Handleiding - together-eu.org · kort en kunnen dus gemakkelijk met de fiets afgelegd worden. ......

Veilig fietsen

TOGETHER_Fietsen_2_Handleiding.pdf

Handleiding

HandleidingAlles over fietsen

Doel van deze handleiding 2

De voordelen van fietsen 2

Een veilig uitgeruste fietse 3

Handig materiaal voor onderweg 5

Basisverkeersregels voor fietsers 8

Onderhoud van de fiets 14

Fietsdiefstal 17

Korte informatie over E-fietsen 18

Hoe fietsactiviteiten en fietslessen organiseren? 18

Tips voor fietslessen in het verkeer 22

Samenvatting 25

Bijlagen 26

De juiste kledij 5Het juiste transportmateriaal 5Het gebruik van een helm 7

Basisverkeersborden voor fietsers 9Voorrangsregels op gereglementeerde kruispunten 12Voorrangsregels op ongereglementeerde kruispunten 13

De fietsherstelkit 14Zadelhoogte juist afstellen 15Wat moet je weten over de remmen? 15Wat te doen bij een platte band? 16

Inleiding 18Voorbereidingen 18Een geschikt oefenterrein (voor fietslessen) 20Fietsen huren 21Checklist voor leerkrachten 21

Fietsgedrag in het verkeer 22Observeren en evalueren 24Tips voor de praktische uitvoering 24Conclusie 24

Intake 26Overeenkomst 27Observatie en evaluatieformulier 28

Veilig fietsen


Handleiding2

Doel van deze handleiding

Deze handleiding voorziet docenten van integratiecursussen, taalleerkrachten, vrijwilligers, etc.

van informatie en een aantal algemene feiten over veilig fietsen. Ze probeert de nodige achter-

grond te schetsen om oefenactiviteiten te organiseren en de interesse in fietsen aan te wakke-

ren. Niet alle informatie is even belangrijk. Sommige zaken zijn een handige referentie mochten

de cursisten bijkomende vragen hebben. Verder kunnen alle onderdelen van de handleiding ook

als hand-out gebruikt worden voor de cursisten, maar dat is geen verplichting

De voordelen van fietsen

We zetten de voordelen van de fiets nog even op een rij:

→ Fietsen is gemakkelijk, snel en flexibelFietsen in de stad is de snelste en gemakkelijkste manier om je te verplaatsen in

een stad. Meer dan 30 procent van de autoritten in Europa wordt gedaan voor afstanden van min-

der dan drie kilometer en 50 procent voor afstanden van minder dan vijf kilometer – afstanden

die perfect met de fiets kunnen gedaan worden. Al onze dagelijkse verplaatsingen zijn meestal

kort en kunnen dus gemakkelijk met de fiets afgelegd worden.

Vanwege zijn individualiteit, wordt het steeds aantrekkelijker om zelfs in voorsteden en landelijk

gebied het fietsen te combineren met het openbaar vervoer.

→ Fietsen is goedkoopIn tijden van stijgende olieprijzen is fietsen de ideale manier om geld te besparen. Goede fietsen

voor dagelijkse verplaatsingen kunnen al aangekocht worden voor een prijs van 300 euro en de

onderhoudskosten nadien zijn vrij beperkt.

→ Fietsen is gezondDagelijks bewegen helpt om fit en gezond te blijven. Om in goede conditie te blijven, volstaat ge-

middeld twee en een half uur beweging per week. En het goede is: je kan die dagelijkse 30 minu-

ten verspreiden over de hele dag. Daarom is fietsen een ideaal bewegingsmiddel om te integre-

ren in je dagelijkse routine zonder extra tijd te spenderen.

→ Fietsen is milieuvriendelijkFietsen is een gemakkelijke manier om mee te helpen aan de vermindering van uitlaat- en

broeikasgassen en geluidshinder.

Veilig fietsen


Handleiding3

→ Fietsen verhoogt de sociale contactenActieve mobiliteit, zoals fietsen, houdt je in contact met je omgeving en de mensen rondom je.

Met de fiets geraken mensen zo op plaatsen die moeilijker te voet te bereiken zijn of met het

openbaar vervoer. Op die manier kan fietsen arbeidskansen en sociale contacten bevorderen.

→ Fietsen is leukTenslotte, de belangrijkste reden: fietsen is leuk!

Fietsen in een notendop:

» Verslaat de file

» Verplaatsen op een gezonde manier

» Hogere vrijheid (flexibiliteit)

» Kostenbesparend

» Milieuvriendelijk

» Sociale contacten

Een veilig uitgeruste fiets

Om een goede technische staat van voertuigen en de veiligheid te garanderen, stelt elk land eisen

met betrekking tot de standaarduitrusting van de fiets.

In België wordt de wettelijke fietsuitrusting beschreven in een fietswetgeving. Deze wetgeving

bepaalt welke fietsonderdelen wettelijk verplicht zijn om in het verkeer te rijden, maar bepaalt

ook regels die gevolgd moeten worden door fietsers in het verkeer.

De Belgische wetgeving rond fietsen kan je vinden op:

www.mobilit.fgov.be (website van het Belgisch Ministerie van Transport) of op de website van de

Belgische fietsersbond www.fietsersbond.be

Veilig fietsen


Handleiding4

→ De wettelijke uitrusting van de fiets in België.

