Groeningen

Winter (januari) 2010, 34ste jaargang nr. 1

Een uitgave van de IVN-afdeling Groningen/Haren

Groeningen verschijnt 4 maal per kalenderjaar

http://www.ivn-groningenharen.nl/

Meidoornlaan 3

9771 AN Sauwerd

tel. 050-5269734

Winter 2010

1

Agenda

Zondag 14 februari Bomenexcursie in Park Groenestein

Zaterdag 13 maart Voorjaarsplantenexcursie Noorderplantsoen

Voorjaar 2010 Basiscursus planten determineren

Zaterdag 20 maart Excursie in de Duursche Waarden uiterwaarden-

gebied langs de IJssel, tussen Wijhe en Olst

Maart – mei 2010 Vogelgeluidencursus

Zaterdag 10 april Excursie in de Breebaartpolder

April – Juni 2010 Basiscursus planten determineren

Zondag 30 mei Vroege vogelwandelexcursie in het Stadspark

Vrijdagavond 4 juni Fietsexcursie Stadsnatuur

Zaterdag 12 juni Slootexcursie voor de jeugd van 6 tot 12 jaar

Zaterdag 12 juni Excursie Westerbroek

Zaterdag 19 juni Vogelexcursie in Fochteloërveen en Diependal

Zaterdag 3 juli Excursie Kardinge

Vacature

> Trekker voor de activiteitenwerkgroep: contact Gert Jan Huiskes

Meer informatie elders in deze Groeningen

!! De meest actuele informatie t.a.v. de agenda is te vinden op de website:

http://www.ivn-groningenharen.nl/

Foto omslag: Lauwersmeergebied in de winter (foto A. Buren)

Groeningen 2010-1

2

Winter 2010

3

Inhoudsopgave

Van het bestuur............................................................4

Van de redactie ............................................................6

Om de Noord ...............................................................8

Aankondiging ALV 16 maart 2010...........................13

Aankondiging vogelgeluidencursus ..........................13

Buzz...........................................................................14

Pretexcursie: Zonneschijn en zweetvoetenlucht........19

Cursus Steenuilbescherming .....................................21

Duurzaamheidscentrum Groningen...........................22

Natuur- en Duurzaamheidseducatie...........................22

IVN-programma winter/voorjaar/zomer 2010...........23

Excursieprogramma...............................................23

Cursusprogramma..................................................25

Adressen e.d. .............................................................27

IVN-Afdeling Groningen/Haren............................27

Bestuur...................................................................27

Ledenadministratie ................................................27

Contributie/administratie .......................................27

Indeling werkgroepen en coördinatoren ................28

IVN Consulentschap Groningen...........................28

Groeningen 2010-1

4

Van het bestuur

Beste leden en donateurs,

In de nacht van 16 op 17 december viel sinds lange tijd weer een flinke

hoeveelheid sneeuw in het Noorden. Die witte donderdagochtend zal mij

nog lang heugen. We zouden gaan filmen voor mijn programma bij OOG

TV maar dat liep volledig in het honderd. Alles ging door de sneeuwval

tien keer langzamer dan normaal en zonder geluidsman werd het die dag

een ramp.

Maar niet alleen vanwege de dikke vlokken, de mooie plaatjes en de

rampspoed is mij die dag bijgebleven. Ik heb zelden zoveel vrolijke en

lachende mensen gezien op straat. Iedereen leek vrolijk en blij. Ook het

feit dat de sneeuw zorgde voor vertraging, voor valpartijen, voor een

ontregeld openbaar vervoer leek niemand te deren. Men ploegde zich een

weg door de sneeuw met een grote glimlach op het gezicht..

Na vier weken was dat wel voorbij, maar op die decemberochtend leek

de sneeuw de mensen te hebben betoverd. Ik vraag me nog steeds af hoe

dat kwam.

Nog even en dan komt de warmte er echter weer aan. De tijd dat al het

leven weer tevoorschijn komt, beginnend met de sneeuwklokjes en de

eerste zingende vogels. Natuurlijk worden er ook dan weer de nodige

cursussen, excursies en lezingen georganiseerd door onze afdeling van

het IVN. Zie daarvoor het programma in deze Groeningen, onze folder en

op onze website.

Ik wil u echter attent maken op twee zaken. Allereerst onze algemene

ledenvergadering van dinsdag 16 maart. Zoals altijd wordt daarin

teruggeblikt op het afgelopen jaar en worden de financiën bekeken.

Wat ging er goed, wat kan er beter en zijn we een gezonde vereniging

zijn vragen waarop u dan een antwoord kunt verwachten.

Bovendien is er zoals elk jaar na de vergadering een mooie lezing;

ditmaal over libellen. Als toegift krijgt u deze keer ook een demonstratie

van een interactieve vogel dvd!

Dus komt allen.

Winter 2010

5

Als tweede wil ik u wijzen op de nieuwe cursussen:

De basiscursus planten determineren. Geïnitieerd door de plantenwerk-

groep start deze cursus komende voorjaar en zal duren tot het begin van

de zomer. Voor een ieder die wil weten hoe je een plant op naam brengt

en welke planten je in deze streken zoals tegen kunt komen een aanrader.

Daarnaast start dit voorjaar ook weer de cursus vogelgeluiden, die vorig

keer zeer goed in de smaak viel.

Voor het programma en meer informatie verwijs ik ook hier naar

verderop in deze Groeningen en naar de website.

Rest mij niets dan u allen een zeer goed en natuurlijk 2010 toe te wensen.

Namens het bestuur,

Gert Jan Huiskes, voorzitter

Groeningen 2010-1

6

Van de redactie

Tsjonge jonge wat een winter. Dit noem ik nog eens echt een winter. Nu

het is gaan dooien ging ik eens kijken wat er onder de sneeuw vandaan

kwam in de tuin. Veel geplette, geknakte struiken en planten, die zich

waarschijnlijk in de lente gewoon weer oprichten en de tuin kleuren. En

waar zijn al die beestjes gebleven die ik in de zomer tegenkom? Behalve

de vogels die we voeren zie ik nog regenwormen in de composthoop,

maar verder. Frappant toch wel hoor die hele grote verschillen door het

jaar heen.

Doet me gelijk denken aan een leuk idee dat ik las op de ‘groene

kalender’. Neem een vaste plaats ergens in je tuin of de natuur. Neem een

foto vanaf die locatie waarbij je steeds hetzelfde beeld op de foto zet.

