevan

interventie.Kenmerkendvoordezefaseis,

daterverschillendemetingenzijn,waar-

meedegangvanzakenindegatenwordt

gehouden.Vaakwordtergebruikgemaakt

vaneenspecifiekplanvoorhetdaadwerke-

lijkuitvoerenvanhetontwerp.

• Evaluatie

Totslotiserdeevaluatiefase,waar

gekekenwordtofhetinitiëleprobleemis

opgelostdoordeinterventie.Daarbijwordt

gekekenofhetprobleemeffectiefisaange-

pakt,ofwelofervooreenjuisteoplossing

isgekozen.Daarnaastwordtookgekeken

naardeefficiëntievandeoplossing:ofdeze

nietteveelgeldheeftgekost.

ReflectievragenIndetweevoorgaandeparagrafenzijn

tweecyclibesproken:dePDCA-cyclus

endecyclusvanVanStrien.

a.Welkevanbeideschema’sheeftuw

voorkeur?

b.Motiveeruwkeuze.

5.2. Beleidsnotities schrijvenAlsrechterhandvanhetbestuurzalde

medewerkerkwaliteitszorgregelmatig

notitiesschrijvendieopdeagendavande

bestuursvergaderingenendirectieover-

leggen(tussenbestuurenschoolleiders)

zullenwordenbesproken.Datkunnen

notitiesvanverschillendeaardzijn:notities

waarinvoorstellenwordengedaanvoor

nieuw(eelementenvan)beleid,notities

waarinwordtgerapporteerdoverstanden

vanzaken(beleidinuitvoering)ennotities

waarinderesultatenenopbrengstenvan

beleidaandeordezijn(beleidsevaluatie).

Denotitiesvandekwaliteitszorgmedewer-

kerhebbeneenplaatsindeadviesrolvan

dezefunctionaris;notitieszijnhetvoertuig

voorhetadvies.Tegelijkertijdgeldtdat

beleidsnotitiesdocumentenzijndievaakop

verschillendeplekkenindeorganisatieter

sprakekomenenmetverschillendefuncties

daarin.Doormiddelvanhelderebeleids-

notitieswordenverantwoordelijkeorganen

zoalshetbestuur,de(gemeenschappelijke)


medezeggenschapsraad,hetdirecteureno-

verleg,werkgroepenvanschoolleiders,de

interneraadvantoezichtendergelijke,in

staatgesteldzicheenbeeldtevormenvan

eenontwikkeling,daarovereengesprekte

voeren,eenbeslissingtenemenofanders-

zinsuitsprakentedoen.

Geletopditbelanggevenweindeze

paragraafeenaantaltipsbijhetschrijven

vannotities.Kijkendnaardefunctievan

kwaliteitszorgmedewerkerzalindemeeste

gevallensprakezijnvantweesoorten

documenten/notities:beleidsnotitiesen

rapportages29.

• Tip1:Houdrekeningmethetsoortbeleid

Omdatwesprekenoverkwaliteitszorgin

termenvankwaliteitsbeleid,startenwe

met‘beleid’alsonderwerpvaneennotitie.

Erisbeleidenbeleid.Wenoemendrie

soorten:beleidalsalgemeneregel,beleid

alszelfportretenbeleidalstoekomstont-

werp.Somswordeninbeleidafspraken

vastgelegdoverhoetehandelen:over

proceduresdus.Eenvoorbeelddaarvanis

eensollicitatieprocedure:menverzintniet

iederekeeropnieuwhoeerineenvaca-

turemoetwordenvoorzien,maarmaakt

daarovermetelkaarafsprakendiegebruikt

kunnenwordenalsdesituatiezichcon-

creetvoordoet.Ookeentoetskalender

istebeschouwenalsbeleidalsalgemene

regel.Ditsoortbeleidisaanteduidenals

‘procedures’.Eenandersoortbeleidis

beleidals‘zelfportret’:eenbeschrijving

vaneenstandvanzaken.Alsvoorbeeld

kandienen:deschoolgidsdieaanouders

enleerlingenvoorlichtinggeeftoverwat

deschoolwilzijnentebiedenheeft.Tot

slotisernogbeleidals‘toekomstontwerp’.

Voorbeeldendaarvanzijnstrategisch

beleidofhetschoolplanmeteenlooptijd

vanvierjaar.

Deverschillentussendezevormenvan

beleidzullendoorklinkenindemanierwaar-

opdataandeordekomtineennotitie.Voor

hetonderwerpkwaliteitsbeleidzalvooral

destrategischebetekenisvanbeleidaande

ordezijnmaarzalookbeleidalsprocedure

regelmatigaandeordezijn.Metnameals

hetgaatomdeverantwoordingstaakvan

hetbestuurzalerveelaandachtvande

kwaliteitszorgmedewerkergaannaarhel-

dereinterneprocedures.

• Tip2:Houdrekeningmetdeperiode

vanhetbeleid

Wieeenbeleidsnotitieschrijft,zalzich

rekenschapgevenvandeduurvanhet

beleid:ishetbedoeldomafsprakente

makenvooreenjaarofvoormeerdere

jaren?Of,invaktermen:ishetbeleid

strategisch(langetermijndoelen;koers),

tactisch(kortetermijndoelen;deinrich-

ting/organisatie)ofoperationeel(toewijzing

vanmiddelen,uitvoering)?Langlopend

beleidismeerintermenvan‘watwillenwe’,

kortlopendbeleidisvaakintermenvan‘hoe

gaanwedatdoenenwiegaanhetdoen’.

Hetzijnvragendiezowelopbestuursni-

veauspelenalsopschoolniveau.Immers,

besturenmakenkoersplannenofstichtings-

bredestrategischebeleidsplannenvoor

eenperiodevan(meestal)vierjaar.Evenzo

bestrijkenschoolplannendeschoolontwik-

kelingvooreenperiodevanvierjaarmet

daarbinnenjaarplannen.

• Tip3:Houdrekeningmetdefasevan

hetproces

Ineenbeleidsontwikkelingsproceszijnver-

schillendestadiateonderscheiden:

• Devoorbereiding:ditisdefasewaarin

debeleidsnotitietotstandkomtenhaar

belangrijksterolvervult.

• Demeningsvorming:hetmetelkaar

besprekenvaneenconceptversievande

notitieomdemeningentepeilen,draag-

vlakoptebouwen,inhoudenrichtingte

verfijnen.


• Debesluitvorming/bepaling/vaststelling:

vaakineenprocedurewaarindever-

schillendeorganen(directeurenoverleg,

gemeenschappelijkemedezeggenschaps-

raad,bestuur)hunmeningofakkoord

geven.

• Deuitvoeringsfase:uitvoeringvanbeleid

vindtvaakplaatsdooranderendande

opsteller/schrijvervandebeleidsnotitie

endooranderendanhetbestuurinwiens

opdrachtdekwaliteitszorgmedewerker

denotitieheeftgeschreven.Inderegel

ligtdeuitvoeringvandekwaliteitszorg

vooreengrootdeelophetbordvande

schoolleiders.

• Debeleidsbewaking:hettijdensde

uitvoeringvandeafsprakenindegaten

houdenofdaadwerkelijkgebeurtwatis

afgesproken.Hetuitvoerenvantussen-

tijdsemeetmomenten.

