1

“Gods evenbeeld: ...maar wat als wij elkaar maskers voorhouden?”

Vierde Zondag na Trinitatis KETI KOTI in de Oude Lutherse Kerk

Amsterdam, 5 juli 2020 Voorganger: ds Andreas Wöhle Lector: Meridith Richards Orgel: Christiaan de Vries Zang: Farida Merville Mariela Flores & Sofia Pedro

2

Welkom in deze kerk, u, die voor het eerst met ons verbonden bent, en u, die hier kind aan huis bent in de “Oude Lutherse”. Vandaag vieren wij, zo als al enkele jaren rondom 1 juli, onze eredienst in het licht van “Keti Koti, de ketens verbroken…” - de gedenkdag van de afschaffing van de slavernij in Suriname & de Nederlandse Antillen (1 juli 1863). Het feest van die bevrijding is voor ons als gemeente geen “ver van ons bed verhaal”! Het raakt ons als Lutherse gemeenschap in menig opzicht, - in de letterlijk en figuurlijk “zwarte” geschiedenis van veel van onze eigen gemeenteleden en in ons gebroken erfenis als “witte” Nederlanders en Europeanen, die met de slavenhandel de rijkdom van onze culturen hebben opgebouwd. Veel van deze geschiedenis heeft sporen achtergelaten in onze menselijke omgaan met elkaar, als gemeente en samenleving. Als gemeente zullen wij daaraan moeten blijven werken, in eigen kring en daarbuiten.

- De liederen en teksten in deze dienst zingen en spreken ervan. De stilte en de gebeden geven er ruimte en taal aan.

Farida Merville deelt twee liederen met ons, geboren uit de slavernij erfenis. En omdat wij in deze tijden van corona gevraagd zijn om niet zélf als gemeente te zingen vertolken vandaag opnieuw twee

zangers van het Conservatorium Amsterdam onze gemeentezang: Mariela Flores en Sofia Pedro

3

STILTE Intocht Zang: Magnificat (Claudio Monteverdi, 1567-1643 <SV 206>)

Suscepit Israel puerum suum: recordatus misericordiae suae Hij trekt het lot zich aan van Israel, zijn dienaar: hij herrinter zich zijn barmhartigheid

Gelofte V: In de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. G: AMEN Bemoediging V: Onze hulp is in de naam van de Heer, G: DIE HEMEL EN AARDE GEMAAKT HEEFT V: en die niet laat varen het werk dat Zijn hand begon. Schuldbelijdenis V: Heer, vergeef ons al wat wij misdeden G: EN LAAT ONS WEER IN VREDE LEVEN. Aanzegging van vergeving V: De Heer ziet en vergeeft al onze tekortkomingen, onze zonden, en wij worden als Gods kinderen op de weg gezet van nieuw leven. G: AMEN Welkom V: Antifoon “De Heer is mijn licht, mijn behoud, wie zou ik vrezen? Bij de Heer is mijn leven veilig, voor wie zou ik bang zijn?” (Ps 27, 1)

4

Zingen: Gez 995, 1.2

O Vader, trek het leed u aan van allen die met ons bestaan. Gij hebt gezegd: geef gíj hun brood, – doe ons hun naasten zijn in nood, opdat zij weten wie Gij zijt: de God van hun gerechtigheid. V: Antifoon “Na MASRA e krin mi pasi, En na mi Ferlusuman, mi no e frede gi no wan sma. Na MASRA e kibri mi libi, mi no e beifi gi no wan sma?”

5

Gloria Patri

Kyriegebed

Masra, ju ati no mun bron

te m’ sa aksi f’a du kon

tak mi totro

na katibo

ben kan doro so wan ten,

…so wan pen!

Masra, ju ati no mu bron

Ma sortu sabi

Mi totro ben abi?

Heer, Gij moet niet boos zijn

als ik u soms vraag hoe ’t

komt

dat mijn voorgeslacht

in slavernij

zo’n tijdperk kon doorstaan,

… zóveel pijn!

Heer, Gij moet niet boos zijn,

maar wat wist

mijn voorgeslacht?

Kyriezang: Les Sept Paroles du Christ sur la Croix (proloog) César Franck (1822-1890)

O vos omnes, qui transitis per viam, attendite et vidite, si est dolor sicut dolor meus. Posuit me, Domine, desolatam tota die maerore confectam. Ne vocatis me Naemi, sed vocate me Mara.

