HANDBOEK BOEKHOUDEN DUBBEL BOEKHOUDEN – …...D/2016/7849/138 NUR 163 / 786 Alle rechten...

Persoonlijke kopie van ()

HANDBOEK BOEKHOUDEN

DUBBEL BOEKHOUDEN – BASISBEGINSELEN

VIERDE HERWERKTE EDITIE



HANDBOEK BOEKHOUDEN

DUBBEL BOEKHOUDEN BASISBEGINSELEN

Em. prof. dr. Erik De Lembre Prof. dr. Patricia Everaert

Prof. Jan Verhoeye

Vierde herwerkte editie

Antwerpen – Cambridge



Handboek Boekhouden. Dubbel boekhouden – Basisbeginselen. Vierde herwerkte editieErik De Lembre, Patricia Everaert en Jan Verhoeye

© 2016 Intersentia Antwerpen – Cambridge www.intersentia.be

ISBN 978-94-000-0705-5D/2016/7849/138NUR 163 / 786

Alle rechten voorbehouden. Behoudens uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande toestemming van de uitgever.

Ondanks alle aan de samenstelling van de tekst bestede zorg, kunnen noch de auteurs noch de uitgever aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige fout die in deze uitgave zou kunnen voorkomen.



Intersentia v

Voorwoord‘Handboek boekhouden, een reeks in financiële rapportering’

De nieuwe editie van dit handboek Dubbel boekhouden: Basisbeginselen is helemaal up-to-date. Alle wij-zigingen aangebracht door de nieuwe wetgeving van 18 december 2016 zijn reeds in dit boek verwerkt. Ondernemingen die hun boekjaar afsluiten na 31 december 2015, moeten immers de jaarrekening pre-senteren volgens het vernieuwde formaat (VOL, VKT en MIC). De nieuwe wet en het nieuwe KB van 18 december 2015 (tot omzetting van de Europese Richtlijn 2013/34/EU) bevatten heel wat wijzigingen, zoals bijvoorbeeld een andere structuur van de resultatenrekening, andere criteria en manieren van bere-kenen om de voorgeschreven schema’s van de jaarrekening te bepalen, schrapping van de oprichtings-kosten uit de vaste activa enz. Alle aanpassingen zijn in dit werk opgenomen en telkens verwerkt in de relevante hoofdstukken. Daarom is deze vierde editie helemaal conform de nieuwe wetgeving.

De eerste uitgave van Handboek Boekhouden dateert van 1977. De doelstelling van het werk (destijds één boekdeel) was de praktische toepassing van de toenmalige wet van 17 juli 1975 op de boekhouding en de jaarrekening van ondernemingen te ondersteunen. Het Handboek Boekhouden beoogt een gedegen theoretische benadering te koppelen aan een praktische handleiding (met veel voorbeelden) en richt zich daardoor tot zowel het onderwijs als de praktijk.

In het boek Belgisch boekhoudrecht worden de algemeen aanvaarde boekhoudbeginselen en financiële rapporteringstandaarden behandeld en wordt er gedetailleerd nagegaan op welke wijze de wet van 17 juli 1975 en het Wetboek van Vennootschappen eraan voldoen. Dit boek omvat dan ook een gedetailleerde beschrijving van de regelgeving inzake boekhouden en financiële rapportering in België (inclusief de adviezen van de Commissie voor Boekhoudkundige Normen).

In het boek Enkelvoudig boekhouden wordt de boekhouding en financiële rapportering van kleine onder-nemingen en zeer kleine verenigingen en stichtingen gedetailleerd onderzocht en geïllustreerd. Het betreft hier ondernemingen en entiteiten die niet het dubbel boekhouden moeten toepassen en dus hun boekhouding op een eenvoudige wijze kunnen voeren (genoemd de enkelvoudige boekhouding).

Het boek Dubbel boekhouden richt zich tot ondernemingen die een volledige boekhouding moeten voe-ren en een jaarrekening moeten opmaken volgens de wettelijk opgelegde schema’s. Dubbel boekhouden start met een kort wettelijk overzicht, om daarna de algemeen aanvaarde accountingprincipes te bespre-ken. Veel aandacht wordt geschonken aan de logische samenhang tussen balans, resultatenrekening en resultaatverwerking. Ook de boekhoudtechniek komt aan bod, zodat de lezer met deze basisbeginselen inzicht krijgt in de boekhouding en de opmaak van de jaarrekening.



vi Intersentia

Dubbel boekhouden

In dit boek worden ook de meest voorkomende transacties van een onderneming besproken en vertaald naar boekhoudkundige termen in de vereiste journaalposten. Zo komen onder meer aan bod: de aan-koopcyclus, de verkoopcyclus, de innings- en betalingscyclus, de personeelscyclus, de investeringscy-clus, de financieringscyclus en de afsluiting van de boekhouding op jaareinde. Bij de afsluiting worden alle mogelijke inventarisverrichtingen uitgebreid behandeld. De bedoeling is dat de lezer van dit boek zelfstandig een boekhouding kan voeren en de jaarrekening kan opstellen. Een uitbreiding naar een maandelijkse afsluiting komt eveneens aan bod. Dit boek wordt aanzien als een inleiding op het boek Vennootschapsboekhouding en vertrekt van de terminologie en schema’s vervat in de wet van 17 juli 1975 (nu art. III.82 tot III.95 WER), het Wetboek van Vennootschappen, het uitvoeringsbesluit op de jaarre-kening en de Belgische btw-aangifte. Alle transacties worden ruim geïllustreerd met voorbeelden.