• Deevaluatievanbeleidwaarinwordt

nagegaanofdedoelenenvoornemens

zijngerealiseerd.

Dezefasenkerenimplicietteruginde

zogenoemdePDCA-cyclusofDeming-circle

waarovermeerinparagraaf5.1.2.Ookde

driehoek(hoofdstuk4)endewisselingen

inpositiesdaaringaandedeopeenvol-

gendefasenspelenopdeachtergrondvan

dezeopvolgendestappeneenrol.Denk

aandeondersteunersrolindefasevande

beleidsuitvoering.

• Tip4:Houdrekeningmethetdoel

vandenotitie

Methetschrijvenvaneenbeleidsnoti-

tiekunnenverschillendedoelenworden

gediend.Sommigevandiedoelendoen

zichtegelijkvoorineenendezelfdenoti-

tie,maardatgeldtnietvooralledoelen.

Mogelijkedoelenvaneennotitiezijn:

• hetgevenvaninformatie;

• hetthematiserenvaneenonderwerp

(bijvoorbeeldomurgentiebesefte

peilen);

• hetvoorbereidenvaneenbeslissing

(meningspeiling);


• hetopbouwenvandraagvlak;

• hetvoerenvaneendiscussie;

• hetnemenvaneenbesluit;

• hetrapporterenovereenstandvan

zaken;

• hetrapporterenoverde(eind-)

opbrengsten/resultaten;

• hetrapporterenoverdeevaluatie.

• Tip5:Kieseenlogischevolgorde

Hieronderstaateenmogelijkeinhouds-

opgavevooreenbeleidsnotitie,ineen

logischevolgorde.Maarookhiergeldt:

nietelkonderdeelisinelkenotitieaande

orde.Maakduseenselectiediepastbijhet

onderwerpvandenotitie.

• Aanleiding

• Voorgeschiedenis

• Waargaathetom?Definiëringvanhet

probleem,formulerenvandedoelstelling

• Wettelijkeomstandigheden/

beleidscontext

• Oplossingen/mogelijkheden

• Adviezenvananderenenwatdaarmee

tedoen

• Argumentenvooroftegeneenbepaalde

oplossing

• Financiëleconsequenties

• Adviesaanbesluitvormendorgaan

• Vervolgprocedure

• Afsluitendevragen

• Tip6:Sluitafmetduidelijkevragen

Ietswatvaakwordtvergeten,watzelfserg

weiniggebeurt,isdatdeschrijvervaneen

beleidsnotitieaanheteindvanhetstuk

concretevragenvoorlegtaanhetorgaan

waarvoorhij/zijschrijft.Stilzwijgend

verondersteltdeschrijverdatdebeslis-

ser(bijvoorbeeldhetbestuur)welweet

waarovereenbeslissingmoetworden

genomen.Tochfaciliteertdekwaliteits-

zorgmedewerkerhetbestuurgeweldigdoor

heelconcreetdevragenvoorteleggen

dienodigzijnomvolgendestappente

ondernemen.

Aanhetbestuurwordendevolgendevragen

voorgelegd:

• Deeltudeanalysevanfeitenzoals

beschreveninparagraafx?

• Onderschrijftudatdedrieoptiesinpara-

graafydemeestvoordehandliggende

optieszijn?

• Stemtuinmethetadviesomoptiezte

kiezen?

ReflectievragenSchrijfturegelmatigbeleidsnotities?

a.Zoja,welkevanvoorgaandetips

warennieuwvooru?

b.Bentugewenduwnotitiesaftesluiten

metconcretevragen?

5.3. AdviserenIndezeparagraafgaanwenaderinopéén

vandetakendievaakdoordekwaliteits-

zorgmedewerkerwordenuitgevoerd:het

adviseren.Ditadviserenisdeelvandeonder-

steuningdoordemedewerkerkwaliteitszorg

vanhetbestuur.Maaradviseringdoordekwa-

liteitszorgmedewerkerkanzichookbegeven

inderichtingvanschoolleiders,schoolteams

ofspecifiekegroepenzoalsinternebegelei-

ders.Inhoofdstuk4zijnweingegaanopde

positievandekwaliteitszorgmedewerkerinde

driehoekvanopdrachtgever–opdrachtnemer

–ondersteuner.Alleswatweinhetvervolg

meegeventenaanzienvanadviseren gebeurt

tegendeachtergrondvandezedriehoek.

Omhetevenscherpneertezetten:advies

isadviesennietietsandersdanadvies.Het

isaandeontvangervanhetadviesomte

beslissenwathijofzijmetdatadviesgaat

doen,ofniet.Maaktditdeadviesrolvande

kwaliteitszorgmedewerkertoteenvrijblijvend

gebeuren?Nouneen,datzekerniet.Waar

hetomgaat,isdatereenverschilistussen

adviserenenbeslissen.Ditverschildoetde

mogelijkeinvloedvanhetadviesopdebeslis-

singnietteniet.


Watmaaktiemandtoteengoedeadviseur?

Datiseeningewikkeldevraag–hetadvi-

seurschapisimmersookgewooneenvak

enberoepgewordenmeteigenregelsen

kernkwaliteitenterwijlwehierdoelenop

eenfunctiecomponentoftaakvaneenfunc-

tionarismeteenveelbrederpakket.

Alsweonsfocussenopdeadviserendetaak

vandemedewerkerkwaliteitszorg,dankun-

nenwedenkenaandevolgendezaken.

Adviseringdoetallereersteenberoepop

reedsbeschikbareofteverwervenexper-

tisebijdekwaliteitszorgmedewerker.Noem

het‘materiedeskundigheid’ophetgebied

vankwaliteitszorginhetonderwijs:

• kennisvankwaliteitssystemenvoorhet

registrerenvandataenmonitorenvan

ontwikkelingen;

• kennisophetgebiedvanhetonderwijs-

beleidenderegelgeving,inhetbijzonder

betreffendehetonderwijsendekwali-

teitszorgtenaanzienvanhetonderwijs;

• kennisophetgebiedvaneisenvanexter-

netoezichthouderszoalsdeInspectievan

hetOnderwijsenLandelijkeprofielorga-

nisaties(denkaanMontessorivereniging,

Daltonvereniging,etc.).

Daarnaastishetvoordekwaliteitszorgme-

dewerkerbelangrijkdathijofzijthuisis:

• indeformelestructuurvandeorgani-

satieendedynamiekindiestructuur,

zoalsformeleeninformeleorganen,

vergadercyclivandezeorganen,informa-

tiebehoeftenvandezeorganen;

• inhetritmevanhetonderwijs,c.q.dat

vandescholen;denkaanvakanties,

toetsperioden,feestdagen;

• indezorgsystemenvandescholen;

• indewijzewaaropscholenwerkenaan

professionaliseringenindemogelijkhe-

dendiescholendaartoeterbeschikking

staan.

Welkemogelijkhedenstaandekwaliteits-

zorgmedewerkerterbeschikkingomde

adviestaakdaadwerkelijkuittevoeren?

Wenoemendevolgendemogelijkheden30

indewetenschapdaterzondertwijfelmeer

zullenzijn:

• Vragenstellen.Datkunnenfeitenvragen

zijn,ofcoachendevragen.Hetkunnen

vragenzijndietotreflectieaanzettenbij

degeneaanwiedevraaggesteldwordt,

maarhetkanookgewooneenvraagzijn

naardebehoeftendieiemandheeftof

diensleervraag.