6

O u allen die hierlangs komt, merkt op en ziet of er een smart is zo groot als mijn smart. Hij, de Heer, heeft me volslagen vereenzaamd achtergelaten, verteerd door verdriet. <Klaagliederen 1, 12-13> “Noem mij niet langer Naomi (lieflijk); noem mij liever Mara (bitter)” <Ruth 1,20>

Gloria V: Ere zij God in den hoge

en vrede op aarde voor mensen van zijn welbehagen.

Zondagsgebed

HET WOORD Schriftlezing Genesis 1, 26-28 God zei: ‘Laten wij mensen maken die ons evenbeeld zijn, die op ons lijken; zij moeten heerschappij voeren over de vissen van de zee en de vogels van de hemel, over het vee, over de hele aarde en over alles wat daarop rondkruipt.’ God schiep de mens als zijn evenbeeld, als evenbeeld van God schiep hij hem, mannelijk en vrouwelijk schiep hij de mensen. Hij zegende hen en zei tegen hen: ‘Wees vruchtbaar en word talrijk, bevolk de

7

aarde en breng haar onder je gezag: heers over de vissen van de zee, over de vogels van de hemel en over alle dieren die op de aarde rondkruipen.’ Dan Gadot taki: “Meki wi meki libisma di de leki wi en di gersi wi. Den mus de basi abra den fisi fu den se, abra den fowru di e frei na loktu, abra den meti di yu e kweki, abra heri grontapu nanga ala meti di e kroipi na gron.“ So Gado meki libisma di ben o de leki En. Leki fa En de, na so den ben o de. A meki man nanga uma. Dan Gado blesi den en a taigi den taki: „Un meki pikin, un meki furu pikin fu den furu grontapu. Un mus de basi fu grontapu. Un mus de basi abra den fisi fu den se, abra den fowru di e frei na loktu nanga abra ala meti na grontapu di kroipi na gron.“ Zingen: Gez. 877, 1.2

2 Ja, ik ben het beeld van de gezalfde, liefde, lichaam, onze weg. Prijs haar oproep aan de wereld: leef oprecht. Lezing uit de brieven:

8

Kolosenzen 3, 9-15a

No lei moro gi makandra. Bika un poti a owru fasi fa un ben de nanga a fasi fa un ben du sani, na wan sei. Now un tron wan nyun sma, die moro nanga moro e kenki kon kisi moro koni. Na so a e kon gersi a Wan di meki en. Dan a no abi trobi efu yu na wan Dyusma noso wan Grikisma, efu yu besnei noso efu yu no besnei, efu yu na na wan doroseisma nosi wan Sititisma, efu yu na wan srafu noso wan fri sma. Nono. Ma na Kristus wawan e teri, èn na En de ini un alamala. We dan, fu di Gado ben teki unu fu de sma fu En, èn fu di A lobi unu, un mus abi sari–ati, bunfasi, sakafasi, safrifasi nanga pasensi. Un mus abì langa pasensi nanga makandra, èn un mus gi makandra pardon. Efu un feni taki wan sma no du bun nanga unu, dan neleki fa Masra gi un pardon, na so un mus du tu. Boiti den sani disi, un mus lobi makandra. A lobi e tai un hori na wan soleki fa a mus de. Meki a freide fu Kristus tiri un ati. Bika Gado kari un kon ini wan enkri skin fu un sa libi ini freide. É nun mus de sma nanga tangi ini un ati.

Bedrieg elkaar niet, nu u de oude mens en zijn leefwijze afgelegd hebt en de nieuwe mens hebt aangetrokken, die steeds vernieuwd wordt naar het beeld van zijn schepper en zo tot inzicht komt. Dan is er geen sprake meer van Grieken of Joden, besnedenen of onbesnedenen, barbaren, Skythen, slaven of vrijen, maar dan is Christus alles in allen.

Omdat God u heeft uitgekozen, omdat u zijn heiligen bent en hij u liefheeft, moet u zich kleden in innig medeleven, in goedheid, bescheidenheid, zachtmoedigheid en geduld. Verdraag elkaar en vergeef elkaar als iemand een ander iets te verwijten heeft; zoals de Heer u vergeven heeft, moet u elkaar vergeven. En bovenal, kleed u in de liefde, dat is de band die u tot een volmaakte eenheid maakt. Laat in uw hart de vrede van Christus heersen, want daartoe bent u geroepen als de leden van één lichaam. Wees ook dankbaar.

