GEPASTE ZORG VOOR KINDEREN MET ADHD - jeugdmonitor.cbs.nl · ber 2015 is daartoe het Plan van...

GEPASTEZORGVOORKINDERENMETADHD

Verkennendonderzoeknaardeverschilleninaanpak

voorkinderenmetADHD

TruusVernhout,SophieHospersBorculo,oktober2016

Verkennendonderzoek'gepastezorgvoorkinderenmetADHD' 1oktober2016,kenmerk1604-TV-068-adhd

Inhoud

1. Onderzoeksopzet.....................................................................................................................2

1.1 Achtergrondvanhetonderzoek...................................................................................2

1.2 Doelstellingenonderzoeksvragen...............................................................................3

1.3 Onderzoeksaanpak.......................................................................................................4

2. Resultaten................................................................................................................................7

2.1 Watzeggendecijfers?..................................................................................................7

2.2 Kenmerkenvandevieronderzochtegemeenten........................................................8

2.3 Bevindingeninterviewsendocumentatie....................................................................9

3. Conclusiesenaanbevelingen.................................................................................................15

3.1 ProcesvoorjeugdmetADHDenrolvandediversepartijen.....................................15

3.2 Inzetjeugdhulpversusvoorschrijvenmedicatie(methylfenidaat)............................16

3.3 Relatiemedicijngebruikenwachttijdenvoorjeugdhulp............................................16

Dankwoord.....................................................................................................................................18

Bijlage1:Achtergrondencijfers.....................................................................................................19

B1.1 Gegevensoverjeugdhulpzonderverblijf(CBS)........................................................19

B1.2 Gegevensoveruitgiftesmethylfenidaat(SFK)..........................................................20

Bijlage2:Achtergrondbeschrijvingpergemeente.........................................................................25

B2.1 GemeenteA(veeljeugdhulp,weinigmedicatie)......................................................25

B2.2 GemeenteB(veeljeugdhulp,veelmedicatie)...........................................................26

B2.3 GemeenteC(weinigjeugdhulpenweinigmedicatie)...............................................28

B2.4 GemeenteD(weinigjeugdhulpenveelmedicatie)..................................................30

Bijlage3:ADHDnadertoegelicht...................................................................................................32

Bijlage4:Geraadpleegdebronnen.................................................................................................34


1. Onderzoeksopzet

Indithoofdstukstaathethoe,watenwaaromvanhetonderzoeknaarverschillenindezorgvoorkinderenmetADHD.Alseerstekomtdeachtergrondvandeproblematiekaandeorde,diedeaanleidingvormdevoorditonderzoek,gevolgddoordedoelstellingendeonderzoeksvragen.Totslotwordtingegaanopdegevolgdeonderzoeksaanpak,zodatderesultaten,dieinhoofdstuk2wordengepresenteerd,inhetjuisteperspectiefgelezenkunnenworden.

1.1 Achtergrondvanhetonderzoek

In2014heeftdeGezondheidsraadgeconstateerddatindeperiodevan2003t/m2013hetgebruikvanmethylfenidaatvoorkinderenmetADHDisverviervoudigd.OokwerdduidelijkdateengroeiendaantaljeugdigenmetADHD-achtigeproblemeninhetzorgcircuitterechtkomt.HetisechternietduidelijkhoedezorgverleningvoorkinderenmetADHDerindepraktijkuitziet:Waarwordendekinderengesignaleerd?Welkeroutebewandelenze?WiebepaaltofzedediagnoseADHDkrijgen?Watvoorzorgkrijgenzedanenwaaropisdiekeuzegebaseerd?

OpgrondvandeaanbevelingenvandeGezondheidsraadzijninmiddelsconcretestappengezetopwegnaar'gepastezorg'voorkinderenmetADHD.ZoheefteenaantalberoepsgroepenuitzorgenonderwijsendeouderverenigingBalans,samenmetdeministeriesvanOnderwijs,CultuurenWetenschap(OCW)enVolksgezondheid,Welzijnensport(VWS)op27januari2015eenintentieverklaringgetekendomsamentewerkenaaneenkwaliteitsverbeteringinonderwijsenzorgvoorkinderenmetdrukgedrag,impulsiefgedragenconcentratieproblemen.Innovem-ber2015isdaartoehetPlanvanAanpak'Gepastezorg'opgesteldmeteenaantalconcreteactie-lijnentoteind2016,zoalspreventieenbewustwording,samenwerkingonderwijsenzorgenhetwerkenaaneenbetere(nalevingvan)richtlijneneninterventies.Ookzijnverschillendeonder-zoekeninganggezetommeerinzichtindeonderliggendeproblematiekteverkrijgen.