Doe dat aan het begin van elke maand en dan heb je na een jaar een

fantastische fotoserie! Leuk? Dan nu gelijk doen en gelijk op de kalender

noteren wanneer je weer een foto moet maken.

Nog even terugkomen op de winter. Leuk aan de sneeuw is dat je kan

sleeën, maar ook dat je alle sporen er in ziet. Op een zondagmorgen na

een sneeuwnacht ben ik gewapend met fototoestel de Glimmer Es

opgegaan om te speuren naar sporen. Dat was toch nog wel zoeken,

afgezien van de honden- en mensensporen. En dan nog: heeft daar een

klein hondje gelopen of …? Een haas (zie foto op de volgende pagina),

muis, reeën en een poes waren goed te herkennen.

Leuk voor een excursie, maar helaas niet te plannen in Nederland.

Misschien was dat een mooi alternatief voor de excursie die niet

doorging vanwege de weersituatie in januari. Volgens mij een redelijk

unicum. Van andere barre tochten staat in deze Groeningen een

huiveringwekkend relaas beschreven.

Verder aankondigingen, weetjes en een verse lijst van excursies en

cursussen omtrent NME. Check hiervoor de agenda en de bijbehorende

details achterin deze Groeningen.

Vergeet ook niet de website te raadplegen voor de details van excursies

en cursussen. Mochten er plotseling zaken veranderd zijn, dan staat dat

altijd aangegeven op de website!

Winter 2010

7

Als laatste meld ik U dat de sluitingsdatum voor het inleveren van

stukjes, (wetensw-)aardigheden, cursusinformatie en -verslagen en

nieuwtjes voor de voorjaarseditie van de Groeningen 10 april 2010 is. De

verschijningsdatum op uw deurmat is dan in de 2e helft van die maand.

Veel leesplezier gewenst met deze Groeningen!!

Kees van de Ven

Reacties

Per e-mail: ivngroeningen@planet.nl

Per post: IVN-Afdeling Groningen/Haren, t.a.v. de Groeningen,

Postbus 1573, 9701 BN Groningen

Groeningen 2010-1

8

Om de Noord

Op zaterdag 9 januari was er volgens het excursieprogramma van de

vogelwerkgroep van het IVN Groningen/Haren een excursie naar het

Lauwersmeer. De weersvoorspellingen waren bar en boos. Afgezien van

het feit dat er al veel sneeuw lag en praktisch alles dichtgevroren zou

zijn, voorspelde het KNMI overdag windkracht 6 tot 7 langs de kust en

gevoelstemperaturen van –13 graden Celsius. Tevens zou het in de loop

van de dag gaan sneeuwen en zou er, naast gladheid, door de wind kans

zijn op sneeuwduinen op de weg (kortom “Weeralarm”).

De weersvoorspelling zorgde ervoor dat er niet veel aanmeldingen waren

en van de circa 8 aanmeldingen waren er 5, die gezien de

weersvoorspelling, afbelden.

Toch wilde ondergetekende de excursie niet eerder aflasten dan

zaterdagochtend 8.30 uur op de parkeerplaats van Kardinge. De

weerssituatie op dat moment zou bepalend zijn. De sneeuw zou pas aan

het eind van de zaterdagmiddag vallen en op een koude wind kun je je

goed kleden. Bovendien is een winters Lauwersmeergebied een unieke

ervaring en is de kans op bijzondere waarnemingen in zo’n winters

landschap bijzonder groot. Tenslotte had ik in de kerstvakantie net een

reisboek van Gerrit Jan Zwier gelezen over tochten naar IJsland,

Spitsbergen en andere noordelijke regionen en was ik thans bezig met het

bewerkte dagboek “Om de Noord” van Gerrit de Veer over de tochten

rond 1595 naar arctische streken op zoek naar de noordelijke doorgang

naar de Oost (Stille Oceaan). Een overwintering op Nova Zembla dat was

pas echt bar en koud!

Op zaterdagochtend werd op de parkeerplaats van Kardinge, gezien de

weerssituatie op dat moment, besloten toch naar het Lauwersmeer af te

reizen. Twee auto’s met 7 inzittenden, waarvan 4 mensen van de

vogelwerkgroep, vertrokken uiteindelijk over de goed begaanbare wegen

richting het noorden. Aangezien de vogels zich rond het weinige open

water zouden concentreren, zou onze speciale aandacht uitgaan naar de

haven en spuisluizen en zouden we vervolgens ganzen in de omgeving

van de Bantpolder gaan zoeken.

Winter 2010

9

Ondanks dat we tussen Zoutkamp en de kazerne weinig aan

vogelactiviteit verwachtten, besloten we toch bij Zoutkamp het

Lauwersmeergebied in te rijden. Deze weg was niet geschoven en

gestrooid en daarmee een grote ijsbaan. Onder het motto “voorzichtig

rijden en de ogen goed de kost geven”, gingen we langzaam voorwaarts.

Halverwege kwamen een fazanthaan en 3 hennen uit het riet langs de

Zoutkamperril. Deze watergang was geheel dichtgevroren. Rechts van de

weg bevond zich een grauwe gans gehurkt in de sneeuw. Deze, zo te

zien, jonge vogel zal deze winter vermoedelijk niet overleven!

In de luwte van de bomenrij rond de kazerne stapten we uit de auto om

het poollandschap ter plaatse van het Jaap Deensgat te bewonderen en te

scannen op vogels. In eerste instantie was er niets te zien. In tweede

instantie vlogen een tweetal baardmannetjes langs de rietkraag vlak voor

onze neus, vlogen een vijftal wilde zwanen in de verte langs, liep er een

vos over de vlakte, ging er een slechtvalk op een paaltje zitten en vloog

er een vrouwtje blauwe kiekendief over de rietvelden in de verte. De

slechtvalk tekende prachtig af tegen het witte landschap.