Achteraan rood licht en rode

reflector

Twee onafhankelijke remsystemen

Gele reflectoren aan beide pedalen.

Twee gele reflectoren in beide

wielen of een reflecterende witte

strook per wiel

Een bel

Vooraan wit licht en witte

reflector

Veilig fietsen


Handleiding5

Handig materiaal voor onderweg

Met de juiste uitrusting is fietsen gemakkelijk en leuk. Daarom is het belangrijk om enkele tips

mee te geven aan je cursisten.

→ De juiste kledij• In principe kan je met elke soort kledij fietsen. Er bestaan enkele voorwerpen die je kan aan-

schaffen om het fietsen aangenamer te maken:

• Brede broeken komen snel vast te zitten in kettingen. Je kan dit voorkomen door onderaan

iets rond je broekspijpen te doen zodat ze strakker rond je benen zitten – een losse elastiek,

een reflecterende slap wrap of broekklemmen.

• Tijdens koudere maanden is het aangewezen om gebruik te maken van windjacks, handschoe-

nen, een muts, … Op regenachtige dagen ben je beter af met een regenbroek en een regenjas

om droog te blijven.

• Sommige mensen geven de voorkeur aan het dragen van sportieve kledij op de fiets met re-

flecterende stroken. Op die manier ben je beter zichtbaar in het donker.

• Sportbrillen beschermen je ogen tegen wind en insecten.

• Je kan een fietshelm opzetten als je je daar veiliger mee voelt.

→ Het juiste transportmateriaal Om voorwerpen gemakkelijk te transporteren, bieden onderstaande voorbeelden een oplossing:

Met een fietsmandje voor- of achteraan op de fiets kan je gemakkelijk en

snel materialen op de fiets meedragen. Zorg er altijd voor dat een mandje

vooraan op de fiets niet te zwaar geladen is omdat dit het sturen beïn-

vloedt. Vervoer je je zaken achterop je fiets, wees dan alert voor diefstal.

Handtassen of waardevolle voorwerpen zet je best vooraan in je zicht of

maak je vast met snelbinders.

Fietstassen worden bevestigd op de bagagedrager en laten je toe om heel

wat mee te dragen, afhankelijk van de grootte van de tassen. Schaf een

stevig en waterdicht model aan.

Veilig fietsen


Handleiding6

Voor verplaatsingen met kleine kinderen zijn er verschillende mogelijkhe-

den. Een kinderstoel achteraan of vooraan op de fiets is een goede keuze.

De wetgeving rond de plaatsing van een kinderstoel kan van land tot land

verschillen. In België zijn zowel kinderstoeltjes vooraan als achteraan toe-

gelaten.

Een ander handig systeem is de fietskar of een bakfiets. Ze zijn erg han-

dig, maar nemen wel wat plaats in om te parkeren. Let op, ook voor dit

soort systemen zijn er regels vooropgesteld. Meer info over verplaatsin-

gen met kleine kinderen kan je nalezen in de brochure Op pad met fiets

en kids (Mobiel 21 vzw).

Veilig fietsen


Handleiding7

→ Het gebruik van een helm.Het dragen van een helm is een veel besproken gespreksthema wanneer men het over fietsen

heeft. Het wordt vaak aangeraden en toegejuicht als men spreekt over veiligheid. Nochtans zijn

er ook wat tegenstanders. Iedere persoon kiest zelf of hij een helm draagt of niet. In België be-

staat er tot op vandaag (2012) geen verplichting rond het dragen van een helm.

Beslis je om een helm te dragen op de fiets, volg dan onderstaande instructies goed op:

De fietshelm wordt op het hoofd vastgezet met de kinriem. Je kan de helm vaster of losser ma-

ken door de verstelbare riemen en via de draaiknop (niet bij alle helmen aanwezig) aan de ach-

terzijde.

Als je een helm draagt, controleer dan het volgende:

» De helm bedekt je voorhoofd.

» Is je helm te groot, maak die dan passend met de draaiknop terwijl de helm op je hoofd

staat.

» De verstelbare riemen vormen een mooie driehoek rond de oren.

» De verstelbare riemen moet stevig vastzitten , maar mogen geen pijn doen.

» De kinriem moeten zo dicht mogelijk tegen de kin zitten. De riem is voldoende gespannen

indien je er nog een vinger kan tussen steken.

» Wanneer de helm is aangepast aan de maat van je hoofd, mag de helm niet bewegen of

verschuiven wanneer je met je hoofd schudt.

www.abus.de | pd-f

Helmschaal

Verstelbare pasvorm met draaiknop

Verstelbare rie-men achterzijde

Verstelbare riemen voorzijde

Verstelbare kinriem

Sluiting (kliksysteem of magnetisch)

Veilig fietsen


Handleiding8

Basisverkeersregels voor fietsers

Volgende verkeersregels worden gezien als basisregels voor fietsers in België, maar zijn wel nieuw

voor de cursisten.

• Fietsers dienen de wegcode te kennen en toe te passen.

• In België mogen kinderen tot 9 jaar fietsen op het voetpad. Vanaf 9 jaar moet je aan de rech-

terzijde van de straat fietsen of op het fietspad.

