HENDRIK IN VER-WONDERLAND

Was het niet het begin van mijn speurtocht, toch kreeg ik een flinke mentale kick, een Haha Erlebnis toen ik de anekdote te horen kreeg van een kleuter die haar vader vroeg:

“Papa waarom vliegen vogels”?

Waarom? De vraag is zowel gewoon als bijzonder, als erg uitzonderlijk want ontdekken, vragen stellen wordt systematisch afgeleerd. Aannemen, geloven is de regel. Tijdens mijn humaniora had de leraar fysica nooit uitgelegd wat zwaartekracht precies was. Hij wist het uiteraard zelf niet want Newton had er ook geen verklaring voor, maar dat laatste heeft de leerkracht nooit gezegd. Daarom zat daar 6 jaar een dommerik te piekeren over het waarom van de appel en de boom. Robbert Dijkgraaf, fysicus die nu op de stoel van Einstein zit in Princenton Universiteit, het meest prominente denkcentrum, zegt, na een exposé van bijna een uur over de oerknal, ja kijk dit is maar 5% van wat gekend is over heelal. Zo hoort het. Geef bloot wat je niet weet.

Trouwens niet weten is een stimulans om te zoeken. Helaas “Waarom vliegen vogels” is klaarblijkelijk een gedachte die een volwassene totaal niet meer zou te binnen schieten. Nochtans begint alle wetenschap met de vraag: WAAROM?

Laat het duidelijk zijn dat mijn nieuwsgierigheid een grillig parcours tot gevolg had. De ene verwondering wekte de andere op. Een ontdekkingstocht waarbij je omwegen maakt die strikt genomen niet noodzakelijk waren maar wel avontuurlijk. Wie op een gestructureerde wijze een inzicht wil krijgen in de ‘tocht van de mens’, raadpleegt beter het magistraal encyclopedisch driedelig werk van onze landgenoot Mark Vermeersch ‘De geschiedenis van de mens’ en…”Big History”.

Trouwens de directe aanleiding van mijn tocht als leek door de geschiedenis van de mens was het boek “Big History Boek” van David Christian. Naast die immense en gestructureerde uitleg ‘van oerknal tot heden’ viel mij één bijzonder onderwerp, één beeld op in dat prachtige boek: het eerste bouwwerk van de mens, Göbekli Tepe, vlak bij de stad Sanliurfa of Urfa, Turkije.

1.

Ik moest en zou daar, zeker vanwege mijn relatief hoge leeftijd, dringend naartoe. Op de plaats staan van het eerste stenen bouwwerk ter wereld: een ‘turning point’, de getuige van een fundamentele breuk in het gedrag van de mens. Nooit had ik enige dwingende behoefte gevoeld om grote historisch monumenten, type de piramides, te bezoeken, gewoon ze zijn mij te megalomaan en achterafgezien ‘maar’ het gevolg van die ‘eerste steen’.

Het gevoel hebben om zich virtueel 11.500 jaar te verplaatsen en in gedachte mensen te ‘ontmoeten’, genaamd jagers-verzamelaars, die na 200.000 jaar in groepjes rondzwerven de handen in elkaar sloegen om dit ‘onmogelijk’ project tot stand te brengen. Een constructie die relatief en in zijn context gezien, “vergelijkbaar was met het bouwen van de Twin-Towers met Lego blokjes”, zoals een Amerikaan het de conservator van GT wist te vertellen .

Een bijzondere gebeurtenis was klaarblijkelijk op TV 1 Turkije de week voor ik ter plaatse te zien. De conservator van GT had samen met de Turkse autoriteiten er voor gezorgd dat de site door Unicef erkend was asl monument… De conservator kreeg de retorische vraag voorgeschoteld: “zo oud kon GT toch niet zijn”. Ha neen, want in Sanliufra kan men de grot bezoeken waar Abraham een 6.000 jaar geleden zou geboren zijn en G dan 11.500 jaar oud, hoe kan dat nu! Het ‘diplomatiek’ antwoord was dat er inderdaad “niet zoveel verschil was” met als gevolg dat de conservator heel het wetenschappelijk wereldje van archeologen over zich heen kreeg. Anderzijds kon, een maand of zo na mijn bezoek, President Erdogan met een heel gevolg de plechtige inhuldiging op zijn conto schrijven. Wat doe je, de historische anomalie publiek beklemtonen, of omzeilen en rustig je werk kunnen verder zetten?

