- 1 -

HHeett oonnttwweerrppeenn vvaann eeeenn HHeeaavvyy MMeettaall ggiittaaaarr

Handleiding voor de beginnende ontwerper

door A.T. Catsman

Pws begeleider: Dhr Maassen

- 2 -

Voorwoord Omdat de meeste handleidingen geschreven zijn door professionele gitaarbouwers of ontwerpers die al zover zijn dat ze hun eigen shop runnen en louter in vaktermen praten, is het lastig voor de meeste gitaristen om door de bomen nog het bos te zien. Toen ik gitaar begon te spelen 4 jaar geleden wist ik pas na ruim een jaar wat nou de neck, de bridge, de kam en het verschil tussen en humbucker en een single coil was van de gitaar. En dat zijn nog maar zeer oppervlakkige details als het gaat om de kennis van de gitaar, wil je er één ontwerpen. Veel termen in de gitaarwereld zijn in het Engels. Meestal is dat omdat die fijner klinken (net zoals bijvoorbeeld sniper, klinkt in het leger veel beter dan lange afstandsschutter) en omdat iedereen door de invloed van het Engels dan sneller begrijpt waar je het over hebt. Het is goed vergelijkbaar met benamingen in de computerwereld, waar we vaak geen Nederlandse termen hebben. Auteurs van gitaarbouw handleidingen gaan er van uit dat je al lang weet wat een pickup, een whammy en een tuner is. Als je dat niet begrijpt kun je niet veel met de meeste handleidingen zonder een gitaarbouwers jargon woordenboek er naast te houden. Jij gaat de gitaar echter alleen ontwerpen. Zodra je precies weet wat voor gitaar je wilt, kun je naar een gitaarbouwer toestappen om daar je gitaar te laten maken. Dat scheelt een hoop werk maar dan heb je nog steeds wat je zelf hebben wilt. Zelf wou ik altijd al eens de ultieme gitaar voor het bespelen van het genre Heavy Metal ontwerpen. Daarom schrijf ik deze handleiding over het ontwerpen van een Heavy Metal gitaar (of gewoon metalgitaar) waarbij elke vakterm vertaald wordt naar simpele taal voor dummies’s, zodat een woordenboek overbodig is en iemand die geen gitaar speelt (of een kind; kinderlijk eenvoudig dus) ook snapt wat er staat. We gaan er wel van uit de het fonetisch noteren van de termen overbodig werk is. Voorwaarde: Om deze handleiding te begrijpen, wordt wel aangeraden om hem volledig en van voren naar achteren te lezen.

- 3 -

Inhoud Hoofdstuk Omschrijving Pagina

0.1 Voorblad 1 0.2 Voorwoord 2 0.3 Inhoud 3 0.4 Inleiding 4 1.0 Korte rondleiding door het lichaam van de gitaar 5-8 2.0 Het ontwerpen van je gitaar 9 2.1 Waar let je op bij je ontwerp? 10-11 3.0 Het selecteren van houtsoorten 12 3.1 Houtsoorten en hun eigenschappen 13-18 4.0 Het selecteren van hardware 19-22 5.0 Ten slotte… mijn gitaar 23 6.0 Conclusie 24 - Logboek 25-26 - Bronvermelding 27

Hoofdstuk font: 24+bold Subhoofdstuk font: zo groot mogelijk < of = 16+ bold Belangrijke notities/kopjes: 12+ bold Hoofdstuknr: 12 + bold

- 4 -

Inleiding Ben jij een Heavy Metal gitarist? Zit jij ook altijd te dagdromen over de (elektrische) gitaar die je het liefst zou willen hebben? Met de best bij jou passende hardware (onderdelen), afmetingen, looks, speelbaarheid en bovenal dé sound waar je al jaren naar zoekt? Dan kun je overwegen het meest met jouw eisen overeenstemmende fabrieksmodel te kopen in de muziekwinkel.

OF Je ontwerpt gewoon je eigen gitaar, en kiest zelf precies uit tot in de details wat je wilt! Waarschijnlijk zal menig gitarist zich tot in de hemel verlekkeren op het idee, en er tegelijkertijd flink tegen op zien. Want welke idioot begint nou aan zo’n ingewikkeld, tijdrovend en duur project? Als je er al zo over denkt, dan kun je menig handleiding beter in de W.C. ruimte ophangen. Deze niet, want deze handleiding is anders! Speciaal voor mensen met geen of weinig kennis over de gitaar en de taal van de gitaarbouwers en ontwerpers! Hoe ontwerp je nou eigenlijk een gitaar voor Heavy Metal? In deze handleiding zullen mogelijkheden voor het ontwerpen van een Heavy Metal gitaar stap voor stap op een leuke, informele wijze worden uitgelegd. Bij veel handleidingen is het hele ontwerp van de gitaar al voorbesloten. In tegenstelling tot die handleidingen, wordt je af en toe een beetje vrij in je keuze gelaten om dé unieke look en Heavy Metal sound aan jouw gitaar te geven. Heb je bijna geen kennis van vaktermen in de gitaarwereld? Geen probleem! Lees maar gauw verder.

- 5 -

1.0 Korte rondleiding door het lichaam van de elektrische gitaar In het voorwoord ben je al wat termen tegen gekomen. De tastbare, werkende onderdelen die essentieel zijn in, op en aan de gitaar voor de werking ervan noemen we de hardware. Dat betekent niet per se dat het onderdeel moet bewegen om te werken, want de snaren lopen bijvoorbeeld door de brug en de brug is ook hardware. Eigenlijk is bijna alles hardware behalve het hout, de lak en nog wat kleine exterieure zaken. Toch is de body o zo belangrijk voor de kleur van de toon. Hieronder is een afbeelding van een veelzijdig en veelvoorkomend model elektrische gitaar (Fender Stratocaster) en daaronder een algemeen overzicht met beschrijvingen van de onderdelen van de gitaar die voor nu even handig zijn om te weten voordat je verder leest. Ze staan in dezelfde volgorde als dat je ze tegenkomt als je de gitaar van boven naar beneden observeert (op de afbeelding). Alleen extern zichtbare onderdelen worden nu beschreven, interne zaken kom je later tegen.

- 6 -

De headstock Dit is het bovenste gedeelte van de gitaar, de kop. Wordt in het engels ook wel ‘peghead’ genoemd. Meestal staat er op de headstock welk merk en type gitaar het is, en soms staat er nog een logo of artwork (versiering) op. De headstock wordt in vele vormen gemaakt, en vaak kun je aan de vorm zien door welke bouwer of fabrikant de gitaar gemaakt is. De stemsleutels, hierna omschreven, zitten in de headstock ingebouwd. De stemsleutels Met de stemsleutels stem je je gitaar. Dit zijn de knoppen die vast zitten op de headstock. De snaren zitten vast aan de stemsleutels, en door eraan te draaien rek je de snaren op of ontspan je ze. Daardoor worden de snaren dunner of krijgen ze hun normale lengte weer terug, dit geeft veranderingen in het aantal trillingen van de snaar waardoor de snaar hoger of lager klinkt bij het aanslaan. De kam De snaren lopen vanaf de stemsleutels gezien, eerst over de kam. Dit onderdeel zorgt er voor dat snaren op de juiste afstand van elkaar zitten voordat ze over de hals gaan, wat met de stemknoppen niet kan. Het verschil of een snaar nou linksom of rechtsom de stemknop is gedraaid of dat er nog een winding onder zit, doet de afstand tussen de snaren namelijk al afwijken. De hoogte van een kam is ook belangrijk. Bij een hogere kam staan de snaren ook hoger boven het fretboard (daar komen we zo bij) en zijn soleertechnieken makkelijker. Gewoon akkoorden aanslaan wordt door de hoogte moeilijker omdat er meer kracht op de snaren moet worden gezet om de afstand tot het fretboard met de frets te dichten. De hals De hals van de gitaar, of ook wel de nek of neck genoemd, is (lomp omschreven) de lange stok aan de klankkast. Of simpelweg het lange smalle deel van de gitaar waar de snaren over lopen. Ervan uitgegaan dat de meesten die dit lezen rechtshandig zijn, gebruik je je linkerhand om de noten en akkoorden op de hals te pakken. Dit doe je vingers bovenop de snaren te zetten aan de platte kant van de hals, waar het fretboard zit. Het fretboard Het is een soort brede lat die vaak van een ander, meestal donkerder en zwaarder soort hout gemaakt is dan het overgrote deel van de hals. Dat is zo omdat de ene soort hout lekkerder voelt aan je vingers als je erop speelt, en de andere soort weer meer geschikt is om er een neck van te maken. Vaak wordt ebbenhout als toets gebruikt. Naar het fretboard wordt ook wel eens als ‘de toetsen’ verwezen. De frets Nou zul je misschien aan die grappige langwerpige, harige beestjes denken die net als stokstaartjes flinke tunnelgravers zijn. Waarom ze dit frets noemen weet ik ook niet, evenmin als het fretboard, maar de frets zorgen voor de zuivere verdeling van de noten op de gitaarhals. Het zijn de ruimtes tussen de metalen latjes die in de breedte over de hals liggen (haaks). Een gitaar heeft meestel 21, 22 of 24 frets. Natuurlijk zijn er uitzonderingen, maar die laten we nu buiten beschouwing. De frets zitten vast in het fretboard. Voor de afstanden bij het zetten van de frets zijn vaste regels, die worden bepaald door de schaallengte, hier komen we later op terug.