Het handboek Vennootschapsboekhouden omvat de gedetailleerde studie van elk van de rubrieken voor-zien in de jaarrekening van de onderneming. Zowel waarderingsregels, betekenis van de transacties als boekhoudkundige verwerking verbonden aan een rubriek worden grondig behandeld en uitvoerig geïl-lustreerd.

Het handboek IFRS behandelt de IFRS-standaarden op een gedetailleerde wijze en de in het XBRL-schema voorkomende rubrieken worden besproken. Daarbij worden er IFRS-toepassingen gegeven die overeenstemmen met de toepassingen die in boek 4 behandeld worden. Daardoor blijkt op een duide-lijke wijze het verschil tussen het Belgische boekhoudrecht en de toepassing van de IFRS.

Het handboek Consolidatie sluit de reeks af via een grondige analyse van de geconsolideerde jaarre-kening van zowel beursgenoteerde als niet-beursgenoteerde ondernemingen in België. Zowel de eisen vervat in de verplichting om te consolideren, de techniek van het consolideren, als de rubrieken van de geconsolideerde jaarrekening – voor zover verschillend van de individuele jaarrekening – worden uitvoerig behandeld.

De auteurs2016



Intersentia vii

Inleiding

Financiële rapportering volgens het dubbel boekhouden vereist een minimum aan technische kennis. De registratie van ondernemingsgebeurtenissen gebeurt via een aantal technische regels, via rekeningen, via journaalposten, via boeken, om tot de jaarrekening te komen.Dit boek beoogt deze technische aspecten van het boekhouden te bestuderen en te illustreren.

Voor de illustratie maken we gebruik van de verwerkingscycli binnen een handelsonderneming, zijnde:• aankoopcyclus; • verkoopcyclus;• betalings- en inningscyclus;• personeelscyclus;• investeringscyclus;

• financieringscyclus;• afsluiting;• opmaak van de jaarrekening;• tussentijdse resultaatbepaling;• btw-aangifte.

Na de studie van dit boek moet de lezer in staat zijn om zelfstandig de boekhouding te voeren en de jaarrekening op te maken, gebaseerd op de meest voorkomende transacties in de levensloop van een onderneming. Ten behoeve van docenten en lectoren uit het universitair en hoger onderwijs werden oefeningen uitgewerkt, die achteraan in het boek vermeld staan.

Tot slot willen de auteurs de vele docenten bedanken die feedback over dit werk gaven. Hierbij denken we aan Bart Claessens (Syntra AB-campus Kempen), Carine Coppens, Ria Galle en Erna Van Droogen-broeck (Hogeschool Gent, Campus Mercator en Campus Aalst), Carla Hons (KHLim), Carine Patfoort (Arteveldehogeschool), Eric Vienne en Fabienne Moeyaert (KHBO).

Ten slotte willen we nog de medelesgevers aan Universiteit Gent bedanken, met name Elke Minnaert, Hanne Mortier, dr. Evelien Opdecam, Els De Wielemaker, Ann Maes en Delphine François, voor hun constructieve commentaren en de vele didactische tips.

Feedback van de gebruikers ontvangen we graag op [email protected].

Em. prof. dr. Erik De Lembre Vakgroep Accountancy, Bedrijfsfinanciering en FiscaliteitProf. dr. Patricia Everaert Faculteit Economie en BedrijfskundeProf. dr. Jan Verhoeye Universiteit Gent



Intersentia ix

Inhoud

HOOFDSTUK 1 ACHTERGROND EN WETTELIJK KADER ................................................................................... 1

1 WAT IS BOEKHOUDEN? ........................................................................................................... 2

2 EEN KORT GESCHIEDKUNDIG OVERZICHT ................................................................... 3

3 WIE ZIJN DE INFORMATIEVRAGERS? ................................................................................ 5

4 DE JAARREKENING, EEN ANTWOORD AAN DE INFORMATIEVRAGERS ............. 6

5 WETGEVING ROND DE BOEKHOUDING EN DE JAARREKENING NAAR BELGISCH RECHT ...................................................................................................................... 8

5.1 Inleiding .......................................................................................................................................... 85.2 Wettelijke bepaling rond volledige of vereenvoudigde boekhouding ..................................... 10

6 JAARREKENING: VOLLEDIG SCHEMA OF VERKORT SCHEMA ................................ 106.1 Criteria ............................................................................................................................................ 106.2 Twee achtereenvolgende boekjaren ............................................................................................. 116.3 Overgangsbepalingen 1 januari 2016 .......................................................................................... 126.4 Startende onderneming ................................................................................................................ 136.5 Aanpassing van de criteria voor een boekjaar dat langer of korter duurt dan twaalf

maanden ......................................................................................................................................... 136.6 Berekening van het jaargemiddelde werknemers ...................................................................... 146.7 Berekening van de omzet .............................................................................................................. 146.8 Verbonden ondernemingen ......................................................................................................... 156.9 Consortium .................................................................................................................................... 19

7 JAARREKENING VOLGENS MICROSCHEMA ................................................................... 207.1 Criteria micro’s ............................................................................................................................... 207.2 Twee achtereenvolgende boekjaren ............................................................................................. 217.3 Overgangsmaatregelen .................................................................................................................. 21



x Intersentia

Dubbel boekhouden

7.4 Startende onderneming ................................................................................................................ 217.5 Aanpassing van de criteria voor een boekjaar dat langer of korter duurt dan

twaalf maanden .............................................................................................................................. 217.6 Berekening van het jaargemiddelde werknemers en de omzet ............................................... 227.7 Verbonden ondernemingen ......................................................................................................... 22