• Gesprekkenvoeren.Ineengesprekkan

metelkaarmeerzichtverkregenworden

opeenbepaaldesituatieofkaneenpro-

bleeminalzijnveelzijdigheidaandeorde

komen.

• Eenprobleemineenprocesomzetten. Op

ditpuntkandemedewerkerkwaliteits-

zorgzichzekerverdienstelijkmaken.De

vraagnaarhet‘hoe’vandeoplossingvan

eenprobleemstaathiercentraal.‘Watis

ervoornodigomditprobleemoptelos-

sen?’‘Hoekunnenweditrealiseren?’

• Onderzoeken.Hierkomenweinpara-

graaf5.5nogapartopterug.

• Ontwerpen.Ditgaateenstapverder

daneenprobleemineenprocesomzet-

ten:hetgaatomhetinvullinggeven

aanhetprocesdoorvoorstellentedoen

voordeinrichtingvanhetproces;denk

aanontwikkelen,uitproberen,plannen,

besluitvormingvoorbereiden,tijdpad

opstellen,actorenselecterendieeenrol

spelenindeverschillendefasen.

• Regisseren.Zonderovereenformele

bevoegdheidtebeschikkenneemtde

kwaliteitszorgmedewerkerinzijnrol

alsadviseurverantwoordelijkheidvoor

devoortgangvaneeningezetteont-

wikkeling.Regissereniseenvormvan

leidinggevenwaarbijdemedewerker

anderenophetgoedemomentdegoede

dingenlaatdoen.Noemhet:anderenin

stelling,inpositiebrengen.


• Interveniëren.Demedewerkerkwali-

teitszorgkanindeadviserendefunctie

doorslaggevendeinvloedopeenproces

uitoefenen.Eigenlijkzijnallevoorgaande

werkwoordenindezeopsommingvoor-

beeldenvaninterventies.Maarhetkan

heftigerwanneerdeervaringenvande

kwaliteitszorgmedewerkerertoebijdra-

gendateenproceswordtstilgelegd,

iemandvaneentaakwordtgehaald,een

pauzeofvertraginginhetproceswordt

ingevoerdomdathettempotehoogligt

ofomdatleerkrachtenofschoolleiders

nogietsintehalenhebben.Erisnogeen

interventie:‘bemiddelen’zoalszoeken

naareenoplossingzodateenlastige

enslependekwestieweervlotwordt

getrokken.

ReflectievragenIndezeparagraafwordteenreeks

mogelijkeinterventiesbesproken.

a.Welkezijnofwordendooruinuw

organisatietoegepast?

b.Metwelkgevolg/succes?

c.Mistuinterventies?

5.4. Processen bewakenOrganisaties,zekerdewatgrotere,heb-

benbehoefteaaneen‘spininhetweb’:

iemanddie‘deboeldraaiendehoudt’.Een

goedebestuurssecretarisiszoiemand.Hij

ofzijbewaaktdevergadercyclusvanhet

bestuur,hetinterntoezichtenhetdirectie-

overleg,zorgtdatiedereenoptijdstukken

heeft.Hijofzijdraagtzorgvoorgoede

verslaglegging,bewaaktreglementenen

afspraken,schrijftadviezen,enzonogveel

meer.Defunctiemedewerkerkwaliteits-

zorgisgoedmetdievanbestuurssecretaris

tevergelijken.Sterker,erzijnschoolbestu-

rendiebeidetakenaandezelfdepersoon

opdragen.

Demedewerkerkwaliteitszorgdieonsin

ditboekjevoorogenstaat,isgesitueerdop

hetniveauvanhetbestuur.Ditbetekentdat

‘hetbewakenvanprocessen’zichaller-

eerstenvooralzalafspelenophetcentrale

niveau:inhetverkeertussenbestuuren

scholen/schoolleiders,inhetverkeertus-

senbestuureninterntoezichthoudend

orgaan,inhetverkeertussenbestuuren

externtoezicht,i.c.deInspectievanhet

Onderwijs,inhetverkeertussenbestuuren

samenwerkingsverband(en).

Inveelgevallenspeeltdemedewerker

kwaliteitszorgookeenrolalshetgaatom

deinrichting,dewerkingenhetonderhoud

vandekwaliteitszorgophetniveauvande

school/scholen.Weherinnerenhieraande

eerdergenoemdetaakopvattingenvande

medewerkerkwaliteitszorg,zoalsdievan

expertenadviseur.Deverhelderingvan

depositievandefunctionarisindedrie-

hoekindachtig,isdecentraalgesitueerde

medewerkerkwaliteitszorginorganisaties

metmeerderescholenechternietdepro-

cesbewakerophetniveauvandeschool.

Daarisimmersdeschoolleiderdeeerst

verantwoordelijkeenindezenvolledigzelf

incharge.

Alsprocesbewakerophetvlakvankwa-

liteitszorgopbestuursniveauligtde

uitdaging(ofderealiteit?)indeontwikke-

lingvaneenechtkwaliteitsbeleidwaariner

sprakeis:

• vaneensamenhangtussenalle

onderdelenvankwaliteitszorgbetref-

fendedeverschillendedomeinenvande

organisatie;

• vaneencyclischebenadering;

• vaneensystematischeanalysevanalle

dataopmogelijkesamenhangen;

• vaneenduidelijkerelatievankwaliteits-

zorgtotderealiseringvandedoelen.


Omzotekunnenopererenensuccesvolte

kunnenfunctionerenishetbelangrijkdatde

medewerkerkwaliteitszorginzichtheeftin

alleprocessendieopbestuursniveaurele-

vantzijn.Hetgaatdanom:

• afsprakendiedoorhetbestuurzijn

gemaaktmethetinterntoezichthoudende

orgaanmetbetrekkingtotderealisatie

vanhetorganisatie-bredestrategische

beleidsplan;

• deafsprakendiedoorhetbestuurzijn

gemaaktmetdeschoolleidersoverde

bijdragevanhunschoolinderealisatie

hiervan;

• deafsprakendiedoorhetbestuurzijn

gemaaktmetandereafdelingenvanhet

bestuursbureau,denkaandeafdeling

P&Oinzakemedewerkerstevreden-

heidsonderzoeken,ziekteverzuimcijfers,

afsprakenmetopleidingsinstitutenmet

hetoogopprofessionaliseringvanperso-

neel,enzomeer.

Voorzoverhetgaatomdekwaliteitszorgop

hetniveauvanhetbestuurzaldetaakvan

dekwaliteitszorgmedewerkereruitbestaan

datdezefunctionariszorgdraagtvoor/bij-

draagtaan:

• debewakingvanhetcyclischekarakter

vandezeprocessen:deperiodiekeagen-

deringenaanleveringvanvergaderstuk-

ken(zoalsrapportagesvanstandenvan

zaken);denkhieraandebetrokkenheid

vandemedewerkerkwaliteitszorgbijde

vergaderkalendervanhetbestuurresp.

deraadvantoezicht,resp.hetdirectie-

overlegvanbestuurmetschoolleiders;

• hetinrichtenvaneenmonitoromde

doelrealisatiedoordescholentekunnen

volgen;

• hetopstellenvanrapportagesinzake

doelrealisatie,waaronderhetverzamelen

enanalyserenvanderelevanteinforma-

tie(data)alsmedehetformulerenvan

eenvoorstel/concept(!)voorbestuurlijk

commentaarbijdezeanalyse;

• hetvoorbereidenvanhetcontactvanhet

bestuurmetdeexternetoezichthouder,

i.c.deInspectievanhetOnderwijsdan

welgemeentelijketoezichthouders.