9

V: Psalmwoord: Vestig je hoop op God, eens zal ik hem weer loven, mijn God die mij ziet en redt. Halleluja! (Ps 43.5b) Zingen: Aleluja, preise MASRA

10

Lezing uit Evangelie: Matteüs 22, 35-40 en 25, 40b Om hem op de proef te stellen vroeg een van hen, een wetgeleerde: ‘Meester, wat is het grootste gebod in de wet?’ Hij antwoordde: ‘Heb de Heer, uw God, lief met heel uw hart en met heel uw ziel en met heel uw verstand. Dat is het grootste en eerste gebod. Het tweede is daaraan gelijk: heb uw naaste lief als uzelf. Deze twee geboden zijn de grondslag van alles wat er in de Wet en de Profeten staat.’ ... “Ik verzeker jullie: alles wat jullie gedaan hebben voor een van de onaanzienlijksten van mijn broeders of zusters, dat hebben jullie voor mij gedaan.”

Danwan fu den di ben sabi a wèt bun, kon na Yesus fu tesi En. A aksi En taki: „Meister, sortu wan fu den wèt na a moro prenspari wan?“ Yesus piki en taki: „Yu mus lobi Masra, yu Gado, nanga yu heri ati, naga yu heri sili, èn nanga yu heri ferstan. A dati na a fosi wèt èn na a moro prenspari wan. Ma wan trawan de di prenspari leki a fosiwan. A dati e taki: Yu mus lobi tra sma soleki fa yu lobi yusrefi. Ala sani san Moses nanga den profeiti leri unu, de ini den tu wèt disi.“ … Dan a Kownu sa piki den taki: “Fu tru Mi e taigi un taki: Di un du en gi wan fu den sma fu Mi, awinsi a no ben de wan prenspari sma, un du en gi Mi.“

V: 'In de woorden uit de Schrift horen wij Het Woord van de Levende God”.

Respons:

11

Gezang: Fo Uma

12

13

VERKONDIGING

HET ANTWOORD

Zang:

14

15

Inzameling van de gaven

Ook tijdens de corona crisisperiode kunt u het werk van onze gemeente steunen met een gift. U kunt gemakkelijk doneren via de betaallink in de beschrijving onder de video van de livestream. U kunt ook de QR-code scannen die tijdens de collecte en aan het einde van de livestream in beeld is, of een gift overmaken naar NL45ABNA0543629945 t.n.v. College van Kerkrentmeesters ELG Amsterdam. Voor meer informatie over doneren zie: www.luthersamsterdam.nl Bij voorbaat hartelijk dank voor uw gift.

De collecte is in gelijke delen bestemd voor het diaconale en pastorale werk van onze gemeente. Het diaconale doel vandaag is: CHALLENGING HEIGHTS... Net als afgelopen zondag is ook vandaag rondom Keti Koti de collecte bestemd voor de strijd tegen kinderslavernij in Ghana.

16

James Kofi Annan moest als kind in de visserij werken en kon niet naar school. Na zijn bevrijding kwam hij gelukkig goed terecht. In 2007 begon hij een opvang voor kinderen die net als hijzelf destijds als kindslaaf in de visserij moeten werken op het gigantische stuwmeer Lake Volta. Met zijn organisatie CHALLENGING HEIGHTS wil hij deze meest schadelijke vorm van kinderarbeid laten stoppen. En kinderen die hier slachtoffer van zijn een nieuwe toekomst bieden met familie en onderwijs. Op Lake Volta (8.502 km2) werken 49.000 kinderen, waarvan 21.000 onder dwang. Tweederde van deze kinderen is 14 jaar of jonger. Een derde is tussen de 15 en 18 jaar oud. Challenging Heights helpt: * kinderen uit slavernij in de visserij bevrijden; * kinderen 6 tot 9 maanden lang opvang te bieden; * kinderen terug te brengen naar hun familie; * kinderen twee jaar lang te begeleiden na terugkeer; Vandaag collecteren we voor Challenging Heights. Meer informatie over deze doelen op diaconie.com/diaconaal kader. Heeft u geen internet, dan sturen we het graag toe. U kunt ook uw bijdrage overmaken: NL80INGB0004620048 t.n.v. de Diaconie Ev-Lutherse Gemeente Amsterdam o.v.v. het doel. Uw gift – klein of groot - doet er toe! De Diaconie is ANBI-erkend, waardoor giften aftrekbaar zijn van de belasting. U kunt het werk ook steunen via een periodieke schenking (kan nu zonder notaris), legaat of erfenis ). Zie voor recente informatie ook www.diaconie.com. Namens de mensen die u helpt met uw gift en namens de gemeente en haar diaconie, hartelijk dank voor uw steun. Wilt u ons werk als gemeente in het algemeen steunen, dan kan dat via een gift op de hieronder genoemde rekening. Wilt u specifiek steun bieden aan een van onze activiteiten hier op het Spui of in een van de ankerplaatsen (Maarten Luther