8 WETTELIJKE BEPALING ROND DE OPENBAARMAKING VAN DE JAARREKENING ......................................................................................................................... 22

9 WETTELIJKE BEPALING ROND BIJZONDERE VENNOOTSCHAPSVORMEN ........ 23

10 BESLUIT ......................................................................................................................................... 23

HOOFDSTUK 2 ALGEMEEN AANVAARDE BOEKHOUDPRINCIPES ................................................................ 25

1 INLEIDING ................................................................................................................................... 26

2 GRONDSLAGEN .......................................................................................................................... 262.1 Ondernemingsentiteit ................................................................................................................... 262.2 Uitdrukking in geldwaarde ........................................................................................................... 272.3 Bestendigheid ................................................................................................................................. 282.4 Continuïteit .................................................................................................................................... 28

3 VASTSTELLEN VAN DE GEBEURTENISSEN ....................................................................... 293.1 Verantwoordingsstukken .............................................................................................................. 293.2 Volledigheid .................................................................................................................................... 303.3 Niet-compensatie ........................................................................................................................... 303.4 Toerekening van de kosten en opbrengsten aan de periode (matching-principe) ................ 31

4 VASTSTELLEN VAN DE WAARDE VAN DE GEREGISTREERDE GEBEURTENISSEN ..................................................................................................................... 31

4.1 Principe van de individuele waardering ..................................................................................... 314.2 Principe van de voorzichtigheid .................................................................................................. 324.3 Principe van de objectiviteit ......................................................................................................... 334.4 Principe van de relevantie ............................................................................................................ 33

5 REGELS IN VERBAND MET DE RAPPORTERING ............................................................ 345.1 Principe van de periodiciteit ........................................................................................................ 345.2 Principe van de vergelijkbaarheid ............................................................................................... 345.3 Principe van het getrouw beeld ................................................................................................... 35



Intersentia xi

Inhoud

HOOFDSTUK 3 DE BALANSMETHODE, DE START VAN DUBBEL BOEKHOUDEN ..................................... 37

1 BASISGELIJKHEID ALS FUNDAMENT VAN DUBBEL BOEKHOUDEN ..................... 38

2 REGISTRATIE VAN TRANSACTIES VIA DE BALANSMETHODE ................................ 382.1 Beginsituatie ................................................................................................................................... 382.2 Verrichting 1: Aflossing van een schuld ..................................................................................... 392.3 Verrichting 2: Kapitaalverhoging door storting in contanten ................................................. 402.4 Verrichting 3: Kapitaalverhoging door omzetting van schuld in kapitaal ............................. 412.5 Verrichting 4: Personeelskost ....................................................................................................... 422.6 Verrichting 5: Aankoop handelsgoederen .................................................................................. 432.7 Verrichting 6: Verkoop handelsgoederen: opbrengsten ........................................................... 442.8 Verrichting 7: Verkoop handelsgoederen: aanpassing permanente inventaris ...................... 452.9 Verrichting 8: Afschrijvingen ....................................................................................................... 462.10 Verrichting 9: Vennootschapsbelastingen op de winst ............................................................. 472.11 Verrichting 10: Winstverdeling .................................................................................................... 482.12 Verrichting 11: Opmaak van de definitieve jaarrekening ......................................................... 50

3 EVALUATIE VAN DE BALANSMETHODE ........................................................................... 513.1 Nood aan resultatenrekening en resultaatverwerking .............................................................. 513.2 Nood aan een systeem met een niet-permanente inventaris ................................................... 523.3 Nood aan de boekhoudtechniek .................................................................................................. 533.4 Nood aan uniformiteit .................................................................................................................. 53

4 DE BALANS ................................................................................................................................... 544.1 Activa ............................................................................................................................................... 544.1.1 Bestendige middelen of vaste activa ............................................................................................ 544.1.2 Vlottende middelen of vlottende activa ...................................................................................... 554.1.3 Oprichtingskosten ......................................................................................................................... 564.1.4 Samenvatting van de activa .......................................................................................................... 574.2 Passiva ............................................................................................................................................. 574.2.1 Eigen vermogen (niet-opeisbaar vermogen).............................................................................. 584.2.2 Voorzieningen en uitgestelde belastingen (element van het opeisbare vermogen) .............. 594.2.3 Schulden (element van het opeisbare vermogen)...................................................................... 594.2.4 Samenvatting .................................................................................................................................. 604.3 Wettelijk schema van de balans ................................................................................................... 614.3.1 Volledig schema ............................................................................................................................. 624.3.2 Verkort schema .............................................................................................................................. 644.3.3 Microschema .................................................................................................................................. 66

5 DE RESULTATENREKENING EN RESULTAATVERWERKING ...................................... 685.1 Algemene voorstelling .................................................................................................................. 685.2 Bedrijfswinst of bedrijfsverlies ..................................................................................................... 685.3 Winst (verlies) van het boekjaar vóór belastingen .................................................................... 705.4 Winst (verlies) van het boekjaar (na belastingen) ..................................................................... 705.5 Te bestemmen winst (verlies) van het boekjaar ......................................................................... 71



xii Intersentia

Dubbel boekhouden

5.6 Te bestemmen winst (te bestemmen verlies) ............................................................................. 725.7 Wettelijk schema van de resultatenrekening en resultaatverwerking ..................................... 725.7.1 Volledig schema ............................................................................................................................. 735.7.2 Verkort schema .............................................................................................................................. 755.7.3. Microschema .................................................................................................................................. 76