Inparagraaf3.3.1.besprakenweverschil-

lendemogelijketaakopvattingenvande

kwaliteitszorgmedewerker:expert,control-

ler,ontwikkelaar,aanjager.Dezeparagraaf,

waarindebewakingvanprocessencentraal

staat,maaktduidelijkdatdekwaliteitszorg-

medewerkerookbereidmoetzijnomals

eenspininhetwebtefunctioneren.

5.5. EvaluerenLatenwenogeensterugkerennaardevijf

centralevragendieinallekwaliteitszorgeen

rolspelen:

1.Doenwedegoededingen?

2.Doenwededingengoed?

3.Hoewetenwedat?

4.Vindenanderendatook?

5.Watdoenwemetdiewetenschap?

Alswedezevragenserieusnemendanis

evaluatiemisschienwelhetmeestbelang-

rijkesleutelwoordindebeantwoordingvan

dezevragen.Daaromenigeextraaandacht

voorditsleutelwoord.

Iemandomschreefevaluatieals“eenmin

ofmeersystematischeschattingvande

waardevaneenhandelingofeenproduct.” 31

Ditiseenwellichtwatcryptischeomschrij-

vingmaarzetwelgelijkophetgoedespoor:

• Evaluatievindt‘minofmeer’systematisch

plaats.Daarmeewordtinfeitegezegd

datevaluatiegeenautomatismeismaar

telkenmaleeenkeuzeveronderstelt;

• Evaluatieleverteenschattingop.Ditis

eenmooieformuleringvandedistantie

dieeristussenwatgeëvalueerdwordten

deopbrengstvandeevaluatie.Dietwee

vallennooitsamen.

• Evaluatieisgerichtopdebepalingvande

waardevaniets.Ditbetekentzoietsals:

‘doethetertoewatwedoen’endaarmee


zittenwedichtbijdeeerstevandevijf

centralevragenmaarookbijdeidee

vande‘proefopstelling’zoalsDemingdie

opvoerde.

Dezekenmerkenvanevaluatiekomenwe

ooktegenineenandereomschrijving:

“Evaluatieinalgemenezinisteomschrijven

alshetbeoordelenvandevoorstellingof

waarnemingvaneenbepaaldverschijnsel

(eenbepaaldesituatieofeenverandering

daarin)aandehandvanbepaaldecrite-

ria.” 32Vooralhetlaatstespreektaanin

dezeomschrijving:criteria.Vanbelangis

datdezecriteriazovroegmogelijkworden

geformuleerd,liefstalvoorafgaandaande

startvandefasevandebeleidsuitvoering.

Evaluatiekanvanbelangzijnvoorverschil-

lendedoeleinden:

• Wekunnenevaluerenomdatweietswil-

lenverbeteren;denkaaneenbepaalde

didactischemethode.

• Wekunnenevaluerenomdatweonsmoe-

tenverantwoorden.Evaluatiemethetoog

oplegitimatiedus.Denkaandevoorbe-

reidingopinspectiebezoek.

• Wekunnenevaluerenmethetoogopde

beleidsontwikkeling.Hierleunenweaan

tegendevierdefasevankwaliteitszorg,

destrategischekwaliteitszorg,zoalswe

datbeschreveninparagraaf2.2.

Indevolgendeparagraafzullenweingaan

op‘onderzoek’.Voorevaluatieenvoor

onderzoekgeldteigenlijkhetzelfde:het

moetgoeddoordachtzijn,andersmoetjeer

nietaanbeginnen.Endatgoededoordenken

betekentdattevorenaaneenaantalvoor-

waardenmoetzijnvoldaan 33:

• Deevaluatiemoetnuttigzijn,gerichtop

eenbepaalddoel,bijvoorbeeldomergens

vanteleren;

• Deevaluatiemoetuitvoerbaarzijn,effec-

tiefenefficiënt;

• Deevaluatiemoetethischzijn;erisgeen

plaatsvoorgesjoemel;

• Deevaluatiemoetnauwkeurigzijn;dat

wilzeggen:ermoeteenscherpbeeldzijn

vanwatgeëvalueerdwordtenvande

methodediedaarbijwordtgehanteerd;

• Deevaluatiemoetgeldigenbetrouwbaar

zijn.

Nogmaals,dezecriteriazijnmutatismutan-

disookvantoepassingoponderzoek.

Inparagraaf5.1.2gingenwekortinopde

bekendeDeming-circle,hetPDCA-verhaal.

Hetspreektwelhaastvanzelfdatevaluatie

eenbelangrijkerolspeeltinhetsucces-

volopererenbinnendiecirkel.Deactie

‘Check’isgoedbeschouwdnietteverrich-

tenzonderdatersprakeisvanevaluatie.

Zonderdebedoelingookmaarenige

afbreuktewillendoenaanderelevantie

vandePDCA-cirkelwillenweopdezeplaats

welwijzenopeenbeperkingdiehieraan

verbondenis–eenbeperkingdieeerder

ontstaatdoordemanierwaaropmetde

cirkelwordtomgegaan,dandatdieuitde

cirkelzelfvoortvloeit.Webedoelendit:de

cirkelheeft,zekeralshetomCheckgaat,

debedoelingomderelatietussendoelen

enmiddelenteverfijnen,aantescherpen.

NietvoornietssprakDemingvan‘proef-

opstelling’.Hetrisicodatindetoepassing

vandecirkelbeslotenligt,isdatmeninde

fasevanCheckalleenoogheeftvoorde

gevolgen(deopbrengsten,deresultaten)

dietevorenalsdoelwerdengeformuleerd,

dematevandoelrealisatie.Andersgezegd,

jemeetwatjemetenwilde,maariser

danookvoldoendeoogvooreffectendie

nietwerdenbeoogd?Omtevoorkomen

datevaluatiestenprooivallenaaneente

beperktescope,presenterenwevervolgens

eenschemadat‘verrassingen’,aldanniet

‘aangenaam’,openlaatinhetonderzoek.

Zieschemavolgendepagina.


zoalsdatopuniversiteitenwordtuitgevoerd

–langlopendeprojectenwaaraantalvan

wetenschapperseenbijdrageleveren.Het

gaatindezecontextompraktijkgericht

onderzoekdatmeerinzichtzoumoeten

gevenineenconcretesituatie.Vergelijk

hetduseerdermethetsoortonderzoekdat

schoolleidersenleerkrachtendoenalszij

eenHBO-mastervolgen.

Eriseengrotekansdat,alshij/zijdatzelfal

nietvoorstelt,aandemedewerkerkwali-

teitszorgzalwordengevraagdvoorstellen

tedoenvooreenbepaaldnaderonderzoek.