• Binnen de bebouwde kom en op fietspaden die breed genoeg zijn, is het toegelaten om met

twee naast elkaar te fietsen.

• Op de fiets is het verboden om zonder handen of zonder voeten op de pedalen te rijden, je te

laten voorttrekken of om te rijden met een dier aan de leiband.

• Voor kinderen tot 8 jaar die op de fiets vervoerd worden, moet een geschikt beveiligingssys-

teem op de fiets geplaatst worden.

• Fietsers zijn verplicht gebruik te maken van oversteekplaatsen die speciaal voor hen zijn uitge-

rust, indien aanwezig.

• Elke richtingverandering moet door de fietser aangegeven worden door de arm uit te steken.

• Fietspaden en voetpaden moeten vrijgehouden worden zodat voetgangers en fietsers veilig

hun weg kunnen verderzetten.

((( Fietsers zijn zwakke weggebruikers. Zij hebben zowel rechten als plichten wanneer ze zich

in het verkeer begeven. Alle regels omtrent wetgeving en gedrag in het verkeer kan je te-

rugvinden via http://www.belgium.be/nl/mobiliteit/fietsers_en_voetgangers/.

Veilig fietsen


Handleiding9

→ Basisverkeersborden voor fietsers Als fietser moet je een aantal basisregels kennen om het verkeer te begrijpen en om deel te ne-

men aan het verkeer. Belgische verkeersregels zijn vastgelegd in de wegcode. Zowel wettelijk be-

paalde regels, verkeerstekens als gedrag zijn hierin opgenomen.

De verkeerstekens kunnen opgedeeld worden in 4 categorieën:

Gevaarsborden

Deze borden willen je waarschuwen voor mogelijk gevaar.

De borden zijn driehoekig met een rode rand.

Verbodsborden

Deze borden geven aan wat verboden is.

Deze borden zijn rond met een rode rand.

Gebodsborden

Deze borden geven aan wat je moet doen.

Deze borden zijn rond en hebben een blauwe kleur.

Voorrangsborden

Deze borden bepalen hoe de voorrang op een bepaalde plaats is geregeld, wie eerst mag en

wie er moet wachten. De borden zijn meestal driehoekig, op enkele uitzonderingen na, zoals het

stopbord en de voorrangsweg

In België zijn de belangrijkste verkeersborden voor fietsers de volgende:

Fietspad

Dit bord geeft het begin aan van een verplicht

fietspad. Dit betekent dat je enkel als fietser

gebruik mag maken van het fietspad (behalve

wielrenners, gocarts waar je met meerdere

personen in kan en fietsen met aanhangwa-

gens van buitengewoon formaat).

Gescheiden fietspad en voetpad

Fietspad en voetpad liggen naast elkaar, maar

met gescheiden gebruik. Het bord geeft aan

op welke plaats je je als fietser of voetganger

moet verplaatsen.

Veilig fietsen


Handleiding10

Gedeeld fietspad voor fietsers en voetgangers

Dit fietspad wordt gedeeld met voetgangers.

Kijk uit en wees aandachtig.

Fietsoversteekplaats

De fietsers kunnen hier de straat veilig over-

steken. Fietser moeten voorrang geven aan

ander weggebruikers alvorens over te steken.

Voetgangerszone

In deze zone is gemotoriseerd verkeer verbo-

den. Fietsers mogen enkel in de zone fietsen

wanneer dit uitdrukkelijk is aangegeven met

een onderbord.

Oversteekplaats voor voetgangers

Voetgangers hebben voorrang op andere weg-

gebruikers bij het oversteken.

Eenrichtingsverkeer

Je mag enkel de richting volgen die aangege-

ven is met de pijl. Bij de aanwezigheid van een

onderbord, mogen fietsers een andere rich-

ting volgen.

Geen fietsers

Je mag hier niet fietsen. Je mag wel verder

stappen met de fiets aan de hand.

Veilig fietsen


Handleiding11

Stop

Je moet hier stoppen en voorrang verlenen

aan alle andere weggebruikers.

Voorrang geven

Alle andere weggebruikers hebben voorrang,

maar je bent niet verplicht om te stoppen.

Geen toegang

Je mag langs deze kant de straat niet inrijden,

tenzij anders aangegeven voor fietsers via een

onderbord.

Verboden toegang voor alle bestuurders in

beide richtingen

In deze straat is geen enkel verkeer toegela-

ten, tenzij anders aangegeven. Je mag wel de

straat doorlopen met de fiets aan de hand.

Voorrangsweg

Dit bord geeft aan dat je voorrang hebt.

Veilig fietsen


Handleiding12

→ Voorrangsregels bij gereglementeerde kruispunten

Op gereglementeerde kruispunten bepalen verkeersborden, verkeerslichten en de verkeersagen-

ten de voorrangsregeling. Hieronder enkele voorbeelden over hoe je je moet gedragen bij deze

kruispunten:

Voorrangsregel – Voorbeeld 1

Jij wil rechtdoor rijden.

• Je moet hier stoppen aan het stopbord of

aan de volle witte lijn. Je mag pas doorrij-

den nadat je kruisend verkeer voorrang ge-

geven hebt en de weg veilig is.