- 7 -

Markeringsposities Tussen de frets zitten markeringsposities, in de vorm van stippen en soms andere figuren. Meestal zijn deze wit of zijn ze van parelmoer. Je vind de markeringsposities meestal op de derde, vijfde, zevende, negende, twaalfde, vijftiende, zeventiende, negentiende en éénentwintigste fret. Het verschilt soms per gitaar. Sommige gitaren hebben helemaal geen markeringsposities. Op de twaalfde fret zitten twee stippen in plaats van één. Dit geeft aan dat het een octaaf is. Deze markeringsposities zijn handig omdat alle frets ander heel erg op elkaar lijken, en iemand die snel speelt dat in een oogwenk een orientatiepunt heeft voor in vingers en er hopelijk niet naast grijpt. Om de hals wat interessanter te maken wordt er soms in plaats van een stip een symbool ingelegd of ingezet met parelmoer, wat we inlay noemen. De klankkast De klankkast van de elektrische gitaar bevat het elektronische gedeelte. We kunnen deze ook wel de body noemen. Eigenlijk heeft een elektrische gitaar niet echt een klankkast want waar deze zou zitten, bevinden zich elementen, of pickups. Anders dan bij akoestische gitaren is de body helemaal niet zo groot en diep en ook niet hol van binnen, met uitzondering van de uitsparingen voor de hardware. Bij semi-akoestische gitaren of hollowbodygitaren is de klankkast ook dikker, maar die behandelen we hier niet. De houtsoort van de klankkast heeft een grote invloed op ‘de sound’, het geluid van de gitaar, met name de klankkleur. Soms wordt de body uit een enkel stuk hout gemaakt, maar vaak wordt er een top van een houtsoort die een mooiere klank geeft op gelijmd aan de bovenkant. Dit is een plaat met dezelfde contouren als de body. De pickups Een pickup wordt ook wel element genoemd, de receptor of ontvanger van de snaarvibraties. Dit dingetje zet de trillingen van de snaren om in geluid. De kern van de pickup is een magneet.Het aantal windingen en de dikte van de draad die erom heen gewikkeld zijn, bepalen hoe de pickup klinkt. De pickup zit ongeveer op je gitaar onder de plek waar je je snaren aanslaat. Meestal zitten er twee of drie op je gitaar. Soms maar één. Er zijn voor een meer distorted (zwaarder, scheurender) geluid ook humbuckers; dit zijn dubbele pickups. Het aantal en soort pickups hangen af van het type gitaar en waar deze voor bedoeld is. De tremelo Een whammy is een ander woord voor de tremelo, het hendeltje aan de brug van de gitaar (er zit altijd maar 1 hendeltje op je gitaar, dus nu weet je gelijk waar de brug is). Whammy is meer gitaristenslang, oftewel populair taalgebruik voor gitaristen dan dat gitaarbouwers het gebuiken. In engelstalige landen word whammy waarschijnlijk vaker als term voor het hendeltje gebruikt. De tremelo zit meestal vastgeschroefd aan of in de brug en als je er aan trekt of op duwt na het aanslaan der snaren dan krijg je een leuk vibrato-achtig effect, oftewel een tremelo. Dit wordt in de muziek meestal gebruikt bij langere noten. Een uitzondering is de bigsby tremelo, oftewel bigsby genoemd en dit type is zeer beroemd. later meer hierover.

- 8 -

De brug De brug is zoals je net hebt geleerd de constructie waar de snaren overlopen. Ook is die bedoeld om de snaren bij te stellen als de toonverdeling van de frets niet helemaal klopt. Bij akoestische gitaren is dit meestal niet meer dan een latje van hout met een richeltje bot of kunststof, genaamd het zadel of ‘saddle’, maar bij elektrische gitaren is het in de meeste gevallen van verchroomd metaal en is voor elke snaar de sectie waar hij overloopt verstelbaar. Ten slotte is er nog een tailpiece, waar niet echt duidelijk een Nederlandse officiële term voor is, maar we zullen het staartstuk noemen. Dit onderdeel is ook langwerpig en staat haaks op de snaren, en bij het staartstuk verdwijnen de snaren daadwerkelijk in de gitaar en zitten soms erin, soms aan de achterkant vast. Omdat het zadel en het staartstuk vaak één geheel zijn met de brug, worden de drie delen bij elkaar ook vaak gewoon brug genoemd. De slagplaat Op sommige gitaren zit een slagplaat. Deze heet ook wel ‘pickguard’ omdat hij de gitaar beschermt tegen krassen van het aanslaan met een plectrum. Deze plaat kan verschillende artistieke vormen en kleuren hebben en maar een paar centimeter breed zijn, of juist de hele gitaar bedekken. Regelknoppen Afhankelijk van de gitaar zitten er verschillende aantallen knoppen met verschillende functies op. Er zijn tegenwoordig al zoveel soorten knoppen dat soms 3 functies onder één knop gepropt worden. De twee meest voorkomende knoppen zijn de toonknop (tone) en volume, dito. Dit zijn beide draaiknoppen. Dan is er nog een soort minipookje dat meestal als elementschakelaar dient. Daarmee schakel je over van het ene naar het andere element, en kun je de warmte en scherpheid van je toon te bepalen. Schakel je over op het element het dichtst bij de nek, dan krijg je een warmer geluid. Schakel je over naar het brugelement, dan klinkt het al een stukje scherper en minder warm omdat de snaren daar vastzitten, en er dus meer spanning is. Kabel ingang (input jack) De kabelingang is bedoeld voor een mono kabel. De gitaar geeft namelijk maar één signaal dus stereo is overbodig. Voor een stereo effect op opnames spelen er meestal twee gitaristen, een leadgitarist en slaggitarist en wordt de één links, de ander rechts geplaatst op de opname. De term hiervoor is ‘to pan’. Om speciale effecten te creëren speelt een gitarist soms een partij over een andere partij van zichzelf en wordt zo stereo verkregen.

*** Dit waren grofweg de zichtbare belangrijke onderdelen van de gitaar. Aan de binnenkant zitten nog meer geheimen verborgen, die aan bod komen zodra kennis ervan in deze handleiding vereist wordt. Voorlopig weet je voldoende om het komende hoofdstuk te snappen. Tevens begrijp je nu bijna alles waar een gitarist het over zal hebben als je hem vraagt over zijn gitaar te praten.