HOOFDSTUK 4 DE BOEKHOUDTECHNIEK ............................................................................................................. 77

1 REKENINGEN .............................................................................................................................. 78

2 JOURNAAL ................................................................................................................................... 81

3 GROOTBOEK ............................................................................................................................... 83

4 VOORLOPIGE EN DEFINITIEVE PROEF- EN SALDIBALANS ....................................... 86

5 REKENINGENSTELSEL: WETTELIJKE BEPALINGEN ...................................................... 885.1 Rekeningklassen............................................................................................................................. 895.2 Rekeningengroep ........................................................................................................................... 895.3 Rekening en onderrekening ......................................................................................................... 895.4 Rekeningenstelsel gebruikt in dit handboek .............................................................................. 90

6 BOEKEN......................................................................................................................................... 906.1 Wettelijke bepalingen rond de boeken ........................................................................................ 906.2 Vormvoorwaarden in geval van boeken in “ingebonden of ingenaaide registers die de

gedrukte vermelding van het aantal pagina’s omvatten” ........................................................... 916.3 Papierloze boekhouding (of de erkenning van de computerboekhouding) .......................... 91

7 BOEKHOUDSYSTEMEN ........................................................................................................... 917.1 Dagelijkse methode ....................................................................................................................... 927.2 Maandelijkse of centralisatiemethode ........................................................................................ 927.3 Techniek van het doorschrijfboekhouden .................................................................................. 937.4 Geautomatiseerde boekhoudsystemen – Computerboekhouden ........................................... 93

8 UITGEWERKT VOORBEELD ................................................................................................... 94

9 BESLUIT ......................................................................................................................................... 103

HOOFDSTUK 5 DE ONDERNEMING ALS BTW-PLICHTIGE ................................................................................ 105

1 INLEIDING ................................................................................................................................... 106

2 BELASTING OVER DE TOEGEVOEGDE WAARDE ........................................................... 106



Intersentia xiii

Inhoud

3 BELASTINGDRAGER ................................................................................................................. 110

4 BELASTINGPLICHTIGEN ........................................................................................................ 110

5 PLAATS VAN LEVERING .......................................................................................................... 1115.1 Levering en verwerving van goederen ........................................................................................ 1115.2 Levering en verwerving van diensten ......................................................................................... 112

6 MAATSTAF VAN HEFFING ...................................................................................................... 113

7 BTW-TARIEF ................................................................................................................................ 114

8 BTW-AANGIFTE ......................................................................................................................... 114

9 BOEKHOUDKUNDIGE VERWERKING ............................................................................... 114

HOOFDSTUK 6 DE AANKOOPCYCLUS ...................................................................................................................... 117

1 INLEIDING ................................................................................................................................... 118

2 ADMINISTRATIEVE ORGANISATIE VAN DE AANKOPEN ........................................... 118

3 VERANTWOORDINGSSTUKKEN ......................................................................................... 119

4 INKOMENDE FACTUUR EN INKOMENDE CREDITNOTA ........................................... 1224.1 Inkomende factuur – Handelsgoederen, grondstoffen, hulpstoffen ....................................... 1224.2 Inkomende factuur – Bijkomende kosten .................................................................................. 1234.3 Inkomende factuur – Diensten en diverse goederen ................................................................ 1244.4 Inkomende factuur – Investering in vaste activa ....................................................................... 1274.5 Inkomende creditnota – Handelsgoederen, grond- en hulpstoffen ........................................ 1274.6 Inkomende creditnota – Diensten en diverse goederen ........................................................... 128

5 KORTINGEN................................................................................................................................. 1285.1 Commerciële kortingen, rechtstreeks vermeld op de factuur.................................................. 1295.2 Commerciële kortingen die achteraf via een creditnota worden verkregen .......................... 1305.3 Financiële kortingen ...................................................................................................................... 130

6 SAMENVATTEND FACTUURSCHEMA ................................................................................ 1316.1 Overzicht ......................................................................................................................................... 1316.2 Voorbeelden ................................................................................................................................... 133

7 AANKOPEN EN BIJZONDERE BTW-ASPECTEN .............................................................. 1357.1 Inkomende factuur – Btw niet of niet volledig aftrekbaar ....................................................... 1357.2 Werken in onroerende staat ......................................................................................................... 136



xiv Intersentia

Dubbel boekhouden

7.3 Intracommunautaire verwerving: aankopen uit een EU-land (ander dan België) ............... 1387.4 Invoer: aankoop uit niet-EU-lidstaat .......................................................................................... 139

8 AFLOOP VAN DE AANKOOPVERRICHTING: BETALING ............................................. 1418.1 Betalingen via overschrijving ....................................................................................................... 1418.2 Betalingen via kas .......................................................................................................................... 1428.3 Betalingen op een andere manier ................................................................................................ 143

9 VOORSCHOTFACTUREN ........................................................................................................ 143

10 AANKOPEN GEFACTUREERD IN VREEMDE VALUTA .................................................. 144

11 TE BETALEN WISSELBRIEVEN .............................................................................................. 14611.1 Begrip en terminologie ................................................................................................................. 14611.2 Boekhoudkundige verwerking ..................................................................................................... 149