Jij wil rechtdoor rijden.

• Bij kruisend verkeer zal je eerst voorrang

moeten verlenen aan beide richtingen. Pas

daarna mag je oversteken.


Je wil naar links gaan terwijl je op de voor-

rangsweg blijft.

• Je mag verder rijden zonder voorrang te

moeten geven. De auto moet jou voorrang

geven. Wees voorzichtig en verzeker jezelf

ervan dat de auto jou gezien heeft (maak

oogcontact met de bestuurder).

((( Weet ook dat je als fietser wanneer je bepaalde fietsinfrastructuur verlaat je voorrang

moet geven aan alle andere weggebruikers.

Veilig fietsen


Handleiding13

→ Voorrangsregels op ongereglementeerde kruispunten

Ongereglementeerde kruispunten kunnen soms ingewikkeld zijn, maar de voorrangsregels zijn

eenvoudig. Weggebruikers die van rechts komen hebben steeds voorrang.

Hier volgen enkele voorbeelden:

Voorrang van rechts – Voorbeeld 1

De auto komt van rechts. Er zijn geen verkeers-

borden. Hierdoor heeft de auto voorrang om-

dat hij van rechts komt.

Voorrang van rechts – Voorbeeld 2

De auto komt van links. Er zijn geen verkeers-

borden. Hierdoor heb jij voorrang omdat jij

van rechts komt.

Tegenliggers – Voorbeeld 1

Jij wil links afslaan, de auto wil rechtdoor rij-

den. De auto heeft voorrang omdat hij zijn ma-

noeuvres kan uitvoeren zonder de straat te

kruisen.

Tegenliggers – Voorbeeld 2

De auto gaat naar rechts, jij wil links afslaan.

De auto heeft voorrang omdat hij zijn ma-

noeuvres kan uitvoeren zonder de straat te

kruisen.

Veilig fietsen


Handleiding14

Onderhoud van de fiets

→ De fietsherstelkit In praktijk kan het soms voorvallen dat niet al de fietsen die je hebt klaar zijn om te gebruiken.

Het is handig als je in staat bent om kleine herstellingen aan je fiets zelf uit voeren alvorens de

fiets te gebruiken, voor je eigen gemak en veiligheid.

Deze kleine herstellingen kan gemakkelijk zelf doen:

• Het zadel op de juiste hoogte zetten

• De remmen juist afstellen

• Een platte band herstellen

• Kleine zaken herstellen, zoals spaken spannen, je wiel terug vast zetten, …

Welk materiaal heb je hiervoor nodig?

Met weinig gereedschap kan je bovenstaande herstellingen gemakkelijk doen:

• Ringsleutels

• Tang

• Fietspomp

• Ventieldop

• 2 x 15 steeksleutel

• 8/12 steeksleutel

• Schroevendraaier

• Herstelkit binnenband

• Bandenlichter

• Spakenspanner

• Werkhandschoenen((( Meer informatie over herstel-

tips kan je terugvinden bij Han-

dige links.

Veilig fietsen


Handleiding15

→ Zadelhoogte juist afstellen De juiste zadelhoogte is van cruciaal belang om ontspannen te fietsen. Een zadel staat op de

juiste hoogte wanneer de fietser in staat is om zijn voet op de pedaal te zetten met een ge-

strekt been en tegelijkertijd met de andere voet de grond kan raken. Bij een mountainbike zit het

kettingwiel hoger en geldt dit niet, enkel het gestrekt been op de pedaal. Tegenwoordig zijn de

meeste fietsen uitgerust met een snelle klem waarmee je je zadel eenvoudig hoger of lager kan

zetten zonder extra materiaal.

→ Wat moet je weten over de remmen?Goed werkende remmen zijn de belangrijkste onderdelen van een fiets als je gaat fietsen. Daarom

is het goed te weten welke soorten remmen er bestaan en hoe je die kan gebruiken.

Tegenwoordig zijn de meeste fietsen uitgerust met velgremmen of schijfremmen. Fietsen met

een terugtraprem zijn eerder zeldzaam, behalve bij kinderfietsen. Remmen herstellen terwijl je

onderweg bent is alleen aangeraden bij velgremmen omdat dit soort remmen gemakkelijk te her-

stellen is. De meest voorkomende velgremmen zijn V-remmen, cantilever-remmen en racerem-

men.

Als de remmen onvoldoende werken, niet genoeg remkracht bieden of net te veel, is het aange-

raden om de spanning van de remmen aan te passen. Draai de bout die verbonden is met de rem

en de remkabel losser, dit zorgt ervoor dat rem gevoeliger wordt en sneller remt. Een andere mo-

gelijkheid is de kabel aan te spannen met behulp van een steeksleutel door aan de remhefboom

de kabel aan te trekken.

Op voorhand controleer je best eerst of de remblokjes in orde zijn en of je verbetering kan ver-

wachten zonder ze te vervangen. Dan controleer je of de remblokjes afgesleten zijn en vervan-

gen moeten worden. Soms staan de remhefbomen in een positie zodat je er niet met je vingers

bij kan, wat kan leiden tot niet werkende remmen. Om deze reden moet de remhefboom correct

aangepast zijn door gebruik van de inbussleutel.