- 9 -

2.0 Het ontwerpen van je gitaar Nu je enige kennis van de onderdelen hebt, is het natuurlijk niet de bedoeling dat je gelijk naar onderdelenzaken spurt om de mooiste uit te zoeken en te kopen. Eerst gaat er een planning vooraf aan het gitaar bouwen. Je begint met een brainstorm. Waarschijnlijk zal dat niet al te veel moeite zijn, en heb je al voor zover je kennis gaat een idee van wat voor gitaar je wilt maken. Maar eerst even dit. Het eerste waar de beginnende gitarist aan zal denken is het uiterlijk, dat houdt in de vorm en kleur van de gitaar. Dat is een goed punt om je ontwerpplan mee te beginnen. Tevens kijkt de beginnende gitarist vaak naar de prijs van een gitaar maar die geeft weinig visie op de kwaliteit. Door gebruik te maken van exclusieve materialen of bewerkingen die de speelbaarheid in geen enkele zin bevorderen, maar meer voor de show zijn kan de prijs van een gitaar flink omhoog gaan. Denk aan een slagplaat van paarlemoer of van carbon, terwijl kunststof net zo goed werkt. Je ramt immers toch nooit met je plectrum door een slagplaat heen. Gouden hardware is ook niet nodig. Ook zijn er hele gecompliceerde bewerkingen om de gitaarhals of body mee te versieren. Het is mogelijk er een afbeelding op te zetten, maar daardoor kan de speelbaarheid zelfs achteruit gaan als er bij de bouw van het oorspronkelijk model geen rekening is gehouden met een dergelijke aanpassing.

Deze afbeelding is een mooi voorbeeld van onnodige versiering voor de beginnende gitaarontwerper. Paarlemoerbewerking als dit vereist een gevorderde zaagtechniek, waarbij in bochten en langs lijnen waarbij weinig speling mag optreden, moet worden gezaagd. Het is ook een kunst het dunne paarlemoer niet te breken, anders moet de bouwer weer overnieuw beginnen. Stansen (de vorm er uit slaan) is dus geen optie. Tevens moeten in het hout uitsparingen komen waar de paarlemoerfiguren zo naadloos mogelijk in passen. Bij kleine fouten zijn de spleten en randen nog wel op te vullen. Een versiering als deze (de hals loopt nog door) kan een fulltime gitaarbouwer een week of zelfs langer kosten. Dat doet de prijs al aardig oplopen. Omdat gitaarbouw een duur en secuur werkje is, willen we dus geen onnodige versieringen erop, die het voor jezelf alleen maar duurder maken. In deze handleiding zullen voor de te maken gitaar hoofdlijnen geschetst worden waar de ontwerper (jij) zich voor het merendeel aan zal moeten houden. Omdat je wel iets eigens wilt maken, worden wat mogelijke aanpasopties bij sommige stappen gegeven. Hierdoor wordt het niet te moeilijk en heb je nog steeds de mogelijkheid een eigen Heavy Metal gitaar met toch een eigen sound en een eigen look te maken, in tegenstelling tot de meeste handleidingen waarin alles voorgekauwd is.

- 10 -

2.1 Waar let je op bij een ontwerp? Om te beginnen moet je eens bedenken hoe je gitaar er uit moet gaan zien. Voor elektrische gitaren zijn er ontzettend veel mogelijkheden. Bij een elektrische gitaar doet de vorm er bijna niet toe, omdat het vrijwel altijd een solidbody gitaar is. Dit houdt in dat er geen klankkast is als bij een akoestische gitaar, en dus is de body van een elektrische gitaar solide. Akoestische gitaren hebben altijd een beetje een rond gevormde klankkast om het geluid optimaal te laten resoneren. Het ziet er uit als twee letter B’s met de binnenkant naar elkaar toe.

Omdat bij een elektrische gitaar de elementen bijna volledig verantwoordelijk zijn voor het omzetten van de snaartrillingen in geluid, is een holle ruimte in de gitaar helemaal niet meer nodig. Dit geeft oneindig veel mogelijkheden voor het ontwerp van de body. Een paar gouden tips waar je je (niet per se) aan moet houden als je de body ontwerpt, staan hieronder. Natuurlijk is het niet noodzakelijk ze te gebruiken, maar ze bevorderen wel je eigen draagcomfort.

Gouden tips bij body ontwerp - De body moet wel stevig blijven. Je wilt niet dat hij bij de eerste de beste klap of val gelijk in twee stukken ligt. Ontwerp daarom liever geen te dunne of te ver uitstekende stukken in de body. - Maak een ontwerp dat niet te zwaar of te veel materiaal gebruikt. Gewichtheffen doe je in de sportschool, niet als je gitaar wilt spelen en een avond lang op een podium moet staan. Een te zware gitaar kan als een last voelen bij het spelen en belemmert veel van de vrijheid bij het bewegen op een podium. - Houd je gitaar in evenwicht. Of anders gezegd: gebruik ook niet te weinig materiaal. De hals van een gitaar heeft meestal een vrij standaard gewicht. Als de body van je gitaar lichter is dan de hals, gaat je gitaar scheef hangen richting je hals. Het zou vervelend zijn om elke keer je gitaar weer recht te moeten hangen als je eventjes wat anders wilt doen met je handen en al helemáál als hij, mocht je hem even loslaten, door zijn gewicht tegen de vloer knalt (krak). - Zorg voor comfort. Hoewel bovengenoemde tips daar al mee te maken hebben, zijn er nog wat opties die speciaal op het comfort gericht zijn. Als je eens kijkt naar de gitaar op pagina 4, een zogenaamd Stratocaster model, dan zie je dat er ruimte is voor je been (rechts), waar de gitaar dan op ligt, en dat de hoogste fretten op de hals ook nog bereikbaar zijn door de inkeping daar (ook rechts). Wat minder zichtbaar is, is de schuine hoek van de body (linksonder op de afbeelding) wat fijner voelt dan wanneer je je arm op een rand legt. Onder andere deze aanpassingen hebben het Stratocaster model zeer populair gemaakt.

- 11 -

Met deze tips in je achterhoofd kun je beginnen met het uitschetsen van je ideeën. Pak een vel papier, begin eens met het schetsen van een gitaar (niet per se op schaal) en let erop dat alle onderdelen van de beschrijving in hoofdstuk 1 er op zitten. Er zijn oneindig mogelijkheden maar het is makkelijk als je je aan de zojuist gegeven tips houdt. Natuurlijk maken we wel een Heavy Metal gitaar. Er zijn geen vaste richtlijnen voor Heavy Metal gitaren, maar omdat ruigheid een belangrijk aspect is in de Heavy Metal wereld, gaan we natuurlijk het liefst voor een ruig of vreemd model. Bij Heavy Metal gitaren zie je veel exotische vormen. Natuurlijk hoeft de gitaar niet compleet af te wijken van bestaande modellen. Alleen een headstock in de vorm van duivelshoornen is soms al voldoende. Hieronder is een willekeurige selectie uit beroemde, veelgebruikte of exotische modellen die gebruikt zijn in de wereld van de Heavy Metal om je een beetje een idee te geven van de mogelijkheden.

- 12 -

Waar let je op bij… de nek? Na de voorgaande ophelderende informatie moeten we nog even wat aandacht besteden aan de nek. De nek is eigenlijk ‘het instrument’ zelve, of de essentie ervan. Dat wil zeggen, zou je de basisprincipes van de nek significant veranderen (dat wil bijvoorbeeld zeggen: een nek maken in een C-vorm) dan zou het instrument geen gitaar meer zijn. Bij het ontwerpen van de nek gaan we het type, de schaallengte bepalen en een fretboard selecteren voor op de nek. De nek van een gitaar kan aan de body geschroefd worden, er aan vast gelijmd worden of de vastgelijmde nek kan doorlopen tot in de body. Deze typen bevestiging heten bolt-on, set-in of neck-through. Hoe beter de neck aan de gitaar vast zit, hoe langer aangeslagen noten door kunnen blijven klinken. Neck-through is dan de beste optie en bolt-on de slechtste. De schaallengte van een gitaarhals (wordt meestal in inches gemeten, 1 inch = 2.54 cm) is de afstand vanaf het uiteinde van het fretboard aan de headstock-kant tot aan de andere kant waar de snaren weer contact maken, de brug dus. Je kan zelf een schaallengte verzinnen, maar er zijn 3 standaard lengtes die het meest worden gebruikt. Dat komt omdat deze lengtes bepaald zijn door drie van de groten in de gitaarbouwwereld: Fender, Gibson en PRS. Zo’n beetje 95% van alle gitaren zijn gebaseerd op deze schaallengtes. Als je veel frets hebt, is een grote schaallengte gebruikelijk. Heb je maar 21 frets, dan kun je beter een kleine schaallengte nemen, zo houdt je meer ruimte over voor elementen. Tenzij je ontzettend grote handen en dikke vingers hebt natuurlijk, dan kun je beter een grote schaallengte en weinig frets nemen.