12 TECHNISCHE VERWERKING VAN DE AANKOPEN ....................................................... 15012.1 Inleiding en probleemstelling ...................................................................................................... 15012.2 Aankoopboek ................................................................................................................................. 15012.3 Financieel dagboek ........................................................................................................................ 15312.4 Subgrootboek leveranciers ........................................................................................................... 15312.5 Saldistaat leveranciers ................................................................................................................... 15412.6 Samenvatting .................................................................................................................................. 15412.7 Geautomatiseerde verwerking van de aankopen ....................................................................... 154

13 VOORSTELLING IN DE JAARREKENING ................................................................... 154


15 SAMENVATTING AANKOOPCYCLUS ................................................................................. 15815.1 Overzicht van de verrichtingen ................................................................................................... 15815.2 Gebruikte rekeningen.................................................................................................................... 16015.3 Rekeningenschema’s ...................................................................................................................... 160

HOOFDSTUK 7 DE VERKOOPCYCLUS ....................................................................................................................... 163

1 INLEIDING ................................................................................................................................... 164

2 ADMINISTRATIEVE ORGANISATIE VAN DE VERKOPEN ............................................ 164

3 VERANTWOORDINGSSTUKKEN ......................................................................................... 165



Intersentia xv

Inhoud

4 UITGAANDE FACTUUR EN UITGAANDE CREDITNOTA ............................................ 1684.1 Uitgaande verkoopfactuur ............................................................................................................ 1684.2 Uitgaande creditnota ..................................................................................................................... 1694.3 Aankoopfactuur voor kosten van verkoop gepresteerd door derden ..................................... 1694.4 Overige bedrijfsopbrengsten ........................................................................................................ 170

5 KORTINGEN................................................................................................................................. 1705.1 Commerciële kortingen rechtstreeks vermeld op de factuur................................................... 1705.2 Commerciële kortingen achteraf via een creditnota toegekend .............................................. 1715.3 Financiële kortingen ...................................................................................................................... 171

6 FACTUURSCHEMA .................................................................................................................... 1726.1 Overzicht ......................................................................................................................................... 1726.2 Voorbeelden ................................................................................................................................... 174

7 VERKOPEN EN BIJZONDERE BTW-ASPECTEN ............................................................... 1757.1 Levering van werken in onroerende staat .................................................................................. 1757.2 Intracommunautaire leveringen: verkopen aan klanten in EU-lidstaten, andere

dan België .......................................................................................................................................... 1757.3 Uitvoer: verkopen aan klanten buiten de EU-lidstaten ............................................................ 176

8 AFLOOP VAN DE VERKOOPVERRICHTING: ONTVANGST ........................................ 1768.1 Ontvangsten in kas ........................................................................................................................ 1768.2 Ontvangsten via overschrijvingen ............................................................................................... 1778.3 Ontvangsten op een andere manier ............................................................................................ 177

9 VOORSCHOTFACTUUR ........................................................................................................... 178

10 VERKOPEN GEFACTUREERD IN VREEMDE VALUTA ................................................... 179

11 TE INNEN WISSELBRIEVEN ................................................................................................... 180

12 TECHNISCHE VERWERKING VAN DE VERKOPEN ........................................................ 18112.1 Inleiding .......................................................................................................................................... 18112.2 Hulpdagboek verkopen (Verkoopboek) ..................................................................................... 18112.3 Financieel dagboek ........................................................................................................................ 18412.4 Subgrootboek klanten ................................................................................................................... 18412.5 Saldistaat klanten ........................................................................................................................... 18512.6 Samenvatting .................................................................................................................................. 18612.7 Geautomatiseerde verwerking van de verkopen ....................................................................... 186

13 VOORSTELLING IN DE JAARREKENING ........................................................................... 186




xvi Intersentia

Dubbel boekhouden

15 SAMENVATTING VERKOOPCYCLUS .................................................................................. 19115.1 Overzicht van de verrichtingen ................................................................................................... 19115.2 Gebruikte rekeningen.................................................................................................................... 19315.3 Rekeningenschema’s ...................................................................................................................... 194

HOOFDSTUK 8 DE BETALINGS- EN INNINGSCYCLUS ......................................................................................... 197

1 INLEIDING ................................................................................................................................... 198

2 VERRICHTINGEN IN CONTANTEN .................................................................................... 1982.1 Ontvangsten geregistreerd via kasregisters of kassen ............................................................... 1992.2 Financiële korting verstrekt aan klanten .................................................................................... 2012.3 Andere ontvangsten....................................................................................................................... 2012.4 Verrichtingen in contanten: uitgaven .......................................................................................... 2022.5 Financiële korting verkregen van leveranciers .......................................................................... 203

3 OVERDRACHTEN TUSSEN KAS EN BANK ........................................................................ 2033.1 Overdracht van kas naar bank ..................................................................................................... 2033.2 Overdracht van bank naar kas ..................................................................................................... 205

4 GIRAAL VERKEER: KREDIETINSTELLINGEN .................................................................. 2054.1 Stortingen van klanten op de rekening van de onderneming .................................................. 2064.2 Bankcheques door de klant uitgeschreven ten gunste van de onderneming ......................... 2064.3 Overschrijvingen ten gunste van leveranciers ........................................................................... 2074.4 Uitgeschreven cheques ten gunste van leveranciers .................................................................. 2074.4.1 Verzamelstaat uitgeschreven cheques ......................................................................................... 2084.4.2 Boeking van het dagafschrift ........................................................................................................ 2084.5 Verrichtingen tussen financiële instellingen onderling ............................................................ 2094.6 Verrichtingen tussen financiële instellingen en de kas ............................................................. 210

5 BETAALKAARTEN ..................................................................................................................... 2105.1 Ontvangsten van klanten via betaalkaarten ............................................................................... 2105.2 Betalingen aan leveranciers via betaalkaarten ........................................................................... 211

