Jaargang 14 Driemaandelijks tijdschrift Januari, Februari, Maart 2015 Nr. 1

Grote Nete Afdeling Grote Nete: Herselt, Hulshout, Laakdal, Westerlo Afdeling Heist-op-den-Berg

V.U.: Staf Aerts Afgiftekantoor: 2220 Heist-op-den-Berg 1 Averbodesesteenweg 93 Met erkenningnummer P106272 2230 Herselt

België – Belgique P.B.

2220 Heist-op-den-Berg 1 8/4299

Inhoud winternummer 2015

Woord vooraf 2015, wat gaan we doen? 1

Natuurbeleving Het lege land 2

De dorpslinde van Itegem (vervolg) 2

Activiteiten Daguitstap: watervogels spotten 3

Fotoreportage: Peru, reisverslag over de cultuur en natuur 3

Op zoek naar de Paashaas: tiende editie 4

Bergfolk: zesde editie 4

Algemene vergadering afdeling Heist-op-den-Berg 5

Algemene vergadering afdeling Grote Nete 5

Beleid Moeten er nog wolven zijn? 6

Stijging van de zeespiegel … 7

Reservaten De Heistse reservaten: in 2014 8

Laakvalleien: terugblik op 2014 10

Natuurstudie Padden en kikkers van bij ons 12

Bijzondere waarnemingen in onze regio 14

Trektellen in Averbode B&H 16

Het winterkoninkje, what’s in a name? 18

Welke vis zit er in de vijver van Trichelbroek? 20

Varia Zegswijzen over plant en dier 21

Zwerfvuilpeter in Heist 21

Activiteitenkalender Natuurpunt Heist-op-den-Berg 22

Activiteitenkalender Natuurpunt Grote Nete 23

Info 24

Omslagfoto: Winterwandeling in de vallei van de Grote Nete

(foto Carine Thijs)

- grote nete - 1

2015, wat gaan we doen?

door de redactie

2014 was het warmste jaar sinds de officiële meting en. “Tegen de wereldwijde klimaatverandering kunnen we toch niets doen”, zuchten sommigen. “Maar we kun nen wél iets doen”, zeggen wij. U kunt wél iets doe n, als individuele burger en als lid en vrijwilliger v an Natuurpunt: het milieu minder belasten, bedreigd e en kwetsbare soorten meer kansen geven, meer en betere natuur realiseren in onze regio, in onze reservate n, in uw wijk, in uw tuin, op uw terras ... Padden Rond Nieuwjaar horen we dat er nog veel padden en kikkers dartel in het rond springen, omdat er geen nachtvorst is. Het zal in ieder geval een korte winter-slaap worden. Enkele weken terug waren wij in Londen en de wilde kerselaar stond al in bloei, niet echt overtuigend, maar toch. Ook enkele wilde bloemen stonden nog of op-nieuw in bloei. En bij ons, in onze tuinen, parken, bos-sen en natuurreservaten, laat de winter ook op zich wachten. We hebben in elk geval geen excuus om er eens flink de handen uit de mouwen te steken. Het zachte weer heeft een impact op het reilen en zeilen in de natuur. Vele dieren en planten worden gestoord in hun normale levenswijze. Wij zijn blij om-dat we minder energie verbruiken en dus minder broeikasgassen uitstoten (en minder diep in onze portemonnee moeten tasten), maar er zijn dieren die danig van slag geraken: ze moeten een winterslaap houden of een wintervoorraad voedsel opslaan. Lokale biodiversiteit Als natuurvereniging zijn wij de eerste om de fauna en flora te beschermen en op te waarderen door aller-hande initiatieven. We boeken op diverse plaatsen mooie resultaten, maar voelen ons ook soms moede-loos als we zien hoe sommige soorten drastisch ach-teruitgaan. Hier kan ieder een beetje hulp bieden, al was het maar door zijn tuin (of terras) diervriendelijker te maken. U kent het trieste verhaal van onze bijen , maar een bijenhotel plaatsen, is geen grote moeite.

Ook het lieveheersbeestje heeft er moeilijke jaren op zitten, maar door pesticiden te weren, komen we al een heel eind. En u weet hoe we onze tuinvogels ook een handje kunnen helpen: goed voer, veilige schuil-plaatsen, proper water. Ook benieuwd naar de telre-sultaten van Het Grote Vogelweekend? Bepaald alarmerend is de toestand bij de zoogdieren . Volgens de nieuwe Rode lijst van zoogdieren, die vorig jaar gepubliceerd werd, is momenteel 64 procent van de zoogdiersoorten in Vlaanderen in mindere of meerdere mate bedreigd! Zo doken de veldmuizen massaal in het rood, en wie veldmuizen zegt, zegt dagroofvogels, uilen, grauwe klauwier, wezel, herme-lijn, bunzing … De meest bedreigde soorten zijn deze die hoge eisen stellen aan hun leefomgeving. Hoog tijd om serieus werk te maken van soortbescherming! Sigma: opstarten uitvoering In 2015 zou de uitvoering van het Sigmaplan starten. Dit plan gaat de vallei van de Grote Nete van Heist-op-den-Berg tot achter Geel drastisch veranderen. Onze meanderende rivier zal opnieuw meer ruimte krijgen, dankzij de aanleg van een nieuwe winterbed-ding met gecontroleerde waterbuffergebieden. Dat zal resulteren in minder overstromingen, maar ook in meer wetland, waardoor er weer meer waardevolle natuur gaat bij komen. Meer en betere natuur in onze regio, het blijft het motto van Natuurpunt. Wat gaan we doen in 2015? Kom alvast naar de Algemene vergadering van uw afdeling! (Zie blz.5.)

Netelandschap in het najaar (Foto Paul Anthonis)

2 - grote nete -

Het lege land

door Eddy Vets Wie tijdens deze duistere dagen door het Nete-land wandelt, ervaart een leegte die zich opdringt uit de afwezigheid van zoveel leven, dat slechts schijnbaar is verdwenen. Bomen kaal en donker-grauw tonen slechts het geraamte van wat ooit een levendig loverlichaam was. Neergeslagen grassen, gebroken plantenstengels, geoogste velden: tekenen die wijzen naar wat ooit was en nu niet meer is. Dit is een tijd van rust en bezinning, van reflectie en meditatie, van inkeer en contemplatie, maar ook een tijd van wachten en verwachten. In zijn cyclische be-weging zal de natuur weer opleven. Nieuw leven kan pas ontstaan nadat het oude is vergaan. Wat ver-raadt de graankorrel anders? De enige constante in dit alles is de rivier. De Nete, in haar onverstoorbaar stromen symboliseert zij de tijd. Wie langs haar oevers loopt, beweegt naast de tijd. Hij beseft dat hij maar één keer hetzelfde water ziet, zoals in de tijd er maar één nu is. Beide keren nooit weer, maar ... er blijft die onuitputtelijke bron waaruit steeds nieuw water opborrelt. Zo is het ook met de tijd: ‘onachterhaalbaar’ schreef ooit een dichter.

De Nete, onverstoorbaar (foto Paul Anthonis)

Wie dit alles wil meten of berekenen, beseft niet dat er voor natuur geen maat bestaat en dus ook geen meten. Hoe kan je de voortdurende variaties van het kabbelende wateroppervlak meten of de luchtspiege-ling van een verdwaalde winterzon? Hoe kan je het gevoel van verbondenheid tussen wandelaar en land, tussen voetstap en aarde of tussen eenzaamheid en verbondenheid uitdrukken? Daartoe bestaat geen taal, geen symbool, alleen een sprakeloos individueel ervaren door een aanwezigheid in volle aandacht. Net in die verbondenheid weet de Netewandelaar dat er geen echte leegte bestaat, geen afwezigheid maar aanwezigheid. Hij luistert naar de wind, die nu anders tot hem zingt, hij kijkt naar de wolken, die nu dichter tot hem reiken, hij proeft van de kilte met gesloten lippen, hij voelt het vloeien van de regen over zijn huid. Kortom, hij zet zich open voor de natuur. Haast zoals in de meditatie-oefening: hij laat dit alles toe. Laat het maar komen en stromen. Word als de rivier! Wat is de rivier anders dan verbinding? Daarom is er ook geen leegte; alles hangt immers met alles sa-men. De leegte is vol(aanwezigheid!). Wie tijdens een winterwandeling door het Neteland alles kan los-laten, ervaart de volheid van de natuur. De schijnbaar lege natuur is de kale meditatiemuur. Zoals het om-liggende landschap in zichzelf ligt gekeerd, brengt dit voor de wandelaar ook inkeer. Wat is een winter-Netewandeling anders dan een tocht voor even langs een aardse rivier naar de hori-zon der eeuwigheid?

De dorpslinde van Itegem (vervolg) door Wilfried Wouters

In mei 2014 deed Onroerend Erfgoed een dendro-logisch onderzoek naar de leeftijd van de linde van Itegem’. En hij kreeg ook al een snoeibeurt. De monumentale linde bepaalt samen met de dorps-kerk het dorpsgezicht van Itegem. Met een Pressler-boor werden over een lengte van 60 cm twee boor-kernen uit de stam gehaald. In een van de boorkernen kon men 189 jaarringen tellen. Het centrale deel van de boom is hol, zodat men door extrapolatie de leeftijd diende te bepalen. De stam heeft op 1,40 meter hoog-te een diameter van 1,27 meter en een omtrek van 4 meter. De linde is een hoogbejaarde knar met een gezegende leeftijd van 259 jaar.

Waarschijnlijk werd hij rond 1790 (Franse Revolutie) aangeplant als ‘vrijheidsboom’. Het is immers aanne-melijk dat men toen een boom met een zekere groot-te, vorm en leeftijd heeft geplant. De boom is dus be-ginnen te groeien rond 1755. De linde kreeg intussen een onderhoud op maat door een boomdeskundige. Hij verkeert in redelijke condi-tie. En door het toepassen van enkele aangepaste beheerstechnieken en een verbetering van de onder-grondse groeiomstandigheden kan deze boom nog lang gezond blijven. Het gemeentebestuur van Heist en het Regionaal Landschap Rivierenland sloegen hiervoor de handen in elkaar. Moge deze waardevolle boom nog lang het Sint-Guibertusplein sieren.

- grote nete - 3

Daguitstap: Watervogels spotten in de winter

Anderstad Lier en Duffelse waterbekkens Zondag 18 januari: vertrek 9.00 uur aan Natuurpuntlokaal, Leopoldlei 81, Hallaar Picknick meebrengen – Vervoer kostendelend. Meer info: Stefan Janssens – 0497 22 18 59. Op zondag 18 januari bezoeken we enkele water- en vogelrijke natuurgebieden in de omgeving van Lier. De vijvers van Anderstad liggen geprangd tussen de Nete en het Netekanaal, op nau-welijks enkele honderden meters van de Lierse stadskern. Natuurpunt heeft het ge-bied een tiental jaren geleden aangekocht vanwege het uitzonderlijk belang voor water- en rietvogels. Broedvogels, doortrekkers, pleisteraars en overwinteraars worden er bijna dagelijks opgevolgd door vogelkijkers. Nieuwsgierig? Kom maar af. Reisreportage: Peru, een heerlijke mix van cultuur en natuur

Voorbije zomer trokken we vijf weken lang door het Zuid-Amerikaanse land Peru. Zaterdagavond 31 januari tonen we onze fotoreportage. Welkom! We maakten een lus door het zuiden van Peru en eentje door het noorden. In het zuiden bezochten we de bekende toeristische trekpleisters. Denk aan Ar-equipa, de witte stad aan de Misti-vulkaan; het Titica-cameer, het hoogst bevaarbare meer ter wereld op 4000 m; de Colca Canyon met zijn indrukwekkende condors; Cusco, de oude hoofdstad van de Inca’s, en natuurlijk de Heilige Vallei van de Urubamba met zijn talrijke prachtig bewaarde Incasites, met Machu Pic-chu als hoogtepunt. Tijdens onze tocht door het zui-den maakten we ook twee meerdaagse trektochten om ten volle van de indrukwekkende Peruaanse na-tuur en geschiedenis te kunnen genieten. We wan-delden drie dagen door de Colca Canyon en deden de beroemde/beruchte Incatrail naar Machu Picchu.

Na onze rondreis door Zuid-Peru, lieten we de grote toeristische drukte achter ons en zetten we onze reis verder door het noorden. Noord-Peru is namelijk voor veel toeristen onbekend terrein. We lieten ons verba-zen door de pracht van het museum van de Heer van Sipan, een museum dat beschouwd wordt als het mooiste museum van Zuid-Amerika. Verder bewon-derden we de immense restanten van de adobe-steden en -tempels van de pre-Inca kustvolkeren, de Moche en de Chimu. Ook in het noorden genoten we ten volle van de na-tuur door een stevige trekking te maken door het nevelwoud in de streek van Chachapoyas op de grens van de Andes en het Amazonewoud. Tijdens deze tocht maakten we ook kennis met het erfgoed van de nagenoeg onbekende Chachapoyas-cultuur, met als toppunt het prachtige Kuelap. Om onze reis af te sluiten maakten we nog een drie-daagse trekking dwars door de Cordillera Blanca in de buurt van het bergstadje Huaraz. Kamperen in een tentje op 4000 m hoogte tussen bergen van bijna 6000 m hoog is een ervaring waar je stil van wordt. Zin om kennis te maken met dit prachtige land? Kom zaterdagavond 31 januari naar de fotoavond over onze reis. Allen welkom. (Veerle en Raf)

Waar? Natuurpuntlokaal, Leopoldlei 81 te Hallaar Wanneer? Zaterdag 31 januari 2015 om 20.00 uur. Inkom: 2,50 euro t.v.v. Reservatenfonds Netevallei Info: paul.anthonis@natuurpuntheistopdenberg.be

4 - grote nete -

Op zoek naar de Paashaas in de Netevallei Educatieve wandeling voor ouders met jonge kinderen – 10e editie

Paasmaandag 6 april : vertrek om de 10 minuten vanaf 9.30 uur en de laatste om 10.20 uur.