Indiesituatiedoenzichtweemogelijkheden

voor:

• Demedewerkerkwaliteitszorggaatzelf

onderzoekdoen;

• Demedewerkerkwaliteitszorgzorgt

ervoordateronderzoekwordtgedaan

(dooranderen).

Indeeerstesituatieisdemedewerker

kwaliteitszorgduszelfdeuitvoerder,in

hettweedegevalzaldemedewerkerhet

schoolbestuur(debeslisser)adviserenover

eengeschikteinterneofexternepartijom

hetverlangdeonderzoekuittevoeren.

Welkevandetweemogelijkhedenfeitelijk

aandeordeis,zaldooreenreeksvanfac-

torenwordenbepaald,zoals:

• deernstvanhetprobleemdatonder-

zochtmoetworden;

• deomvangvanhetonderzoek;

• decomplexiteitvandeonderzoeksvraag;

Doelen

Nietgewenst

Gewenst

Nietbeoogdeeffecten

Beoogdeeffecten

Effecten

ReflectievragenInbovenstaandschemaissprakevan

verschillendesoorteneffecten,ookvan

nietbeoogdeeffecten(gewenstofniet

gewenst).

a.Kuntuhiervanvoorbeeldengeven

uituweigensituatie?

b.Hoegingudaarmeeom?

5.6. Over onderzoek doenOmopbestuursniveauonderbouwdeuitspra-

kentekunnendoenoverdestaatvanhet

onderwijsindescholenisinformatienodig.

Vooreendeelwordtdezeinformatiedoor

descholenzelfaangeleverd,vooreenander

deelwordtdezeinformatieopbestuursni-

veaugegeneerd.Erzalaltijdnaargestreefd

wordenomdieinformatieteverzamelendie

relevantisvoorhetdoenvanonderbouwde

uitspraken.Derelevantievaninformatie

zit‘emnietindehoeveelheidervanmaar

indekwaliteitervan,datwilzeggen:inde

betrouwbaarheidervanalsindicatorvaneen

achterliggendewerkelijkheid.

Erkunnenredenenzijndatdeinformatie

dieopbovenstaande(reguliere)wijzeisver-

zameld,niettoereikendis.Erkanbehoefte

zijnommeertewetenoveroorzaken,

ervaringenofwensen.Kortom,erisvraag

naarnaderonderzoek.Voordegoedeorde,

bij‘onderzoek’zoalsbedoeldindezecon-

text,moetenwenietdenkenaanonderzoek


• debetrokkenheidvandemedewerker

kwaliteitszorg:isdezedeelvanhet

onderzoek?;

• destrategischeoftactischerelevantie

vanhetonderzoek;

• dekostenvanhetonderzoek.

5.6.1. Zelf onderzoek doenIndesituatiedatdemedewerkerkwaliteits-

zorgzelfdeuitvoerdervanhetonderzoek

is,magwordenveronderstelddathijof

zijoverdebekwaamhedenbeschiktdie

daarvoornodigzijn.Enigeervaringmet

hetformulerenvaneenonderzoeksvraag

enonderzoeksopzetisdanwelvanbelang.

Natuurlijkspeeltookdekeuzevaneen

geschikteonderzoeksmethodedaareenrol

bij.

Inbijlage1gevenwijeenoverzichtvan

gemakkelijkuittevoerenoftoegankelijke

onderzoeksmethoden,elkvoorzienvan

voor-ennadelen.

Demedewerkerkwaliteitszorgdoetergoed

aanomzichindezesituatiegoedbewust

tezijnvandeverschillenderollendieaan

zijnofhaarfunctiezijnverbonden.Denk

aandeadviesrolinderichtingvanhet

bestuur.Onderzoekkanleidentotaanvul-

lenderelevanteinformatie.Adviserenover

debetekenisvandieinformatieenhetdoen

vanvoorstellenvooreenoordeeldaarover

enmogelijkeinterventieszijnvaneenande-

reorde.Andersgezegd:inbeeldbrengen

hoedesituatieeruitziet,wilnognietzeg-

gendatjedaarblijmeebent,ofdatdiezo

ookgewildis.

5.6.2. Begeleiden van onderzoekBijdekeuzeomhetonderzoekdooreen

anderepartijdandekwaliteitszorgmede-

werkertelatenuitvoeren,zaldiezelfde

medewerkeralgauweenrolgespeeld

hebben.Immers,vandemedewerker

kwaliteitszorgmagwordenverwachtdat

dezefunctionariszichtheeftopdecom-

plexiteitvandeonderzoeksvraagenhet

bestuurdaarovergeadviseerdzalhebben.

Eriseengoederedenomteveronderstel-

lendatbijopdrachtgevingaanderden,de

kwaliteitszorgmedewerkergevraagdzal

wordenomdriedingentedoen:

• Optetredenalscontactpersoonnamens

deorganisatie/hetbestuurmetalletaken

diedaarbijhoren:verbindenmetintern

betrokkenentijdenshetonderzoek,pro-

cesbewakingendergelijke;

• Optetredenalsdeinternebegeleider

vanhetonderzoek34;

• Hetbestuurtevoorzienvanadviesinzake

hetonderzoeksverslagzoalsdatopenig

momentwordtaangeleverddoorde

onderzoeker(s).

Voorveelmedewerkerskwaliteitszorgzal

deonderzoeksfunctiemogelijk(nog)niet

directinbeeldzijn.Ditzalmedeveroor-

zaaktwordendoordatinveelorganisaties

dekwaliteitszorgopbestuursniveaunogin

opbouwis.Maarhetisheelwelmogelijkdat

als‘demachineeenmaaldraait’(iedereen

zijntaakkent,procedureshelderenbekend

zijn)ervoordekwaliteitszorgmedewerker

ruimteontstaatomdediepteintegaan

enonderzoektedoennaarachterliggende

oorzakenofverklaringenvoorbepaalde

verschijnselen.

Reflectievragena.Hebtuervaringenmetonderzoek

doenofonderzoekbegeleiden?

b.Welkemethodenwerdenhierbij

gebruikt(ziebijlage1)?

c.Bentutevredenoverhetresultaat

vanditonderzoek?


HOOFDSTUK 6

De wereld van…

Inditslothoofdstukbrengenwebronnen

waaruitdesgewenstgeputkanwordenvoor

nadereverdiepingvanhetvoorgaande:

boeken,groepen,sites.Zekerinonze

digitalewereldwaarinfluïdenetwerkeneen

centralerolspelen,zalhetonderstaande

overzichteentijdelijkkarakterhebben.

6.1. Boeken en artikelenB&Torganisatieadvies,Kwaliteitszorg heeft

een geest!? Acht principes van strategisch

kwaliteitsmanagement. Hoorn2014.

B&Torganisatieadvies,Overzicht

onderzoeksmethoden en –technieken

(internepublicatie).Hoorn2014.

Berg,R.vanden,H.Gankemaenanderen,

Bouwstenen voor evaluatie voor de praktijk

van onderwijs en begeleiding. Houten/

Antwerpen:BohnStafleuVanGorkum1990.

BiestaGert,Goed onderwijs en de

cultuur van het meten. Ethiek, politiek en

democratie. DenHaag:BoomLemma2012.