De afmetingen van een fretboard en de onderlinge afstanden tussen de frets moeten perfect kloppen. Hier is zoveel accuraatheid voor nodig, dat dat beter door machines kan worden gedaan. De laagste fretvakjes (bij de kop-kant) zijn breder dan de hoogste fretvakjes. Een verschil in afstand tussen de frets van 0.5 tot 0.7 millimeter heeft al rampzalige gevolgen voor de speelbaarheid van de gitaar. Je wilt natuurlijk wel dat een open E snaar een op de 12e fret nog steeds als een E klinkt! Zoals je misschien al weet doordat je wel eens geteld hebt, kan een gitaar 21, 22 of 24 frets hebben. Andere aantallen zijn uitzonderingen. Heavy Metal gitaristen kiezen zowel veel als weinig frets. Als je meer frets wilt, moet je er namelijk rekening mee houden dat er mogelijk minder ruimte over blijft voor elementen. Omdat in de Heavy Metal vooral dubbele elementen worden gebruikt is er wel ruimte voor nodig. Het is het handigst als er ook een cut-away komt in de body (een uitsparing zodat je hand nog bij de hoogste frets kan). De Fender gitaar op pagina 5 heeft dat. Hierdoor wordt een body al wel weer een stukje duurder. Omdat sommige Heavy Metal gitaristen meer bereik uit hun gitaar willen halen of hogerop de nek ook nog goed willen kunnen spelen, nemen ze een gitaar met 24 of meer frets. Een andere optie is het een gitaar met meer dan 6 snaren, maar die optie is niet weggelegd voor beginners omdat de manier van spelen en akkoorden pakken daardoor kan veranderen. Een andere factor om naar te kijken is de radius van het fretboard. De radius geeft de bolling van het fretboard aan. Deze is anders dan de doorsnede van de breedte, omdat het fretboard niet helemaal plat is maar net als bij een straat (waar je op loopt) in het midden wat hoger ligt en wat lager aan de zijkanten. De radiussen verschillen wel van 7 ¼ graden (kortst bij headstock) tot 16 graden (breedst bij brugkant). Bij een radius van nul zou het fretboard perfect plat zijn. Een kleine radius zorgt meestal voor een betere speelbaarheid bij elektrische gitaren. In de Heavy Metal wordt vaak virtuoos gespeeld, en om dat niet moeilijker te maken dan het is, nemen we bij voorkeur een kleine radius.

Schaallengtes 24 ¾ inch 25 inch 25 ½ inch

Gibson PRS Fender

- 13 -

3.0 Het selecteren van houtsoorten. Als je nog niet wist wat voor gitaar je wou gaan maken, dan ben je daar na het lezen van de vorige paragraaf vast wel uit. Nu je eruit bent gekomen wat voor model gitaar je wilt gaan bouwen, wordt het tijd om de houtsoorten uit te kiezen. De gitaar bestaat voor het overgrote gedeelte uit hout, en wat overblijft is veelal metaal en wat kunststof. Een gitaar bestaat niet uit één enkel stuk hout. Integendeel zelfs, want het lichaam van de elektrische gitaar bestaat meestal uit minstens twee stukken, hooguit zes, en nog verschillende houtsoorten ook! De verscheidenheid aan houtsoorten, ieder met andere eigenschappen, biedt verschillende mogelijkheden voor hun toepassing. Enkele factoren die hierbij een rol spelen zijn de dichtheid of poreusheid van het hout, de buigzaamheid, en de krachten die erop kunnen worden gezet zonder schadeveroorzaking. Er is geen enkele houtsoort die het best geschikt is om zowel een hals als een fretboard én een body volledig van te maken. Dat komt door de verschillende eigenschappen die deze drie aparte stukken nodig hebben. Een body moet goed bijdragen aan de klank van de gitaar, en is het liefst van een niet te licht soort hout. Tevens mag het niet te poreus zijn (het mag dus wel een beetje poreus zijn) en moet het de lak goed kunnen verdragen. De houtsoort(en) van de hals mag/mogen weer niet te zwaar en niet broos zijn. Een hals kan namelijk bestaan uit meerdere, maar ook verschillende houtsoorten. Het hout mag niet extreem kromtrekken door snaarspanning en zeker niet breken, maar moet tegelijkertijd buigbaar zijn zodat zij lichtelijk in positie kan worden versteld met een trekdraad. Deze wordt in de hals aangebracht om hem te kunnen verstellen. Het fretboard moet van een stevig en duurzaam stuk hout zijn en bewerkingen om er frets in te zetten kunnen doorstaan. Ook moet het fijn voelen als er op gespeeld wordt, maar het schuren ervan en de lak die er over zit nemen daar ook een deel van voor hun rekening. Behalve deze praktische eigenschappen van het hout die bijna allemaal betrekking hebben tot een stevige constructie, is er ook nog de klankkleur van het hout. Met de kleur bedoelen we ook wel het karakter van de klank of kenmerken van de klank. Hoewel de elementen het trilsignaal van de gitaarsnaren oppikken, heeft de houtsoort van de body waarin die elementen geborgen zijn een grote invloed op het geluid. De drie belangrijkste eigenschappen van hout die samen de klankkleur bepalen zijn de dichtheid, de hardheid en de elasticiteit. Om te bepalen wat de klankkleur van een houtsoort is, let je op drie dingen:

Klankkleur 1. Respons: Hoe lang het duurt voordat het hout reageert op een toon. 2. Sustain: Hoe lang een toon aanhoudt. 3. (Klank)kleur: De toonhoogtes waar de houtsoort het best en het minst op reageert. Uit ervaring is men er achter gekomen dat er een duidelijk verschil in klankkleur is tussen zware en lichte houtsoorten. Daardoor kan al een beetje een idee worden gevormd van de klank als je weet of een stuk hout relatief zwaar of relatief licht is. Zo is gebleken:

Klankkleur lichte houtsoorten: Klankkleur zware houtsoorten: Snellere respons dan bij zware houtsoorten Minder sustain dan bij zware houtsoorten Minder gevoelig voor hoge tonen

Minder snelle respons dan lichte houtsoorten Meer sustain dan bij lichte houtsoorten Betere maar ‘koudere’ weergave hoge tonen

- 14 -

3.1 Houtsoorten en hun eigenschappen Nu je weet wat voor eigenschappen belangrijk zijn voor het bepalen van de houtsoorten, zullen we eens gaan kijken uit wat voor houtsoorten we keuze hebben om een gitaar van te maken. Een Heavy Metal gitaar heeft vooral veel sustain nodig. Dit mag ten koste gaan van de respons. De koudere weergave van de hoge tonen maakt weinig uit, omdat bij Heavy Metal vrijwel altijd vervormd (met distortion, een scheurend geluid) en in mineurtoonsoorten gespeeld wordt. Daardoor klinkt het sowieso al een stuk minder warm en dat is ook de bedoeling. We zoeken dus middel tot zware houtsoorten. Hieronder staat een selectie bruikbare houtsoorten voor Heavy Metal gitaren, met belangrijke details erbij vermeld, zoals de houtnaam (in het Latijn en in het Nederlands), de dichtheid en waar het hout vandaan komt. Ook staat er bij voor welke gedeelte van de gitaar de soort kan worden gebruikt.

Houtsoort NL/

Latijn

D: Dichtheid kg/m3 T: Toepassing H: Herkomst

Beschrijving

Amerikaans esdoorn/ Acer Saccharum

D: 720kg/m3 T: hals/toets H: Amerika

Amerikaans Esdoorn (niet te verwarren met essen) is een sterke, zware houtsoort die veel voor halzen en fretboards wordt gebruikt. Vanwege het grote gewicht is deze houtsoort ongeschikt voor de body van de gitaar.