17

Kerk of Augustanahof), dan is het goed, dit bij uw gift te vermelden: “Gift xyz-activiteit… Oude Lutherse Kerk”. Ons banknummer is NL45ABNA0543629945 – ABNANL2A t.n.v. College Kerkrentmeesters ELG Amsterdam Voorganger: Gebed over de gaven

Voorganger: Voorbeden, stil gebed, ONZE VADER Na elke voorbede die eindigt op: “zo bidden wij…” antwoordt de gemeente:

Onze Vader / Wi tata (gezamenlijk in wisselspraak v/gem) V: Wi Tata, di de na hemelkondre, ONZE VADER DIE IN DE HEMELEN ZIJT V: yu nem wawan de Santa en de makti UW NAAM WORDE GEHEILIGD V: yu kondre musu kom, yu wani nomo musu tan UW KONINKRIJK KOME, UW WIL GESCHIEDE V: na grontapu so leki na hemel. OP AARDE ZOALS IN DE HEMEL. V: Gi wi tide da nja njan fu nyan

GEEF ONS HEDEN ONS DAGELIJKS BROOD V: Gi wi pardon fu wi kruktu du, EN VERGEEF ONS ONZE SCHULD V: so leki wi owktu de gi pardon na den suma, disi di du wi ogri . ZOALS OOK WIJ ONZE SCHULDENAARS VERGEVEN. V: No meki wi kon ini tesi ma LEID ONS NIET IN VERZOEKING, V: kibri wi fu pikado. MAAR VERLOS ONS VAN DE BOZE.

18

Vredegroet V: De vrede van de Heer zij met u allen. Gemeente: AMEN

<Om “veilig afstand te houden” groeten wij elkaar met een buiging en een hand op het hart>

Slotlied: Gez 872 (wisselzang voorzanger/gem) Masithi Amen, siyakudumisa. Masithi Amen, siyakudumisa, Masithi Amen, Bawo, Amen, Bawo,

Amen, siyakudumisa

<vert: Zing amen. Wij prijzen God>

19

V: ZENDING en ZEGEN

Zang: “Gloria” uit de Misa Criolla (Ariel Ramirez <1921-2010>) Wilt u inhoudelijk reageren op deze dienst? Wij stellen uw mening en gedachten zeer op prijs. U kunt reageren via e-mail: a.woehle@luthersamsterdam.nl

Er wordt gewerkt aan het verbeteren van de kwaliteit van de livestreams van de erediensten. Wilt u in deze zin reageren? Wij stellen uw feedback zeer op prijs. U kunt reageren via de link van het feedbackformulier in de beschrijving onder de video van de livestream.

20

HULP GEVRAAGD! In deze bijzondere tijden van corona heeft u ongetwijfeld wel eens een of meerdere LIVESTREAMS van de erediensten in de Oude Lutherse Kerk bekeken. Door de livestreams kunnen wij de erediensten op gepaste afstand tot elkaar voortzetten en blijven wij digitaal met elkaar verbonden. Ook in de toekomst willen wij dit voorzetten, ook wanneer wij weer fysiek samen zullen komen. Iedere zondag zetten meerdere vrijwilligers zich in om de livestreams technisch mogelijk te maken. In de toekomst hopen wij dit “livestream-team” uit te kunnen breiden. Wij zoeken daarom enthousiaste vrijwilligers die zich willen inzetten voor het voortzetten ervan. Als u ons hierbij wilt helpen kunt u zich melden bij Joren Reichel (jorenreichel@luthersamsterdam.nl). Ook als u pas later, na de coronaperiode, zou willen bijdragen, of eerst meer informatie wilt ontvangen of vragen heeft over de technische werkzaamheden kunt u contact opnemen via bovenstaand e-mailadres. Er is geen grote technische voorkennis vereist. Wel is enige algemene technische vaardigheid en handigheid wenselijk, of de vaardigheid om gemakkelijk technische vaardigheden te kunnen leren. Uiteraard ontvangt u technische instructies m.b.t. de apparatuur, en heeft u alle mogelijkheid om vragen te stellen. Wij willen u vragen om dit bericht te delen met iedereen van wie u vermoedt dat hij of zij ons wellicht hierbij zou kunnen helpen. Zo hopen wij in de toekomst het livestreamen van de erediensten gezamenlijk voort te kunnen zetten. Hartelijke groet,

Joren Reichel (ouderling)

21

HEILZAME VERWERKING VAN HET SLAVERNIJVERLEDEN VOOR 'WIT' EN ‘ZWART’, een bijdrage vanuit ‘de kerken’ PUBLICATIE + TENTOONSTELLING 1-25 november in het LUTHER MUSEUM AMSTERDAM.