Veilig fietsen


Handleiding16

→ Wat te doen bij een platte band?Er bestaan drie verschillende ventielen: het autoventiel, het Sclaverlandventiel en het Dunlop-

ventiel. Afhankelijk van de pomp heb je misschien een ventieldopje nodig.

V-remmen Cantilever-rem Dual Pivot-rem

Rem aanspannen Remblokje Remhefboom aanpassen

Autoventiel Sclaverlandventiel Dunlopventiel

Veilig fietsen


Handleiding17

Fietsdiefstal

In sommige gebieden is fietsdiefstal één van de belangrijkste oorzaken dat mensen afgeschrikt

worden om de fiets te gebruiken. Daarom is het noodzakelijk om hen goed te informeren over

hoe ze hun fiets kunnen beschermen tegen diefstal.

Vijf tips om toe te passen:

• Maak je fiets vast aan een voorwerp dat niet verplaatst kan worden, vb. een fietsrek.

• Probeer steeds het frame samen met een wiel vast te maken.

• Zorg ervoor dat je slot niet op de grond ligt, want dan kan het gemakkelijker opengebroken

worden.

• Zorg ervoor dat het slot naar beneden hangt om te vermijden dat het geopend wordt met een

loper.

• „Wat je betaalt is wat je krijgt” – Hoe hoger de veiligheid , hoe meer je zal betalen voor je slot.

Kies voor een degelijk slot om je fiets te beschermen tegen diefstal.

De aankoop van een degelijk fietsslot is een eerste stap, maar correct gebruikt ervan is even door-

slaggevend. Dieven gebruiken brute kracht en specifieke technieken om fietssloten los te krijgen.

Pas enkele basisprincipes toe en maak het dieven op die manier zo moeilijk mogelijk om je fiets

mee te nemen.

Kwaliteitsvolle fietsrekken bieden de mogelijkheid om je frame en voorwiel samen vast te maken.Dit garandeert de bescherming van andere fietsonderdelen. Een gecombineerde vasthechting van fietsframe, wiel en fietsrek ga-randeert de beste manier om te parkeren.

Zorg dat je slot niet op de grond ligt.Anders kan het geopend worden door een hamer en een beitel.

Zorg dat het slot met de sluiting naar beneden hangt. Veel dieven gebrui-ken lopers om fiets-sloten te openen. Als het slot naar be-neden hangt, is het moeilijker om ze open te krijgen met een loper.

Vergrendel in plaats van en-kel te sluiten!Als de fiets gewoon gesloten is, kan de hij worden opgetild en weggedragen, sloten kun-nen opengepeuterd worden en later stukgemaakt.

Sluit je fiets nooit door enkel het voor- of achter-wiel vast te maken. Dieven zitten er niets mee in om de rest van de fiets gewoon mee te ne-men! De fiets moet op slot gezet worden samen met het frame.

Veilig fietsen


Handleiding18

Korte informatie over E-fietsen

E-bikes zijn een nieuwe trend in de fietsindustrie. Ze laten ons toe om sneller en gemakkelijker te

rijden ongeacht de hellingen, zon of wind. Ondanks dat ze zich in een hogere prijsklasse bevin-

den dan de gewone fietsen, doen ze het goed en groeit de afzetmarkt jaarlijks. We kunnen twee

soorten onderscheiden:

• Fietsen die gebruikt worden zoals een elektrische bromfiets – je gebruikt je handvat om de

snelheid te bepalen.

• Fietsen die je kracht ondersteunen afhankelijk van de hoeveelheid of de kracht die je op de

pedalen zet (Pedelec, Electrical Pedal Assisted Cycle (EPAC).

Op dit moment behoren de meeste E-bikes tot de tweede groep fietsen. In België worden elektri-

sche fietsen begrensd tot een snelheid van 25 km/u.

Hoe fietsactiviteiten en fietslessen organiseren?

→ InleidingWanneer je fietscursussen gaat geven, moeten er verschillende details en maatregels in acht ge-

nomen worden. Deze handleiding geeft je nuttige en praktische tips over hoe je geplande cursus-

sen kan optimaliseren en problemen kan vermijden. Enerzijds bevat deze handleiding informatie

over bestaande fietswetten en gelijkaardig zaken over fietsen. Anderzijds biedt deze handleiding

ook heel wat printklare voorbeelden, die meteen gebruikt kunnen worden of die een beetje aan-

gepast moeten worden aan de persoonlijke noden.

→ Voorbereidingen

Verzekering en aansprakelijkheid

Vooraleer ook maar iets te ondernemen, is het goed om je verzekering en aansprakelijkheid te

controleren. Wanneer je werkt als (taal)leerkracht, ben je verzekerd tegen allerlei risico’s. Wan-

neer je in de non-formele sector werkt, zorg er dan voor dat alle deelnemers de afsprakenover-

eenkomst tekenen waarin staat dat ze verantwoordelijk zijn voor zichzelf en dat de aansprakelijk-

heid bij hen ligt.

Hoewel een helm dragen niet verplicht is en heel wat discussie veroorzaakt bij experts, is het aan-

geraden een helm aan te bieden voor alle deelnemers zodat niemand je kan beschuldigen van na-

latigheid. Dit kan je ook mee opnemen in je afsprakenovereenkomst.