6 KREDIETKAARTEN (MASTERCARD, AMERICAN EXPRESS, VISA, ...) ..................... 2116.1 Boekingen bij de kaarthouder ...................................................................................................... 2126.2 Boekingen bij de begunstigde ...................................................................................................... 213

7 AFHANDELEN VAN VORDERINGEN EN SCHULDEN IN VREEMD GELD .............. 213

8 WISSELBRIEVEN......................................................................................................................... 2158.1 Inning van een “Te innen wisselbrief ” ........................................................................................ 2158.2 Betaling van een “Te betalen wisselbrief ” .................................................................................. 215



Intersentia xvii

Inhoud

9 TECHNISCHE VERWERKING VAN DE FINANCIËLE VERRICHTINGEN ................. 2169.1 Kasboek ........................................................................................................................................... 2169.2 Boek van de kredietinstellingen ................................................................................................... 2189.3 Subgrootboek klanten en leveranciers ........................................................................................ 220



12 SAMENVATTING ........................................................................................................................ 229

HOOFDSTUK 9 DE PERSONEELSCYCLUS ................................................................................................................. 233

1 ALGEMENE BEGRIPPEN .......................................................................................................... 2341.1 Relatie tot de werknemer .............................................................................................................. 2341.2 Relatie tot de RSZ .......................................................................................................................... 2351.3 Relatie tot de Administratie der Directe Belastingen................................................................ 2381.4 Relatie tot andere instanties.......................................................................................................... 238

2 BOEKHOUDKUNDIGE VERWERKING ............................................................................... 2382.1 Berekening bezoldigingen ............................................................................................................ 2382.2 Voorschotten op bezoldigingen personeel ................................................................................. 2402.3 Bezoldigingen van bestuurders en zaakvoerders ....................................................................... 2412.3.1 Vennootschap ................................................................................................................................. 2412.3.2 Handelaar-natuurlijke persoon .................................................................................................... 2422.4 Beslaglegging op bezoldigingen ................................................................................................... 243

3 PERSONEELSADMINISTRATIE DOOR DE ONDERNEMING ZELF............................. 244

4 PERSONEELSADMINISTRATIE WANNEER DE ONDERNEMING EEN BEROEP DOET OP EEN ERKEND SOCIAAL SECRETARIAAT ............................. 246

4.1 Wat is een sociaal secretariaat? .................................................................................................... 2464.2 Erkenning ....................................................................................................................................... 2464.3 Rechten ............................................................................................................................................ 2474.4 Relatie onderneming – erkend sociaal secretariaat ................................................................... 2474.5 Waarvoor is de aangesloten werkgever verantwoordelijk?....................................................... 2484.6 Boekhoudkundige verwerking ..................................................................................................... 248

5 VAKANTIEGELD ......................................................................................................................... 2515.1 Principe ........................................................................................................................................... 2515.2 Boekhoudkundige verwerking bij personeelsadministratie door de onderneming zelf ...... 2515.2.1 Boekjaar 20N0 ................................................................................................................................ 2515.2.2 Boekjaar 20N1 ................................................................................................................................ 252



xviii Intersentia

Dubbel boekhouden

5.3 Boekhoudkundige verwerking bij personeelsadministratie door sociaal secretariaat ......... 2535.3.1 Boekjaar N0 .................................................................................................................................... 2535.3.2 Boekjaar N1 .................................................................................................................................... 254

6 TECHNISCHE VERWERKING VAN DE PERSONEELSVERRICHTINGEN ................. 256



HOOFDSTUK 10 DE INVESTERINGSCYCLUS ............................................................................................................. 261

1 INLEIDING ................................................................................................................................... 262

2 INKOMENDE FACTUUR – INVESTERING IN VASTE ACTIVA ..................................... 262

3 AFSCHRIJVINGEN EN WAARDEVERMINDERINGEN ................................................... 2633.1 Afschrijvingen ................................................................................................................................ 2633.2 Waardeverminderingen ................................................................................................................ 266

4 REALISATIE VAN VASTE ACTIVA ......................................................................................... 2664.1 Realisatie met verlies ..................................................................................................................... 2664.2 Realisatie met winst ....................................................................................................................... 268

5 BTW-ASPECTEN ......................................................................................................................... 268

6 TECHNISCHE VERWERKING M.B.T. VASTE ACTIVA ..................................................... 269



HOOFDSTUK 11 DE FINANCIERINGSCYCLUS .......................................................................................................... 277

1 EIGEN VERMOGEN ................................................................................................................... 2781.1 Kapitaalvorming door storting in contanten ............................................................................. 2781.2 Kapitaalvorming door inbreng in natura ................................................................................... 2791.3 Wijzigingen in het kapitaal ........................................................................................................... 280

2 SCHULDEN OP MEER DAN ÉÉN JAAR ................................................................................ 2802.1 Betekenis ......................................................................................................................................... 2802.2 Aflossingstabel: gelijke aflossing .................................................................................................. 280



Intersentia xix

Inhoud

3 SCHULDEN OP TEN HOOGSTE ÉÉN JAAR ........................................................................ 2873.1 Ontvangen leverancierskrediet .................................................................................................... 2873.2 Incasso van wissels......................................................................................................................... 2873.3 Bank, voorschotten in R/C ........................................................................................................... 287



6 INTEGRATIEVOORBEELD ...................................................................................................... 294

