jan.van.der.kamp@planet.nl 1

gezondheid als duurzaam systeem

in beleidsagenda volksgezondheidkomende 10 jaren,

door

Jan van der Kamp

– A. S. Eddington

jan.van.der.kamp@planet.nl 2

gezondheid als duurzaam systeem

• duurzaamheid• systemen• modellen• evenwichten• schaalverband• over de grenzen

jan.van.der.kamp@planet.nl 3

duurzaam

• preventie; behoud, condities, competentie,

naast repressie, interventies,• meer natuurlijke hulpbronnen • verbruikstechnologie beperken• levensloop met sequentie gezondheidstadia,

naast incidentie en sterfte, entiteit voor beleid• stabiliteit door evenwicht zoekende systemen;

complexe adaptieve systemen (CAS)

jan.van.der.kamp@planet.nl 4

natuurlijke hulpbronnen

• humane biologie; intrinsiek helend vermogen, evenwicht nastrevend (bv.homeostase)

• evolutie; verduurzaming stabiliteit evenwichten (niche vorming)

• mens partner / coproducent naast rol als probleem houder

150 years Health Siences

devoloping modern cure and care technics,

at the same time neglecting natural thrives;

the intrinsic healing and dealing capacities

Darwin 150 year

3,000,000,000 years life on earth500,000,000 living creatures

ever since vulnerable, thriving to survive

by finding stability in niches and an intrinsic healing capacity.

2,000,000 years mankind deals, including with own and fellow’s health

jan.van.der.kamp@planet.nl 7

2010 e.v.• (renewed) interest in natural healing and

dealing capacities.• integrate natural healing and

human dealing capacities in the cure and care system.

• integrated / trans disciplinary approach as a work out of the Primary Health Care (PHC) approach.

• rebirth and rethinking Alma Ata (1978)

jan.van.der.kamp@planet.nl 8

Theory Often Raises Questions.

Please, Ms. Sweeney, may I ask where you’re going with all this?

jan.van.der.kamp@planet.nl 9

De mens als partner / coproducent participeert in eigen gezondheid

en die van medemensenImpliciet, indirect Impliciet, direct Expliciet, indirect Expliciet, direct

Inzet voor gezonde levensvoorwaarden,

Bijvoorbeeld:• Buren werken

samen voor veilige speelplaatsen

• Kwaliteitsprogramma’s in bedrijven

• leefstijl

• welzijn: persoonlijk, sociaal en economisch zelfstandig functioneren en participeren

medebeheer en inspraak gezondheidszorg voorzieningen, cliëntenraden

Klachtenbehandeling, -bemiddeling

compliance/coöperatie met zorgverlener,

informele zorg;• zelfzorg• zelfmedicatie• mantelzorg• wederzijdse

hulp (noaberschap)

• zelfhulpgroepen• vrijwilligerswerk

jan.van.der.kamp@planet.nl 10

Competentie versterken

betrokkenheid

vaardigheden

14

3 2

competentie

1. competent

2. beperkt

3. onverantwoordelijk

4. vrijblijvend

jan.van.der.kamp@planet.nl 11

Levensloop met sequentie stadia van gezondheid

stadia

1. gezond

2. bedreigd

3. risico dragend

4. ziek

5. functiebeperkt

6.hulpafhankelijk

7. dood

toestand

goede gezondheid, met gemiddeld, niet specifiek, risico

verhoogd risico door gedrag, omgeving en/of condities

(beginnende) afwijkingen zonder klachten (at risk)

afwijkingen met klachten en al of geen hulpzoekgedrag zelfstandig levend met chronische ziekte, aangeboren of

verworven functiebeperking met compensatie behoefte

chronische ziekte, aangeboren of verworven functiebeperking die afhankelijk maakt van zorg

• H.H.W. Hoogerzeil, 1978

jan.van.der.kamp@planet.nl 12

Levensloop met sequentie stadia van gezondheid (als duurzaam en samenhangend systeem)

Ten opzichte van risico’s, mogelijke actie, preventie en financiering

stadia 1. gezond 2. bedreigd 3. risico dragend

4. ziek 5. functiebeperkt

6. hulp-afhankelijk

toestand goede gezondheid

verhoogd risico door gedrag, omgeving en

condities

(beginnende) afwijkingen

zonder klachten

afwijkingen met klachten en al of geen

hulpzoek-gedrag

zelfstandig levend met chronische

ziekte, aangeboren of

verworven functie-

beperking,

aangeboren of verworven

functie-beperking die

afhankelijk maakt van

zorg

type risico gemiddeld – niet individu

of ziekte specifiek –

risico,

toenemende kans op

specifieke gezondheids-

problemen

individu en ziekte specifiek

risico(at risk)

geen of niet volledig herstelrecidief

progressie progressie

mogelijke actie gezonde leefwijzen en

condities bevorderen

opsporen en beperken van risico factoren

in aanleg, leefwijzen en

condities

herkennen van signalen,vroege

opsporing

- zelfhulp- vrijwillige

hulp- curatieve

zorg,- thuiszorg.