Veilig fietsen


Handleiding19

Afsprakenovereenkomst

Om de voorwaarden tot deelname te bepalen moet je een afsprakenovereenkomst bepalen die

de verantwoordelijkheden van de deelnemers bepalen.

((( Aangeraden bij opleidingssessie 1, 2, 3.

Je kan een voorbeeld terugvinden in de bijlagen van deze handleiding.

Blijk van interesse (voor fietstochten)

Om de interesse van de deelnemers vast te leggen en om fietstochten te plannen in je omgeving

moet je eerst van je deelnemers weten of ze kunnen fietsen of niet. Het resultaat is van belang

voor jou – hou de vaardigheden van de deelnemers geheim.

((( Aangeraden bij opleidingssessie 3.

Je kan een voorbeeld terugvinden in de bijlagen van deze handleiding.

Trainer-Deelnemer-ratio

Of je nu een fietscursus plant in een beschermde omgeving of in het verkeer of fietstochten wil

doen, de deelnemers zullen steeds je aandacht en begeleiding vereisen. Daarom is het goed om

ervoor te zorgen dat de verhouding van trainer en deelnemers nooit meer is dan 1:8! Als je meer

dan acht deelnemers hebt, zorg dan dat je een extra persoon hebt die jou kan ondersteunen.

Belangrijke informatie

Het is aangeraden om de deelnemers zoveel mogelijk informatie te geven over wat van hen ver-

wacht wordt. Dit houdt in:

• Datum, plaats, tijd en duur van de activiteit.

• Achtergrond en doelen.

• Wat meebrengen (fiets, eten, geschikte kledij)?

• Hoe op de plaats van de activiteit geraken?

max. 1:8

Veilig fietsen


Handleiding20

→ Een geschikt oefenterrein (voor fietslessen) In praktijk zijn er 2 soorten oefenterreinen die je nodig zal hebben:

• Een afgesloten terrein voor de fietslessen voor beginners en als opwarmingsplaats voor de ge-

vorderden.

• Een plaats met beperkt gevarieerd verkeer voor de fietslessen in het verkeer.

Hoe vind je een goed afgesloten terrein?

Een geschikt terrein voor fietstraining heeft voldoende plaats nodig om:

• De deelnemers te laten vertrekken en te laten draaien.

• Je oefeningen gemakkelijk te kunnen uitvoeren.

• Voldoende ruimte om een korte afstand te fietsen (ongeveer 10 tot 15 meter vanaf het ver-

trekpunt).

• Te kunnen draaien naar links en rechts.

• Voldoende overzicht te hebben op je deelnemers.

• Zorg dat er zo weinig mogelijk oneffenheden op het terrein zijn (een vlak terrein).

Ideale plaatsen om te leren fietsen zijn speelplaatsen van scholen, parkeerterreinen van winkels

of sportterreinen. Vraag aan de eigenaars of vertegenwoordigers van het terrein eerst toestem-

ming om van het terrein gebruik te maken om discussie rond private eigendommen te voorko-

men.

Hoe vind je de meest geschikte plaats om de lessen fietsen in het verkeer te laten doorgaan?

Zoek naar plaatsen waar er een snelheidsbeperking is met beperkt verkeer en voldoende kruis-

punten omdat die de meest uitdagende situaties vormen voor de deelnemers.

Veilig fietsen


Handleiding21

→ Fietsen hurenAls de deelnemers zelf geen fiets en helm hebben, zal je er voor moeten zorgen dat je zelf fiet-

sen ter beschikking hebt die ze kunnen lenen/huren. In België zijn er voorzieningen waar je fiet-

sen kan huren aan een redelijke prijs of je kan proberen om een overeenkomst te sluiten om sa-

men te werken. Je kan ook plaatsen vinden waar je goedkoper fietsen kan aankopen. Denk eraan

dat de fietsen ook naar het terrein getransporteerd moeten worden of daar veilig gestald kunnen

worden. Zorg ervoor dat de fietsen gemakkelijk aanpasbaar zijn voor de deelnemers. Stadsfiet-

sen met een lager frame en snelle klemmen voor het zadel zijn zeer geschikt. Indien je ook hel-

men nodig hebt, probeer ze samen te huren met de fietsen of kijk uit naar handelaars die willen

meewerken.

((( Meer informatie over het huren van fietsen en opkoopregelingen kan je vinden in Handige

linken.

→ Checklist voor leerkrachtenDe leerkracht heeft een rugzak of fietstas nodig om het nodige materiaal in mee te vervoeren.

Afhankelijk van de geplande oefening, vul je de rugzak met deze dingen:

• Fietshelm

• Herstelkit

• EHBO

• Schrijfmateriaal

• Observatie/evaluatieformulieren

• Eten en drinken

• Mobiele telefoon om nooddiensten te telefoneren

• Regenkledij

• Startnummers en stickers

• Veiligheidshesjes

• Krijt

• Verdere uitrusting die noodzakelijk zijn bij de andere lessen

Veilig fietsen


Handleiding22

Tips voor fietslessen in het verkeer

→ Fietsgedrag in het verkeer

Achteruit kijken

Voor je vertrekt, is het belangrijk om te letten op aankomend verkeer. In de meeste situaties is het

belangrijk om even over je linkerschouder te kijken naar achterliggend verkeer. Het is noodzake-

lijk dit gedrag te herhalen bij alle lessen in het verkeer.