HOOFDSTUK 12 DE JAARLIJKSE AFSLUITING EN OPMAAK VAN DE JAARREKENING ............................. 301

1 INLEIDING ................................................................................................................................... 302

2 DE VOORLOPIGE PROEF- EN SALDIBALANS ................................................................... 302

3 INVENTARISVERRICHTINGEN IN VERBAND MET AANKOPEN EN VERKOPEN ................................................................................................................................... 303

3.1 Ontvangen goederen of diensten waarvoor de onderneming nog geen factuur heeft ontvangen .............................................................................................................................. 303

3.2 Nog te ontvangen creditnota’s ...................................................................................................... 3053.3 Verkochte goederen waarvoor nog geen factuur is opgemaakt ............................................... 3073.4 Nog op te maken creditnota’s ....................................................................................................... 308

4 INVENTARISVERRICHTINGEN IN VERBAND MET VOORRADEN........................... 3104.1 In handelsondernemingen ........................................................................................................... 3104.1.1 Voorraadwijzigingen handelsgoederen....................................................................................... 3104.1.2 Waardeverminderingen handelsgoederen ................................................................................. 3114.2 In productieondernemingen ........................................................................................................ 3124.2.1 Aangekochte voorraden ................................................................................................................ 3124.2.2 Geproduceerde voorraden ............................................................................................................ 313

5 UITSTEL- EN ANTICIPATIEPOSTEN .................................................................................... 3165.1 Algemeen ........................................................................................................................................ 3165.2 Uitstelposten ................................................................................................................................... 3165.2.1 Over te dragen kosten ................................................................................................................... 3165.2.2 Over te dragen opbrengsten ......................................................................................................... 3175.3 Anticipatieposten ........................................................................................................................... 3195.3.1 Toe te rekenen kosten .................................................................................................................... 3195.3.2 Verkregen opbrengsten ................................................................................................................. 321



xx Intersentia

Dubbel boekhouden

6 INVENTARISVERRICHTINGEN IN VERBAND MET VORDERINGEN EN SCHULDEN ................................................................................................................................... 324

6.1 Problematiek van de waardering in vreemde valuta ................................................................. 3246.1.1 Ontstaan .......................................................................................................................................... 3246.1.2 Inning of betaling .......................................................................................................................... 3246.1.3 Inventaris ........................................................................................................................................ 3246.2 Twijfelachtige vorderingen en waardeverminderingen ............................................................ 3346.2.1 Dubieuze vorderingen ................................................................................................................... 3346.2.2 Afwikkeling .................................................................................................................................... 3366.3 Schulden .......................................................................................................................................... 3416.4 Btw ................................................................................................................................................... 341

7 INVENTARISVERRICHTINGEN IN VERBAND MET VASTE ACTIVA ........................ 3437.1 Afschrijvingen ................................................................................................................................ 3437.2 Waardeverminderingen ................................................................................................................ 344

8 VOORBEELDEN VAN INVENTARISVERRICHTINGEN .................................................. 345

9 WEERSPIEGELING IN DE JAARREKENING VAN DE INVENTARIS- VERRICHTINGEN ...................................................................................................................... 349

10 VENNOOTSCHAPSBELASTINGEN ....................................................................................... 35210.1 Bepaling van de fiscale winst ........................................................................................................ 35210.2 Boekhoudkundige verwerking van de voorafbetaling .............................................................. 35210.3 Boekhoudkundige verwerking van de vennootschapsbelasting op einde boekjaar ............. 353

11 PROEF- EN SALDIBALANS VÓÓR RESULTAATVERWERKING ................................... 354

12 RESULTAATBEPALING EN RESULTAATVERWERKING ................................................. 35712.1 Extracomptabele berekening van de te bestemmen winst (verlies) ........................................ 35712.2 Bestemming van het resultaat: de rekeningengroep “14 Overgedragen winst

(verlies)” heeft geen beginsaldo ................................................................................................... 36012.3 Bestemming van het resultaat: de rekeningengroep “14 Overgedragen winst

(verlies)” heeft een beginsaldo ..................................................................................................... 364

13 OPMAAK VAN DE JAARREKENING ..................................................................................... 370


HOOFDSTUK 13 DE MAANDELIJKSE AFSLUITING ................................................................................................. 385

1 INLEIDING ................................................................................................................................... 386

2 VERKOPEN ................................................................................................................................... 3862.1 Algemeen ........................................................................................................................................ 3862.2 Commerciële kortingen wegens afname van grote hoeveelheden .......................................... 387



Intersentia xxi

Inhoud

3 AANKOPEN .................................................................................................................................. 390

4 VOORRAADWIJZIGINGEN HANDELSGOEDEREN......................................................... 393

5 DIENSTEN EN DIVERSE GOEDEREN ................................................................................... 3935.1 Het maandelijks ten laste nemen van over te dragen kosten ................................................... 3935.2 Het maandelijks ten laste nemen van toe te rekenen kosten ................................................... 397

6 PERSONEELSKOSTEN ............................................................................................................... 4036.1 Personeelsadministratie door de onderneming zelf .................................................................. 4036.2 Personeelsadministratie door een erkend sociaal secretariaat ................................................ 4046.3 Vakantiegeld ................................................................................................................................... 4056.4 Eindejaarspremie ........................................................................................................................... 406

7 AFSCHRIJVINGEN ..................................................................................................................... 406

8 WAARDEVERMINDERINGEN OP VORDERINGEN ......................................................... 409

9 ANDERE BEDRIJFSKOSTEN .................................................................................................... 411