Lauwersmeergebied in de winter (foto A. Buren)

Ook de parallelweg van de kazerne naar Ballastplaat was spekglad. Ik

waarschuwde mijn medereizigers voor eventueel uit de rietkraag te

Groeningen 2010-1

10

voorschijn komende roerdompen en waterrallen, maar de wens was de

vader van de gedachte. In het gedeelte van de Vlinderbalg tussen parallel-

en hoofdweg bevond zich een klein wak. Dit werd bewoond door een

aantal wilde eenden, meerkoeten en tafeleenden. Geen roerdompen,

ijsvogels, waterrallen of dodaars in of bij het wak! Richting Ballastplaat

zagen we vanuit de verte al kramsvogels, merels en koperwieken rond de

duindoorns vliegen. Plotseling een schroevende roofvogel boven het

Ballastplaatbos. Dit was wel een hele grote! Het bleek een jonge

zeearend te zijn, die richting Oude Robbengat vloog.

Een buizerd brengt de kramsvogels een beetje aan het schrikken, maar

een plotseling verschenen sperwer zorgt voor regelrechte paniek!

Bij de schuur van SBB via de parallelweg richting Nieuwe Robbengat.

Mogelijk dat zich daarin nog enkele wakken bevinden, b.v. bij het

gemaal met windmolen. Direct na de kruising bevindt zich links op de

vlakte een slechtvalk op een paaltje. In het Nieuwe Robbengat is geen

wak te bekennen, ook niet bij het gemaal. Geen staart te ontdekken, zelfs

niet langs de rietkragen! Alleen op en rond het gemaal bevindt zich een

kudde kauwtjes.

Linksaf richting dorp. Ook de sloot langs het dorp is praktisch geheel

dichtgevroren. Alleen pal langs de weg een klein wak met één

overhangende tak, maar geen ijsvogel of dodaars!

OK, dan maar richting open water. In de haven wordt snel even het open

water gescand: meeuwen, tafeleenden, kuifeenden, meerkoeten en een

enkele bergeend in eerste instantie. Om 10.30 uur bevinden we ons in het

restaurant. Koffiemachine en frituur moeten nog opgestart worden. Na de

warme hap en drank gaan we de echte koude wind trotseren. In de haven

bevinden zich, naast eerder genoemde soorten, ook enkele dodaars. Op

het wad ten oosten van de haven is weinig te zien. De wind staat hier dan

ook pal op. Een enkele tureluur bevindt zich tussen de ijsschotsen op het

wad en in de verte drijven enkele zwart-witte eendjes. De straffe, gure

wind maakt het onmogelijk om hier rustig de verrekijker of de telescoop

op te zetten. We houden het dan ook maar op kuifeendjes, hoewel ik

graag enkele toppereenden had gezien. Vanaf de noordelijke havendam

zien we enkele dodaars, een vrouwtje middelste zaagbek en een drietal

wintertalingmannetjes in de haven drijven. De wintertalingmannetjes

drijven pal tegen de dam en zijn prachtig te bestuderen. Het komt maar

Winter 2010

11

zelden voor dat je deze schuwe vogel van zo dichtbij kunt bestuderen.

Ook een kleumende wulp en een op de vissersboten bevindende

steenloper worden in de haven gesignaleerd. In de luwte van de oostelijke

pier van de haveningang lopen een aantal tureluurs en een verdwaalde

scholekster op een drooggevallen stukje.

De hoeveelheid open water bij de spuisluizen valt tegen. Aan de

noodzijde bevinden zich allemaal ijsschotsen tegen de spuisluizen en

wordt jezelf door de harde, oostelijke wind praktisch van de dijk

geblazen. Aan de zuidzijde bevindt zich alleen pal tegen de spuisluizen

een wak. Hierin bevinden zich tafeleenden, kuifeenden, meerkoeten en

een zestal wintertalingen. Weer geen toppereenden! Aan de overzijde

bevinden zich, uit de wind, een tiental kleumende reigers. De weg

richting Bantpolder laat aan de Lauwersmeerzijde alleen maar ijs zien.

Plotseling een noodstop. Langs de weg bevindt zich op het fietspad een

slechtvalk op een prooi, vermoedelijk een meerkoet of waterhoen.

Uiteraard staat onze aanwezigheid de vogel niet aan, maar om in deze

omstandigheden weg te vliegen zonder prooi is ook teveel van het goede.

Hij gaat dan ook moeizaam met de prooi op de wieken en gaat met

enkele tussenstopjes op een paaltje in de luwte van de dijk zitten.

Grote Zaagbek (foto A. Buren)

Op de parkeerplaats bij de

Bantpolder stappen we uit en lopen

tegen beter weten de dijk op. Er

vliegen allerlei eendensoorten vanaf

het wad richting Lauwersmeer en

wie weet wat er allemaal op het

wad zit. Via een gladde trap kom je

boven op de dijk. Er zitten allerlei

vogels op het wad, maar door de

harde, koude wind zijn deze niet

met de verrekijker te bestuderen,

laat staan via de telescoop. Alleen

kun je enigszins met de dijk mee in

westelijke richting kijken. Daar

bevinden zich tussen wilde eenden

Groeningen 2010-1

12

en bergeenden een aantal smienten.

Achter het gebouwtje bij de parkeerplaats bevindt zich een eenzaam en

verlaten rotgans in het eerste perceel. Het lijkt ons sterk dat deze de

koude doorkomt. Verder is in de hele Bantpolder geen staart te

ontdekken! In de richting van Paesens vliegt wel een groep ganzen in de

lucht. Langs de westzijde van de Lauwersmeerpolder zullen we

terugrijden. Vlak bij Anjum zien we de eerste grote groep ganzen in de

sneeuw, bestaande uit vooral brand- en rotganzen. Ook treffen we enkele

grauwe ganzen en een viertal kleine rietganzen aan in deze groep. Een

drietal brandganzen hebben kleurringen. Met moeite lezen we één af.

Van de twee andere vogels is alleen de rechterring af te lezen, op de

linkerringen bevindt zich namelijk ijs. Langs de weg naar Dokkumer

Nieuwe Zijlen bevinden zich meerdere groepen ganzen in de sneeuw.

Vooral brandganzen, maar ook wel enkele kleine rietganzen, grauwe

ganzen en, hoe verder zuidelijker, hoe meer kolganzen. Ezumakeeg

wordt dit keer niet bezocht. Deels vanwege de tijd, maar vooral omdat

het daar geheel dichtgevroren zal zijn en met de harde, koude oostelijke

wind zo guur dat we er geen tot nauwelijks vogels verwachten. Wel zien

we ter hoogte van Ezumakeeg een slechtvalk over de hoofdweg vliegen.