Deelname 2 euro per kind – leden Natuurpunt en/of Gezinsbond 1 euro. Einde omstreeks 12.30 uur.

Lokaal Natuurpunt, Leopoldlei 81, Hallaar.

Info en inschrijven: Paul Anthonis – 015 24 89 88 of paul.anthonis@scarlet.be Inschrijving verplicht, vóór 1 april 2015

Op paasmaandag 6 april richt Natuurpunt, in samenwerking met de Gezinsbond afdeling Heist-op-den-Berg-Hallaar, een zoektocht in door de Netevallei, met als thema Op zoek naar de Paashaas . Elk jaar trachten wij met enkele leuke verrassingen de kinderen een educatieve zoektocht aan te bieden. Deze wandeling richt zich vooral naar ouders met jonge kinderen en kleuters. Met de paardenkoets vertrekken we naar de beemden en daar volgen wij het spoor van de Paashaas. Stevig schoeisel of laarzen is aan te raden. Aarzel niet en schrijf je in.

Aanvang 20.00 uur Parochiezaal Booischot Inkom 15 euro en in voorverkoop 12 euro

Alle informatie : J’O Van Dessel 0495 53 13 23 jo.van.dessel@hotmail.com http://www.bergfolk.be

Bergfolk 6

Zaterdag 25 april 2015

Voorprogramma: Mac and Mel uit Ierland Het voorprogramma in de gedaante van het zoetgevooisde duo Mac (die eigenlijk Sean heet)

and Mel, verheugt zich op een voor hen nieuw avontuur in onze onontdekte contreien. *

Op mijn nooit eindigende queeste naar de waarheid in het leven en het licht, kwam ik onlangs bij een optreden terecht waar twee van de drie Barrule -leden dapper hun ding deden.

Deze jolige Manxmen verzekerden mij achteraf, tussen een plaatselijke pot en pint, dat ze deze winter hun nieuwe cd gaan inblikken en dat de première voor het Europese vasteland voor ons is.

Zij wonen op het eiland Man.nd

Met vreugde kon ik ook vaststellen dat hun speelvre ugde

nog steeds onaangetast is. Een onvergetelijke avond staat ons dan ook te wacht en.

*

Verder zullen enkele publicitaire nieuwigheden de zaak sieren en blijven natuurlijk de whiskystand, de Guinness- en Flierefluiterkraan en de cakestand behouden.

Ondertussen zien mijn kompanen Bert en Sjarel al verder vooruit en offeren wij ons op om overal te lande en daarbuiten naarstig te speuren naar mogelijk vers ‘folkvlees’ voor onze volgende edities.

Volg onze avonturen op www.bergfolk.be en op de Facebook-pagina van Bergfolk. (J’O)

- grote nete - 5

Algemene vergadering

Natuurpuntafdeling Heist-op-den-Berg

Zaterdag 7 februari

Lokaal Natuurpunt, Leopoldlei 81, Hallaar

Natuurpunt afdeling Heist-op-den-Berg nodigt al haar leden uit op de Algemene vergadering 2014.

PROGRAMMA 19 u. broodmaaltijd & koffiekoeken 19.30 u. Algemene Vergadering Terugblik op werkingsjaar 2014

Procedures en cijfers samengevat Activiteitenprogramma werkingsjaar 2015

Korte fotoreeksen van een aantal activiteiten van 2014 Terugblikken en vooruitkijken, dat is in drie woorden de kern van onze jaarlijkse algemene vergadering. Te-rugblikken op 2014 en vooruitkijken naar 2015. Met cijfers, met verhaaltjes en overzichten, met foto’s en met een dosis humor en enthousiasme. Met nadruk op de toekomst en de Heistse natuur in de hoofdrol.

Inschrijven voor de maaltijd bij Paul Anthonis 015 24 89 88

Algemene vergadering Natuurpuntafdeling Grote Nete

Zondag 15 februari 2015 om 10 uur, in Buurthuis te Veerle Heide

Alle leden van Natuurpunt Grote Nete zijn van harte welkom. We bespreken er de werking van 2014, maken plannen voor 2015 en stellen het afdelingsbestuur samen.

We kunnen overal mensen gebruiken, maar vooral de tak verenigingswerking heeft versterking nodig.

Verenigingswerking houdt zich vooral bezig met het organiseren van publieksactiviteiten zoals wandelingen organiseren, samenwerken met scholen en andere verenigingen, cursussen inrichten …

Met de verenigingswerking willen we zo veel mogelijk mensen, verenigingen en scholen … bereiken en samen met hen bouwen aan een regio waar natuur zichtbaar en genietbaar is.

Het beheer van de natuurgebieden blijft een belangrijke en nooit eindigende taak,

maar ook het begeleiden van wandelingen, zorgen voor eten en drank, vernieuwende activiteiten bedenken en uitwerken zijn zeker zo belangrijk.

PROGRAMMA 10 u. Algemene ledenvergadering. Je komst graag vooraf melden aan: 12 u. Broodmaaltijd Eddy Dehond, Galgeven 9, 2230 Herselt 13 u. Wandeling in Averbode Bos & Heide 0477 84 80 08 of eddy.dehond@skynet.be

6 - grote nete -

Moeten er nog wolven zijn?

door Benny Van Dyck Op het omslag van het jongste nummer van het ledentijdschrift van Natuurpunt, Natuur.blad, prijkt een wolf. “De wolf komt eraan” staat er-naast. Inderdaad, de wolf komt blijkbaar stilaan ons land tegemoet. Ondergetekende woont zelf in Wolfsdonk, en laat deze naam op zijn minst sug-gereren dat het dier hier ooit bekend was. Voor Vlaanderen zal de herintrede van dit prachtige dier wellicht voor ‘nooit meer’ zijn. Te weinig herten, te weinig evers, te weinig van alles wat, maar vooral te weinig ongestoorde, uitgestrekte natuurgebieden waar zo’n roedel eens goed op snelheid kan en moet komen. In Vlaanderen is ‘ongestoorde natuur’ zowat onbestaande … De talloze uitgestorven, of in zeer kleine aantallen nog voorkomende, soorten planten én dieren tonen dit aan. Heel wat algemene soorten van ‘vroeger’ wordt op korte termijn het leven onmo-gelijk gemaakt. De ongebreidelde bouwlust van de Vlaming, gecom-bineerd met de kenmerkende Vlaamse ruimtelijke wan-ordening, maakte Vlaanderen tot wat het nu is: een grote stad met overal woningen en wegen, met hier en daar wat groen, steeds intensievere land-bouw, en milieueffecten als verzuring, vermesting en verdroging. Berg de partituur van ‘In de stille Kem-pen’ maar voorgoed op!

De Langdonken, waardevolle natuur Moeten we ‘natuur’ in Vlaanderen dan maar opgeven en ons tevreden stellen met een plukje heide hier, een hectare bos daar, een rietlandje ginder, een plas-je aan de overkant? Moeten we genoegen nemen met de volgzame merel, de Canadagans en de ma-deliefjes in de tuin? Moeten we de ‘moeilijke soorten’ als de Spaanse ruiter , de veldleeuwerik , watersnip en korenbloem dan maar voorgoed verbannen naar de rode lijsten als ‘uitgestorven’ of ‘met uitsterven bedreigd’? Natuurpunt zegt niet alleen resoluut ‘neen’, het bewijst het ook dag in dag uit, jaar in jaar uit. Nemen we even de Langdonken uit onze eigenste Natuurpuntafdeling onder de loep. In 1982 kocht Natuurpunt 1,5 hectare aan. Dit onder de impuls van een tiental enthousiaste natuurvrien-den die het niet langer konden aanzien dat de na-tuurgebieden in Herselt helemaal ten prooi dreigden te vallen aan de ongebreidelde vernietiging door het verkavelen en bouwen van illegale weekendverblij-ven. Een verstandig aankoopbeleid resulteerde in een voor Vlaanderen behoorlijk uit de kluiten gewas-sen reservaat. Toegegeven, het is niets vergeleken bij het Amazonewoud, maar de beheerde oppervlakte is met ruim een factor 100 gegroeid! Waar de Langdonken in het begin nagenoeg volledig beplant was met exoten (vooral Amerikaanse eik en

Corsicaanse den), afgewisseld met niet-vergunde huisjes annex vijver, komt nu stilaan het ‘oude’ land-schap met heischraal grasland, kletsnatte graslan-den, vennen, eikenberkenbos, wilgenstruweel, elzen-broek … weer te voorschijn. Heel wat natuurontwik-kelingsprojecten werden gerealiseerd, het dagelijks beheer doet de rest. En zie, heel wat zeldzame planten, die in het verle-den letterlijk onder de zoden gestopt werden, komen weer tot ontkiemen, groeien en bloeien. Het lijstje van zeldzame soorten is ellenlang: kleine en ronde zon-nedauw, dopheide, ijle rus, klokjesgentiaan, lig-gende vleugeltjesbloem, gevlekte orchis, grote ratelaar, zeldzame kranswieren … We zitten aan meer dan 40 soorten libellen! De vogelwereld vindt de Langdonken terug: boom-valk, watersnip, waterral, porseleinhoen, boom-pieper, boomleeuwerik … afgelopen voorjaar over-nachtte er zelfs een groep kraanvogels op hun reis naar de broedgebieden. Belangrijk vinden we dat ons werk wetenschappelijk onderbouwd is. Een beheers-visie werd ontwikkeld, nieuwe uitvoeringsplannen worden realiteit.

Natuur voor mensen, voor jong en oud! De uitbouw van een breed draagvlak bij de bevolking is van cruciaal belang voor het duurzaam voortbe-staan van een reservaat. En dat draagvlak uitbou-wen, daaraan kan je werken. Elke maand is er een beheersvoormiddag, scholen komen jaarlijks wande-len, leren en werken. Jeugdbewegingen houden een beheersdag of -weekend. Vrijwilligers zijn actief op verschillende fronten: de tweewekelijkse watermetin-gen, opvolging van het beleid, organiseren van wan-delingen, educatieve activiteiten (cursussen), studie-momenten, feestactiviteiten, uitbouw van een wan-del-, fiets- en ruiternetwerk …

Natuurpunt Grote Nete In Herselt, Hulshout, Laakdal en Westerlo is onze af-deling actief. In al die gemeenten werken we aan hetzelfde doel: de uitbouw van ‘grote’ gebieden. Zo wordt de Langdonken een deel van de ‘Vallei van de Kalsterloop’, Goor-Asbroek werd de ‘Vallei van de Steenkensbeek’, de Netevallei strekt zich uit van Westerlo tot Hulshout, de Laakvalleien liggen als vanzelfsprekend in Laakdal. Dit alles verbinden met Averbode Bos & Heide, de Demerbroeken, en je komt aan een gebied waar ook kritische soorten weer kansen krijgen. Neen, de wolf verwachten we niet direct, maar we hopen toch een mooie brok waardevolle natuur in onze regio voorgoed veilig te stellen. Doet u mee?

- grote nete - 7

Stijging van de zeespiegel …

door Benny Van Dyck De aandachtige wandelaar of de attente fietser heeft het al wel opgemerkt: menig perceel grond in onze regio wordt opgehoogd. Het is een echte plaag geworden. Wil men een laagje zwarte grond aanvoeren om wat groentjes te telen? Was dat maar waar! Gaat het echt over ‘verbetering van de waterhuishou-ding’? Lees dit artikel maar eens!

Een paar voorbeelden Enkele jaren geleden werd een perceel in de Lang-donken op één paasweekend volgestort met smurrie-achtige grond. Volgens de toenmalige Actiegroep Langdonken ging het over ongeveer achthonderd (800!) vrachtwagens die illegaal aangevoerd waren. De aannemer nam iedereen in snelheid. Een toenma-lige inspecteur van OVAM zag dat het goed was: de aanplanting van hoge sparren was het perfecte na-tuurherstel. De brave man had uiteraard geen be-voegdheid wat ruimtelijke ordening betreft en kon zijn handen dus in onschuld wassen. Resultaat: een de-pressie in een zeer waardevol zogenaamd ‘R-gebied’ (Reservaatsgebied, Natuurgebied met wetenschappe-lijke waarde) werd opgehoogd, de fauna en flora ver-nietigd. Groentjes kweken? De waterhuishouding ver-beteren? Het ging louter om dumping van afvalgrond. Vervuild? Is tot op heden niet geweten! In de Ossenbroeken in Vorst-Laakdal werd afgelopen maand een historisch grasland in ‘Natuurgebied’ ver-nietigd, volgestort en opgehoogd. Groentjes kweken? Absoluut niet. De waterhuishouding verbeteren? Der-gelijke gebieden halen hun natuurwaarde voor een groot deel uit een ongestoorde waterhuishouding. Deze verstoren is een regelrechte aanslag op fauna, flora én de waterhuishouding van de hele omgeving. In het ‘Landbouwgebied’ rond de Langdonken werd dit jaar een aanvraag gedaan om werken uit te voeren ‘ter verbetering van de waterhuishouding’. Ervarings-deskundigen als we zijn, gaat bij de ‘toevallige’ voor-bijganger een lichtje branden. Een vergunning werd verleend. Resultaat: een laaggelegen akker wordt volgestort met duidelijk ‘vuile’ grond. Groentjes kwe-ken? Onmogelijk op een dergelijke geelgroene mate-rie. Waterhuishouding verbeteren? Dit kunnen we niet anders dan op grotere schaal bekijken. Een ingediend bezwaar werd gefundeerd met een aantal argumen-ten. Een daarvan was het verstoren van de water-huishouding voor de omgeving. Het waterbergingsef-fect van de Langdonken wordt ernstig verstoord. De waterhuishouding verbeteren? Integendeel. In de Varenwinkel (Herselt, vallei van de Kalsterloop) wordt in ‘Landbouwgebied’ een akker afgegraven en opgehoogd. In de wandelgangen hebben we al ge-hoord waarom dit gebeurt. Groentjes kweken?