Het ging mij in ieder geval niet om spektakel maar om de intellectuele verwondering. Het vuurtje was reeds eerder aangeslagen via afbeeldingen, documenten en You Tube. Het ging om een denkbeeldige historische verbroedering, een soort vorm van solidariteit met mensen die een ingenieuze stap, een fenomenale inspanning, doelgericht, plots aan de dag hadden gelegd, en dat zou voor mij de aanleiding zijn voor nog veel meer kilometers.

Een eerste, voorlopig, verslag: Bakermat van Beschaving I :

https://myalbum.com/album/xJakl5v7QCxz

2.

Gelijkaardige bouwwerken zoals Göbekli Tepe zijn er meer in het Zuidoosten van Anatolië, en werden enkele duizenden jaren gefrequenteerd. Een ander opvallend fenomeen deed zich enkele millennia later (8.500 BP) voor, iets meer naar het westen, enkel honderden km van de Middellandse zee, vlak bij de huidige miljoenen stad Konya: SAMENWONEN, met velen samenwonen: 5 à 10.000 mensen.

Eigenlijk had ik aanvankelijk één ticket Sanliufra (Göbekli Tepe)+ Ankara (Archeologisch museum)+ Konya (çatal Höyük) maar het reisbureau in Istanboel weigerde de reis uit te voeren vanwege te gevaarlijk. Enkel maanden na Göbekli vertrok ik dus nogmaals naar Turkey, of all places. Alle binnenlandse vluchten worden verzorgd door Turkish Airlines maar denk nu niet dat je van de ene naar de andere stad vliegt. Alle binnenlandse vluchten gaan eerst naar Istanboel, enkele naar Ankara, en van daar naar je nieuwe binnenlandse bestemming, zelfs als die steden slechts enkele honderd km van elkaar liggen. Centralisatie is controle.

Sommige impressies, nieuwe kennis zijn deze ongemakken waart. Erg vervelend was toen mijn handbagage geconfisqueerd werd voor de binnenlandse vlucht Istanboel-Konya en ik ’s nachts op verdieping 13 van mij hotel een zware aanval kreeg vanwege het niet kunnen innemen van noodzakelijke medicatie. De raam ging gelukkig slechts tot op een kier open…

De volgende dag ging het met een taxi naar de site want een shuttle of openbaar vervoer was er niet. Stel je voor. Een site waar de hele archeologische wereld van ver of nabij zijn kop heeft over gebroken. Er waren zelfs geen toeristen. Alleen een klas middelbaar van een stad op een paar honderd km liep gedisciplineerd rond. De leerkracht had/kon/mocht klaarblijkelijk de betekenis van çH als eerste stad niet uitleggen.

Een nieuwsgierige oudere leerlinge bleef hangen en vroeg me in perfect Engels of ik er soms meer over wist. Dat de putten in de woonruimtes een uitdrukking van voorouderverering was haar bijvoorbeeld onbekend. De historische periode van çH was het vage gelaten. Waarom en hoe ging men plots massaal bij, tegen, boven elkaar wonen? Op welke manier deed men dat? Waarom leefde men er ongeveer twee millennia in peis en vree zelfs met gelijkheid van gender? Voor ons bewoners van de lage landen, bijna een Walden van Van Eeden in het Neolithicum. Neen, çH was niet meer dan wat oude stenen bouwsels. Merkwaardig genoeg verzamelde zich rond het meisje en mij een groep leerlingen, inclusief de leerkracht, -die betekenisvol zweeg-, om de meest elementaire kennis te aanhoren. Dat ze dan WIKI intikken! Goed gedacht maar in Turkije niet, niet te vinden op het net.