Gemoesterd esdoorn/

Acer Saccharum

D: 720 kg/m3 T: hals/toets/top H: Variërend

Deze houtsoort heeft veel kleine knoestjes. In het engels heet deze ‘birdseye maple’, oftewel het vogels oog verwijst ernaar. De soort wordt vooral gebruikt in halzen, toetsen en de top van een body.

Gewaterd Esdoorn/

Acer Saccharum

D: 720 kg/m3 T: hals/top H: Variërend

Deze wordt gebruikt voor halzen en tops van elektrische gitaren. Meestal wordt een transparante lak gebruikt omdat gitaarbouwers de houtstructuur heel mooi vinden.

(2) Gewaterd Esdoorn/

Acer Saccharum

D: 720kg/m3 T: hals/top H: Variërend

Deze soort is bijna hetzelfde als het vorige gewaterde esdoorn (maar ze heten hetzelfde, vreemd genoeg). Het verschil is dat deze alleen in Europa voorkomt. Wordt ook gebruikt voor zij en achterbladen van akoestische gitaren.

Geappeld Esdoorn/

Acer Saccharum

D: 720 kg/m3 T: hals/top H: Amerika

Deze esdoorn komt uit Amerika. Hij wordt gebruikt als top voor solidbody gitaren en voor klankkasten van akoestische gitaren.

Limba/

Terminalia Superba

D: 470-660 kg/m3 T: body H: West Afrika

Deze soort wordt gebruikt voor solidbody gitaren en basgitaren. Is in het verleden door gitaarfabrikanten Gibson en Epiphone gebruikt.

- 15 -

Houtsoort NL/

Latijn

D: Dichtheid kg/m3 T: Toepassing H: Herkomst

Beschrijving

Zebrano/ Brazzavillensis

D: 700-850 kg/m3 T: top H: Nederland

Zebrano wordt als top op solidbody gitaren gebruikt. De houtsoort geeft een wat warmere klank aan de body. De soort is rechtstreeks in Nederland verkrijgbaar.

Pau Ferro/

Machaerium Villosum

D: 470-660 kg/m3 T: toets H: Bolivia

Deze soort wordt als toets/fretboard gebruikt. Hij moet wel op een bepaalde manier gezaagd zijn (kwartiergezaag) anders is hij breekbaar. Later meer over zaagmethoden. Warme klank.

Goncalo Alvez/

Astronium Fraxinifolium

D: 750-900 kg/m3 T: hals/top H: Zuid Amerika

Deze soort voegt wat warms toe aan de sounds van een gitaar als hij als top op een solidbody wordt aangebracht. Vaak wordt deze soort voor de hals gebruikt.

Ebben/

Diospyros Ebenum

D: 1050-1500 kg/m3 T: toets/hals H: West Afrika

Deze houtsoort wordt gebruikt voor bruggen en toetsen. Heel soms wordt deze soort wel eens voor hals gebruikt. Het hout is erg zwaar maar heeft uitmuntende klankeigenschappen in zowel hoog, midden en laag.

Coromandel/

Diospyros Celebica

D: 1050-1200 kg/m3 T: toets/hals H: Zuid-oost Azië

Deze soort lijkt op ebben en wordt net als ebben voor toets en soms hals gebruikt. De soort is wat minder donker en met meer kleurverschillen dan ebben.

Rio Palissander/ Dalbergia Nigra

D: 750-900 kg/m3 T: toets H: Zuid Amerika, Brazilië

Deze soort is duur en ook moeilijk verkrijgbaar. Hij wordt meestal alleen als toets gebruikt bij elektrische gitaren. Bij akoestische gitaren worden er soms body’s van gemaakt.

Madagascar Palissander/

Dalbergia Baroni

D: 750-900 kg/m3 T: hals H: Madagascar

Deze soort wordt louter voor en hals gebruikt van een elektrische gitaar.

Indich Palissander/

Dalbergia Latifolia Eai

D: 750-900 kg/m3 T: toets H: Zuid-oost Azie

Deze soort wordt gebruikt voor toetsen van een elektrische gitaar.

- 16 -

Houtsoort NL/

Latijn

D: Dichtheid kg/m3 T: Toepassing H: Herkomst

Beschrijving

Padouk/

Pterocarpus Soyauxii

D: 620-900 kg/m3 T: hals/top H: Afrika

Deze soort verkleurt na een tijdje van oranjebruin naar warm bruin. Hij voegt als top een helder geluid aan de gitaar.

Wengé/

Millettia Laurentii

D: 750-1000kg/m3 T: hals H: West Afrika

Deze soort wordt in de hals gebruikt van veel gitaren. Hij heeft geen lak nodig en dus minder bewerkingen omdat de soort van zichzelf al weerstand genoeg aan vuil, viezigheid en slijtage biedt.

Purperhart/

Peltogyne Venosa

D: 860 kg/m3 T: hals/toets H: Zuid Amerika

Wordt gebruikt als hals en toets. Bij akoestische gitaren worden de zij en achterbladen van de klankkast hier ook wel eens van gemaakt.

Ovankol/

Guibourtia Ehie

D: 730-850 kg/m3 T: body H: West Afrika

Deze soort wordt gebruikt als solidbody. Het is een zware soort die de eigenschappen heeft die we zoeken.

Cocobolo/

Dalbergia Retusa

D: 950-1200 kg/m3 T: toets H: Midden Amerika

Deze houtsoort is net een vrouw: mooi en gevaarlijk en soms lastig. De soort is lastig te lijmen, en zwevend Cocobolo houtstof van na het schuren inademen schijnt ook erg ongezond te zijn.

Sapeli Mahonie/ Entundophragma

Cylindricum

D: 495-850 kg/m3 T: body/top H: West Afrika

Wordt gebruikt als top voor solidbody gitaren. Soms ook voor de hele gitaar.

Gevlamd Aniègre/ Aningeria Robusta

D: 529-881 kg/m3 T: top H: Afrika

Wordt gebruikt als top voor solidbodies, is een vrij variabele soort wat betreft gewicht.

Bubinga/

Guibourtia Demeuseo Ea

D: 850-900 kg/m3 T: top/toets H: West Afrika

Deze soort is erg zwaar en wordt vaak als top voor een body gebruikt. Rickenbacker Gitaren gebruikt deze veel als toets.

- 17 -

Houtsoort NL/

Latijn

D: Dichtheid kg/m3 T: Toepassing H: Herkomst

Beschrijving

Amerikaans elzen/

Alnus Rubra

D: 490-640 kg/m3 T: body H: Noord Amerika

Amerikaans Elzen wordt voor de body van elektrische gitaren en van elektrische basgitaren gebruikt. Het toonbereik van deze houtsoort is geschikt voor hoog, midden en laag, maar vooral in het midden en het lage toonbereik.

Amerikaans Kersen/

Prunus Serotina

D: 500-600 kg/m3 T: body H: Canada, VS

Amerikaans kersen wordt gebruikt voor zij- en achterbladen voor akoestische gitaren en als solidbody voor gitaren en basgitaren.

Licht essen/ Fraxinus Americana

D: 300-500 kg/m3 T: body H: V.S. (zuid)

Deze houtsoort wordt ook wel moeras essen genoemd. Heeft een vrij felle respons en warmere hoge tonen met meer sustain dan Amerikaans Elzen.

Honduras Mahonie/ Swietenia Macrophylla

D: 520-620 kg/m3 T: body/hals H: Midden Amerika, Brazilië

Zowel body’s als halzen kunnen gemaakt worden van deze houtsoort, voor basgitaren en elektrische gitaren. De klank is warm en vol met veel sustain. Gibson gebruikt dit hout voor hun Les Paul serie gitaren.

Amerikaans Linde/ Tilia Americana

D: 490-580 kg/m3 T: body H: Noord Amerika

Wordt gebruikt als solidbody. Heeft een lage dichtheid, maar een bijzonder warme toon en goede sustain.

Amerikaans Noten/

Juglans Nigra

D: 580-660 kg/m3 T: body H: Canada, VS

Deze soort is tamelijk zwaar om te gebruiken als body. Hij geeft dan ook een goede sustain, maar ook een helder geluid.