Geenszins. De waterhuishouding verbeteren? In een valleigebied kunnen dergelijke ophogingen op termijn ernstige waterbergingsproblemen meebrengen. We houden de vermoedelijke reden van ophoging nog even geheim tot we zeker zijn over de toedracht. Wordt vervolgd …

Begrijpe wie kan Als natuurbeschermer is het van groot belang de wet-geving te kennen, ook over het ophogen van gronden. In ‘Natuurgebied, Bosgebied, Reservaatsgebied’ kun-nen ophogingen per definitie niet. Hoe komt het dat de verantwoordelijke overheden hier laten begaan? In ‘Agrarisch gebied’ zijn bepaalde ophogingen moge-lijk, maar wat als blijkt dat deze ophogingen het land-bouwdoel niet nastreven, maar ronduit een dekmantel zijn voor het dumpen van al dan niet vervuilde overtol-lige grond? Begrijpe wie kan … Bij de inrichting van ‘Natuurgebied’ wordt er, waar het verantwoord is, geplagd, ja soms zelf gegraven. Het gaat dan in de meeste gevallen om het herstel van vroeger vernietigde natuurwaarden. Daar krijgen na-tuurbeschermers af en toe kritiek op. Niet erg, goed dat alle werken met een kritisch oog bekeken worden. In de Langdonken , waar we zeer behoedzaam en voorzichtig omgingen met het afplaggen van gronden, lieten organisaties van ‘erfgoed’ hun stem horen. We zouden historisch erfgoed vernietigen met plagwer-ken. Waar is de stem van deze organisaties bij een systematisch en georganiseerd vernietigen van bo-demprofielen, het ophogen van landschappen, waarbij flora en fauna en erfgoedwaarden van menselijke activiteiten definitief vernietigd worden? Waar zijn de diverse lagere en hogere overheden om deze wan-praktijken te voorkomen? Dit artikel heeft niet tot doel uit te leggen en uit te spit-ten waar wel en waar niet mag worden opgehoogd. Dat gewiekste aannemers de bestaande wetten in hun voordeel interpreteren, getuigt van hun spitsvondig-heid, maar graag hadden we van de verantwoordelij-ken voor het verlenen van vergunningen, het handha-ven van wetten op dit vlak, toch wat meer initiatief ten voordele van milieu en landschappen verwacht. En u, beste wandelaar of fietser, ook uw ‘stem’ is in deze belangrijk. Bekijkt ook u deze grondwerken met de nodige aandacht. Vergis u niet als u nog eens vrachtwagens, kranen, bulldozers in een ‘Natuur-, Bos- of Landbouwgebied’ aan het werk ziet. Het gaat meestal niet om verbetering van de waterhuishouding! En als dat argument geen steek meer houdt, zal er waarschijnlijk in de toekomst op de vergunningsaan-vraag staan: ‘Werken ter bestrijding van de stijging van de zeespiegel’. Mogen we al opperen dat ook dat een op zijn minst dubieus argument is? Zie foto onderaan pagina 11

8 -grote nete-

De Heistse reservaten in 2014 door Stefan Janssens

Natuurreservaten vergen onderhoud, en dat is bij Natuurpunt Heist-op-den-Berg niet anders. Daar dienen dan ook regelmatig de handen uit de mou-wen gestoken te worden: maaien van weilanden, maaien en onderhouden van paden, infoborden en bewegwijzering van wandelroutes up-to-date hou-den, knotten van knotwilgen, verwijderen van boomopslag, onderhoud van onze boomgaard … Bij al deze onderhoudswerkzaamheden zijn heel wat mensen betrokken. Zo zijn er een tiental landbouwers en hobbyboeren die weilanden voor ons maaien, er is ons beheersteam bestaande uit vrijwilligers, en af en toe steken scholen en jeugdverenigingen ook een handje toe. Voor gespecialiseerde werken kunnen we een beroep doen op de professionele terreinploeg van Natuurpunt. En soms is zelfs dit nog niet voldoende en dienen we een aannemer in te huren voor de echt grote werken. De Moerbeemden, zaterdag 27 september 2014 Het beheersteam had die dag verschillende karweien op de agenda staan. De negen vrijwilligers trokken eerst de Moerbeemden in. Deze liggen in de Neteval-lei in Hallaar. Daar werden de opgeschoten boompjes en bramen rond de kleine amfibieënpoel gekapt en afgevoerd. Na de middag werd onze boomgaard in de Hazenstraat gedeeltelijk gemaaid en werd de mei-doornhaag gesnoeid. Bruggeneindse Goren, een natuurpareltje In de Bruggeneindse Goren beheren we op drie plaat-sen reservaatpercelen. De grote schapenweide, de weide met vijver en het oorspronkelijke gebied, het eigenlijke kernreservaat. Het oorspronkelijke gebied – of beter gezegd gebiedje – bevat enorm veel natuurpotentie. Dit kernreservaat van de Bruggeneindse Goren is om ver-schillende redenen speciaal. Het is ons enige reservaat buiten de Netevallei, en het bevat nog een schat aan bio-diversiteit die is overgebleven van de ooit gigantische Goorheyde.

Dit natuurpareltje proberen we al vele jaren te bewa-ren, in de hoop het ooit te kunnen vergroten. Alleen zo kunnen we de natuurrijkdom met succes bewaren. Dinsdag 14 oktober Op deze dag kwam een aannemer met groot materi-eel ter plaatse. Twee kranen met lange armen en enkele grote vrachtwagens werden ingezet om een verland ven uit te graven in de Bruggeneindse Goren. Er werd 300 m³ slib uitgegraven en afgevoerd waar-door hier weer een mooie open amfibieënpoel is ont-staan. Zaterdag 18 oktober In augustus heeft de Natuurpunt-terreinploeg een hele week gewerkt in de Bruggeneindse Goren met een ploeg arbeiders om de steeds weerkerende verbos-sing tegen te gaan. Op zaterdag 18 oktober was er een extra beheers-werkdag gepland in de Goren door het beheersteam, versterkt met een hele groep Akabe scouts. (Akabe is scouting voor personen met een handicap). De Aka-be-scouts komen elk jaar een werkdag meehelpen met Natuurpunt. Die dag waren we dan ook met veel volk: 32 mensen die verder werkten aan het kappen van bramen en opschietende wilgen om het gebied open te houden. Zo krijgen onder andere de kleine- en ronde zonnedauw geschikte open plekjes om zich te kunnen voortplanten. Op deze uitzonderlijk warme zonnige nazomerdag van meer dan 24 °C werd erg hard gewerkt in dit al bij al kleine reservaat. En ’s middags werd iedereen getrak-teerd op pannenkoeken door het kookteam van Na-tuurpunt Heist-op-den-Berg.

Opruimwerken na het knotten van knotwilgen (foto Paul Anthonis)

-grote nete- 9

De Laerbeemden, zaterdag 15 november Op de Dag van de Natuur is het traditionele werk het knotten van een deel van onze talrijke knotwilgenrijen. Op 15 november werden een aantal oude knotwilgen van de Laerbeemden geknot. De Laerbeemden bevinden zich achter de Technische dienst van de gemeente. Op deze dag kreeg het be-heersteam ondersteuning van een aantal families met kinderen, waardoor we met meer dan twintig waren om te knotten, om brandhout af te voeren en om van de kleine takken een grote houtmijt te maken. Pinzieleke, dinsdag 16 december Het Instituut Heilig Hart van Maria in Berlaar organi-seert voor zijn leerlingen een jaarlijkse IVA-dag (Inzet-Voor-Anderen). Op deze dag kunnen leerlingen kie-zen uit een aantal activiteiten. Een van die activiteiten is werken in een natuurgebied. Natuurpunt Heist-op-den-Berg werkt al verschillende jaren mee aan deze IVA-dagen, die als doel hebben om het sociaal enga-gement van de leerlingen te vergroten. Op dinsdag 16 december mochten we zo acht leerlin-gen verwelkomen. Het beheersteam was ook ter plaatse met vijf mensen en ook nog eens twee men-sen van de Natuurpunt-terreinploeg met een hakse-laar. Er werden die dag jonge bomen afgezaagd die vlak rondom de poel waren gegroeid. De takken wer-den direct de hakselaar ingestopt. Hierdoor ontstond

aan Pinzieleke terug een half open poel waardoor waterplanten en ander waterleven terug meer kansen krijgen. Maaiwerken Het maaien van onze grote weilanden door landbou-wers en hobbyboeren verliep dit jaar zonder proble-men. Op enkele uitzonderingen na werden alle maai-beurten volgens schema uitgevoerd en het maaisel afgevoerd. Ondertussen is de te maaien oppervlakte al aangegroeid tot zo’n 30 hectare. Eén perceel werd gemaaid door de Natuurpunt-terreinploeg aan Pinzieleke, vlak aan de Nete. Het beheersteam heeft regelmatig helpende han-den nodig om te werken aan het beheer van onze reservaten. Heb je zin om ook eens de mouwen op te stropen en mee te werken in de mooie reservaten van Na-tuurpunt Heist-op-den-Berg? Dan ben je steeds welkom. Meer info bij Stefan Janssens 0497 22 18 59.

Bij het knotten van knotwilgen krijg je hopen takken. Soms worden ze verhakseld, maar hier werd gekozen om er een grote houtmijt van te maken (foto Paul Anthonis op de Dag van de Natuur)

10 - grote nete -

Laakvalleien: terugblik op 2014

door Vic Van Dyck Het voorbije jaar stond in onze natuurgebieden weer in het teken van opruimen en herstellen. Voor we over natuur beschermen of beheren kun-nen spreken, moeten we in de meeste gevallen de percelen eerst opruimen, herstellen en inrichten. Door deze werken leggen we een mooie basis voor de natuurontwikkeling tijdens de volgende jaren.

Tien jaar voor tien ton Ytong-blokken Het begon in het voorjaar van 2004. Toen konden we in ’t Hoeves een perceel aankopen waarop een vrij groot gebouw stond, een soort schuur. Door de lichte muren en de oude Boomse dakpannen leek het van ver op een lemen hut uit het openluchtmuseum van Bokrijk. De muren waren echter niet van leem maar van cellenbeton gebouwd. Maar goed, we dachten dat deze ‘Ytong-blokken’ en het andere materiaal wel te hergebruiken waren en dat we hiervoor geïnteres-seerden zouden vinden. En inderdaad, de dakpannen, heel wat geriefhout en de houten gebinten waren snel opgeruimd. Ook voor de blokken in cellenbeton waren er in eerste instantie verschillende belangstellenden, maar toch geraakte dit materiaal om een of andere reden niet weg. Alles bleef lig-gen en de natuur deed haar werk: na een aantal maanden was de puinhoop bedekt met bramen en klimop. Het pro-bleem was uit het zicht en ook op de planning raakte het opruimen van die beruchte grijze blok-ken op de achter-grond. Tot er in de zomer van vorig jaar weer schot in de zaak kwam. Door de vol-tallige ‘dinsdagploeg’ werden de stenen vanonder het groene natuurlijke tapijt ge-haald, ze werden op een hoop gelegd, en het werd een grote hoop. Deze massa werd door het gemeen-tepersoneel opgeladen en afgevoerd. Achteraf bleek het om drie volle containers te gaan, meer dan tien ton Ytong-blokken. Een dikke proficiat voor allen die aan dit tienjarenpro-ject hebben meegewerkt.

Dat het ook veel sneller kan, hebben we bewezen in Varendonk en in de Roost . Daar hebben we op een paar maanden tijd ook een aantal illegale bouwsels afgebroken en opgeruimd.

Een zwaar geval Tussen de Roost en Varendonk ligt een strook perce-len met illegale weekendverblijven. Het was in deze schandvlek in natuurgebied dat we onlangs het per-ceel nummer A54r konden verwerven: een vijver met chalet – dat klinkt goed – maar het was wat wij noe-men: een van de zware gevallen. Zo een karwei waar je met hangende pootjes aan begint. Rond de vijver is tot onze ergernis een beton-nen oeverbeschoeiing aangebracht en tussen aller-hande hokken stond een versleten chalet, volge-stouwd met allerlei materiaal dat lag te rotten onder een lekkend dak. De muren en het plafond waren ooit geïsoleerd met kleine stukken isomo, van dat materi-aal hebben we meer dan 15 m³ verzameld en in grote zakken naar het containerpark gebracht. De andere fracties zoals roofing, behandeld hout, plastic, metaal,

beton en steenpuin werden op aparte hopen gelegd, klaar om weg te voeren. Rond de vijver stonden bam-boe en andere tuinplanten; deze zijn ondertussen verwijderd. En zo is er toch al een groot deel van het project af-gewerkt waardoor er opnieuw een natuurlijke verbin-ding is ontstaan tussen de Roost en Varendonk.