Hetverkennendeonderzoekwaarvanderesultatenindezerapportagestaan,iséénvandieonderzoeken.Hetisindeperiodejunitotenmetoktober2016uitgevoerdinopdrachtvanhetministerievanVWS.Defocusvanditonderzoeklagophetinkaartbrengenvanenzomogelijktoelichtenvandeverschillentussenregio'sc.q.gemeentenindezorgdieaankinderenmetADHDwordtgeboden.Dezeverschillenwordentreffendgeïllustreerdinonderstaandeaf-beeldingen.DedaaringeschetstelandkaartenwekkendeindrukdaterinNederlandgrotever-schillenbestaaninhetvoorschrijvenvanmethylfenidaat(afb.1)enhetbiedenvanambulantejeugdhulp(afb.2).Ditroeptvragenopoverwaardieverschillenopzijngebaseerdenofdieverschillenwellichtzijntebeïnvloeden.


Afb.1gebruikmethylfenidaat(bron:SFK) Afb.2inzetjeugdhulpzonderverblijf(bron:CBS)

1.2 Doelstellingenonderzoeksvragen

Methetonderzoekisgezochtnaardeachtergrondenvandegeconstateerdeverschillenindeinzetvaneenambulantjeugdhulpaanbodenhetvoorschrijvenvanmedicatie(methylfenidaat)aankinderenmetADHD.

Hetdoelhiervanwasommeerinzichttekrijgenin:

• hetprocesvansignaleringenaanmeldingtotenmethulpverleningvoorjeugdtussen0en18jaarmetADHDenderolvandediversepartijendaarin,zoalsondermeerdeschool,huis-artsen,medischspecialisten(kinderartsen,psychiaters),psychologenenorthopedagogen,gemeente,ouders;

• mogelijkeoorzakenvandeverschilleninhetvoorschrijvenvanmethylfenidaatendeinzetvanjeugdhulpzonderverblijfenofersprakeisvaneenrelatietussendezetwee;

• eeneventuelerelatietussenmedicijngebruikenwachttijdenvoorjeugdhulp.

Dezedoelstellingisdoordeopdrachtgeververtaaldindevolgendeonderzoeksvragen:

1. ZijnerfactorendiehetverschillendvoorkomenvandediagnoseADHDverklarenintermenvanverschilleninbevolkingssamenstellingenbeschikbaarheidvanpassendjeugdhulp-aanbod?

2. HoeverloopthetprocesvoorkinderenmetADHDbinneneengemeente?Waarwordendekinderengesignaleerd,waarwordenzeaangemeld,naarwiewordtdoorverwezen,wiesteltdediagnoseenhoezietdebehandelingeruit?


3. Hangthetgebruikvanmethylfenidaatsamenmettoeleidingnaardetweedelijn,doorouders,scholen,wijkteamsofhuisartsen?

4. WatgebeurtermetdekinderendiewelwordenaangemeldmaardiegeendiagnoseADHDkrijgen?

5. WaarinverschiltdeinterventievoorADHDpergemeente(medicatie,behandelingzondermedicatie,danwelcombinatievaninterventies)?

6. SpelenfinanciëleaspectenofdebeschikbaarheidvaneenspecifiekaanbodeenrolbijdegekozenbehandelingvoorADHD.Enzoja,welkhulpaanbodishieropvaninvloed?

1.3 Onderzoeksaanpak

Ditonderzoekisverkennendenoverwegendkwalitatiefvanaard.Devragenzijnomvangrijkendemogelijkeoorzakendivers.DezeverkenningbeoogtmeerinzichttebiedenindewijzewaaropdezorgvoorkinderenmetADHDisgeorganiseerdendeverschillendiedaarinvoorkomenenaanbevelingentedoenvoorverdiependonderzoek.

StappenHetonderzoekbestonduitdevolgendeonderdelen:

• Hetanalyserenvangegevensoverjeugdhulpenmedicijngebruik.ErisgebruikgemaaktvancijfersvanhetCentraalBureauvoordeStatistiek(CBS)over2015envancijfersvandeStichtingFarmaceutischeKengetallen(SFK)over2014en2015.Dezeanalysewasprimairbedoeldomdejuistegemeententekunnenselecterenvoorhetonderzoek.Maarhetgafookinformatieoverdecontextvandeproblematiek.

• Hetbestuderenvanrelevantedocumentatie.Eenoverzichtvanallegeraadpleegdebronnen,schriftelijkenmondeling,staatinBijlage4.