Koa/ Acacia Koa

D: 635 kg/m3 T: top H: Hawaï

Deze soort wordt bijna alleen maar in basgitaren gebruikt. Soms wordt hij als top op de body van een elektrische gitaar gebruikt.

Zilvereik/

Cardwellia Sublimis

D: 590 kg/m3 T: body/top H: Australië

Kan zowel als top op een body gelijmd worden als dat er een complete body van word gemaakt. Klinkt als elzen. De tekening van elke lacewood gitaar is weer uniek, ze lijken nooit op elkaar.

- 18 -

Kies nu een lak voor je gitaar. Er zijn lakken met effecten zoals ‘metallic’, waardoor ze mooi glinsteren en er zijn ook technieken (met een brander) om er patronen in te krijgen. Zulke technieken en speciale laksoorten zijn wel duurder dan ‘gewoon’. Een gitaarbouwer zal alles weten over lakprocessen. In Heavy Metal is zwart natuurlijk de ultieme kleur, omdat dat de kleur van het duister is. Maar eigenlijk maakt het geen donder uit hoe de lak eruit ziet omdat het praktisch geen invloed heeft op de speelbaarheid van de gitaar. Een laatste aandachtspunt bij het zoeken naar hout is de manier waarop het hout gezaagd is. Blokken, balken en planken kunnen op twee manieren zijn gezaagd: kwartiergezaagd of dosse. Bij de dosse zagen wordt de boomstam in één richting in planken gezaagd. De groeiringen liggen in de breedterichting van de plank. Bij het drogen zal deze plank tegen de richting van de groeiringen in trekken en kan wat krom worden. Tevens is dit soort plank minder stevig. Bij kwartierzagen wordt de boomstam in 4 punten verdeeld waarbij van buiten naar binnen gezaagd wordt. De groeiringen lopen zo altijd in de breedte van de plank. Kwartiergezaagde planken trekken minder snel krom en zijn steviger, maar ook een stuk duurder. Voor de nek is echter dosse handiger, omdat deze moet kunnen buigen bij afstelwerk. Het kan voorkomen dat bij het zagen van dosse en kwartier zagen planken voorkomen die noch volkomen dosse, noch volkomen kwartier zijn. Deze zijn steviger dan dosse gezaagde planken maar niet zo sterk als kwartiergezaagde. We noemen deze dus half kwartiergezaagde planken.

Conclusie Afhankelijk van de sound die je zocht, is het nu tijd om een definitieve keuze te maken. Ik raad aan om drie soorten uit te kiezen, namelijk één die je het meest geschikt vind voor de body één die je het meest geschikt vind voor de hals en één die je het meest geschikt vind voor het fretboard. Het beste is om te beginnen bij de body, want die bepaalt de klankkleur. Zoals je al hebt kunnen lezen in de minitabel over klankkleur is er bij lichte en zware houtsoorten verschil in sustain, respons en gevoeligheid voor toonhoogtes. Als je een leadgitarist bent in een metalband of graag scheurende solo’s speelt dan is het waarschijnlijk dat je een middelzware tot zware houtsoort kiest. Dit zal een goede sustain geven aan je gitaargeluid, en de hoge tonen klinken dan beter als bij een lichte houtsoort. Speel je liever slaggitaar of muziek waarbij minder met scheurende, snerpende effecten gespeeld wordt -deze noemen we onder andere ‘distortion’ -dan kun je beter een middelzware houtsoort kiezen. Als je een lichtere houtsoort kiest neig je richting een niet-Heavy Metal gitaar. Een lichtere body is een kleiner contragewicht voor de hals. Ten slotte kun je nog nachecken of het bewerken van de houtsoort moeilijkheden met zich mee gaat brengen, bijvoorbeeld als het een poreuze houtsoort is of de houtsoort snel splintert. Zodra je de bodyhoutsoort hebt gekozen, kies je die van de hals en het fretboard. Bij de hals moet je erop letten dat de houtsoort niet te zwaar is en dat het een beetje buigzaam hout is. Bij de toets wordt vaak een zware, donkere houtsoort gekozen. Zorg ervoor dat jij of een maker zo weinig mogelijk moeilijke bewerkingen moet maken bij de houtsoort voor de hals en de toets. Deze hebben veel aandacht nodig, en een mislukking kan veel tijd kosten of duurder uitpakken.

- 19 -

4.0 Het selecteren van de hardware Waarschijnlijk weet je nu wel genoeg over hout. Hout speelt dan ook een grote rol in gitaarbouw. We zullen nu aan het leukere designgedeelte beginnen: het selecteren van de hardware! Ook nemen we wat overige onderdelen mee in dit hoofdstuk. De hardware maken we niet helemaal zelf. Het is wel mogelijk, maar dat kun je beter aan de allerbeste professionals overlaten. Zelfs deze mensen maken niet altijd alles zelf. De meeste gitaarbouwers bestellen gewoon de onderdelen bij onderdelenfabrikanten. Er is kennis en kunde van metaalbewerking voor nodig en heel precieze apparatuur voor metingen en verrichtingen voor onder het vergrootglas. Het zou ook ontzettend veel tijd kosten om alles zelf te maken. Daarom worden deze onderdelen massaal in fabrieken gemaakt, waar ze massaal en goedkoop kunnen worden geproduceerd. Om te beginnen zullen we eens kijken wat er voor hardware nodig is om een werkende elektrische gitaar te maken. Je bent bij de rondleiding door het lichaam van de gitaar (hoofdstuk 1) het meeste al tegengekomen. We gaan nog eens op deze onderdelen in. Stemmechanieken Er zijn zeer veel verschillende stemmechanieken verkrijgbaar. Er zijn er in metalen en verchroomde uitvoeringen maar ook met een paarlemoeren of kunststof knop. Ook zijn er stemmechanieken met en zonder afgesloten mechanisme. Het verschil is dat er sneller stof en ander vuil tussenkomt. Het maakt niet zoveel uit hoe je ze plaatst, het is namelijk mogelijk om ze alle 6 aan één kant van de headstock of de kop te doen, maar ook de combinaties 5+1, 4+2 en 3+3 en vice versa zijn niet zo vreemd. Stemmechanieken die bedoeld zijn om op één rij te staan zijn meestal iets kleiner om ruimte te besparen. Het moet natuurlijk wel allemaal passen. Brug

Omdat Heavy Metal gitaristen vaak heftig spelen en veel soleren, wordt er best veel spanning op de snaren gezet. Daardoor ontstemmen ze bij het bespelen van een genre zoals Heavy Metal, maar ook bij genoeg andere genres, relatief snel. Om dat tegen te gaan zijn er speciale bruggen met een locking mechanism (afbeelding), oftewel een op-slot-draai mechanisme. Deze kiezen we dus ook uit. Bij de brug zijn de snaren dan extra vastgeklemd en bij de kam aan

de hals vastgeschroefd. Dit gaat ook vaak gepaard met een fine-tuning mechanisme (zie ook afbeelding). Een fine-tuning mechanisme is eigenlijk ter vervanging van de stemsleutels, omdat de snaren aan de headstock kant helemaal vergrendeld zijn. Het finetuning mechanisme bestaat uit evenveel knoppen als dat er snaren zijn en zit aan de kant van de brug. Een optie is om wel of geen tremelo te kiezen. Met dit hendeltje kun je je snaren laten vibreren, maar wie dat goed kan zonder gebruik van een hendeltje heeft dat misschien niet nodig. Als je geen tremelo hebt, is het niet per se nodig om voor een brug met een locking mechanism te kiezen, maar het blijft handig.