Vijver met betonnen oeverbeschoeiing en een bouwvallig chalet vol onaangename ver-

rassingen. Opruimen dit zwaar geval! (foto Vic Van Dijck)

- grote nete - 11

Onder de dikke eik In Varendonk leek het opruimwerk aan het week-endverblijf in de Dennen-straat ook een zware klus te worden, maar achteraf gezien is dat heel goed mee gevallen. Het relaas van deze op-ruimwerken kon u al lezen in ons vorig nummer. In het artikel over het zeldzame klimopklokje schetste Herman Berghmans de vlotte afhandeling van de-ze werken. Op dit perceel, aan de dikke eik op het einde van de Dennenstraat kun je nog amper zien dat daar ooit het landschap en de natuur zwaar verstoord waren. Na de eerste maai-beurt ziet het er al naar uit dat het klimopklokje zich al vermeerderd heeft.

Goed gewerkt Naast die verschillende grote projecten hebben we in de Roost nog een kleiner betonnen schuilhok afge-broken en opgeruimd. Half februari hebben we tijdens een kalenderwerkdag deze klus geklaard. De zes sterke, vrijwillige medewerkers haalden de betonnen

platen één voor één naar omlaag en met een zelfge-maakte hefboom konden we de zware betonpalen uit de grond trekken. We hadden goed gewerkt en we waren trots op onze prestaties. Ook bij deze terugblik mogen we toch weer zeggen dat er vorig jaar weer goed gewerkt is in de Laakval-leien.

*******************************************

Stijging van de zeespiegel … (vervolg van blz. 7)

Historisch landschap opgehoogd met geelgroene smurr ie … (foto Vic Van Dyck)

12 - grote nete -

Padden en kikkers van bij ons door Titte, den Grunen Hesteneir Bah, wat vies, een pad! Bestaat er een viezer en onaantrekkelijker dier? U kunt het geloven of niet, maar wij mogen padden wel. Ze zijn interessant, intelligent en zeker niet vies. Sprookjesachtig, zelfs! Goed, hun huid voelt klam aan en ziet er puisterig uit, maar een vis en een salamander zijn even klamme dieren. Dat hoort nu eenmaal bij koudbloedige wezens. Meestal kijkt men alleen maar naar hun niet zo mooie huid, maar let eens op de ogen van het dier. Bij de gewone pad zijn ze prachtig goud. Met die ogen is iets grappigs aan de hand. Zo gauw een pad aan de wandel gaat, knijpt hij ze stijf dicht. We veronderstel-len dat hij dat doet om beschadiging te voorkomen. De ogen puilen namelijk wat uit en zijn door hun stand nogal kwetsbaar. Als je goed oplet, zie je dat een pad steeds een eindje loopt en dan gaat zitten om te kijken. Komt er iets eetbaars in de buurt – en dat kan een slak, een worm of een insect zijn – dan zit de pad als bevroren. Heel langzaam spant hij zijn spieren, zijn achterlijf komt iets omhoog, zijn kop gaat wat naar voren, en dan ineens – hop! – weg is de prooi. Een bedachtzame eter, zou je de pad kunnen noemen. Het gaat zo snel in zijn werk, dat het niet te volgen is hoe de pad de argeloze voorbijganger grijpt. Men heeft geconstateerd dat hij dat met zijn tong doet. Dat nuttige lichaamsdeel zit van voor in zijn bek. Bij de jacht flitst de tong naar buiten, de prooi blijft eraan kleven en wordt met dezelfde vaart naar binnen ge-haald. De pad slikt bedachtzaam en knijpt daarbij even peinzend zijn ogen dicht, precies als een fijn-proever die de smaak van een exquis gerecht goed tot zich wil laten doordringen. Als de prooi wat groter is, een vette worm bijvoor-beeld, gebruikt de pad zijn duimen om het hele zaak-je in goede banen te leiden.

Vieze padden en schone prinsen Er zijn over padden nogal wat overdreven verhalen in omloop. Zo zou het dier giftig zijn, en helemaal on-waar is dat niet. Het slijm dat door de huid wordt af-gescheiden, kan mensen die er gevoelig voor zijn, een ongevaarlijke uitslag bezorgen. Maar in de ogen van velen zijn padden minstens zo gevaarlijk als on-ze inheemse slangen (of adders). In sprookjes worden walgelijke toverdranken bereid van paddengif, en heksen vertonen zich bij voorkeur onder de gedaante van een pad. Tovenaars hebben er een handje van schone prinsen in padden te ver-anderen, en als een of andere aardige prinses haar leven in de waagschaal stelt en zo'n vies beest zoent, wordt de betovering verbroken. Dat alles heeft er natuurlijk niet toe bijgedragen de pad een goede naam te bezorgen.

Massale paddentrek In de vroege lente liggen onze binnenwegen vaak bezaaid met de platgereden lijkjes van padden. In die tijd trekken de dieren namelijk van hun winterschuil-plaats naar het water om voor de voortplanting te zorgen. Die massale paddentrek eist ieder jaar weer heel wat slachtoffers. In de paartijd is het geen zeldzaamheid als je twee padden als ruiter en paard ziet rondhuppelen. We hebben wel eens iemand in alle ernst horen beweren dat dat paartje gevormd werd door moeder en kind. Maar zo'n roerende zorg besteden padden niet aan hun kroost. Ze kijken er zelfs helemaal niet meer naar om. Die tweetallen (amplexus) bestaan gewoon uit bruid en bruidegom. De onderste pad, het wijfje, legt haar eieren in het water. Het mannetje zorgt tijdens het leggen meteen voor de bevruchting. Als je in de lente lange slierten 'dril' in een vijver of sloot vindt, kun je er zeker van zijn dat je te doen hebt met de eieren van de pad. Zo'n sliert (paddensnoer) kan drie meter lang zijn en meer dan drieduizend eieren bevatten. De overgrote meerder-heid van de paddenlarven brengt het niet tot volwas-senheid en dat is maar goed ook, want anders zou-den de weilanden overdekt zijn met een dikke laag padden, en dat is nu ook weer niet de bedoeling. Deze padden werden pas overgezet (foto Paul Anthonis)

Kikkers: de boerennachtegalen in onze poelen Er is de laatste jaren nogal wat deining over de ster-ke achteruitgang van het kikkeraantal in onze sloten en poelen. Men is er zelfs toe overgegaan, vooral bij onze Noorderburen (Nederland kikkerland) kikkers, maar ook padden, van elders in te voeren en hier los te laten. (Ik bedoel hiermee niet de ons alom beken-de exoten zoals de brulkikkers). Het is natuurlijk prachtig dat men niet onverschillig staat tegenover de verdwijning van zulke oerdieren als kikkers en pad-den, maar we vragen ons af of deze methode wel doelmatig is.

- grote nete - 13

Als we zorgen dat onze sloten, poelen en waterpartij-en niet bevuild en vergiftigd worden, zal het aantal kikkers en padden zeker weer toenemen. Is overi-gens het aantal van deze amfibieën wel zo sterk ach-teruitgegaan? Plaatselijk misschien, maar we kennen sommige waterrijke streken waar we nog voldoende kunnen genieten van de 'zang' van onze boerennach-tegaal, en daarmee bedoelen we dan in het bijzonder de groene kikker, een echt waterdier.

Schichtig Als je vol ongeduld langs een sloot gaat lopen speu-ren naar kikkers, krijg je er waarschijnlijk niet één te zien. Horen zul je ze vaak, maar als je tot op een paar meters genaderd bent, duiken ze onder. De beste methode is rustig ergens aan de waterkant te gaan zitten en daar maar af te wachten. Saai? Ach, wel nee. Er is genoeg te beleven in de buurt van de weilanden. Kieviten duikelen langs, grutto's maken zich hevig ongerust over hun kroost en scholeksters staan peinzend langs hun rode 'bietenneuzen' te staren of houden een van hun onderlinge scheldpar-tijen, waarbij ze de gekste houdingen aannemen. Voor je het weet, steekt een kikker zijn kop boven water en maakt je aan het schrikken met een onver-wacht binnensmonds kwaakje, dat je maar als het schrapen van de keel moet beschouwen. Want de echte zang komt pas daarna. Zie je aan weerszijden van de kikkerkop die twee witte blaasbalgen telkens opzwellen? Ze dienen om het geluid te versterken. Als je een beweging maakt, duiken de kikkers meteen weer weg. In een heldere sloot kun je goed zien dat ze hun voorpoten langs hun lijf houden en met hun lange achterpoten krachtige zwemslagen maken.

Kikkerdril In mei vinden we overal in alle waterpartijen grote kluiten kikkerdril, de eieren van de kikvors. Als je zo'n kluit in een schepnetje opvist en de grootte ervan vergelijkt met die van de kikker, kom je tot de verba-zingwekkende ontdekking dat al die eieren onmoge-lijk in het lijfje van de kikker passen. En toch hebben ze erin gezeten. Hoe kan dat? Om de verklaring te vinden moet je de dril maar eens goed bekijken. Ie-der eitje bestaat uit een geleiachtig bolletje waarin een zwart puntje zit. Misschien weet je dat gelatine opzwelt als het spul nat wordt. Dat is bij de eieren ook gebeurd. Voordat ze gelegd werden, was de gelatine droog en nam dus weinig plaats in. Dat uit de eieren kikkervisjes komen, die na enige tijd eerst achterpoten, dan voorpoten krijgen en ten slotte hun staart verliezen, waarna ze als kikker verder door het leven gaan, hoeven we jullie waarschijnlijk niet meer te vertellen. Maar wist je dat kikkers felle rovers zijn die, naar het schijnt, zelfs jonge muizen en vogeltjes verslinden?

Winterslaap In de winter zul je vergeefs naar kikkers uitkijken. Ze zitten dan diep weggedoken in de modder en houden een winterslaap. Bij iemand die van een gezonde, diepe slaap geniet, zien we dat zijn ademhaling lang-zamer gaat wanneer hij wakker is. Datzelfde ver-schijnsel zien we bij dieren die een winterslaap hou-

den. Alleen is bij hen het tempo van de ademhaling wel heel traag. Trouwens, de werking van al hun organen is nauwelijks waarneembaar. Nu is de vraag: waar haalt een kikker in de modder de nodige zuur-stof vandaan, want winterslaap of niet, zuurstof heeft hij nodig om in leven te blijven. Geen dier is in staat in de modder op gewone wijze, dus via de longen, adem te halen. De kikker doet dat ook niet. Hij ademt via de dunne huid. Het beetje zuurstof dat in het wa-ter zit opgelost, dringt door de huid het kikkerlichaam binnen, en dat is precies voldoende om het dier in leven te houden.

Paddentrek in de Spekstraat niet langer bedreigd Wat de paddenoverzetactie 2015 betreft, de padden- en natuurliefhebbers kunnen gerust 'paddekes' ko-men rapen. Onze paddentrek in de Spekstraat in Hallaar zou in het gedrang komen door grondwerken: er werd een aanvraag tot terreinaanlegwerken inge-diend, maar gelukkig hebben we die kunnen afwen-den. Een boer uit de buurt had bij het gemeentebe-stuur een aanvraag tot stedenbouwkundige vergun-ning ingediend om een aantal percelen weiland tus-sen de Averegten en de Spekstraat, die op de trek-route van onze paddenoversteekplaats liggen, een halve meter (!) op te hogen. Hij zou een nieuwe beek laten graven om het gebied droog te leggen, zodat hij er maïs of aardappelen kon op planten. Ophogingen en het verstoren van de habitat van onze amfibieën zouden een directe bedreiging vor-men voor onze plaatselijke padden, kikkers en sala-manders. Onze amfibieënwerkgroep en Natuurpunt Heist-op-den-Berg diende een bezwaarschrift in dat (voorlo-pig) werd goedgekeurd. De schepen van Ruimtelijke Ordening van Heist-op-den-Berg en de afdeling Land van het departement Duurzame Landbouw gaven een negatief advies en stonden de geplande terrein-aanlegwerken niet toe. De paddenoverzetactie zou niet in het gedrang ko-men. Goed nieuws voor onze paddenrapers en ui-teraard voor de padden zelf. Onze verantwoordelijke medewerkers en wijzelf zullen jullie bij valavond met open armen ontvangen.