Pal onder de eerste huizen en boerderijen van Dokkumer Nieuwe Zijlen

bevindt zich een grote gemengde groep ganzen in de luwte. De bewoners

kunnen, bij wijze van spreken, de ganzen vanuit huis voeren.

Pal achter de Lauwersmeerzijde van de sluizen in Dokkumer Nieuwe

Zijlen bevinden zich in een wak, naast kuif- en tafeleenden, enkele

aalscholvers, grote zaagbekken en nonnetjes. De eerste en laatste grote

zaagbekken en nonnetjes van vandaag. Bij Kollumeroog waait nog een

grote zilverreiger over de weg en via de Schotse Hooglanders van de

Kollumerwaard, die op dat moment net bijgevoerd worden, rijden we via

Zoutkamp terug naar Groningen.

Uiteindelijk viel de kou ons mee en het winterse landschap met de

bijzondere waarnemingen maakte het zeer de moeite waard om deze de

Tocht om de Noord te maken.

Rob Lindeboom

Winter 2010

13

Aankondiging ALV 16 maart 2010 De ALV van de IVN-afdeling Groningen/Haren vindt plaats op 16 maart,

in de Open Universiteit, Oude Boteringestraat 24 in Groningen.

De aanvang is 19.30 uur.

Het inhoudelijke programma bestaat uit twee zeer boeiende en leuke

presentaties. Hans van Steenis heeft een powerpointpresentatie over

libellen. Bauke Koole presenteert een digitale vogel CD, met quiz!!

Alle leden krijgen nog een persoonlijke uitnodiging toegestuurd.

Aankondiging vogelgeluidencursus

Vaak hoor je een vogel voordat je

hem ziet! Bij het herkennen en op

naam brengen van vogels is het

geluid minstens zo belangrijk als de

uiterlijke kenmerken zoals formaat,

kleuren en gedrag.

Voor iedereen die zich wil

bekwamen in het herkennen van

vogels aan hun geluid is er dit jaar

weer een vogelgeluiden-cursus. De

cursus bestaat uit drie

theorieavonden op donderdagavond

en een drietal excursies in de

periode maart – mei 2010.

Wees er snel bij, want vol is vol!

Voor meer details zie bij

‘Cursussen’ op pagina 24. Koolmees (foto S. van der Burg)

Groeningen 2010-1

14

Buzz 15 december 2009

Na een druilerige grijze herfst gaat het vandaag een zonnige koude dag

worden. Eerst nog een nacht met 7 graden vorst, maar daarna gaat de zon

eindelijk schijnen! Blauwe lucht! Daar moet ik bij zijn. Ik ga lopen vanaf

de Willem Lodewijk van Nassau-kazerne naar de haven van Lauwersoog.

Om 8.00 uur sta ik als een michelinvrouwtje stevig ingepakt op de Grote

Markt bij de bushalte. De hemel is nog zwart. Het stadhuis is luguber

blauw verlicht. Ervoor staat, door middel van schuttingen aan het oog

onttrokken, het glazen huis waar a.s. zaterdag Serious Request 2009 van

start gaat. De koplampen van de wachtende taxi’s wijzen naar mijn

bushokje.

Kleumend van de kou loop ik te ijsberen. Dan zie ik ineens dat er midden

op het plein tientallen Kokmeeuwen staan te suffen, allemaal met de kop

naar het Oosten. Dit fenomeen heb ik nog nooit eerder gezien. Wat

moeten ze zo vroeg op de Grote Markt? Het is vast het ochtendappèl van

mijn Noorderplantstoen-Kokmeeuwen. Ik kan me net zo goed even nuttig

maken en de ringen gaan aflezen. Met de verrekijker in de aanslag steek

ik over naar het plein. Eén van de Kokmeeuwen trippelt verwachtingsvol

naar mij toe. Het is blauw-VS. Die herkent mij overal. Een haastige

voetganger loopt dwars over het plein en laat de meeuwen opvliegen.

Nadat de leerlingen van het Alfa College in Kardinge zijn uitgestapt ben

ik zoals gewoonlijk de enige passagier. Sinds afgelopen zondag verzorgt

QBUZZ het stads- en streekvervoer in de provincies Groningen en

Drenthe. Het is een spiksplinternieuwe bus. De Q is een verwijzing naar

Quality en BUZZ omdat het zo modern klinkt. Op TFT-schermen zou

reisinformatie te lezen moeten zijn, maar dat functioneert nog niet. De

bus is geruislozer dan de oude ARRIVA-bus, maar ik weet niet of ik daar

zo blij mee ben. Ik hoor liever het geluid van de motor dan het

geschreeuw van onze jeugd in de mobieltjes.

De velden zijn wit, maar door de duisternis en dikke mist kan ik niet zien

waar we zijn. De chauffeur stopt echter uit eigen beweging bij de

kazerne. Heel attent. Buschauffeurs zijn een ondergewaardeerde

beroepsgroep.

Winter 2010

15

Dan sta ik buiten in de witberijpte duisternis.

In de vroege ochtend is de wereld op zijn mooist. Terwijl ik over het pad

naar de Jaap Deenshut loop breekt heel langzaam de opgaande zon door

de mist heen. Een klein geel balletje dat traag opzwelt om tenslotte

uitbundig de aarde op te warmen. Behalve wat overvliegende piepers is

er geen levend wezen te bekennen.

De rijp geeft de gewassen een breekbare glans. Het dunne zonlicht van de

dageraad doet de kristallen sprookjesachtig oplichten.

In de vogelkijkhut zijn de luiken nog dicht. Een voor een doe ik ze open

en weer dicht. Er is niets te zien of te horen, behalve de alarmroep van

een Winterkoninkje. Ik stap weer op, want ik heb nog een lange weg voor

de boeg. Als in trance loop ik door een adembenemend mooi

Lauwersmeergebied. Rechts van het pad vliegen luid trompetterend vijf

Wilde Zwanen op. Bij de Vlinderbalg staan Schotse hooglanders

dampend te snuiven in de mist. Een dode Grauwe Gans drijft treurig in

het water.