Houd afstand tot de stoeprand en geparkeerde wagens!

Een van de meest voorkomende ongevallen met fietsers gebeurt door te dicht langs de stoeprand

te rijden. Wanneer de pedalen de stoep raken tijdens het fietsen, is de kans groot dat je je even-

wicht verliest en op de straat ten val komt. Zorg daarom dat je voldoende afstand houdt van het

voetpad en dat je je niet laat verdrukken door ander verkeer. De ideale afstand is afhankelijk van

de verschillende situaties, maar meestal wordt aangeraden om een afstand van een halve meter

te bewaren.

Let op deuren van geparkeerde wagens!

Heel wat ongevallen worden veroorzaakt door automobilisten die de deuren van de auto ope-

nen zonder in de achteruitkijkspiegel te kijken. Daarom is het belangrijk om niet te kort bij gepar-

keerde wagens te rijden.

Rij recht!

Dit geeft je een uitstekend overzicht op de situatie in de straat en zorgt ervoor dat je zichtbaar en

voorspelbaarder bent voor de andere weggebruikers.

Veilig fietsen


Handleiding23

Niet slingeren tussen geparkeerde wagens!

Als je recht rijdt ben je zichtbaarder voor andere weggebruikers. Beginnende fietsers hebben de

neiging om in elke opening tussen geparkeerde auto’s te gaan rijden om zo plaats te maken voor

achterliggende weggebruikers. Aan het einde van zo’n opening komen ze plots terug op de rij-

baan zonder zich ervan te vergewissen of er iemand van achteren nadert. Oefen daarom om in een

rechte lijn te blijven rijden met een degelijke afstand tot de straatrand en geparkeerde voertuigen.

Waar stoppen op kruispunten?

Wanneer je moet oversteken aan kruispunten moet je stoppen aan aangegeven lijnen/tekens, in-

dien aanwezig. Toch geeft niet elke stoplijn je voldoende overzicht op het kruispunt en de ver-

keerssituatie. Leer je deelnemers aan om zich iets verder op het kruispunt te wagen dan de stop-

streep als je onvoldoende zicht hebt. Stop altijd eerst aan de stopstreep en verplaats je dan

voorzichtig een beetje verder om een beter overzicht te krijgen. Is er geen stopstreep, leer je

deelnemers dan om zich zo ver mogelijk op het kruispunt te plaatsen zonder andere weggebrui-

kers te storen die van links of rechts komen.

Correct vertrekken aan kruispunten

Vertrekken aan een kruispunt lukt het best als je pedalen al in de juiste positie staan. De meeste

fietsers vertrekken het liefst met behulp van een pedaal die naar voren staat. Leer je cursisten om

de pedalen in juiste positie te zetten alvorens te vetrekken.

Dode hoek

Wanneer fietsers in de buurt of naast bussen of vrachtwagens terecht komen, bestaat het gevaar

dat ze in de dode hoek terecht komen waar ze niet gezien worden. Je bent voor de chauffeurs niet

zichtbaar vlak voor, naast of recht achter een vrachtwagen of bus. Stop daarom altijd rechts ach-

ter deze grote voertuigen en steek ze niet voorbij.

Veilig fietsen


Handleiding24

Wanneer je ingehaald wordt

Automobilisten houden vaak weinig afstand bij het inhalen van fietsers. Wanneer een auto wil in-

halen terwijl je een groep begeleidt, wijk dan een klein beetje uit naar het midden van de weg.

Op die manier zal de autobestuurder meer afstand houden van de beginnende fietsers bij het in-

halen.

Zelfvertrouwen uitstralen

Alleen door vaak te fietsen zullen uw cursisten fietsplezier ervaren en zelfvertrouwen opbou-

wen. Probeer zo veel mogelijk oogcontact te maken. Het belangrijkste tijdens je fietstocht is zor-

gen dat anderen je zien en dat je oogcontact maakt met andere weggebruikers. Dit betekent dat

fietsers niet bang moeten zijn om automobilisten in de ogen te kijken en zo aangeven dat ze wil-

len serieus genomen worden als weggebruiker. Gebruik, als leerkracht, uw stem om te communi-

ceren met andere weggebruikers. Vertel uw cursisten dat ze niet alleen een bel hebben om aan-

dacht te vragen voor zichzelf, maar dat ze kunnen ook roepen naar vb. voetgangers: „Aandacht,

fietser komt van achter!”

→ Observeren en evaluerenOm het leerproces van de cursisten bij te houden, werk je het best met een evaluatie- en ob-

servatieformulier. Hierop kan je bijhouden hoe ze vooruit gaan en kan je belangrijke opmerkin-

gen noteren tijdens je observatie. In praktijk is het goed om elke deelnemer een oefening te la-

ten doen en dan de vorderingen en resultaten te noteren vooraleer de volgende oefening start.

((( Je kan een voorbeeld van een evaluatieformulier vinden in de bijlagen van deze hand-

leiding.