Ook paddekes komen rapen? Hierbij nodigen wij jullie allen uit, padden- en natuur-vrienden, maar vooral de vele schoolkinderen samen met hun ouders en grootouders en de vele sympa-thisanten, die elk jaar steeds weer vol overgave ko-men padden overzetten. Vergeet zeker niet een zaklamp, emmertje en fluo-rescerend jasje mee te brengen. Vele handen verlich-ten een heleboel werk. Met goede klimatologische omstandigheden en jullie enthousiaste inzet lukt het ongetwijfeld. Wij wensen u een aangename en leer-rijke avond toe! Paddenmeesters: Titte Van den Broeck: 015 24 34 87 Julien de Groof: 015 24 04 85

14 - grote nete -

Bijzondere waarnemingen

door Herman Berghmans

BIJZONDERE WAARNEMINGEN IN ONZE REGIO september - november 2014

VOGELS Dodaarsjes verbleven met maximaal 4 in Averbode Bos & Heide (AB&H) (LEK, VEB, VDHD, VDHG, BRB, CLH, VPJ, HOA, RIG, BRB, TUP e.a.) en in het Trichelbroek in Eindhout maximaal 3 (PLD, BEH, SML, LOR, COK). Op 16-10 werden er ook 2 opge-merkt op het Pidpa-domein in Westerlo (VED) Hun grotere broer, de fuut, verbleef de hele periode met 1 à 2 in het Trichelbroek (BEH, HEP, VDV, PLD, LOR, MEE). Grote zilverreigers worden steeds meer pleisterend en doortrekkend waargenomen. Eén exemplaar ver-bleef in het Trichelbroek op 14-9, 18, 19 en 27-10 en 9-11 en 2 op 11 en 12-10 (BEH, VDV, PLD, MEE) Over AB&H werden overtrekkende vogels gezien op 1-9, 12 op 18-9, 3 op 28-9, op 1-10, 5 op 3-10, 3 op 11-10, 2 op 30-10 en 1 ten slotte pleisterend op 15-11 (VEB, VDHG, VDHD, VPJ, TOR, LEK, CLH, RIG, VKJ, SEJ). Over Blauberg vloog er 1 op 4-10 (DAR) en 4 op 27-10 (HOA). Een kleine zilverreiger ver-toefde even in AB&H op 16-9 (VDHD, VDHG). 32 ooievaars trokken over de Netevallei te Hulshout op 4-9 (VAF) en 5 over Blauberg op 12-10 (HOA). Knobbelzwanen passeerden over AB&H op 28-9 (VDHD, LEK, VPJ) en 3 op 27-10 (VDHD, VDHG). Die laatste dag zag HOA er eveneens 2 overvliegen over Blauberg en op 31-10 spotte MEE er dan weer eentje over het Makelsbroek in Veerle. Op 24-9 pleis-terden er 5 in het Hof Van Riemen te Heist-op-den-Berg (VDB) en vanaf 3-10 ten slotte verbleef er steeds 1 in het Trichelbroek (BEH, VDV, PLD, PIR). Kolganzen vlogen hier over met 380 op 2-11 (PLD). Over AB&H werden er dan weer 6 geteld op 5-10 (VKJ, VDHG, RIG), 45 op 24-10 (RIG), 10 op 26-10 (VDHD) en 140 op 2-11 (LEK). Rietganzen trokken hier over met 15 op 3-10 (VDHD, VDHG) en 1 op 5-10 (RIG, VDHG). Grauwe ganzen passeerden met maximum 21 over het Trichelbroek, dezelfde groep over Blauberg op 1-11 (PLD, HOA) en 47 over AB&H op 2-11 (LEK). 90 brandganzen trokken over Vorst op 7-9 (LEK) en 64 over Veerle op 9-11 (BEH). De grootste groep met 160 exemplaren verbleef in AB&H op 18-9 (VDHD, VDHG). Maximale aantallen krakeenden zwommen rond in het Trichelbroek met 84 op 19-10 (PLD), met 12 op het Pidpa-domein in Westerlo op 12-10 (VED) en met 15 in de Roost te Veerle op 14-11 (BEH). Een smient pleisterde in AB&H op 26 en 28-9 (VDHG, VDHD) en 1 op het Trichelbroek op 3-10 en 2 op 5-10 (BEH). Hier ver-bleven ook maximaal 5 slobeenden op 27-10 (BEH), 20 kuifeenden op 4-11 (LOR), 7 tafeleenden op 19-10 (PLD) en 31-10 (BEH) en 16 wintertalingen op 19-10 (PLD). Eveneens maximaal 16 wintertalingen

werden ook genoteerd in AB&H op 19-9 (LEK, RIG), waar op 22-9 ook een pijlstaart overvloog (VDHG). Van de zwemvliezen naar de kromsnavels. Visaren-den, telkens 1, zochten zuidelijker oorden op boven AB&H op 3, 13, 16-9, 2, 10 en 18-10 (HOA, RIG, VDHG, VPJ, VDHD, HOA, LEK). Ook trok er 1 over Varendonk op 5-9 (VOJ) en de dag daarna werd er eentje gefotografeerd in het Trichelbroek (MEE). Twee rode wouwen trokken door over AB&H op 3-10 (VDHG) en 1 op 14-10 (FOJ) en telkens 1 over Schriek op 3 en 8-11 (DEB). Blauwe kiekendieven lieten zich eveneens in AB&H opmerken op 31-10 (VDHG) en 14-11 (LEK) en in de Netevallei in Hallaar op 11-11 (LOR). Een eenzame ruigpootbuizerd hing te bidden in de buurt van Eindhoutberg op 8-11 (SML). De laatste boomvalk van de zomer werd opgemerkt in AB&H op 10-10 (LEK). Opmerkelijk dit najaar waren niet minder dan 3 waarnemingen van roodpootvalken met telkens 1 over Vorst op 11-9 (LEK) en op 23-9 (CLH) en 2-10 over AB&H (HOA, VDHG). Telkens 1 smelleken liet zich op trek verlei-den door AB&H op 13 en 29-9, 1, 4, 7, 17 en 24-10 en op 1 en 9-11 (HOA, VDHG, VDHD, RIG, VPJ, VEB, MOB, JAG, SEJ). Over Blauberg werden ze eveneens opgemerkt op 28-9 en 14-10 (HOA) en nog eentje ten slotte in het Trichelbroek op 5-10 (BEH). Slechtvalken verbleven nog steeds rond de abdijto-ren in Tongerlo (DHM, HES). Hier zal in samenwer-king met het FIR (Fonds Instandhouding Roofvogels) kortelings een nestkast geplaatst worden. Ook in AB&H werden overtrekkende vogels gezien o.a. op 20 en 28-9 (LEK, VPJ, VDHG). Genieten waren de 1 à 2 pleisterende exemplaren die hier van 3-10 tot 10-11 zich heel knap lieten bekijken (BRB, VDHG, VDHD, VKJ, RIG, EXF, VEB, LEK, WOW, VCL). Ook in het Trichelbroek werd op 19 en 26-9 telkens 1 op-gemerkt (BEH) en op 11-11 1 in de Netevallei in Hal-laar (VWG) Er kwam nog slechts één melding van patrijzen bin-nen, nl. 16 in Wiekevorst op 20-10 (ADR). Waterral-len lieten zich opmerken, vooral horen, in het Trichel-broek tussen 5-9 en 27-11 (BEH). Kraanvogels vlo-gen trompettend met 3 over Schriek op 20-9 (DEB), 143 over Tongerlo op 9-11 (PLD), 69 over AB&H op 10-11 (DAJ), 19 over de Netevallei in Itegem op 17-11 (VSD) en 2 over Westerlo op 19-11 (ALG). Goud-plevieren werden vrij veel op trek waargenomen boven AB&H met een eerste op 3-10, 4 op 8-10, 6 op 19-10, 28 op 30-10, 7 op 31-10, 3 op 2-11, 59 op 5-11 en 30 op 10-11 (VDHG, LEK, SEJ, TUP, DAJ). Een bontbekplevier pleisterde hier op 27-9 (VDHG), terwijl er op 5-10 2, op 7-10 zelfs 9, op 31-10 en 26-11 telkens 1 bokje werd opgestoten (VDHG, VEB, ROL, HOA). Te AB&H verbleven op 5-10 eveneens 24 en op 2-10 zelfs een maximum van 49 water-snippen (VDHG, HOA) en op 31-10 vloog er een eenzame wulp over. Een zwarte ruiter kwam er op

- grote nete - 15

er op 27-9 langs (HOA), terwijl groenpootruiters er op 5-9, 16-9 (2) en 29-9 passeerden (VDHD, VDHG, HOA, VEB, RIG). Bonte strandlopers werden hier dan weer opgemerkt op 24-9, 4 en 19-10 en 1-11 (VDHD, BRB, VPJ, VDHG, JAG) en een kemphaan op 16-9 (VDHD, VDHG, VLA). Onverwacht maar bijzonder leuk waren, ondanks een totaal jachtverbod in het gebied, een doortrekkende kleine jager op 5-9 (VDHD, VDHG) en een middelste jager op 22-10 (VDHG) in AB&H. Een velduil joeg boven AB&H op 4-11 (LEK). Mid-delste bonte spechten werden geobserveerd in het Trichelbroek op 20 en 27-9 en 4-10 , in Varendonk 2 op 29-10 (BEH), in AB&H op 19-10 (VDHD, VPJ) en in de Kwarekken te Westerlo op 1-11 (DER). Een klapekster verbleef te AB&H van 17 tot 20-10 (LEK, MOB, VDHG, VDHD, RUL, VEB, RIG, VPJ, JAG, BRB). Opmerkelijk was een roepend baardmannetje in AB&H op 10-10 (VDHG). De eerste waterpiepers van het najaar verschenen in het Trichelbroek op 18-8 (BEH). In AB&H werden ook nog enkele zeldzame-re piepers opgemerkt: een duinpieper op 2, 3 en 16-9 (VPJ, VDHG, VDHD), een grote pieper op 27-10 (VDHD, VDHG) en een roodkeelpieper op 4 en 9-10 (VDHD, VPJ, RIG). Deze laatste soort werd ook nog opgemerkt te Blauberg op 15-10 (HOA). In AB&H verbleef een rouwkwikstaart van 25-11 tot 7-12 (EXF, WOW, VDHG). Tapuiten lieten zich AB&H welgevallen met geregeld 1 tot 2 exemplaren tussen 3 en 30-9 (VDHD, VDHG, HOA, VEB, BRB, GYR). Deze soort werd eveneens gemeld vanuit Booischot op 1 (2), 5, 7 en 27-9 (LOR), te Schriek op 12-9 (DEB) en in de Langdonken te Herselt op 5-10 (VDB). Paapjes werden genoteerd te AB&H op 4 (2), 12, 18 en 28-9 (VEB, VDHD, VDHG, BRB, LEK, VPJ). Op 1, 2 (3) en 22-11 werden hier ook nog late (overwinte-rende?) roodborsttapuiten opgemerkt. Van deze laatste soort ook nog 2 in de Netevallei in Hallaar op 20-11 (LOR). Er waren dit najaar opvallend veel waarnemingen van doortrekkende beflijsters in AB&H met 2 op 3-1, 7 op 4-10, 1 op 11-1, 15 op 15-10, 1 op 18-10, 11 op 19-10, 3 op 1-11 en 6 op 5-11 (LEK, BRB, VDHD,VDHG RIG, VPJ, VKJ, VEB, JAG, TUP) en in Blauberg telkens 2 op 14 en 15-10 en 1 op 16-10 (HOA). Op 19-10 ringde BEH een bladko-ninkje in het Trichelbroek en CRA telkens 1 te Blau-berg op 14 en 21-10. Eén Europese kanarie vloog over AB&H op 12-10 (VCL, JAG, VKJ, HES, LEK, VDHG). Eén ijsgors passeerde hier nog op 18-10 (VDHG) en een ortolaan ten slotte op 29-9 (RIG, HOA). Hazelwormen opgemerkt (foto Paul Anthonis)

ZOOGDIEREN Een bunzing werd geveld door het verkeer in Hallaar op 4-9 (VWG, MOR) en eentje werd op 2-10 gemeld vanuit de Kwarekken (HES, BEH, HEP). Ook heel wat steenmarters kwamen onder autowielen terecht, o.a. op de Grote Steenweg te Varendonk op 2-9 en 7-11 (VOJ, BEH), op de E313 te Eindhout op 4-10 (JAI), in de Bremstraat te Tongerlo op 15-10 (VEL) en langs de Nieuwebaan te Vorst op 22-10 (LEK). REPTIELEN Tussen 3 en 28-9 waren er 7 meldingen van levend-barende hagedissen in AB&H met een maximum van 3 (VPJ, VDHG, VAP, DAR, BEK). In Westerlo werden op 13-9 in de Beeltjens (HES) en op 19-10 in de Kwarekken (VIT) hazelwormen opgemerkt. DAGVLINDERS Een vrij late eikenpage werd opgemerkt in AB&H op 20-9 (DAR). Tussen 3-9 en 4-10 werden hier niet minder dan 21 kleine parelmoervlinders genoteerd (VDHD, DAR, DAJ, RIG, DJO, VSP, VDHG). Op 11-9 werd deze soort ook gefotografeerd in Varendonk (HEP). Ook oranje luzernevlinders ten slotte bleven goed en lang doorvliegen met nog 15 waarnemingen in AB&H tussen 14-9 en 18-10 (VDHD, VDHG, DAJ, DJO, DSS, TOE, VPJ). Voorts nog 1 te Vorst op 28-9 (LEK), 1 in de Kwarekken op 18-10 (VKJ) en nog 3 zuidwaarts vliegend over Blauberg op 1-11 (HOA). Met dank aan volgende waarnemers: ADR: Adriaensens R, ALG: Alaerts Gery, BEH: Berghmans Herman, BRB: Broos Bart, COK: Coolkens Kevin, CRA: Cristael André, DAG: Daems Geert, DAI: Dalen Ivan, DAJ: Daems Jonas, DEJ: Dewyspelaere Joost, DJO: Daems Joren, DAR: Daems Ronny, DEB: Derden Bart, DER: De-ceuster Ritchie, DSS: De Saeger Steven, EXF: Exelmans François, FOJ: Fourneau Joep, GOJ: Goris Joris, DHM: De Hauwer Manu, GYR: Gysbertsen Robert, HEP: Helsen Paul, HOA: Hollebeke Anthony, JAG: Janssens Guy, JAS: Janssens Stefan, LEK: Leysen Koen, LOR: Lookman Ri-chard, MEE: Meynen Eddy, MOB: Moons Bart, PIR: Pieters Robert, PLD: Plu Dieder, RIG: Rijmenans G., ROL: Ro-beyns Louis, RUL: Rutten Ludo, SAF: Sanen Freddy, SCD: Schoofs Danielle, SCJ: Schrey Jan, SEJ: Severeyns Jan, SML: Smets Ludo, THK: Thibau Koen, TOE: Toorman Erik, VAF: Valvekens Frans, VBB: Vanberghen Bart, VCL: Van-decruys Luc, VDB: Vandyck Benny, VDV: Van Dyck Vic, VDHD: Van den Heuvel Dieter, VDHG: Van den Heuvel Geert, VEB: Verstraete Bart, VED: Verdonck David, VEJ: Verdonck Jan, VEL: Vanermen Lucas, VER: Verboven Rigo, VKJ: Van Kerckhoven Jos, VLA: Van de Laer André, VMF: Van de Meutter Frank, VMM: Van Meeuwen Marc, VOJ: Volders Jos, VPJ: Vervecken Pieterjan, VSD: Van den Schoor David, VWG: Van den Wyngaert Guido, VWL: Ver-wimp Ludo, VWW: Vanwesemael Willy en WOW: Wouters Willy. Bijzondere waarnemingen in onze regio tijdens de periode december 2014 tot februari 2015 worden liefst voor 10 maart 2015 ingevuld op waarnemin-gen.be of doorgegeven aan Herman Berghmans via h.berghmans@skynet.be.