Racisme kent vele gezichten. In de verhouding van "wit" en "zwart" speelt daarbij de historische en sociale realiteit van slavernij een rol.

In de afgelopen drie jaar is er vanuit de Evangelisch Lutherse gemeente van Amsterdam in samenwerking met de EBG (Evangelische Broedergemeente Amsterdam) en het NiNSee (Nationaal instituut Nederlands Slavernijverleden en -erfenis) een proces op gang gebracht van bewuste waarneming en verwerking van de eigen betrokkenheid bij de Transatlantische slavernij in het verleden, en de weinig bewuste "erfenis" en doorwerking daarvan in

de huidige structuren van de maatschappij en de eigen gemeenschap. De recent verschenen publicatie "HEILZAME VERWERKING..." vat overwegingen samen, die in de afgelopen jaren op symposia in de Oude Lutherse Kerk naar voren zijn gekomen. Dit alles uitgaande van de verantwoording die de Raad van Kerken in 2013 betreffende dit thema heeft uitgesproken. De titel van het boek “Heilzame verwerking van het slavernijverleden voor ‘wit’ en ‘zwart’“ is onderdeel van een programma met als doel om onder andere een duurzame bijdrage te leveren aan het gesprek rondom dit thema .

22

‘Wit’ en ‘zwart’ hebben elkaar nodig om tot verwerking te komen (ook verbeeld op de omslag van het boek, waar ‘wit’ en ‘zwart’ elkaar vasthouden). In dit boek vindt U de winnende bijdragen van een essaywedstrijd over dit thema, toegespitst op de vraag wat de kerken kunnen bijdragen aan een heilzame verwerking. Verder bevat het boek de toespraken op een symposium rondom dit thema (23-11-2019) van externe experts zoals Glenn Helberg en Alex van Stipriaan, en van denkers uit de kerken zoals Pearl Gerding en Johannes Welschen. Daarnaast staan 4 voorbeelden van hedendaagse prediking en bijbeluitleg afgedrukt, zoals die rondom Ket Koti 2019 zijn uitgesproken in erediensten van de tot nog toe bij dit thema betrokken kerken. Het boek besluit met het doortrekken van enkele lijnen naar de toekomst. Hierbij komen vragen aan de orde zo als: Hoe gaan wij om met de Afro-Surinaamse spirituele traditie? Hoe kunnen wij ons cultureel archief opschonen? Wat moet er gebeuren aan compensatie en genoegdoening? Het boek is te bestellen via slubdenhaag@hetnet.nl en kost € 18.50. Daarbij zijn de verzendkosten in Nederland inbegrepen. Vandaag zijn er in de dienst enkele exemplaren voor de zelfkostenprijs van € 15.00 te koop. Als vervolg op dit boek wordt er van 1 t/m 25 November 2020 een TENTOONSTELLING georganiseerd in het Luther Museum Amsterdam (www.luthermuseum.nl; Nieuwe Keizersgracht 570, Amsterdam). In deze expositie zal zichtbaar worden hoe de dubbele moraal van de slavernij zowel de zwarte als ook de witte gemeenschap beïnvloedt, en hoe dat terugkomt in de verhouding tussen ‘wit’ en ‘zwart’ en misschien ook wel tussen ‘zwart’ en ‘zwart’. Contact: info@diaconie.com of bmgallant@hotmail.com of a.woehle@luthersamsterdam.nl

23

Eerstkomende (online) vieringen namens de gemeente rondom de OUDE LUTHERSE KERK (maar raadpleegt u vooral ook onze online informatie hierover) 12 juli, 10.30 uur, ds Nienke Vos 19 juli, 10.30 uur, ds Marieke Brouwer 26 juli, 10.30 uur, ds André van der Stoel Viering Heilig Avondmaal 2 augustus, 10.30 uur, drs Guido Leerdam 9 august, 10.30 uur, ds Marieke Brouwer 16 augustus, 10.30 uur, ds Andreas Wöhle 23 augustus, 10.30 uur, ds André van der Stoel Viering Heilig Avondmaal 30 augustus, 10.30 uur, ds Andreas Wöhle 6 september, 10.30 uur, ds Andreas Wöhle 18 september, 10.30 uur, ds Martin van Wijngaarden 20 september, 10.30 uur, ds André van der Stoel Viering Heilig Avondmaal 27 September, 10.30 uur, ds Marieke Brouwer

24