Bode,Dennis,Integralekwaliteitszorg

inhetprimaironderwijs.Alphenaan

denRijn:Kluwer2002.Praktijkserie

Schoolmanagementnr.27.

Duwulf,L.,Gras groeit niet door er aan te

trekken. Opleiding&Ontwikkeling,5/2003,

pag.4–8.

Frissen,P.,c.s.,Sturing op onderwijs-

kwaliteit in het primair onderwijs. Op zoek

naar een balans tussen gedeelde betekenis

en variëteit. RapportNSOB13juli2015.

Graauw,Claudia,Tom Tom voor onderzoek.

Wegwijs in onderzoek 2.0.E-book,2014;via

http://www.claudiadegraauw.nl/wp-content/

uploads/2014/11/Tom-Tom-voor-onderzoek.

pdf?mc4wp_email=harm.klifman%40vbent.

org

HaaijerRobbinenAnnekevanderLinde,

Kwaliteitszorg is een werkwijze.Van

Beekveld&Terpstra/AVS2003.

Hooge,E.,De besturing van autonomie.

Over de mythe van bestuurbare

onderwijsorganisaties.TilburgUniversiteit,

2013.

Horsman,Kees,Kwaliteitonderhouden.

Actiefbewakenenverbeterenvande

kwaliteitvanopbrengsten.Alphenaanden

Rijn:Kluwer2010(MesoFocusnr.77).

InspectievanhetOnderwijs,Toezichtkader

PO/VO 2012.Utrecht:Ministerievan

Onderwijs,CultuurenWetenschap,2012.

InspectievanhetOnderwijs,Voorlopig

waarderingskader po december 2014.

MinisterievanOnderwijs,Cultuuren

Wetenschap,2014.

InspectievanhetOnderwijs,Voorlopig

ontwerp toezicht 2016. Ministerievan


InspectievanhetOnderwijs,Analyse

en waardering van opbrengsten.Primair

onderwijs.Utrecht:Ministerievan



http://www.claudiadegraauw.nl/wp-content/uploads/2014/11/Tom-Tom-voor-onderzoek.pdf?mc4wp_email=harm.klifman%40vbent.org




KallenbergTon,BobKostere.a.,

Ontwikkeling door onderzoek. Een

handreiking voor leraren. Zutphen:

ThiemeMeulenhoff2007.

Klifman,H.,Governance voor de

schoolleider primair onderwijs. Alphena/d

Rijn:Kluwer2008.

Klifman,HenMartineFuite,Weten en

verbeteren. Informatie- en interventiecanon

Opbrengstgericht werken in het primair

onderwijs. Hoorn2010.

Klifman,H.,Bezoek met een opdracht.

Visitaties in het voortgezet onderwijs.

VO-Raad,ProjectZwakkeScholen,

november2011.

Klifman,H.,Bezoek met een opdracht.

SchoolmanagementTotaal2011,6deeditie,

pag.10–12,december2011.

Klifman,H.,Tien tips voor een succesvolle

visitatie.VanTwaalftotAchttien,april2012,

nr.4pag.36–37.

Kruger,Meta,Leiding geven aan

onderzoekende scholen. Amsterdam:

Coutinho2014.

MinisterievanOnderwijs,Cultuuren

Wetenschap,Kamerbrief toezicht in

transitie. 2014.

Onderwijsraad,Een smalle kijk op

onderwijskwaliteit.2013.

PO-Raad,Sturen en toezien op

onderwijskwaliteit. Een handreiking. 2011.

PO-Raad,Werken aan kwaliteit. Portretten

van bovenschoolse kwaliteitszorg-

medewerkers.2013.

PO-Raad,Zelfevaluaties, visitaties en

audits. PO-Raad/Onderwijsinspectie2015.

Ponte,Petra,Actie-onderzoek door

docenten: uitvoering en begeleiding in

theorie en praktijk. Leuven-Apeldoorn:

Garant2002.

RadersmaThijsenHenkvanderWeijde,

Overleef de onderwijsinspectie! Handreiking

en tips voor basisscholen.Meppel:Boom

2013.

Rooij,M.van,&VanGinkel,K.,Denken in

driehoeken. Opleiding&Ontwikkeling,5,

2010,pag.42–48.

Visser,C.,Doen wat werkt.

Oplossingsgericht werken, coachen en

management. Culemborg:VanDuuren

2009.

VisscherA,enM.Ehren,De eenvoud en

complexiteit van Opbrengstgericht werken.

Analyse in opdracht van de Kenniskamer

van het ministerie van OCW.2011.

6.2. NetwerkenKennisgroepKwaliteit(voorbovenschoolse

medewerkersKwaliteit),gefaciliteerddoor

dePO-Raad.

6.3. SitesLinked-In-groepen:

• Kwaliteitszorgpo

• Kwaliteitszorgsoenvso

• DeVlaamsegroep:Soknetwerk

kwaliteitszorgonderwijs

Sitesgerichtopleren/professionele

uitwisseling:

www.wij-leren.nl

www.onderwijsmaakjesamen.nl


www.wij-leren.nl

www.onderwijsmaakjesamen.nl

BIJLAGE METHODEN VAN ONDERZOEK

Werkwijze Korte omschrijving Voordelen Nadelen

Interview

Mening,kennisofeenattitudeinkaartbrengen. Geschiktvooropeneningewikkeldevragenenbiedtgelegenheidtotdoorvragen.Aanvullendeinformatieuitnon-verbaalgedrag(houding,gezichtsuitdrukking).

Kostbaar

Gevoeligvoorsocialewenselijkheidenbeïnvloedingdoordeinterviewer

a Groepsinterview

Ineengroepwordt(aandehandvaneentopiclijst)gediscussieerdovereenvantevorenvastgesteldonderwerp.

Derespondentenkunnenopelkaarreageren,wattotopmerkelijkeinzichtenkanleiden.

b Diepte-interview

Eendiepte-interviewiseengesprektussenéénrespondentendeinterviewer.Daarbijwordtgebruikgemaaktvaneengesprekspuntenlijst.

Hetismogelijkommeteenindividudiepintegaanophetonderwerp.Vanminderwelbespraaktemensenwordeneveneensspontaneantwoordenverkregen.

Enquête

Aandehandvanvragenlijstbijeengrootaantalrespondentengegevensverzamelen.

· Relatiefgoedkoop· Veelmensen· Anoniem

· Veelvoorbereiding· Hetgevaarvan‘ruis’inderesultaten· Mogelijkveelnonresponsen/ofonvolledigevragenlijsten

Panelonderzoek

Panelonderzoekbetrefthetvolgenvanpersonenoforganisatiesdoordetijdheen.Personendiedeeluitmakenvanhetonderzoekspanelwordenmeerderemalenvoorhetzelfde(ofeenander)onderzoekbenaderd.

Makkelijkvergelijkenvangegevensuitverschillendeonderzoeken.

Herhaaldeondervragingvandezelfdegroeprespondentenkanleidentotatypischgedrag(veranderingvanhoudingen/ofmening).Eenonnauwkeurigeselectieen/ofuitvalvanledenkanderepresentativiteitvaneenonderzoeknegatiefbeïnvloeden.

Trendonderzoek

Dezelfdevragenwordenopverschillendetijdstippenaanrespondentenvoorgelegd(bijvoorbeeldeensindetweejaar).Opdezewijzekunnenontwikkelingendoordetijdheeninkaartwordengebracht.