Even verderop vliegen grote groepen Zwarte en Bonte Kraaien

luidruchtig heen en weer. Ze strijken neer in de toppen van de bomen om

daar hun gekrakeel voort te zetten. In de duindoorns de gebruikelijke

meesjes, Koperwieken, Merels, Roodborstjes. Geen enkel vogeltje laat

zich echter lang genoeg zien om door mij geplaat te worden. Was ik maar

David Attenborough, dan zouden ze gewoon bij mij op schoot komen

zitten. Ook bij het Nieuwe Robbengat maken de Brilduikers, Meerkoeten,

Kuifeenden en Wilde Eenden zich allemaal snel uit de voeten zodra ze

mij zien aankomen.

Groeningen 2010-1

16

Vlakbij het dorp speur ik het slootje van het IJsvogeltje af. Dat zal helaas

wel doodgevroren zijn in de strenge winter van vorig jaar. Een groepje

van vijf Watersnippen vliegt schreeuwend op. De enige vogeltjes die

nooit angst voor mij hebben zijn de Huismussen in het dorp. Die komen

nieuwsgierig kijken als ik mij op de gebruikelijke plek voor hun heg

posteer.

In de vissershaven bij Schierzicht eerst een visje eten en een sanitaire

stop. Schierzicht is dit jaar verbouwd en noemt zich nu restaurette. Voor

mij had het niet gehoeven. Het vogelwaarnemingenboek wordt al sinds

lang niet meer ingevuld. Je kunt de waarnemingen nu in de computer

invoeren.

Een rondje om de haven heen, op weg naar de Sneeuwgorzen. Die zitten

hier ’s winters altijd op het eind van de pier. Sneeuwgorzen maken steeds

een erg vrolijke indruk. Ze zijn niet schuw, maar net als je denkt ze goed

voor de lens te hebben nemen ze gewoon luid rinkelend een loopje met je

en gaan een paar meter verderop zitten.

Er zwemmen veel Dodaarsjes in de haven. Nostalgie. Het jaar van de

Dodaars, dat was nog eens een mooi jaar. *zucht*.

Bij de havenpolitie ontdek ik een klein geel vogeltje. Een Geelgors! Die

heb ik daar nooit eerder gezien. Wat moet die daar nou toch?! Ik kijk

mijn ogen uit en hij kijkt ook nieuwsgierig terug naar mij.

Omlopen naar de haven waar de boot afvaart, op zoek naar de Paarse

Strandloper. Aan het eind van de pier vind ik hem, foeragerend samen

met een Steenlopertje. Te ver weg om foto’s van te maken want het is

laag water, dus ik ga op het koude basalt zitten om te genieten van het

gedrag van de beestjes. Zaagbekken, Eiders, Aalscholvers en natuurlijk

de meeuwen.

Terug naar de sluizen. Nóg een Paarse Strandloper kissebissend met een

Tureluur en het grijze silhouet van een Wulp als een verstokte

sluiswachter.

‘Een vijf euro-kaartje graag’.

‘U bedoelt zes’.

‘Nee, vijf’.

‘Zes. De prijzen zijn omhoog gegaan’.

Winter 2010

17

Het OV Bureau Groningen Drenthe heeft de tarieven een paar dagen

terug drastisch verhoogd en daar is deze chauffeur het kennelijk helemaal

niet mee eens.

‘Het heeft helemaal niets te maken met de nieuwe bussen van QBUZZ.

Het is het beleid van het OV-Bureau Groningen Drenthe. De tarieven

zouden ook verhoogd zijn als bijvoorbeeld Arriva de concessie had

gekregen.’ Hoeveel leed schuilt er achter een buschauffeur? Ik wil

eigenlijk wel het naadje van de kous weten, maar achter mij staat een

groep van 32 bakvissen te duwen om naar binnen te mogen. Kennelijk

een landenuitwisseling of iets dergelijks, want de helft spreekt Spaans. Ze

rennen naar achter in de bus en maken een hels kabaal, als het hysterische

geklep van Kleine Zwanen.

Visafslag, Dorp, Robbenoort, Marnebos, De Rug, Kazerne. Bij iedere

halte stopt de bus zonder dat er iemand uitstapt. Als de chauffeur bij de

kazerne weer voor niks stopt wendt hij zich getergd tot de groepsleidster:

‘Wilt u er wel voor zorgen dat ze van de knop afblijven?’ De juf naar

achter. Maar kennelijk heeft ze geen enkel gezag want het mag niet

baten. We stoppen genadeloos bij Ulrum, Leens, Wehe den Hoorn,

Mensingeweer, Winsum (3x), Wetsinge (2x), Sauwerd, en Adorp (3x),

alleen omdat die koters niet van de knop af kunnen blijven. Ik heb erg

met de chauffeur te doen. Hoe zo’n stel pubers uit louter balorigheid zijn

werkdag kunnen verzieken! Van mij had hij de hele bups, die

incompetente juf incluis, de bus uit mogen zetten. En dan te voet naar

Groningen. Uno, dos, a compás, porque si no la maestra se enfade.

In Groningen ben ik nog net op tijd voor de markt. Het laatste restje

Groeningen 2010-1

18

zonlicht heeft de lucht achter de A-kerk in vuur en vlam gezet. Het

winkelend publiek verkeert al in de roes van de kerststress. Het

gebruikelijke gekrijs van Kokmeeuwen, Kleine Mantelmeeuwen en

Zilvermeeuwen. Een eenzame vogel staat te bedelen bij de viskraam.

Misschien de bekende Pontische Meeuw met de manke poot? Maar nee,

het is een juveniele Zilvermeeuw. Blauw-VS staat te schooien bij het

visafval.

Epiloog

15 december bleek de laatste dag te zijn waarop het Lauwersmeer met het

openbaar vervoer bereikbaar was. Heel Nederland werd bedekt met een

dik pak sneeuw. Het verkeer lamgelegd. De spiksplinternieuwe Mercedes

bussen van Q-BUZZ werden na verscheidene aanrijdingen met grote

blikschade van de weg gehaald. Achttien bussen moesten worden

opgelapt voor ze weer de weg op konden.

Ik heb de mazzel gehad dat die laatste bus terug naar Groningen nog

reed. Anders had ik nu al dagenlang kleumend in de Jaap Deenshut

gezeten, mij warmend aan de adem van een paar welwillende Schotse

Hooglanders. Misschien bezocht door een eenzame Waterral of

Roerdomp, wachtend op de wijzen uit het Oosten.