Het Archeologisch Museum Ankara is voor een stuk voor çatal Höyük wat het museum in Sanliufra voor Göbekli Tepe is. De Belangrijkste originele vondsten zijn daar ondergebracht met als pronkstuk de door een Engelsman James Meellaart 10 cm hoge afbeelding van een vrouw Mother Goddess noemde. Een onschatbaar patrimonium van artefacten worden er tentoongesteld. Merkwaardig is de zorg voor ‘hun geschiedenis’, de geschiedenis van Turkije, van Anatolië in het bijzonder, allicht een gevolg van de nog steeds aanwezige invloed van Atatürk en zijn opvattingen over de secularisatie, de scheiding van kerk en staat. Het moet gezegd dat dit onder het religieus geïnspireerde beleid van Erdogan, voorlopig althans, verder gezet wordt en met voldoende middelen als je staat van de sites en musea in overweging neemt.

In de hogesnelheid trein op terugweg van Ankara naar Konya liet ik mijn verzameling foto’s van het museum zien aan een vriendelijke student ingenieur die dagelijks de navette deed, dus in Konya op 35 km van çH woonde. Nooit gehoord van çH, noch van de internationale reputatie van het archeologisch museum in Ankara. Begrijpelijker wijze verslapte de aandacht naarmate de 8.500 jaar oude artefacten de revue passeerden. Een vreemde stilte installeerde zich.

Voorlopig verslag: “Bakermat van Beschaving II

https://myalbum.com/album/r5mfFKw05DoP

Archeologisch Museum van Konya:

https://myalbum.com/album/fwTUW4jScvWd

Archeologisch Museum van Ankara:

https://myalbum.com/album/FoUnAXdsaTwH

3. Het ontstaan van Ongelijkheid, Bakermat van Beschaving III

Tijdens de 1ste Wereldoorlog werd het Midden-Oosten door de Engelsen en de Fransen verdeeld. Door het Sykes-Picot verdrag waar Rusland en Italië mee akkoord gingen kreeg het hele gebied ongeveer de huidige vorm, Irak voor de Engelsen, Syrië voor de Fransen en nog wat vierkante kilometers die achteraf voor onnoemelijke problemen zou zorgen. Intussen had Duitsland in Turkije en het noorden van het huidige Syrië al een grote kuis gehouden en een halve historische stad mee naar Berlijn versleurt: de ruïnes van Tell Halaf werden door een ernstig bankierskind Baron Max von Oppenheim veilig in het Tell Halaf Museum te Berlijn ondergebracht maar helaas gebombardeerde tijdens de 2de Wereldoorlog.

De mythische figuur Laurence of Arabia was eigenlijke een Engelse archeoloog die resoluut voor de oorlog koos. De Fransen hadden ook niet stil gezeten en een belangrijk deel van de vroege geschiedenis van Mesopotamië staat dus nu te kijk in Berlijn: Pergamon museum, Neues en en Altes Museum in het Louvre Parijs en The British Museum Londen.

Ik heb nog een vruchteloze poging gewaagd via de Iraakse ambassade in London om naar Mosoel, met in de buurt de ruïnes van het paradijselijke Nineve en eventueel verder te reizen naar het zuiden waar de eerste steden ontstonden, maar er kwam gewoon geen antwoord.. IS had toen Raqqa nog in handen dacht ik. Het lag dus voor de hand dat ik de weg van de minste weerstand koos en de hoofdsteden van rustige en betrouwbare buurlanden opzocht. Veel van het visueel materiaal is dan ook te zien in de veilige Tempels van de Geschiedenis.

Voorlopig verslag: “Bakermat van Beschaving III’ Ontstaan van ongelijkheid.

Archeologische Musea Europa

British Museum London:

https://myalbum.com/album/fS8ft9PmTxAi

Neues Museum Berlijn:

https://myalbum.com/album/7MLUH2kpki4X

Altes Museum Berlijn:

https://myalbum.com/album/MetPBkaBiTDK

Pergamon Museum Berlijn:

https://myalbum.com/album/jnJJ5HD8i24a

Louvre Parijs: 1, 2, 3,

https://myalbum.com/album/jAZ3UraqYzkC

https://myalbum.com/album/vCzPHuuuot5j

https://myalbum.com/album/34oaQQU7NUii

Louvre Lens:

https://myalbum.com/album/wS7CjiKlTKFB

Confluences Lyon:

https://myalbum.com/album/Am4uF5ioyCtA

4.

Homo Sapiens in Europa, de 2de Out of Africa

5.

Van aap naar mens, de 1ste Out of Africa of UDO de 1ste aap geworden mensachtige in Beieren.