- 20 -

Elementen

Single coil Humbucker

De gitaren die in Heavy Metal worden gebruikt moeten lekker kunnen ‘scheuren’, liefst zo hard mogelijk. Een must is dus een element met een zo hoog mogelijke output. De meeste Metal gitaren hebben twee humbucker elementen. Dit zijn, zoals je al hebt gelezen in de onderdelenbeschrijving voorin (hoofdstuk 1.0), elementen met meer output dan single coil elementen. Veel voorkomende variaties op deze elementkeuze is een single coil element in het midden erbij, of één humbucker bij de brug en één single coil bij de nek, of drie humbuckers. Die keuze is helemaal aan jou. Er is echter een keerzijde aan het scheurende, harde geluid van de humbuckers: ze kunnen in het rond gaan zoemen waardoor een vervelend, oorverdovend geluid uit de gitaarversterker kan komen. Nu komt dan ook een ontzettend belangrijke uitvinding voor de Heavy Metal gitarist.

Het ACTIEVE element. Deze worden vrijwel alleen gemaakt door fabrikant EMG, die een patent heeft op zijn actieve elementen technologie. Het fantastische van EMG elementen is dat ze een nog harder scheuren dan ‘gewone’ humbuckers. Toch hebben deze elementen een extreem lage output. Ze hebben wel dikkere draden maar minder windingen dan humbuckers Hoe kan het dan dat ze nog harder scheuren dan humbuckers? Dat komt omdat actieve elementen voorversterkt zijn. De voorversterking (van zeer hoge kwaliteit) zit al in de pickup of het element ingebouwd en die

versterkt het lage output signaal. Op deze manier voorkom je een signaal met een hoge output, terwijl het toch hard klinkt! Waarom heten deze elementen dan actieve elementen? Dat is omdat de ingebouwde voorversterker aparte voeding nodig heeft, een 9volt batterij en dus is het element actief. Andere non-gevoede elementen zijn dus passief.

- 21 -

Knoppen en schakelaars De knoppen en schakelaars van de gitaar hebben niet zoveel invloed op het geluid. Wel kun je beslissen welke functies eronder zitten. De elementen kunnen zowel in serie als parallel worden gelinkt. Als de elementen in serie zijn gelinkt heb je kans dat ze allemaal uitgaan bij het dichtdraaien van één. Meestal zit er dan maar één volumeknop op je gitaar. We kiezen voor 2 of meer elementen, en hebben dus liever dat ze parallel gelinkt zijn. In de onderdelenbeschrijving kun je lezen wat voor soorten knoppen je nodig hebt op je gitaar. Wat wij nodig hebben, is een volumeknop en een toonknop. De functies spreken al voor zich. Toch is het handiger het aantal soms wat uit te breiden, zodat we de elementen ook afzonderlijk kunnen instellen.

Afhankelijk van het aantal elementen kun je een schakelaar kiezen met drie of vijf posities. Als je twee elementen hebt, moet je een 3 weegs schakelaar kiezen. Je kunt dan één element, het andere element of allebei inschakelen. Met één volumeknop regel je dan het volume van beiden. Kies je voor 2 volumeknoppen dan kun je, als de elementen allebei worden gebruikt, de volumes van de elementen apart ten opzichte van elkaar regelen. Als je drie elementen hebt neem je een 5 weegs schakelaar en twee drie volumeknoppen. Als we de elementen even a, b en c noemen en de posities van de schakelaar 1 t/m 5, dan worden deze elementen gebruikt per positie: 1a, 2ab, 3b, 4bc, 5c. Het is niet mogelijk meer dan 2 elementen tegelijk te selecteren zonder dat één element tegelijk selecteren niet meer kan.

3-weegs 5-weegs De pickguard en afdekplaten Er valt weinig te zeggen over deze onderdelen. De pickguard is een kunstof plaat die op de gitaar bij de elementen zit, en waar je hand zich bevindt als je de snaren aan slaat. Doel is om de gitaar te beschermen tegen krassen. Ze komen uiteraard in verschillende kleuren, vormen en met patronen erop. Ontwerp er een naar je gading. De afdekplaten zitten aan de achterkant van je gitaar en bedekken de ruimtes van de bedrading en inwendige elektronica. Het is gebruikelijk om deze in overeenstemmende kleur als de lak te kiezen maar het hoeft niet.

- 22 -

De condensators Bijna iedereen denkt dat de unieke klank van een gitaar alleen voortkomt uit de elementen en het soort hout. Condensators hebben daar ook nog een klein zegje over. Dit zijn een soort chipjes die tussen de toonknop en het element zitten. Zonder condensator is het niet mogelijk om met een toonknop de toon van het element aan te passen. De condensator zorgt er voor de bepaalde hoge frequenties niet worden doorgelaten van het element. Door de toonknop helemaal open te zetten, klinkt je gitaar voluit en erg aanwezig. De condensator is dan uitgeschakeld, want je krijgt het geluid van het element zoals het is. Draai je de condensator dicht, dan verliest het element bepaalde frequenties waardoor het geluid doffer of benepen gaat klinken naargelang hoever de toonknop dicht is gedraaid. Condensators zijn er in verschillende groottes en verschillen soms iets in werking maar ze doen hetzelfde.

Op deze oude poster staan een paar condensators. Het onderste model condensator wordt veel toegepast in elektrische gitaren.

Fretdraad Uit fretdraad worden de frets gemaakt door stukjes ter breedte van de hals er uit te knippen met een tang. Deze zijn vaak van roestvrij staal of vernikkeld. Er zijn maar drie types grootte om uit te kiezen, namelijk small, medium en jumbo. Oftewel dun, normaal en dik. Deze maten geven de hoogte en breedte van de kroon van de fret aan, dat is het gedeelte waarop je speelt en wat boven het hout uit komt. De kroonkeuze is een beetje afhankelijk van de techniek en voorkeur van de gitaarspeler. Brede frets geven meer sustain, smalle frets geven dus minder sustain en daarom gaan we dus voor brede frets. Het gedeelte dat voornamelijk van de gitarist afhangt, is de hoogte. Met hoge frets komen de trucjes en effecten die een gitarist kan toepassen op een snaar beter uit, met name een ‘bend’. Dit is als de gitarist de snaar oprekt met de hand zonder aan de stemmechanieken te komen, waardoor een soort glissando (glijdend effect in de toon) verkregen wordt. Met lage frets kun je weer sneller over de hals bewegen. Het is dus een keuze maken tussen snelheid of techniek.

- 23 -

5.0 Ten slotte… mijn gitaar

Je bent nu helemaal door het proces van ontwerpen heen geleid. Als je met je ontwerp naar een gitaarbouwer gaat zal hij of zij er in theorie meteen mee uit de voeten moeten kunnen. Zelf heb ik mijn gitaar niet laten maken. De hoofdreden daarvoor is de prijs van de lokale gitaarbouwer (Zwier). Het begint bij 1400 euro, maar daarvan is ruim de helft arbeidskosten. Omdat dat behoorlijk wat centjes zijn en ik ook nog geen idee had van de mogelijkheden voor een gitaar, ben ik deze handleiding gaan maken. Het leek me goed de Heavy Metal gitaar die ik bij muziekzaak Den Dekker in Kapelle gekocht heb, een fabrieksmodel waarbij het gehele ontwerp dus al van tevoren is bepaald, even te analyseren. Het is een gitaar van het merk Cort uit de serie EVL (spreek uit: Evil). Dit is een serie zwarte gitaren die speciaal is ontworpen voor de Heavy Metal en duistere muziekgenres. Het model dat ik uit de EVL serie heb is de Z-6. Het is de duurste van de Z-versies (er zijn ook een Z-2 en Z-3). De Z-serie is de serie zonder tremelo en dus met een vaste brug. Uiteraard is de gitaar zwart met een metallic glinsterende lak. In het ebbenhouten fretboard is paarlemoer afwerking te zien. De schaallengte is 24.75 inch en er zitten 22 frets op. Dit is omdat er ruimte nodig is voor de twee dubbele EMG actieve elementen die er in zitten. Door het kleinere aantal frets, waardoor iedere fret net wat grote is, zijn ook de bovenste frets nog goed bespeelbaar bij solo’s. De body is van Honduras mahonie en geeft goede sustain en goed hoog. Er zit géén locking mechanisme op mijn gitaar, maar dat is ook niet per se nodig omdat er geen tremelo op zit. De kam is niet van een alledaags materiaal als bot of plastic gemaakt maar van grafiet. Hierin blijven de snaren langer natrillen en geven ze dus nog eens extra sustain. De gitaar heeft twee volumeknoppen en één toonknop, maar de volumeknoppen staan in serie en daarom is het niet mogelijk maar één knop tegelijk open te zetten als de pickup switch op de stand ‘beide elementen’ staat, wil je geluid krijgen.