- mantelzorg e.d.,

- revalidatie,- hulpmiddelen,

- thuishulp- voorzieningen

- mantelzorg,- extra murale

zorg,- intra murale

zorg.

preventie categorie

proactief primaire preventie

secundaire preventie

tertiaire preventie

tertiaire preventie

tertiaire preventie

regie/financiering

ieder en iedere

organisatie

WPG/ RIVM WPG/Zorgverzekeraar

Algemeen Fonds

Zorg-verzekeraar/ eigen risico

WMO AWBZ

jan.van.der.kamp@planet.nl 13

jan.van.der.kamp@planet.nl 14

mens en natuur als coproducent

• naast het professionele systeem handelend van buiten af (cure en care) verdient het aanbeveling

• om het natuurlijk helend vermogen, in het navolgend schema weergegeven als (heal)

• en hetgeen mensen kunnen bijdragen (deal)• als bijdragen van binnenuit aan gezondheid in

het systeem te betrekken

jan.van.der.kamp@planet.nl 15

fit in with

coming from

primaryproblems

secondary problems

outside man cure care

inside man heal deal

efforts on and by humans

to reduce health problems

jan.van.der.kamp@planet.nl 16

fit in with

coming from

primaryproblems

secondary problems

outside man cure care

inside man heal deal

mutual influencing efforts on and by humans

to reduce health problems

model of a system thriving equilibrium

jan.van.der.kamp@planet.nl 17

The interesting thing happens when the simple parts interact and new behaviour

emerges from that.

complex adaptive systems CAS

jan.van.der.kamp@planet.nl 18

1. A Complex Adaptive System [cas]

Because of conditional interactions, the behavior of the aggregate is not simply the sum of the agent actions.

The aggregate behavior influences agent behavior as well as vice-versa.

John H. Holland

bv moleculen

cel

bv vader, moeder, kinderen

gezin

jan.van.der.kamp@planet.nl 19

niveaus waarop naar het functioneren van een mens

gekeken wordt van groot naar klein

• context /condities• mens• functiesysteem/orgaan• cel• molecuul

jan.van.der.kamp@planet.nl 20

voorbeelden van complexe adaptieve systemen CAS

• homeostase• leven• welzijn

jan.van.der.kamp@planet.nl 21

Humaan Ecosystemals CAS

Context/omgeving

Mens

Functiesysteem/ orgaan

cel

molecuul

welzijn =

leven

Hum

ane

biot

oop

Homeostase

Persoonlijk, sociaal en economisch zelfstsndig funktioneren en participeren

jan.van.der.kamp@planet.nl 22

G.J.B. van Ommen

jan.van.der.kamp@planet.nl 23

“Zeker niet minder interessant dan epidemiologisch of klinisch onderzoek,

integendeel!Hebt u zich ooit afgevraagd

waarom bij sommige patiënten een botbreuk zonder problemen geneest,

terwijl bij anderen geen herstel optreedt en de ene complicatie

de ander opvolgt?”

oratie Prof.Dr.I.B.Schipper

jan.van.der.kamp@planet.nl 24

Met de huidige kennis wordt aangenomen dat circa 25% van de gezondheidsproblemen kan worden verklaard door uitsluitend erfelijke of omgevingskenmerken alleen.

Bij de overige 75% spelen zowel de erfelijke als de omgevingsfactoren samen (elkaar over en weer al of niet via gedrag beïnvloedend) een rol. (Meijers VU).

systemen in pathogenese

jan.van.der.kamp@planet.nl 25

Science opportunities• Progress differs between fields

• Common challenges

Goals:• Take home Ideas + Network

• Research Plans (IPL)

• Good papers in good journals

winnaar Spinoza prijs 2009

jan.van.der.kamp@planet.nl 26

Marten Scheffer accessibly describes the dynamical systems theory behind critical transitions, covering catastrophe theory, bifurcations, chaos, and more. He gives examples of critical transitions in lakes, oceans, terrestrial ecosystems, climate, evolution, and human societies.

And he demonstrates how to deal with these transitions, offering practical guidance on how to predict tipping points, how to prevent "bad" transitions, and how to promote critical transitions that work for us and not against us.

jan.van.der.kamp@planet.nl 27

gezondheid welzijn

To start seeing some kind of structure, the problem is to ask the right questions,

to find the right perspective, to approach the problem in a way that is sufficiently simple-minded

that there is a chance that some kind of clarity can emerge. Tor Nørretranders , Para Limes

jan.van.der.kamp@planet.nl 28

Continuum Ranging from Unidisciplinary to Cross-Disciplinary Forms of

Collaboration• Interdisciplinary - researchers from different

disciplines work jointly to address a common problem and although some integration of their diverse perspectives occurs, participants remain anchored in their own fields

• Transdisciplinary - researchers from different disciplines work jointly to create a shared conceptual framework that integrates and moves beyond discipline-specific theories, concepts, and approaches, to address a common problem

• (Rosenfield, 1992)

jan.van.der.kamp@planet.nl 29

Raad voor het Ruimtelijk, Milieu- en NatuuronderzoekDecember 2008

Aanbeveling 1: beta-gamma-samenwerkingOCW, NWO, de universiteiten en relevante grote

onderzoeksinstellingen stimuleren deverdere (theoretisch en methodologisch)

paradigmatische ontwikkeling van betagamma-samenwerking op basis van een bundeling en

uitwisseling van (internationale)ervaringen met multi-, inter-, en transdisciplinair

onderwijs en onderzoek. Hierbijmoeten ook de (on)mogelijkheden en de succes- en

faalfactoren in kaart wordengebracht.

jan.van.der.kamp@planet.nl 30One needs a more eclectic and multifaceted approach.