Ontwikkelingendoordetijdheenkunneninzichtelijkwordengemaakt.

Devragenlijstkanindeloopvandetijdverouderenbijvoorbeelddooreenveranderdecontexten/ofpopulatie.Tijdrovend

Waarderend onderzoek

Hetinkaartbrengenvansituatieswaarindeorganisatieopzijnbest

wasofdesterkekantenvandeorganisatie.Lerenvansterkekantenen

successen.

Desterkekantenvandeorganisatieendetalentenvanmensenvormendebasis(integenstellingtotdatgenewatnietgoedgaatenpersonennietkunnen).Ditwerktmotiverendenstimulerend.

Beperktefocus


BIJLAGE METHODEN VAN ONDERZOEK


Interview

Mening,kennisofeenattitudeinkaartbrengen. Geschiktvooropeneningewikkeldevragenenbiedtgelegenheidtotdoorvragen.Aanvullendeinformatieuitnon-verbaalgedrag(houding,gezichtsuitdrukking).

Kostbaar

Gevoeligvoorsocialewenselijkheidenbeïnvloedingdoordeinterviewer

a Groepsinterview

Ineengroepwordt(aandehandvaneentopiclijst)gediscussieerdovereenvantevorenvastgesteldonderwerp.

Derespondentenkunnenopelkaarreageren,wattotopmerkelijkeinzichtenkanleiden.

b Diepte-interview

Eendiepte-interviewiseengesprektussenéénrespondentendeinterviewer.Daarbijwordtgebruikgemaaktvaneengesprekspuntenlijst.

Hetismogelijkommeteenindividudiepintegaanophetonderwerp.Vanminderwelbespraaktemensenwordeneveneensspontaneantwoordenverkregen.

Enquête

Aandehandvanvragenlijstbijeengrootaantalrespondentengegevensverzamelen.

· Relatiefgoedkoop· Veelmensen· Anoniem

· Veelvoorbereiding· Hetgevaarvan‘ruis’inderesultaten· Mogelijkveelnonresponsen/ofonvolledigevragenlijsten

Panelonderzoek

Panelonderzoekbetrefthetvolgenvanpersonenoforganisatiesdoordetijdheen.Personendiedeeluitmakenvanhetonderzoekspanelwordenmeerderemalenvoorhetzelfde(ofeenander)onderzoekbenaderd.

Makkelijkvergelijkenvangegevensuitverschillendeonderzoeken.

Herhaaldeondervragingvandezelfdegroeprespondentenkanleidentotatypischgedrag(veranderingvanhoudingen/ofmening).Eenonnauwkeurigeselectieen/ofuitvalvanledenkanderepresentativiteitvaneenonderzoeknegatiefbeïnvloeden.

Trendonderzoek

Dezelfdevragenwordenopverschillendetijdstippenaanrespondentenvoorgelegd(bijvoorbeeldeensindetweejaar).Opdezewijzekunnenontwikkelingendoordetijdheeninkaartwordengebracht.

Ontwikkelingendoordetijdheenkunneninzichtelijkwordengemaakt.

Devragenlijstkanindeloopvandetijdverouderenbijvoorbeelddooreenveranderdecontexten/ofpopulatie.Tijdrovend

Waarderend onderzoek

Hetinkaartbrengenvansituatieswaarindeorganisatieopzijnbest

wasofdesterkekantenvandeorganisatie.Lerenvansterkekantenen

successen.

Desterkekantenvandeorganisatieendetalentenvanmensenvormendebasis(integenstellingtotdatgenewatnietgoedgaatenpersonennietkunnen).Ditwerktmotiverendenstimulerend.

Beperktefocus


BIJLAGE METHODEN VAN ONDERZOEK (VERVOLG)


Delphi onderzoek

Expertswordengestimuleerdhunmeningenbijtestellenaandehandvandeantwoordenvandeandereexpertsinhetpanel.Tijdensditprocesnemendeverschillentussendeantwoordenafomuiteindelijkteconvergerennaarhet‘juiste’antwoord.

Expertsvullenelkaaraanwattotopvallendeinzichtenkanleiden.Deelnemerskunnenhunstandpuntengoedoverdenkenen(her)formuleren.

Staatverschillendeachtergrondenenlocatiestoe.

Hetsucceshangtafvandekwaliteitvandedeelnemers.Tijdrovend,intensiefenduur

Actieonderzoek

Actieonderzoekiseenonderzoeksmethodewaarindooreenteamwordtsamengewerktwordtaanhetoplossenvaneenprobleemenwaartevenskenniswordtvergaardoverdeonderliggendeverklaringenvoorhetontstaanvanhetprobleem.

Actieonderzoekrichtzichopenheeftinvloedopdepraktijk.Actieonderzoekerkenthetbelangvandecontextvoordepraktijk.

Beperktefocus

Observeren Hetbestuderenvangedrag. Gedragkanobjectiefvastgesteldworden.

Wanneerhetgedragsporadischvoorkomt,kosthetveeltijdenisdaardoorduur.Jekuntalleenwaarneembarezakenvastleggenennietachterliggendemotieven.

ExperimentEenexperimentiseensituatiewaarinjerespondentenineenvoorbereideencontroleerbaresituatiebrengt.

Hetismogelijknategaanofereenoorzakelijkverbandistussentweezaken.Deanderebeïnvloedendevariabelenkunnenbeterwordengecontroleerd.

Proefpersonenwetenvaakdatzeaaneenexperimentmeedoenenzullendanookhungedragaanpassen.

Statistische analyse Deanalysevanstatistischmateriaal.BijvoorbeeldmetbehulpvangegevensvanhetCBSofCFI.Vaakgaathethierbijomgeaggregeerdegegevens.

GoedkoopJeonderzoekt(vaak)informatievanuithetverleden.Mogelijkgebruikvanonbetrouwbarebronnen.

LiteratuuronderzoekHetsystematischverkennen,analyseren,vergelijkenenevaluerenvandeonderzoeksresultateneninterpretatiesvananderen.

Erzijnveelverschillendeinformatiebronnenbeschikbaar.Veelverschillendeopinieseninvalshoekenrondomeenbepaaldonderwerp

Jeonderzoekt(vaak)informatievanuithetverleden.Mogelijkgebruikvanonbetrouwbarebronnen.Somsishetonmogelijkallebronnenrondomeenbepaaldonderwerpintezien


Noten

1 http://www.encyclo.nl/begrip/Kwaliteitszorg

2 https://www.ou.nl/Docs/Opener/MW/Kwaliteitszorg/leereenheid_1.pdf.

3 Idem.

4 http://wij-leren.nl/onderwijskwaliteit.php

5 KeesHorsman,Kwaliteit onderhouden. Actief bewaken en verbeteren van de kwaliteit

van opbrengsten.AlphenaandenRijn:Kluwer2010,MesoFocusnr.77,pag.14–15.

6 Idem,pag.15,definitievanHendriksenWognum1998.

7 DennisBode,Integrale kwaliteitszorg in het primair onderwijs.AlphenaandenRijn:

Kluwer2002.PraktijkserieSchoolmanagement,nr.27.Hierhoofdstuk3.