(tekst en foto’s) Ana Buren

Winter 2010

19

Pretexcursie: Zonneschijn en zweetvoetenlucht Een werkgroepexcursie naar de Oude Hortus

15 oktober was een frisse zonnige dag, ideaal voor een pretexcursie met

de plantenwerkgroep. Afgesproken was om te wandelen in de Oude

Hortus. Na een poosje gewacht te hebben in de Grote Rozenstraat, was

iedereen die zich opgegeven had, gearriveerd. De ingang bleek niet aan

de grote Rozenstraat te zijn maar aan de Grote Kruisstraat. Nadat Ernst

onze komst gemeld had bij de faculteit Gedrags- en Maatschappij-

wetenschappen liepen we via de parkeerplaats van de faculteit de Oude

Hortus in. In de tuin waren een aantal studenten aanwezig die van het

mooie weer genoten.

Ernst haalde een imposante oude kaart van de hortus tevoorschijn. Hier

op was goed te zien dat de hortustuin van nu nog maar een restant is van

wat het ooit was. Het oudste deel is bewaard gebleven. Dit is het deel dat

botanicus-hovenier-apotheker Hendrick Munting in 1626 kocht om een

hortustuin te beginnen. Telkens kocht hij een lapje grond erbij waardoor

de tuin enorm uitbreidde. Mede door de stijgende kosten van de tuin

zocht Hendrick Munting in 1642 steun van de Rijksuniversiteit. In 1691

werd de volledige tuin overgedragen aan de Rijksuniversiteit. Tot 1967

bleef de tuin bestaan. In dat jaar verhuisden de meeste planten naar de

Hortus Haren, wat aangelegd is op het landgoed van Huis De Wolf. Dat

de Oude Hortustuin roerige tijden kende en nog steeds kent, is na te lezen

op de site www.hortusbuurt.nl.

Nadat Ernst de kaart weer opgevouwen had, gingen we de tuin

verkennen. Wat direct opviel waren twee imposante ginkgobomen. De

boom die meer centraal in de tuin staat is op een meter hoogte vertakt in

drie grote stammen. Geen van de bomen had vruchten. Ernst wist te

vertellen dat de vruchten smerig ruiken. Vlakbij stond een fluweelboom

met haar zachte karmozijnrode pluimen. Iets verderop troffen we een raar

gekronkelde wegendoorn die in haar gehavende stam een jong

beukenboompje had groeien. Kennelijk weet de jonge beuk genoeg

voedsel uit deze vreemde ondergrond te halen. Na deze leuke vondst

werd onze blik gevangen door een imposante plataan. De voet van deze

boom heeft een doorsnede van bijna twee meter! Opvallend was de bast

met haar loslatende schubben.

Groeningen 2010-1

20

In de hoek van de tuin was een prachtige treurbeuk te zien. De takken

van deze boom buigen net als bij de treurwilg naar beneden waar ze de

grond soms raken. Het lijkt wel een grote groene iglo! Onder de vele

andere fraaie bomen en struiken vonden we naast heerlijk grote tamme

kastanjes ook bloembolletjes. Een goede reden om in het voorjaar weer

de tuin te bezoeken! Als laatste liepen we naar de vijver van de tuin. In

de vijver troffen we een goudvis met zwemproblemen. Het bankje naast

de vijver stond prettig in de zon en al snel zaten Eline, Janneke en Ellen

lekker te zonnen.

De imposante plataan!

Na deze korte pauze wou Ernst ons graag alsnog trakteren op de geur van

Ginkgovruchten. Hiervoor liepen we naar de heuvel achter het restaurant

‘Jantje zag eens pruimen hangen’ in het Noorderplantsoen. Hier vonden

we een vruchtdragende boom. De vruchten zijn gelig van kleur en ruiken

naar … zweetvoeten! Ofwel butaanzuur. Deze stof wordt ook gebruikt in

sommige soorten stinkbommen. De inhoud van de pit van deze stinkende

vrucht schijnt wel erg lekker te zijn. Je moet er wat voor over hebben! Na

deze frisse afsluiter pakte een ieder zijn fiets en ging zijn of haar eigen

weg.

Evert-Jan Slot

Winter 2010

21

Cursus Steenuilbescherming

Het gaat slecht met de steenuil in Drenthe. Dit komt mede door de grote

veranderingen in de biotoop van de steenuil en

daarmee ook het verdwijnen van geschikte

broedlocaties. De mens kan het tij nog keren door

bewuster met zijn/haar omgeving om te gaan.

Stichting Steenuilen Werkgroep Drenthe gaat daarom

een cursus “Steenuilbescherming” verzorgen. Deze

cursus wordt financieel mogelijk gemaakt door de provincie Drenthe.

De cursus zal plaatsvinden op 27 februari 2010 te Bunne.

De cursus zal er als volgt uitzien:

9.30 uur – 10.00 uur: Ontvangst met koffie en thee

10.00 uur – 10.45 uur: Theorie “De steenuil en hoe de steenuil te

beschermen” (Fred van Vemden)

10.45 uur – 11.15 uur: Erf aanpassingen (Kathelijn de Maeijer

van Landschapbeheer Drenthe)

11.15 uur – 12.15 uur: Wandeling door Bunne “De biotoop van de

steenuil” (Fred van Vemden en Martijn Snijder)

12.15 uur – 13.00 uur: Lunch

13.00 uur – 14.00 uur: Steenuilkast (Ontwikkeling en hoe te maken)

(Hans Völker en Roeland Haar)

U kunt zich inschrijven voor

deze cursus door uw naam,

adres, woonplaats en

geboortedatum voor 10 februari 2010 te mailen naar

info@steenuildrenthe.nl onder vermelding van “cursus

Steenuilbescherming”.

Er is plaats voor maximaal 20 personen.

Groeningen 2010-1

22

Duurzaamheidscentrum Groningen

Het Duurzaamheidscentrum in de openbare bibliotheek in de

Boteringestraat is van start gegaan. In het Duurzaamheidscentrum

kunnen burgers en bedrijven op een inspirerende en stimulerende manier

hun weg vinden bij het maken van duurzame keuzes.

Steeds meer mensen zien de noodzaak in van duurzaam handelen. In de

praktijk blijkt vaak dat mensen niet of nauwelijks weten hóe ze dat

kunnen doen. Het Duurzaamheidscentrum is de centrale plek in de stad

waar mensen antwoorden krijgen op hun vragen en waar men ideeën

kan opdoen.