16 - grote nete -

Trektellen in Averbode B&H

door Geert Van den Heuvel

In enkele jaren tijd is de trektelpost in Averbode Bos & Heide uitgegroeid tot een vaste waarde bij Belgische vogeltellers. Vooral in het najaar wordt deze telpost zeer goed bemand, en elk jaar weer zorgt dit voor onvergetelijke momenten. Dit najaar was de telpost haast elke dag bezet tussen half augustus en half november (403 teluren in totaal). Gedurende drie maanden werden maar liefst 124 vogelsoorten waargenomen en meer dan350.000 vogels werden geteld, wat een absoluut record is voor Averbode. Meer dan genoeg reden dus om nog eens terug te blikken op het geslaagde najaar voor de trektellers.

Even wennen: het nieuwe telplatform (foto GuyJanssens) Bij de start van het telseizoen was er wel één grote aanpassing in vergelijking met de vorige jaren, name-lijk de locatie van de telpost. Om een grotere rustzo-ne te creëren rond de vennen, was gevraagd om de telpost enigszins te verschuiven. Met pijn in het hart namen we dan ook afscheid van onze oude, ver-trouwde telheuvel en namen we plaats op een nieuw telplatform, gebouwd aan de zuidrand van het ven Nooit Gedacht. De eerste twee telweken waren uiterst kalm, maar dit is ook niet uitzonderlijk in augustus. De eerste echte test voor het platform kwam op 27 augustus. Een dagje zuidoostenwind in deze periode levert namelijk altijd wel iets leuks op … De eerste krent in de pap was al snel een feit: de eerste visarend voor het najaar. Amper een uurtje later werden de tellers opgeschrikt door een niet alle-daagse roep van een steltloper: een morinelplevier! Dit was nog maar het tweede exemplaar voor de

telpost ooit. ‘Belangrijk’ detail: de vorige vogel werd ook gezien op 27 augustus. Liefhebbers van morinel-len weten dus wat hen te doen op 27-08-2015. Maar belangrijker nog, die dag maakte duidelijk dat het telplatform ons nog altijd mooie aantallen zou kunnen opleveren, want maar liefst 50 wespendieven, 14 bruine kiekendieven en nog een tweede visarend werden opgepikt. De dag nadien werd deze indruk ook bevestigd voor de kleinere passanten met o.a. 58 boompiepers en 200 gele kwikken. Hierdoor was alle twijfel weggenomen omtrent het platform en kon-den we de met een gerust gemoed de rest van het najaar aanvatten. De maand augustus werd uiteinde-lijk nog afgesloten met een tweede en derde duin-

pieper en zomer-tortel. De eerste dagen van september waren dan weer een beetje minder. Naast een vis-arend, enkele bruine kieken-dieven en 3 duin-piepers viel er weinig te beleven. Het zag er niet naar uit dat 5 sep-tember beterschap ging brengen. Desondanks wa-ren de twee broers Van den Heuvel

om 7 uur present. Ook al leek het alsof alle vogels een collectieve rustdag hadden ingelast, want het eerste uur werden amper 20 vogels geteld. Allesbe-halve een topdag tot om 8.15 uur de aandacht werd getrokken door een wel heel donkere ‘meeuw’. In de verrekijker werd het duidelijk waarom, het was een jager! Begin september, op een bewolkte dag met bijna geen wind, ver in het binnenland … bizar. Ge-lukkig vloog de vogel vrij dicht bij goed licht, zodat ook de soort kon bepaald worden, een donker fase kleine jager. Zo kan een rotdag opeens veranderen in een topdag! De volgende dagen kwam de wind uit het noorden en was het wat sprokkelen, met af en toe een leuke waarneming zoals 16 ooievaars, een visarend en het eerste smelleken. Op 16 september draaide de wind naar het zuidoosten en dat was direct merkbaar. Het leverde twee nieuwe gebiedssoorten op: een kleine zilverreiger en purperstaalvink. De eerste was al lang te verwachten maar de laatste soort is een Afrikaanse exoot, waar nog geen waarnemingen zijn ingegeven op www.waarnemingen.be.

- grote nete – 17

Verder werden die dag nog o.a. een invallende kemphaan , duinpieper en visarend gezien. Naast een dag met 12 grote zilvers , en één met 21 ooie-vaars waren de dagen nadien weer wat van mindere kwaliteit. Ondertussen was de laatste week van sep-tember al ingegaan, en deze werd met bravoure in-gezet door Hans Claes die een overvliegende juv. roodpootvalk kon waarnemen. Dit was nog maar de tweede waarneming van deze soort. Jammer genoeg kon deze lijn niet doorgetrokken en mochten we van geluk spreken dat de graspiepers (meer dan 4000 ex) voor wat entertainment zorgden. Voor de rest was het immers vrij pover, al was er wel nog een late or-tolaan , een pleisterende bonte strandloper , en een telpostrecord voor heggenmus . De hele maand oktober was dan weer een aaneen-schakeling van mooie momenten, mede door de zeer goede bezetting van de telpost. Het eerste hoogte-punt was een tweede roodpootvalk voor 2014 en deze keer was het een ad. mannetje dat haast pal over de hoofden van Freddy, Anthony en Geert kwam gevlogen. De eerste dagen van oktober zorgden ver-der voor o.a. 3 rode wouwen , 2 roodkeelpiepers en een late boompieper . Ook enkele dagrecords sneu-velden, waarbij het dagrecords voor watersnip (49 ex. op 2-10) en grote lijster (111 ex. op 4-10) het meest in het oog sprongen. Voor beide soorten was het een uitstekend najaar in Averbode, zo passeer-den tijdens het hele najaar maar liefst 258 watersnip-pen en meer dan 800 grote lijsters. De hele maand zou trouwens garant staan voor grote aantallen lijs-ters. Zo was er ook nog een indrukwekkend dagre-cord voor beflijster (maar liefst 23 ex. op 15-10) en voor het eerst werd de kaap van 3000 koperwieken op 1 dag overschreden. Voor zanglijster werd met 879 ex. op 4-10 dan weer het op een na hoogste aantal ooit genoteerd. Ook voor rietgorzen was het een goede maand met pieken van 281 en 317 ex. op respectie-velijk 11-10 en 19-10. Oktober leverde ook een groot frustratiemo-ment voor Maarten, Dieter en Geert. Op 12-10 vloog namelijk een mogelijke zwartkeel-lijster vlak over de telpost. Zonder bewijsfo-to’s of geluidsopnames is dit echter niet hard te maken, dus helaas pindakaas! Ondanks dit baalmoment konden deze maand wel weer twee nieuwe soorten aan de soortenlijst voor het Averbode Bos & Heide toegevoegd worden. De eerste soort werd al een tijdje verwacht, namelijk het baardmannetje, waargenomen op 10-10. Weliswaar was dit enkel auditief maar deze roep is zo onmis-kenbaar dat verwarring met andere soorten uit te sluiten valt. De tweede soort daarente-gen kwam volledig ‘uit de lucht vallen’. Een strakke noordwestenwind had namelijk op 22-10 weer een tweede jager, nu een lichte fase middelste jager , landinwaarts geblazen. Zo kreeg je als het ware een echt ‘oosterstakestel-gevoel’ op het platform in de heide, het is eens iets

anders. Naast deze twee nieuwe soorten zijn ook de waarnemingen van een overtrekkende ijsgors , Eu-ropese kanarie en grote pieper in het tweede ge-deelte van oktober zeker nog het vermelden waard. De overgang naar november werd gekenmerkt door een overrompeling van duiven. Eind oktober was het dagrecord voor holenduif al scherper gesteld (198 ex. op 27-10) en op 1-11 was het dagrecord voor houtduif aan de beurt (meer dan 50.000 ex.). Het was indrukwekkend om de continue stroom van dui-ven te bewonderen, die trouwens nog steeds bezig was toen de telling om 13 uur werd stopgezet. De dagen nadien zag je de aantallen zienderogen afne-men, en dan komt het besef dat het teljaar er bijna op zit. Toch werden voor enkele wintergasten nog hoge aantallen gezien; dit was onder andere het geval voor kolgans (140 ex.) en goudplevier (59 ex.). Stilletjes werd ook nog wel gehoopt op een achtergebleven lading buizerds, maar een echte topdag kwam er jammer genoeg niet meer. Desondanks was het ze-ker nog de moeite waard om nog te tellen in novem-ber, want een geweldig drieluik zorgde voor een af-scheid in stijl voor het teljaar 2014. Eerst was Koen getuige van een heerlijke waarneming van een kort pleisterende velduil. Enkele dagen later was het de beurt aan Frank om een zeer late gierzwaluw met alle kenmerken van vale gierzwaluw op te merken en ten slotte had Jonas het genoeg om 69 luidruchtige kraanvogels mooi vlak over de telpost te zien passe-ren (filmpje staat op waarnemingen.be). Kortom, het was weer een zeer leuk en gevarieerd teljaar en dit is allemaal mogelijk door de vele tellers. Hopelijk is iedereen weer op post in 2015!

Een baardman maakt een grand écart … (foto Dieder Plu)

18 - grote nete -

Winterkoninkje: what’s in a name? door Titte, den Grunen Hesteneir Het winterkoninkje is een zeer klein vogeltje, een bolletje met een opgewipt staartje, eigenlijk. Het is rossigbruin van boven, lichter aan de onder-kant en het heeft een krachtige, welluidende zang. Het vogeltje is zeer levendig en beweegt, op zoek naar voedsel, laag boven de grond. Het is een hollenbewonertje dat nestelt in knotwilgen, boomstronken, klimop en spleten in de muur. En … dat het beestje in de loop der tijden de fan-tasie van heel wat mensen op hol gebracht heeft, moge blijken uit deze bijdrage.

Liefde gaf het duizend namen … Dikwijls is het zo dat het aantal namen dat een plant of een dier toebedeeld krijgt, evenredig is met zijn populariteit. Heel wat namen verwijzen naar het ko-ningschap. ’Koninkje’, is een algemene naam, ’keun-tje’ is een combinatie van koning en konijntje als koosnaampje, ’pietje-koning’ (pietje is net als keuntje een affectief geladen woord: een kooivogeltje zoals een kanarie spreekt men met pietje aan, zo gebruikt men ook voor kleine kindjes: pietje snot en pietje pek, enz.) In het Frans heet het vogeltje ’roitelet’, ’roi des oi-seaux’, ’roi de froidure’ (koude ) en ‘roi Bertrand’. In Duitsland wordt het ’Schneekönig’, ’Zaunkönig’, ’Win-terkönig’ en’ Meisenkönig’ genoemd. Vermelden we ook nog dat in het Frans het vogeltje ook wel bekend is als ’roitelet huppé’. Volksnamen voor het winterkoninkje zijn verder ’pie-tekeuntje’, ’pieperkeuntje’, ’kaduintje’ en ’keunepie-tje’. Namen die duiden op de geringe grootte van het beestje zijn de volgende: ‘duumpje’ (Nederlands), ’Dumeling’ (Duits), ’pouce en poucet’ (Frans). Voorts nog ’noisette’ (nootje) en in Friesland ook ’tomke’. In Engeleland wordt de ‘winter wren’ weleens ‘thumb-bird’ genoemd. Omdat men meende dat het vogeltje zich verstopt in muizengaatjes, kreeg het namen toebedeeld als ’petit rat’ en ’ratereau’. Van enige afstand gezien vertoont het vogeltje gelijkenis met een muis: een pluizig bruin bolletje, voortdurend in beweging en altijd, ook in de vlucht, vlak bij de grond levend. In Friesland heet het ’mûske’, vooral omdat het zelden overdag gezien wordt, zich in donkere holen en hoekjes ophoudt en soms diefachtig weggestoken.

De ‘officiële’ benaming ‘winterkoning’ houdt dan weer geen rekening met de kleine gestalte van het vogel-tje. Van Dale vermeldt bij ‘winterkoning’ dat meestal de verkleinvorm gebruikt wordt en geeft als synoniem ‘tuinkoninkje’. Terloops: de wetenschappelijke naam van de winterkoning luidt Troglodytes troglodytes.