→ Tips voor de praktische uitvoeringJe kan de namen van de personen beter onthouden door gebruik te maken van veiligheidshes-

jes met cijfers (zeker wanneer je cursisten regelmatig wisselen). Als je de gegevens van de evalu-

atieformulieren wil digitaliseren, zorg er dan voor dat je duidelijke tekens gebruikt. Je kan kiezen

voor cijfers van 1-5 of een systeem met tekens zoals +/~/-. Dit laatste is het gemakkelijkste om te

gebruiken.

Veilig fietsen


Handleiding25

→ ConclusieFietslessen organiseren is meestal een leuke en interessante activiteit met een hoog potentieel

om te voldoen aan de verwachtingen. Toch doen er zich ook soms problemen voor. Zolang je de

tips en hints uit deze handleiding volgt, ben je normaal voorbereid op de meeste ongemakken. In

het ergste geval zal je een beetje moeten improviseren.

SamenvattingFietsen – naast wandelen de meest duurzame manier om je te verplaatsen – biedt verbazingwek-

kende mogelijkheden in de mobiliteit. Zeker in stedelijk gebied of agglomeraties is het een snelle

en flexibele manier om je te verplaatsen, het is goedkoop, leuk en houdt je fit. Samengevat is fiet-

sen een bevredigende en communicatieve manier om je te verplaatsen, voor jezelf en voor an-

deren. De focus van deze training bestaat uit het overtuigen van deelnemers dat fietsen heel wat

voordelen heeft en mogelijkheden biedt en het geeft relevante achtergrondinformatie en ver-

keersregels voor fietsers. Bovendien staan in de handleiding heel wat tips voor mensen die fiets-

lessen willen geven. Tips die leiden tot leuke en toffe fietservaringen voor trainers en deelnemers

aan de cursus.

Veilig fietsen


Handleiding26

Bijlagen

→ Intake (voorbeeld)

((( Aangewezen voor opleidingssessie 3

Intake (Kruis aan, meerdere antwoorden zijn mogelijk)

Ik wil buiten fietsen: Ja Nee

Ik ben in staat om te fietsen: Ja Nee

Ik heb een fiets: Ja Nee

Ik fietste in mijn land van herkomst: Ja Nee

Veilig fietsen


Handleiding27

→ Overeenkomst (voorbeeld)

((( Aangewezen bij opleidingssessie 1, 2, 3

• De deelnemers verkeren in goede gezondheid om deel te nemen aan de fietslessen en er is

geen medische reden om niet deel te nemen.

• De deelnemers mogen niet mee doen indien ze onder invloed van alcohol, drugs of medica-

tie zijn.

• De deelnemers zijn geïnformeerd over de voordelen van het dragen van een helm en zijn ak-

koord die te dragen tijdens de lessen.

• De deelnemers volgen de instructies van de trainer.

• De deelnemers verwittigen meteen de trainer indien ze schade toebrengen of zich verwond

hebben.

• De verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid voor verwondingen en schade aan zichzelf, der-

den of materiaal zijn voor de deelnemers. Enkel in geval van grote nalatigheid kan de leer-

kracht aansprakelijk gesteld worden.

Name Date/Place Signature

Veilig fietsen


Handleiding28

→ Observatie en evaluatieformulier (voorbeeld)

((( Aangewezen voor opleidingssessie 1, 2

Naa

m le

erkr

acht

: G

roep

Nr:

D

atum

:

Naa

mFi

ets-

bezi

t (J

/N)

Besc

herm

de

omge

ving

Even

wic

ht /

co

ncen

trati

e-ce

ntra

tion

Krui

sing

Voor

rang

Link

s af

slaa

nG

SO

pmer

king

enA

HIN

TV

BB1-

5

1TL

1

TL2

2TL

1

TL2

3TL

1

TL2

4TL

1

TL2

5TL

1

TL2

6TL

1

TL2

7TL

1

TL2

8TL

1

TL2

9TL

1

TL2

10TL

1

TL2

Veilig fietsen


Handleiding29

→ Afkortingen van het observatieformulier

1, 2, 3 Positief

4, 5 Negatief

* Cursist in integratiecursus

F Huurfiets

AC Anderstalige cursist

BO Beschermde omgeving

PS Psychomotorische activiteit

LA Links afslaan

KR Kruising

TS Totale score

A Achteruit kijken

H Hand uitsteken

INT Integratie

V Voorrang

BB Brede bocht

→ Vragen van het observatieformulier

Welke vorm van transport gebruik je meestal?

TL 1

T-kruising

Voorrang geven

Stopbord

Hoofdstraat – Zijstraat in draaien

Zijstraat – Hoofdstraat inrijden

TL 2

T-kruising

Voorrang geven

Stopbord

Hoofdstraat – Zijstraat in draaien

Zijstraat – Hoofdstraat inrijden

Te voet Openbaar vervoer Auto

Combinatie (te voet/auto/openbaar

vervoer)Fiets, Scooter

Opmerkingen over de groep Opmerkingen over het oefenterr

Theoretische voorbereidingen door de deelnemers

Handleiding - together-eu.org · kort en kunnen dus gemakkelijk met de fiets afgelegd worden. ......

Documents

Transcript of Handleiding - together-eu.org · kort en kunnen dus gemakkelijk met de fiets afgelegd worden. ......