8 Scheveningsberaad,Gezamenlijke richtinggevende uitspraken. Vastgesteldop6juli

1993,gewijzigdenopnieuwvastgesteldop5november1993.

9 P.Frissene.a.,Sturing van onderwijskwaliteit in het primair onderwijs. Op zoek naar

een balans tussen gedeelde betekenis en variëteit. NSOB13juli2015

10 Schema,samengestelduitdebijlagenvanhetboekvanFrissen,isvoorrekeningvan

deauteurvanditboekje.

11 Zieook:K.H.L.A.Schlusmans,Kwaliteit van onderwijs, waar hebben we het over?

PublicatieOU,pdf,z.j.http://www.uoc.cw/qualitysite/images/stories/Schlusmans_-_

kwaliteit_van_onderwijs.pdf

12 MartineFuite,TijmenBolke.a.,Kwaliteitszorg heeft een geest!? Acht principes van

strategisch kwaliteitsmanagement. Hoornz.j.,pag.7.

13 J.D.vanderBij,H.Broekhuis,J.F.B.Gieskes,Kwaliteitsmanagement in beweging.

Deventer:Kluwer,1999,inhetbijzonderhoofdstuk3.

14 ZiebijvoorbeelddebredeinterpretatievanditmodelinhetartikelBalanceren en

verbinden vanuit de B&T kwaliteitskwadranten: http://www.vbent.org/publicaties/

actueel/een-gezonde-spanning-in-organisaties/.

15 PO-Raad,september2013.

16 Welatendevraagofditweldejuistebenamingisvoorwaterinhetprimaironderwijs

gebeurt–hetisonshiertedoenomeenaanduidingvooreenbreedspectrumvan

activiteiten,uitgevoerddoormaatschappelijkeorganisatieseninstellingen.

17 MeertenB.terBorg,Een uitgewaaierde eeuwigheid. Het menselijk tekort in de

moderne cultuur. Baarn:TenHave1991.

18 IllustratiefvoordeE-2filosofieisdepassageinhetpersberichtdatdePO-Raadop

22oktober2015uitbrachtinzakedevoortgangsrapportageBestuursakkoord:“Methet

programma‘Qvoorbesturen’ondersteuntdePO-Raadschoolbesturenomopbasisvan

eengoedezelfevaluatievanhunscholen,gerichteverbeteractiestekiezen(opbasis

van‘watwerkt’)enomvervolgensdeeffectiviteitvandieverbeteractiessamenmetde

scholenteevalueren.”

19 Wegaanhiervoorbijaandeverschillendevariantendieonderwijsaanbiederster

beschikkingstaanomdescheidingtussenbestuureninterntoezichtjuridischvorm

tegeven.


http://www.encyclo.nl/begrip/Kwaliteitszorg

https://www.ou.nl/Docs/Opener/MW/Kwaliteitszorg/leereenheid_1.pdf

http://wij-leren.nl/onderwijskwaliteit.php

http://www.uoc.cw/qualitysite/images/stories/Schlusmans_-_kwaliteit_van_onderwijs.pdf

http://www.uoc.cw/qualitysite/images/stories/Schlusmans_-_kwaliteit_van_onderwijs.pdf

http://www.vbent.org/publicaties/actueel/een-gezonde-spanning-in-organisaties/

http://www.vbent.org/publicaties/actueel/een-gezonde-spanning-in-organisaties/

20 PO-Raad,Sturen op onderwijskwaliteit.Utrecht,2013.Zieverderook:

21 ZieookdeartikeleninDeCorrespondentoverdezepermanentespanning

inorganisatiesuitverschillendesectoren:https://decorrespondent.nl/3395/

Hoe-de-cijferdictatuur-het-werk-van-leraren-agenten-en-artsen-onmogelijk-

maakt/330652630000-2a964b89

22 ToegespitstophetonderwerpOpbrengstGerichtWerkenisdezeketennader

uitgewerktin:HarmKlifmanenMartineFuite,Weten en verbeteren. Informatie- en

interventiecanon Opbrengstgericht werken in het primair onderwijs. Basisboeken

Kaartenboek.Hoorn2010.

23 HetboekjevandePO-Raad,Werken aan kwaliteit. Portretten van bovenschoolse

kwaliteitszorgmedewerkers bevatalsbijlagetweefunctie-omschrijvingen.

24 EenvastterugkerendthemainhetwerkvanGertBiesta.Ziebijvoorbeeldzijn

Goed onderwijs en de cultuur van het meten. Ethiek, politiek en democratie.DenHaag:

BoomLemma2012.

25 MarloesvanRooijenKempvanGinkel,‘Denkenindriehoeken’(in)O&O 2010,nr.5,

pag.42–4

26 Hetinnoot20genoemdeboekvanBiestaiswatditbetreftverplichtelectuurvoorde

kwaliteitszorgmedewerker.

27 https://nl.wikipedia.org/wiki/Kwaliteitscirkel_van_Deming.

28 Dezekorteomschrijvingvanderegulatievecyclusisontleendaanhttps://nl.wikipedia.

org/wiki/Regulatieve_cyclus.

29 Indezeparagraafsprekenweconsequentovernotitiesmaarrealiserenonsdat‘de

jongegeneratie’gewendiseerdergebruiktemakenvanPowerPointdanvanWORD.

Endiehebbenelkzohuneigen‘dynamiek’.

30 HierbijisgebruikgemaaktvanAdriaanBekman,Adviseren. Het geheim van de smid.

Assen:VanGorcum1997.

31 R.vandenBerge.a.Bouwstenen voor evaluatie voor de praktijk van onderwijs

en begeleiding. Houten/Antwerpen:BohnStafleuVanLoghum1990,pag.4.De

omschrijvingisafkomstigvanStufflebaum.Veelinformatieindezeparagraafis

afkomstiguitditpraktischenaslagwerk.

32 J.Th.A.BressersenA.Hoogerwerf,Beleidsevaluatie.AlphenaandenRijn:Samsom

1991,pag.21.

33 R.vandenBerge.a.,op. cit.,pag.12–13.

34 ZievoordezetaakClaudiadeGraauw,Tom Tom voor onderzoek. Wegwijs in onderzoek

2.0.


https://decorrespondent.nl/3395/Hoe-de-cijferdictatuur-het-werk-van-leraren-agenten-en-artsen-onmogelijk-maakt/330652630000-2a964b89



https://nl.wikipedia.org/wiki/Kwaliteitscirkel_van_Deming



Colofon

DezeuitgaveisgemaaktinopdrachtvandePO-Raad.

Auteur

dr.HarmKlifman

Publicatiedatum

juni2016

Grafische verzorging

Coers&Roestontwerpersbno|drukkers

Postbus85246

3508AEUtrecht

030–3100933

[email protected]

www.poraad.nl

Volgonsvia@PO_Raad


Aidadreef4,3561GEUtrecht

Postbus85246,3508AEUtrecht

[email protected]

@PO_Raad

www.poraad.nl

mailto:[email protected]

http://www.poraad.nl

Handreiking bovenschoolse€¦ · en social media op dit terrein. HANDREIKING BOVENSCHOOLSE...

Documents

Transcript of Handreiking bovenschoolse€¦ · en social media op dit terrein. HANDREIKING BOVENSCHOOLSE...