De sage van de koningskeuze In de tijd dat de vogels nog konden spreken, hadden ze na lang beraad besloten om een koning te kiezen. Daartoe werd een algemene vergadering belegd. Na veel wikken en wegen besloot men dat die vogel koning zou worden die tijdens een vliegwedstrijd het dichtst bij de hemel zou komen. Alle waren graag bereid om mee te dingen, om de eenvoudige reden dat ze, zoals de meeste mensen ook wel een beetje hoogmoedig waren. Dagen en dagen achtereen werd er geoefend, en toen heel de bende op een afgesproken moment de lucht inging, was er een lawaai van jewelste. Gedruis van vleu-gels, gepiep, geschreeuw, gefluit en gezang dat ho-ren en zien verging. Het licht van de zon werd erdoor verduisterd. Het duurde niet lang of er kwamen al vermoeide vo-gels naar beneden, helemaal buiten adem. Toen de mededingers al erg uitgedund waren, maar de ade-laar en enkele andere grote en kleine vogels nog hoog in de lucht hingen, kroop het winterkoninkje, zonder dat iemand het gezien had, heimelijk weg in de staart van de arend en bleef er stil verborgen zit-ten. Het beestje dat maar een pluimpje woog, kon dit gemakkelijk doen zonder dat de arend er iets van merkte. Weldra was het overduidelijk dat de arend de wedstrijd zonder problemen zou winnen. Op zijn dooie gemak zweefde hij gedragen door zijn machti-ge vleugels, de zon tegemoet. Hij deed nog een rondje of drie, vier en liet zich dan naar beneden zweven. Maar toen hij aanstalten maakte om terug neer te dalen en al door de menigte toegejuicht werd, kwam daar vanuit zijn veren een nietig, bruin vogeltje tevoorschijn. Het stootte zich met zijn kleine pootjes af om zegevierend boven de arend uit te stijgen. En roepen en roepen dat het deed: ’Ik ben koenik, ik ben koenik!’. Wel tien minuten na de arend daalde het op de aarde neer. Dat het inderdaad heel hoog gevlogen had, tot bij de zon, kon iedereen wel zien. Zijn veertjes waren er helemaal van verschroeid, hetgeen tot op de dag van vandaag nog te zien is. Het vogeltje had inder-daad, alhoewel door een list, de koningstitel weten te bemachtigen en werd voortaan ‘koningsken’ ge-noemd. De sluwheid had de macht overwonnen. Aldus luidt de kern van het bekende verhaal over de koningskeuze onder de gevleugelde dieren.

- grote nete - 19

Winterkoninkje (Foto Rudy Aeschlimann)

Waarom de uil ’s nachts moet vliegen Op dit thema bestaan echter vele varianten. Op an-dere plaatsen krijgen we een vervolg waarbij het volk een verklaring tracht te geven voor de verdoken le-venswijze van het winterkoninkje … en voor de nach-telijke levenswijze van de uil. De adelaar werd immers, nadat hij het bedrog inzag, zo woedend dat hij het koninkje een klap gaf met zijn vleugels, waarvan het nooit meer herstelde. Dat ver-klaart waarom het sindsdien niet hoger meer vliegt dan vlak boven de grond. In het sprookjesboek van de gebroeders Grimm luidt het echter anders. De vogels, verontwaardigd over de list, konden geen vrede nemen met de overwin-ning en verzonnen een nieuwe wedstrijd. De vogel die het dichtst bij de hel zou geraken, zou nu koning gekroond worden. Alle begonnen ze te krabben, te scharrelen en te graven. De mus maakte met haar borst een kuiltje in het zand, de kip scharrelde een pierengat en de reiger priemde gaten met zijn snavel. Ons koninkje wist er niets beters op te vinden dan in een muizenholletje te kruipen en diep onder de grond af te dalen. De andere vogels op hun beurt zagen dat ze weeral bedrogen waren en waren ten zeerste verontwaardigd over de sluwheden van zo'n klein schepseltje. Er werd opnieuw vergaderd en strafmaatregelen werden besproken. Unaniem kwam men tot het be-sluit de uil, de vogel met de grote ogen, als wachter voor het holletje op te stellen. Als de uil zijn ene oog dichtkneep, deed hij het andere open, om aldus waakzaam te blijven. Toen hij echter al enkele uren voor het muizenholletje had gezeten, kreeg hij een ongelooflijke slaap. Hij stak zijn bek tussen zijn plui-men en sliep in. Het koninkje, dat van tijd tot tijd was komen loeren, want het voelde zijn maagske ramme-len, zag dat de uil ingedommeld was, en zo rap als ’t regent en waait kroop hij uit het muizenholletje en liet de domme uil voort slapen.

Toen de andere vogels vernamen dat het winterko-ninkje ontsnapt was terwijl de uil daar zat te slapen, werden zij zo duivels kwaad op de ongelukkige uil, dat zij hem niet meer konden lijden of uitstaan. Ze lieten hem niet meer toe in hun gezelschap en se-dertdien durft de uil zich niet meer overdag te verto-nen. Daarom is de uil een nachtvogel, en zeggen de mensen dat hij een luiaard is. En daarom ook noe-men zij een lui kind dat niet goed studeert en over zijn boeken in slaap valt, een uil. Het koninkske sluipt voortaan als een muis over de grond tussen kreupelhout, bramen en distels, er goed op lettend niet te veel in het gezichtsveld van andere te komen. Inderdaad ziet men het vogeltje zelden hoger vliegen dan een paar meters. In doornhagen en houtmijten zoekt het zijn weg en geen enkele vogel kan het achterhalen.

Winterkoning, een geheiligd vogeltje Men beweert dat het aanwezig was bij de geboorte van het kindeke Jezus en dat het zijn nest had in de stal van Betlehem. Hij gebruikte al het mos en het pluis van zijn nest om een bedje te maken voor het kindje. Soms schrijft men de rol die het roodborstje speelde bij de kruisiging van Christus, het uittrekken van de doornen, toe aan de winterkoning. Dit moest dan de roestbruine vlek op de borst van het vogeltje verkla-ren. Het was dan ook de winterkoning die de Heer wilde redden toen Judas hem zocht. Maar de gaai, die gezien had dat hij zich verborg, riep: ’Sous lou javelat’, waarop het koninkske antwoordde: ’Tais-te, tros de coqui’ (Tais-toi, espèce de coquin), zwijg, deugniet. Er wordt verhaald hoe de kleine vogel een ei kwam leggen in de monnikspij die Sint-Carlief had opge-hangen aan een eik, terwijl hij aan het werk was in de wijngaard. Sint-Malo stond het vogeltje toe een nest te bouwen en te broeden in zijn mantel, en men ver-telt zelfs dat een koninkje zijn eitjes kwam leggen in de uitgestrekte handen van Sint-Kevin terwijl hij in gebed was. Het is trouwens niet zo uitzonderlijk dat onze vrienden gaan broeden in de zak van een ver-sleten opgehangen jas of in een lus van een bundel opgehangen touwen. Het is zo dat winterkoninkjes heel wat nesten maken: dat zijn dan speelnesten, slaapnesten, enz. Ringon-derzoek bracht aan het licht dat één enkel mannetje in vier jaar tijd veertig nesten bouwde. Een verhaaltje uit Normandië geeft nog een andere verklaring voor de roestbruine borstveren van het vogeltje. Toen de mensen het koud begonnen te krij-gen, moest er een bode worden gevonden om het vuur uit de hemel te halen. Het winterkoninkje, dat nu eenmaal zo hoog gevlogen had, hoger dan de arend, werd bereid gevonden die moeilijke taak op zich te nemen. Lang, heel lang bleef het weg, en men begon reeds te denken dat men het nooit meer zou terug-zien. En zie, daar zag men plots een lichtje heel hoog in de lucht. Dichter en dichter kwam het. Maar, ocharme! Daar het het vuur tegen zijn borstje had gehouden, waren al zijn pluimkes verschroeid. En dat is op de dag van heden nog altijd te zien.

20 - grote nete -

Welke vis zit in vijver Trichelbroek? door Vic Van Dyck

Voor ons, natuurliefhebbers is dat gissen, maar misschien weten de futen of de aalscholvers hier het antwoord op. Vissen blijft in ieder geval een moeilijke groep om te inventariseren: op waar-nemingen.be waren in het verleden nog maar enkele soorten genoteerd voor Trichelbroek. Tot de medewerkers van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) op 3 november 2014 de visstand in kaart brachten. Deze staalname gebeurde in het kader van het ver-nieuwde Sigma-plan. Er werd zowel met fuiken ge-vangen als met elektriciteit. In totaal zijn bijna 6000 exemplaren gevangen, gemeten en gewogen. Een helse karwei en soms hilarisch. Je moet maar eens een volwassen paling trachten te meten! Die beesten willen echt niet stil liggen en ze zijn niet te hanteren, ze zijn zo glad als … een paling. Zo moet je een paling stil houden… met zacht Zo moet je een paling stil houden. Met zacht- heid bereik je alles (foto Vic Van Dyck) Van de tien verschillende vissoorten die geconsta-teerd werden, staken drie soorten er qua aantallen ver bovenuit: vetje, baars en blankvoorn . Deze soorten reageerden blijkbaar fel op het elektrisch vissen. In de fuiken daarentegen lieten ze zich min-der verschalken.

De wonderbaarlijke visvangst Hier is de lijst die we van INBO mochten ontvangen: Elektrisch gevangen: 611 rietvoorns , 1008 blankvoorns , 1447 baarzen , 1689 vetjes , 440 zonnebaarzen , 347 brasems , 23 snoeken , 1 paling , 2 blauwbandgrondels .

Gevangen in schuitfuiken: 41 rietvoorns , 98 blankvoorns , 80 baarzen , 2 vetjes , 11 zonnebaarzen , 60 brasems , 1 snoek , 15 palingen , 1 karper . De wetenschappers gaven ons tijdens het meten en wegen ook nog heel wat achtergrondinformatie over de verschillende soorten. We deden zelf ook nog wat opzoekwerk op de website van het instituut en onze interesse voor het onderwaterleven was weer hele-maal aangewakkerd.

Rodelijst-soort … Het eerste wat ons opvalt, zijn de bijna 1700 vetjes die werden waargenomen. Deze Rodelijst-soort vindt in onze vijver blijkbaar het geschikte biotoop met onderwaterplanten en begroeide oevers. Dit zilver-kleurige visje wordt maximaal 10 cm en is te herken-nen aan de korte zijlijn, de opvallend grote ogen en de naar boven gerichte bek. Dit laatste kenmerk zou erop wijzen dat ze niet alleen eten zoeken tussen de waterplanten, maar dat ze ook het wateroppervlak afspeuren naar insecten. Een mooie soort dus en daar zijn we gelukkig mee. Vetje (foto Vic Van Dyck)

… maar ook exoten Iets minder goed voelen we ons bij het voorkomen van een groot aantal zonnebaarzen . Deze overigens mooie exotische vissoort vormt een gevaar voor de inheemse fauna. Zo zijn ze bijvoorbeeld schadelijk voor onze libellensoorten, omdat ze de eieren en de larven van deze prachtige insecten opeten. Ook de aanwezigheid van de blauwband is geen goede zaak voor de plaatselijke soorten. Blauwban-den kunnen zich zeer snel voortplanten en ze eten viseitjes en jonge vissen. Dus ons vetje zal goed moeten opletten. Tenzij de roofvissen zoals snoeken voor een natuurlijk evenwicht kunnen zorgen. Maar wat doen we met de alomtegenwoordige Chi-nese wolhandkrab , die ook werd in de fuiken werd aangetroffen?

- grote nete - 21

Zegswijzen over plant en dier uit: ‘Wat van eksters komt, huppelt graag’, W.P.Postma & E.A.J.Scheepmaker

Hij/zij is snipverkouden Ook zegt men: hij is zo verkouden als een snip. Meestal gaat het dan om mensen die neus-verkouden zijn, snotverkouden, snipverkouden. De neus staat cen-traal bij dit gebeu-ren. En dat zou de link kunnen zijn naar

de snip, een vogel met een lange, rechte, nogal opval-lende snavel. Die sneb of snebbe (=snavel), ook wel ‘snip’ genoemd, was in het Middelnederlands de naam voor schoenpunt, neus van de schoen. Een snip is ook een schuit met een puntig toelopende voorsteven. Kortom, het verband tussen snip en neus is nu niet meer zó moeilijk vast te stellen. De snippen behoren met o.a. de ruiters en de strand-lopers tot de waadvogels. Hun lange snavel is al kenmerkend. De watersnip (Gallinago gallinago) is een vrij algemeen voorkomende broedvogel in ons

land. Het is een vogel die zich vooral ophoudt in moe-rassige gebieden: vochtige duinpannetjes en natte heivelden. De houtsnip (Scolapax rusticola), die na 1900 veelal als doortrekker te boek stond en maar zelden in ons land broedde, is de laatste vijfentwintig jaar weer re-gelmatig als broedvogel gemeld. Overigens is dat heel moeilijk vast te stellen, want het is buitengewoon las-tig de vogels te observeren: hun nest is immers niet meer dan een simpel kuiltje in de grond tussen dorre bladeren, vaak tussen boomwortels of onder struiken, zodat men het niet makkelijk vindt. Houtsnippen geven de voorkeur aan vochtige bossen met veel bodembegroeiing en struikgewas onder de hogere bomen. Men vermoedt dat de houtsnip over-dag weinig actief is en vooral in de schemering zijn voedsel zoekt, maar geheel zeker is dat niet. Water- en houtsnip waren vooral vroeger geliefde vogels om op te jagen, maar ook nu wordt er nog op snippen gejaagd. ‘Wien ’t lust, dat die ten ijs met sleên om snippen vaar’ ’t Is best dat grootvaâr thuis den dis en haard bewaar’.