Locatie. In het centrum is straks kennis en ervaring te halen over

duurzaamheid en er gaat een programma lopen van lezingen en debatten

tot exposities en films. De huidige bezoekersstroom van de bibliotheek

bedraagt 600.000 mensen. Om die reden is het een goede locatie.

Gratis advies. Bij het Loket Energie(k) Advies kunnen

woonconsumenten gratis advies krijgen over duurzaam bouwen en –

verbouwen. Het realiseren van een Duurzaamheidscentrum past in het

streven van het college om van Groningen de duurzaamste stad van

Nederland te maken en energieneutraal in 2025.

Meer informatie: http://www.ipdubo.nl/

Natuur- en Duurzaamheidseducatie

De afdeling Natuur- en Duurzaamheidseducatie van de Gemeente

Groningen wil de beleving van de natuur dichter bij de Stadjers brengen.

Hierbij richt zij zich vooral op het faciliteren van scholen en het

ondersteunen van projecten in de wijk. Zo biedt zij begeleide activiteiten

aan op de kinderwerktuinen Helpman, Paddepoel en Beijum en zorgt zij

voor de aan de aanleg van natuurpaden.

Samen met de scholen ontwikkelt de afdeling NDE diverse activiteiten en

onderwijsinstellingen kunnen leskisten en dieren lenen.

Ook worden er projecten in de wijk of thematische projecten

aangeboden. Voorbeelden hiervoor zijn de boomfeestdag of smaaklessen.

Meer informatie: http://duurzaamstestad.groningen.nl/nde

Winter 2010

23

IVN-programma winter/voorjaar/zomer 2010 Excursie- en cursusprogramma

Excursieprogramma

Zondag 14 februari 2010: Bomenexcursie in Park Groenestein

Thema: boomknoppen. Vertrek om 14 uur bij de zij-ingang van het park

aan de Helperbrink in Helpman, bij ‘De uiltjes’.

Zaterdag 13 maart 2010: Voorjaarsplantenexcursie Noorderplantsoen

Thema: lente, een tapijt van gele sterretjes.

Vertrek om 14 uur bij restaurant ‘Jantje zag eens pruimen hangen’,

middenin het plantsoen.

Zaterdag 20 maart: excursie in de Duursche Waarden uiterwaardengebied

langs de IJssel, tussen Wijhe en Olst

Thema: Water- en moerasvogels.

Vertrek om 8.06 uur met de trein van station Groningen. Terug in

Groningen aan het eind van de middag.

Koffie, brood, warme kleren en geschikt schoeisel mee.

Reiskosten retour Groningen-Olst.

Informatie en opgave bij Rob Lindeboom: 050-5425163; rlin@home.nl.

Zaterdag 10 april: excursie in de Breebaartpolder

Thema: Trek- en broedvogels.

Vertrek om 8.00 uur met auto’s bij de ingang van sportcentrum Kardinge.

Terug op Kardinge tussen 14.00 en 15.00 uur.

Koffie, brood, warme kleren en geschikt schoeisel mee.

Reiskosten, te betalen aan chauffeur, bedragen circa 7 euro.

Informatie en opgave bij Saskia van der Burg: 050-5799631;

svanderburg@vodafonevast.nl.

Zondag 30 mei: vroege vogelwandelexcursie in het Stadspark

Thema: Zangvogels in de vroege ochtend.

Vertrek om 4.00 uur bij ijscokar op hoek Concourslaan/Paterswoldseweg.

Warme kleren is zo vroeg geen overbodige luxe! Terug om circa 7 uur.

Informatie en opgave bij Willy Sjaarda (050-5419726;

willy.sjaarda@tiscali.nl).

Groeningen 2010-1

24

Vrijdagavond 4 juni 2010: Fietsexcursie Stadsnatuur

Aanvang 19.30 uur Noorderplantsoen, bij restaurant “Jantje zag eens

pruimen hangen”. Terugkeer in het Noorderplantsoen: circa 22.30 uur.

Er valt veel moois te beleven aan de stadsnatuur. Tijdens een tien

kilometer lange fietstocht langs de noordkant van de stad besteden we

aandacht aan de kwaliteit van de stadsnatuur, hoe die kwaliteit wordt

verbeterd en aan de obstakels die er zijn. We speuren naar vleermuizen

en luisteren naar vogels in het riet. Ook aan cultuurhistorische elementen

in het landschap besteden we aandacht.

Informatie bij Lammert Tiesinga, e-mail: L.Tiesinga@inter.nl.net of tel:

050-3133682.

Zaterdag 12 juni: slootexcursie voor de jeugd van 6 tot 12 jaar.

Verzamelen om 13.30 bij de Vensterschool aan de Siersteenlaan in de

wijk Vinkhuizen in Groningen.

Het is gratis en er zijn voldoende schepnetten aanwezig.

Opgave is verplicht via Claudia Vrieling telefoon 050-3148314 of e-mail

cvrieling@home.nl.

Zaterdag 12 juni: Westerbroek

Een verrassende combinatie van een oude beukenlaan en een

laagveengebied. Het veengebied is een paar jaar geleden opnieuw

ingericht, met o.a. een informatiepunt dat een prachtig uitzicht biedt

over de wijde omgeving.

De excursie begint om 2 uur. Het startpunt is bij de parkeerplaats van het

van der Valkhotel aan het Winschoterdiep.

Zaterdag 19 juni: vogelexcursie in het Fochteloërveen en Diependal

Thema Moeras-, water- en heidevogels.

Vertrek om 8.00 uur met auto’s bij AH in de Hoornse Meer.

Koffie, brood en geschikte kleren (muggen) en schoeisel mee.

Reiskosten, te betalen aan chauffeur, bedragen ca. 7 euro. Terug in de

Hoornse Meer omstreeks 15.00 uur.

Informatie en opgave bij Andre Sikkema (050-5493062;

anbab@home.nl).

Winter 2010

25

Zaterdag 3 juli Kardinge

Een afwisselende wandeling die begint in het Bevrijdingsbos, daarna

over de dijk langs het Kardingermaar en langs uitbundig bloeiende

slootkanten terug naar het startpunt.

Aanvang 14.00 uur.

Verzamelen op het parkeerterrein bij het oude kerkje in Noorddijk.

Cursusprogramma

In het voorjaar van 2010 gaan we weer van start met twee cursussen: de

vogelgeluidencursus en de herziene basiscursus planten determineren.