10 FINANCIËLE KOSTEN ............................................................................................................... 41110.1 Betaling van de rente na vervallen termijn ................................................................................ 41110.2 Betaling van de rente bij aanvang van de termijn...................................................................... 415

11 BESLUIT ......................................................................................................................................... 417


HOOFDSTUK 14 DE BTW-AANGIFTE ........................................................................................................................... 425

1 BELASTING OVER DE TOEGEVOEGDE WAARDE ........................................................... 426

2 MAATSTAF VAN HEFFING ...................................................................................................... 426

3 BTW-TARIEF ................................................................................................................................ 427

4 BELASTINGPLICHTIGE ............................................................................................................ 427

5 BELASTBARE HANDELINGEN ............................................................................................... 427

6 INVOER EN UITVOER .............................................................................................................. 428

7 INTRACOMMUNAUTAIRE VERWERVING EN LEVERING ........................................... 428

8 VAN BTW VRIJGESTELDE HANDELINGEN ...................................................................... 430



xxii Intersentia

Dubbel boekhouden

9 GEMENGD BELASTINGPLICHTIGE ..................................................................................... 430

10 NIET-AFTREKBARE BTW ........................................................................................................ 430

11 WERK IN ONROERENDE STAAT – BTW VERLEGD ........................................................ 431

12 ADMINISTRATIEVE VERPLICHTINGEN ............................................................................ 43112.1 Aanvraag van btw-nummer ......................................................................................................... 43112.2 Periodiek indienen van de btw-aangifte en betaling van het saldo ......................................... 43212.3 Teruggave van het saldo van de btw-aangifte ............................................................................ 43312.4 Jaarlijkse klantenlisting en kwartaal intracommunautaire listing ........................................... 43312.5 Verplichte elektronische indiening .............................................................................................. 43412.6 Factureringsverplichting ............................................................................................................... 436

13 DE BTW-AANGIFTE IN DETAIL ............................................................................................ 43713.1 Kader I: Algemene inlichtingen ................................................................................................... 43713.2 Kader II: Uitgaande handelingen ................................................................................................. 43813.2.1 Inhoud van de roosters ................................................................................................................. 43813.2.2 Boekhoudkundige verwerking ..................................................................................................... 44213.3 Kader III: Inkomende handelingen ............................................................................................. 44313.3.1 Inhoud van de roosters ................................................................................................................. 44313.3.2 Boekhoudkundige verwerking ..................................................................................................... 44613.4 Kader IV: Verschuldigde btw ....................................................................................................... 44713.4.1 Inhoud van de roosters ................................................................................................................. 44713.4.2 Boekhoudkundige verwerking ..................................................................................................... 44913.5 Kader V: Aftrekbare btw ............................................................................................................... 45113.5.1 Inhoud van de roosters ................................................................................................................. 45113.5.2 Boekhoudkundige verwerking ..................................................................................................... 45213.6 Kader VI: Saldo .............................................................................................................................. 45313.6.1 Inhoud van de roosters ................................................................................................................. 45313.6.2 Boekhoudkundige verwerking ..................................................................................................... 45413.7 Kader VII: Voorschot .................................................................................................................... 45413.8 Kader VIII: Nihil klantenlisting ................................................................................................... 45513.9 Kader IX: Datum en handtekening ............................................................................................. 45513.10 De eindafrekening ......................................................................................................................... 45713.10.1 Berekening ...................................................................................................................................... 45713.10.2 Boekhoudkundige verwerking ..................................................................................................... 45713.11 Alternatief voor de boekhoudkundige verwerking met wachtrekeningen ............................ 458

14 BIBLIOGRAFIE ............................................................................................................................ 461

OEFENINGEN ....................................................................................................................................... 463

Oefeningen bij hoofdstuk 3: De balansmethode, de start van dubbel boekhouden ............................. 465Oefeningen bij hoofdstuk 4: De boekhoudtechniek ................................................................................. 477


Intersentia xxiii

Inhoud

Oefeningen bij hoofdstuk 6: De aankoopcyclus ........................................................................................ 485Oefeningen bij hoofdstuk 7: De verkoopcyclus ......................................................................................... 497Oefeningen bij hoofdstuk 8: De betalings- en inningscyclus .................................................................. 505Oefeningen bij hoofdstuk 9: De personeelscyclus .................................................................................... 519Oefeningen bij hoofdstuk 10: De investeringscyclus ................................................................................ 533Oefeningen bij hoofdstuk 11: De financieringscyclus .............................................................................. 541Oefeningen bij hoofdstuk 12: De jaarlijkse afsluiting en opmaak van de jaarrekening ....................... 547Oefeningen bij hoofdstuk 13: De maandelijkse afsluiting ....................................................................... 581Oefeningen bij hoofdstuk 14: De btw-aangifte .......................................................................................... 601Integratieoefeningen ..................................................................................................................................... 607

BIJLAGEN .............................................................................................................................................. 461

Bijlage 1. De jaarrekening volgens het volledige schema ......................................................................... 631Bijlage 2. De jaarrekening volgens het verkorte schema .......................................................................... 641Bijlage 3. De jaarrekening volgens het microschema ............................................................................... 649Bijlage 4. De btw-aangifte ............................................................................................................................. 657

HANDBOEK BOEKHOUDEN DUBBEL BOEKHOUDEN – …...D/2016/7849/138 NUR 163 / 786 Alle rechten...

Documents

Transcript of HANDBOEK BOEKHOUDEN DUBBEL BOEKHOUDEN – …...D/2016/7849/138 NUR 163 / 786 Alle rechten...