- 24 -

6.0 Conclusie

Je hebt nu alles van deze handleiding over het ontwerpen van een gitaar doorgelezen. We gaan nog eventjes terug naar de hoofdvraag van deze handleiding, namelijk hoe je een Heavy Metal gitaar maakt. We weten nu wat een gitaar duur maakt en dat veel uiterlijke kenmerken nadelig kunnen zijn. Ook hebben we ons kunnen oriënteren op het ontwerpen van een model. We zijn te weten gekomen waar we op moeten letten bij het houtmateriaal, namelijk dat je de zwaardere houtsoorten voor je body moet kiezen, en de voorkeur hebben voor kwartier gezaagd hout. Ten slotte weten we wat voor hardware er in een gitaar moet en in grote lijnen waar we uit kunnen kiezen. Het voornaamste is, dat we nu weten hoe deze factoren samen de sound van de Heavy Metal gitaar maken en beïnvloeden. Hopelijk heb je dus een idee kunnen vormen van hoe het ontwerpproces in elkaar zit en weet je nu precies wat je wilt. Met je uitgeschetste ideeën en de door jou gekozen specificaties voor de ultieme Heavy Metal gitaar die jij wilt, kun je naar en gitaarbouwer toe stappen. Deze zal begrijpen wat je in je ontwerp hebt gezet en met mogelijk hier en daar nog wat aanpassingen (die mensen weten zulk soort dingen uit ervaring) zullen zij aan de slag kunnen met het bouwen van je gitaar. Je kan het natuurlijk ook zelf leren om er een te bouwen, maar dat is een heel ander verhaal…

- 25 -

Logboek

DATUM tijd Wat gedaan Uur cum. 19juli2009 14.45-16.15 brainstormen, Info over onderdelen zoeken 1.5 20juli2009 13.00-14.00 Opzoeken onderdelen en bouwtutorials op youtube 2.5 10sept2009 16.00-16.30 Onderwerp bespreken en vastgelegd met dhr Maassen 3 11sept2009 14.15-14.30 Logboek editen, begin maken pws 3.25 18sept2009 14.30-15.30 Hoofdstukindeling/deelonderwerpen 4.25 21sept2009 09.15-10.00 Hoe begin je als je een gitaar wilt bouwen 5 23sept2009 09.45-10.00 Gitaartools zoeken, handleidingen zoeken 5.25 28sept2009 08.30-09.15 Gitaarboek lezen 6 30sept2009 09.30-10.00 Inleiding en voorwoord 6.5 30sept2009 17.00-17.45 Voorwoord en onderdelenbeschrijving 7.25 2okt2009 16.45-18.00 onderdelenbeschrijving 8.5 8okt2009 10.30-11.15 Gitaarboek lezen 9.25 9okt2009 16.30-17.45 onderdelenbeschrijving 10.5 20okt2009 15.15-17.00 Onderdelenbeschrijving, afbeelding opzoeken 12.25 23okt2009 12.15-14.00 Boek lezen 14.25 2nov2009 9.15-10.00 Boek leze, aantekeningen maken 15 3nov2009 10.15-11.15 Boek lezen 16 10nov2009 14.45-17.30 1ste hoofdstuk corrigeren, 2e hoofdstuk begin 18.75 11nov2009 16.15-18.00 Inleiding en vw corrigeren, layout, 2e hoofdstuk 20.5 12nov2009 15.15-17.45 2e hoofdstuk 23 13nov2009 15.45-17.30 2e hoofdstuk (soorten modellen zoeken) 24.75 15nov2009 18.15-21.30 2e hoofdstuk (modellen, houtsoorten) 28 16nov2009 12.00-13.15 Boek lezen, houtsoorten 29.15 25nov2009 Gitaarboek gelezen 30.00 2dec2009 Aan hoofdstuk houtsoorten getypt 30.75 2dec2009 19.30-22.00 Dingen opgezocht houtsoorten 33.25 4dec2009 12.00-13.30 Op internet gezocht naar houtsoorteneigenschappen 34.75 5dec2009 13.00-16.00 Gelezen, Aan hoofdstuk houtsoorten getypt 37.75 5dec2009 21.30-23.00 Aan hoofdstuk houtsoorten getypt 39.25 6dec2009 13.00-15.30 Aan hoofdstuk houtsoorten getypt 41.75 6dec2009 19.00-21.15 Algemene informatie opgezocht alle hoofdstukken 44 7dec2009 15.30-19.30 in boek en op internet gezocht naar verder design 48 9dec2009 17.30-20.30 Boek gelezen/getypt 51 11dec2009 13.00-14.15 Boek gelezen 51.25 13dec2009 14.00-17.30 Getypt design 54.75 13dec2009 19.00-22.15 Getypt hoofdstuk 58 14dec2009 09.30-10.15 Dichtheden houtsoorten gezocht 58.75 16dec2009 18.45-21.45 Details over houtsoorten gezoch, boek gelezen 61.75 17dec2009 20.00-21.15 Boek gelezen + internet gezocht plaatjes 63 18dec2009 09.00-12.15 Layout veranderd, boek gelezen, herkomst hout 66.25 27dec2009 15.00-17.30 Boek gelezen + internet search, gitaarbouwsites 68.75 27dec2009 18.15-19.45 Boek gelezen houtbewerking 70.25 1jan2010 14.00-14.45 houtbewerking opgezocht (youtube/internet/boek) 71 2jan2010 22.15-22.45 Bouwtekeningen gezocht/templates gezocht 71.5

- 26 -

3jan2010 12.45-14.00 Info opzoeken over hardware 72.25 3jan2010 16.30-17.45 Info opzoeken over hardware 73.5 3jan2010 18.45-19.30 Hardware hfdstk overzicht maken/info gezocht 74.25 5jan2010 08.45-09.15 Hardware zoeken soorten switches/knobs etc 74.75 5jan2010 10.30-11.15 Hardware typen 75.5 6jan2010 09.00-10.00 Boek gelezen, hardware opgezocht op thomann 76.5 6jan2010 14.15-15.00 Hardware getypt 77.25 6jan2010 18.30-22.00 Verscheidene dignen getypet, gelezen en info gezocht 80.75 7jan2010 10.00-11.15 Overlegd met Mn, overzicht gemaakt, schrapwerk 81.5 7jan2010 14.00-18.00 Herindeling gemaakt, stukken overgetypt 84.5 7jan2010 18.30-23.30 Stukken overgetypt, nieuwe stukken getypt hardware 89.75 8jan2010 08.15-09.30 Laatste afgetypt nieuwe stukken, conclusie 91 8jan2010 13.45-14.15 Typefouten hersteld, layout verbeterd en afgedrukt 91.5

- 27 -

BRONNEN SITES http://rikkersgitaarbouw.nl/overons.php?lang=nl http://player.omroep.nl/?aflid=7847304&silverlight=true http://www.stijlvorm.nl/ http://www.degiergitaarbouw.nl/vacature.html http://www.voxhumanawebstore.nl/webstore/index.php?cPath=363_365&page=1&sort=5a gitaarboeken kopen!!! http://www.mainmusic.nl/nl/content/95/534/nieuws/gitaar_bouw_-_gitaren_bouw_-_zelf_bouw_gitaar.html --> gitaarbouwpakketten http://www.instructables.com/id/Build-Your-Own-Electric-Guitar!/ online handleiding http://www.lmii.com/CartTwo/Basictools.asp http://www.wannalearn.com/Crafts_and_Hobbies/Woodworking/Building_Musical_Instruments/Guitars/ online handleidingen http://www.warmoth.com/Guitar/Bodies/Default.aspx http://www.stijlvorm.nl/houtsoorten.htm http://www.tone-lizard.com/capacitors.html http://www.shinyguitargear.nl/Renovatie/herfretten.html http://en.wikipedia.org boek: electric guitar construction door Tom Hirst