******************************************************************

Zwerfvuilpeter in Heist Het geval wil dat er weer eens een gemeentelijk initiatief loopt waarbij vrijwilligers zich onbaatzuch-tig gaan inzetten voor en aanzetten tot maat-schappelijk besef. Daar ik de slagzin huldig: De gemeente, dat ben je zelf! kon ik dit niet aan mijn lichtgepensioneerde zelf laten voorbijgaan. Het voor eigen deur keren heb ik al langer uitgebreid tot mijn door jonge ge-zinnen verrijkte straat, maar vanaf heden is dit alles goed en wel in goede banen geleid door de Milieudienst van onze pittige en hartige gemeente. Gewapend met professionele grijptang, officiële zwerfvuilzak en dito fluohesje, stap ik met voorlo-pig nog flukse pas door Brandstraat, Peerdsdon-kendreef en Hoekstraat, die binnen mijn zwerfvuil-perimeter vallen. Onderweg verzamel ik onder vragende en soms argwanende blikken (!) van buurtbewoners en voorbijgangers, wat er zoal zelfstandig ligt te zwer-ven langs landelijke wegen. Roesmiddelen zoals sigaretten, bier, pepdrankjes en allerhande medi-catie om het leven aan te kunnen, schijnen vol-gens mijn waarnemingen nog goed in trek. Voeg daarbij fris- en andere dranken, snoepverpakkin-gen, wat er achter uit trouwe viervoeters en andere eenzaamheidverdrijvende huisdieren komt, en een

massa plastiek … en de grootste fracties van het zwerfvuil parlement zijn bekend. Netjes toegebonden zet ik de daartoe geëigende zak op de afgesproken plaats waar de Technische Dienst hem na een mailtje zal komen ophalen. Alvast mijn buurt ligt er smetteloos bij, schone mensen ook! Alleen jammer dat op een gemeente van meer dan 40.000 inwoners (Turnhout watch out!) slechts een dozijn idealisten zich geroepen voelen om hun steentje bij te dragen. Zelfs onder mijn groene medeprofeten waren slechts mijn schamele zelf en een eerder behaarde en bebaar-de, bedaarde jongbejaarde bereid iets meer dan hun minimale burgerplicht te verrichten. Vandaar deze oproep: Je kunt je nog altijd aanbieden bij de Milieudienst om ook enkele straten in je buurt zwerfvuilvrij te houden. Het bespaart de gemeente (jezelf dus) heel wat extra kosten, je woont en leeft in een nette buurt, komt met de buurtbewoners in contact en je bent regelmatig in de, voorlopig nog, gezon-de buitenlucht. Neem daarom contact op met de Milieudienst: Heidi Van de Putte, 015 23 74 15, hvdp@heist-op-den-berg.be. Ik ben (nog even) Heistenaar! Jij toch ook? (Titte)

Activiteitenkalender januari – april 2015

Afdeling Heist-op-den-Berg

22 - grote nete -

JANUARI Zo 18 Daguitstap: Vogels spotten in de winter Anderstad en Duffelse Waterbekkens 9:00 Natuurpuntlokaal, Leopoldlei 81, Hallaar Picknick meebrengen – Vervoer kostendelend Info: Stefan Janssens 015 24 28 02 Za 24 Beheerswerken in Netevallei Heist-o/d-Berg 9:00 lokaal Natuurpunt, Leopoldlei 81, Hallaar Za 31 Diavoorstelling door Raf Mols Peru, een mix van cultuur en natuur 20:00 lokaal Natuurpunt, Leopoldlei 81, Hallaar Inkom 2,50 euro t.v.v. Reservatenfonds Info: Paul Anthonis 015 24 89 88

FEBRUARI Zo 1 Landschapswandeling Kruiskensberg 14:00 taverne ’t Schipke, Herenthout Info: Eddy Vets 015 25 18 12 Za 7 Algemene vergadering Natuurpunt Heist Terugblik 2014 en planning 2015 19:00 lokaal Natuurpunt, Leopoldlei 81, Hallaar Info en inschrijven: Paul Anthonis 015 24 89 88 Vr 13 Cursus: Meteo – Theorie 1 Het weer: wolkensoorten, fronten … Lesgever: Koen Leysen 19:30 lokaal Natuurpunt, Leopoldlei 81, Hallaar Info: Paul Anthonis 015 24 89 88 Deel 2 op 27-02 Za 21 Beheerswerken in Netevallei Heist-o/d-Berg 9:00 lokaal Natuurpunt, Leopoldlei 81, Hallaar Info : zie laatste pagina van kalender Vr 27 Cursus: Klimaatverandering – Theorie 2 De impact op onze natuur … Lesgever: Koen Leysen 19:30 lokaal Natuurpunt, Leopoldlei 81, Hallaar Info: Paul Anthonis 015 24 89 88

Za 28 Cursus: Bomen snoeien - Praktijk Lesgever: Eddy Vets Deze les is vervolg van theorie 13-12-2014

10:00 tot 12:00: Bevelsesteenweg 85, Itegem MAART Za 7 Beheerswerken in Netevallei Heist-o/d-Berg 9:00 lokaal Natuurpunt, Leopoldlei 81, Hallaar Za 14 Filmverslag door Theo Pauwels Natuurreis door Costa Rica 20:00 lokaal Natuurpunt, Leopoldlei 81, Hallaar Info: Paul Anthonis 015 24 89 88 Zo 22 Wandeling Het Goor-Asbroek 14:00 Kerk, Netestraat 1, Westmeerbeek Info: Paul Anthonis 015 24 89 88 APRIL Ma 6 Op zoek naar de Paashaas in de Netevallei Ontdekkingswandeling voor kinderen Vertrek tussen 9:30 en 10:00 Lokaal Natuurpunt, Leopoldlei 81 te Hallaar Info en inschrijvingen: Paul Anthonis 015 24 89 88 of paul.anthonis@scarlet.be Zo 12 Vogelwandeling in de Netevallei 14:00 Taverne Pallieterhoeve IJzerenweg 21 te Booischot Info: Stefan Janssens 015 24 28 02 Za 25 BERGFOLK 6: Voorprogramma: Mac & Mel (Ierland) Hoofdact: Barrule (Eiland Man) 20:00 in de Parochiezaal te Booischot Kaarten: Inkom 15 euro – v.v.k. 12 euro Info: Jo Van Dessel 0495 53 13 23 Website: http://users.telenet.be/Bergfolk

Cursus Meteo en Klimaatverandering (impact op natuur) In die les behandelt Koen Leysen enkele belangrijke basismechanismen van weer, wolkenvorming, luchtdruk, fronten e.d. Een belangrijk onderdeel zijn de verschillende wolkensoorten, hun kenmerken en, ondersteund met fraaie foto's, ook speciale optische effecten (halo, regenboog, iriserende wolken, lichtende nachtwolken, enz). Voorts bespreekt hij enkele weerspreuken, die hij

bekijkt dan door een meteorologische bril, m.a.w. hij tracht te verklaren waarom er in sommige spreuken wel iets van waarheid zit. Tot slot heeft hij het even over het weer op het internet. Eventueel kan Koen het ook nog hebben over de relatie vogeltrek-weer. De tweede les gaat over de klimaatverandering en de impact op onze natuur.

Praktische inlichtingen

Vrijdag 13 februari : 19:30 – 22:15: theorieles Meteo Vrijdag 27 februari : 19:30 – 22:15: theorieles Klimaat

- grote nete - 23

Activiteiten januari - april 2015

AFDELING GROTE NETE JANUARI Zondag 4 januari Werkdag Langdonken 9:00 aan de schuur Donkstraat 52, Ramsel-Herselt Informatie: Benny Van Dyck 013 78 36 09 Zondag 18 januari Winterwandeling in Varendonk-Goorbeek: Bomen herkennen in de winter 14:00 Rode Kruislokaal, Varendonksebaan te Veerle (Varendonk) Informatie: Vic Van Dyck 014 84 02 10 FEBRUARI Zondag 1 februari Werkdag Langdonken 9:00 aan de schuur Donkstraat 52, Ramsel-Herselt Informatie: Benny Van Dyck 013 78 36 09 Zaterdag7 februari 9:00 Werkdag Goor-Asbroek Informatie: Guido Ceulemans 0477 59 05 62 of Kris Dries 0495 47 64 29 Zaterdag 14 februari Werkdag in de Roost, Roostvijvers, oeverbeheer 9:00 parking Rooststraat, Veerle-Laakdal Informatie: Vic Van Dyck 014 84 02 10 of Herman Berghmans 014 84 16 04 Zondag 15 februari Algemene vergadering Natuurpunt Grote Nete 10:00 Buurthuis, Veerle Heide Vooraf aanmelden: Eddy Dehond, eddy.dehond@skynet.be of 0477 84 80 08 MAART Zondag 1 maart 2015 Werkdag Langdonken 9:00 aan de schuur Donkstraat 52, Ramsel-Herselt Informatie: Benny Van Dyck 013-78 36 09 Zondag 22 maart 2015 Wandeling Trichelbroek:Watervogels in de kijker. 14:00 Sint-Bavokapel, Sint-Bavostraat, Eindhout-Laakdal Informatie: Herman Berghmans 014 84 16 04 of Ludo Verwimp 0472 42 61 29

Zondag 29 maart Lentewandeling in de Netevallei 14:00 Netebrug weg van Herselt naar Zoerle-Parwijs Info: Walter Michiels 014 26 43 37 of Tuur Vleugels 0472 44 37 30 APRIL Zaterdag 4 april 2015 9:00 Werkdag Goor-Asbroek Informatie: Guido Ceulemans 0477 59 05 62 Of Kris Dries 0495 47 64 29 Zondag 5 april 2015 Werkdag Langdonken 9:00 aan de schuur Donkstraat 52 Ramsel-Herselt Informatie: Benny Van Dyck 013 78 36 09 Zondag 12 april 2015 Dagtocht 8:30 parking van voormalige Vinea, Veerledorp 16 te Veerle De uitstap gebeurt kostendelend met eigen wagens Picknick en stevig schoeisel meebrengen Info bestemming e.d.: Jan van Walsum:0494 82 64 14 en janvanwalsum1@gmail.com Zaterdag 18 april 2015 Werkdag in het Eindhoutbroek 9:00 Hoek Oude Vorstseweg, Paviljoenstraat, Eind-hout-Laakdal Informatie: Vic Van Dyck 014 84 02 10 of Herman Berghmans 014 84 16 04 Zondag 19 april 2015 Vroege vogelwandeling met gevulde knapzak 7:00 Parking Rooststraat, Veerle-Laakdal Informatie: Herman Berghmans 014 84 16 04 Inschrijven vóór 5 april via vic.vandyck@scarlet.be of 014 84 02 10 Deelname: 5 € ter plaatse betalen

24 - grote nete -

Info Lid worden van Natuurpunt

Het lidmaatschap bedraagt 27 euro per jaar en is geldig voor het hele gezin. Overschrijven op rekening-nummer BE17 2300 0442 3321 van Natuurpunt, Michiel Coxiestraat 11, 2800 Mechelen met vermelding van lidnummer of ‘nieuw lid’. Als welkomstgeschenk ontvangt u een exclusieve gids met wandelingen in dertig van onze mooiste natuurgebieden. U ontvangt gratis vier nummers van Natuur.blad, ons verenigings-tijdschrift boordevol informatie over de natuur. U krijgt viermaal per jaar het afdelingstijdschrift Grote Nete.

Donateurs Voor giften vanaf 40 euro krijgt u een fiscaal attest. Giften mogen worden gestort op rekening BE56 2930 2120 7588. Indien u het projectnummer vermeldt, gaat de gift naar het bedoelde reservaat. Zie de website.

Natuurpunt

Coxiestraat 11, 2800 Mechelen - 015 29 72 20 e-mail: info@natuurpunt.be

Natuurpunt Grote Nete Natuurpunt Heist-op-den-Berg Rekeningnummer: BE08 4176 0764 1113 Rekeningnummer: BE32 9794 2781 8202 E-mail: grotenete@hotmail.com E-mail: info@natuurpuntheistopdenberg.be

Bezoek website Grote Nete: Bezoek website Heist-op-den-Berg

www.natuurpunt.be/grotenete www.natuurpuntheistopdenberg.be

Contactadressen Natuurpunt afdeling Grote Nete en Heist-op-den-Berg Heist-op-den-Berg Paul Anthonis, Melkouwensteenweg 105, 2590 Berlaar-Heikant - 015 24 89 88

e-mail: paul.anthonis@natuurpuntheistopdenberg.be Herselt Staf Aerts, Averbodesesteenweg 93, 2230 Herselt - 013 77 22 78

e-mail: staf.aerts@pandora.be Hulshout Manu Vlaeyens, Netestraat 33, 2235 Westmeerbeek - 016 69 72 74 � 0473 94 16 08

e-mail: manu_vlaeyens@hotmail.com

Laakdal Herman Berghmans, Wijngaardbos 45, 2431 Veerle - 014 84 16 04

e-mail: h.berghmans@skynet.be Westerlo Walter Michiels, De Hand 1, 2260 Westerlo - 014 266 43 37

e-mail: walter.michiels6@pandora.be Eindredactie Paul Anthonis, Melkouwensteenweg 105, 2590 Berlaar-Heikant - 015 24 89 88

e-mail: paul.anthonis@scarlet.be

Activiteitenkalender 2015