Vogelgeluidencursus maart – mei 2010

Vaak hoor je een vogel voordat je hem ziet! Bij het herkennen en op

naam brengen van vogels is het geluid minstens zo belangrijk als de

uiterlijke kenmerken zoals formaat, kleuren en gedrag.

Voor iedereen die zich wil bekwamen in het herkennen van vogels aan

hun geluid is er dit jaar weer een vogelgeluidencursus.

De cursus bestaat uit drie theorieavonden op donderdagavond 25/3, 22/4

en 27/5 van 19.30-22.00 u in het AOC Terra, Verlengde Hereweg 99 te

Groningen. Daarnaast zijn er een drietal excursies op zaterdag 27/3, 24/4

en zondag 30/5.

De kosten bedragen € 27,50 voor leden/donateurs of € 32,- voor niet-

leden/donateurs.

Opgave en informatie, vanaf woensdag 17 februari 19.00 uur bij Irene

Kornet: 050-5410700 of Marjo Elzinga: 050-5417880 of per e-mail:

IVN@fam-elzinga.name (o.v.v. naam, adres, telefoonnummer,

lid/donateur ja/nee).

Groeningen 2010-1

26

Basiscursus Planten determineren

De Plantenwerkgroep van IVN- afdeling Groningen/Haren geeft in 2010

opnieuw een basiscursus Planten determineren.

Inhoud van de cursus

In de cursus ligt de nadruk op het leren determineren van wilde planten

met behulp van een flora. In totaal worden 9 plantenfamilies behandeld

waarbij vooral de algemene soorten aan de orde komen. In het

bijbehorende cursusboek wordt ook aandacht besteed aan andere

interessante kanten van het plantenleven.

De cursus bestaat uit 5 theorieavonden en 5 excursies. De avonden zullen

plaats vinden op donderdag van 19.30 tot 21.45 uur. De excursies worden

gehouden op zaterdag van 10 tot 12 uur.

Les- en excursiedata Les Datum Excursie Datum

1 15 april 1 17 april

2 29 april 2 1 mei

3 20 mei 3 22 mei

4 3 juni 4 5 juni

5 24 juni 5 26 juni

De theorieavonden worden gehouden in het gebouw van AOC- Terra.

Adres: Herenweg 99 te Groningen. Dit is tegenover het Sterrebos.

Op de cursusavond wordt bekend gemaakt waar de aansluitende excursie

naar toegaat.

De kosten bedragen € 70,- voor vrijwilligers. Leden en donateurs krijgen

€ 10,- korting. Deelnemers die de cursus volgen voor hun werk en de

kosten kunnen declareren bij hun werkgever, betalen € 90,- .

Opgeven

Bij de coördinator van de Plantenwerkgroep Janneke van Steenis; e-mail

jvansteenis@home.nl of telefoonnummer 050-53 52 845.

Daarbij vermelden: naam, adres, telefoonnummer, vrijwilliger of

beroepsmatig, als van toepassing: lid of donateur van het IVN.

Winter 2010

27

Adressen e.d.

IVN-Afdeling Groningen/Haren

Postbus 1573

9701 BN Groningen

Website: http://www.ivn-groningenharen.nl/

e-mail: ivngroningenharen@gmail.nl

Bestuur Voorzitter: Gert Jan Huiskes (gertjanhuiskes@online.nl)

Tel.: 06-24149856

Secretaris: Lammert Tiesinga (L.Tiesinga@inter.nl.net)

Tel: 050-3133682

Penningmeester: Peter Driessen (boele02@home.nl)

Tel.: 050-5343781

Leden:

Hubert de Vos, Kees van de Ven, Ernst Flentge, Janneke van Steenis

Ledenadministratie

Postbus 1573, 9701 BN Groningen.

E-mail: boele02@home.nl (Peter Driessen)

Gironummer 3742937 t.n.v. IVN afd. Groningen/Haren

Contributie/administratie Leden zijn actief betrokken bij het IVN. Zij betalen per jaar minimaal

15,70 euro, waarvan de afdeling 8,65 euro afdraagt aan het landelijk

bureau. Donateurs steunen het IVN en betalen minimaal 9,50 euro per

jaar, dat geheel ten goede komt aan de afdeling.

Leden en donateurs ontvangen “Groeningen”, en leden ontvangen tevens

het landelijk tijdschrift “Mens en Natuur”.

Leden, die “Mens en Natuur” niet thuis gezonden krijgen, dienen contact

op te nemen met de afdelingspenningmeester.

Opgave, verhuizingen, overschrijvingen naar andere afdelingen en

opzeggingen (dit laatste alleen voor 1 januari): aan de ledenadministratie

van onze afdeling doorgeven.

Betalingen geschieden per toegezonden acceptgiro.

Groeningen 2010-1

28

Indeling werkgroepen en coördinatoren

Vogelwerkgroep

Hubert de Vos, tel.: 050-5263602 hubertdevos@hetnet.nl

Plantenwerkgroep

Janneke van Steenis, tel.: 050-5352845 jvansteenis@home.nl

Natuur- en Milieuwerkgroep Haren

Ernst Flentge, tel.: 050-5349131 e.w.flentge@freeler.nl

Werkgroep stadsecologie

Lammert Tiesinga, tel.: 050-3133682 L.Tiesinga@inter.nl.net

Activiteitenwerkgroep

Gert Jan Huiskes, tel.: 06-24149856 gertjanhuiskes@online.nl

Boekenverkoop

Claudia Vrieling, tel.: 050-3148314 st.steunfondsnme@home.nl

Werkgroep PR & Communicatie (o.a. redactie Groeningen)

Kees van de Ven, tel.: 050-4063310 ivngroeningen@planet.nl

Kopij voor de Groeningen sturen naar Postbus 1573, 9701 BN Groningen of ivngroeningen@planet.nl

IVN Consulentschap Groningen Postbus 1020, 9701 BA Groningen.

Tel: 050-3135933; e-mail: consulentschap.groningen@ivn.nl

Vrijwilligersconsulent: Marit Stokkentreeff

IVN-Landelijk Postbus 20123, 1000 HC Amsterdam.

Tel: 020-6228115

Website: www.ivn.nl

Dru

kw

erk

IVN

afd

elin

g G

ron

ing

en/H

are

n

Po

stb

us

157

3

9701

BN

G

ron

ing

en