• Hetafnemenvansemi-gestructureerdeinterviewsmetdebijADHD-problematiekbetrokkenketenpartijenindevieraanhetonderzoekdeelnemendegemeenten,zoalsdebeleids-medewerkerJeugdvandegemeente,decoördinatorvanhetwijk/jeugdteam,eenhuisarts,eenaanbieder(zorginstelling,kinderarts)eneenouder.Deinterviewverslagenzijnaanderespondentenvoorgelegdomdezezonodigtecorrigerenofaantevullen.

• Rapportageenpresentatievandebevindingenaandeopdrachtgever(VWS).

MethodiekenverantwoordingBijaanvangvanhetonderzoekisgekozenvoordemethodiekvandeverschillenanalyse.Erzijnviergemeentengeselecteerdvantenminste80.000inwoners(omdatandershetaantalkinderenmetADHDtelaagisomtotenigszinsbetrouwbareuitsprakentekomen).Dezegemeentenzijnquaomvangenbevolkingssamenstelling/leeftijdsopbouwvergelijkbaarmaarverschillenonder-lingtenaanzienvanhetgebruikvanmethylfenidaatendeinzetvanjeugdhulpzonderverblijf.


Datlevertdevolgendematrixop:

gebruikmethylfenidaat

weinig veel

inzetjeugdhulpzonderverblijf

veel gemeenteA gemeenteB

weinig gemeenteC gemeenteD

Afb3.Matrixindelingonderzochtegemeenten

Inelkkwadrantvandezematrixiseenrepresentatievegemeentegekozenvoorhetonderzoek.Dezegemeentenzijnvervolgensbeschrevenaandehandvandevolgendekenmerken:

• inkoop;• toegang;• beschikbaar(heid)aanbod;• jeugdhulpversusmedicatie;• samenwerkingenmultidisciplinairoverleg(MDO).

DezebeschrijvingenzijntevindeninBijlage2vanderapportage.

Opgrondvandeuitkomsteneneventueleverschillentussendegemeententenaanzienvandehierbovengenoemdekenmerken,isgezochtnaarmogelijkeverklaringenvoorhetverschilinomvangjeugdhulpenomvangmedicatiegevonden.Ditstrevenistijdensdeuitvoeringvanhetonderzoek(deels)losgelaten.DeSFK-cijferszijngegroepeerdophetniveauvande31WLZ-regio's.Deaannamedatdegemeentenbinnenzo'nregioonderlingvergelijkbaarzijn,bleekniettekloppentoendeSFKopverzoekvandeonderzoekerseennadereanalyseophetniveauvandeviergemeentenmaakteendecijferstevensuitsplitstenaarleeftijd.Dienadereanalysever-oorzaakteeenverschuivingindematrix(zieafbeelding4opdevolgendepagina).GemeenteCengemeenteDzoudenvanpositiemoetenwisselen.Inderapportageisechteruitgegaanvandeoorspronkelijkeindelingomdatdiehetuitgangspuntvormdevoordegesprekken.Dezege-sprekkenhaddenalplaatsgevondenophetmomentdatdenadereanalysewerduitgevoerd.


Afb4.Positievande4gemeenteninhetonderzoek(bron:SFK2015(medicatie)enCBS(jeugdhulp))

GEMEENTEA GEMEENTEB GEMEENTEC GEMEENTED

medicatieregio medicatiegemeente jeugdhulp


2. Resultaten

Indithoofdstukstaanderesultatenvandeverschillendeonderdelenvanhetonderzoek.Omtebeginnenzijndatderesultatenvandecijfermatigeanalyse.EenverantwoordingentoelichtingdaaropisopgenomeninBijlage1.Danvolgthetresultaatvandeselectievanviergemeentenvoorhetonderzoek.EenuitgebreidebeschrijvingvandezegemeentenstaatinBijlage2.Totslotkomendebevindingenuitdeinterviewsendedocumentatieaandeorde.Diebevindingenzijngeordendperonderzoeksvraag.VooralgemeneachtergrondinformatieoverADHD,diagnose,behandeling,medicatiee.d.wordtverwezennaarBijlage3.

2.1 Watzeggendecijfers?

Tweebronnenzijngebruikt:gegevensvanhetCBSoverdeinzetvanjeugdhulpengegevensvanhetSFKoverhetvoorschrijvenvanmethylfenidaat.Opbasisvandietweebronnenzijnvierge-meentengeselecteerdomtevergelijken,volgensdeindeonderzoeksaanpakvermeldematrix.Decijfersgevenaanleidingtotvoorbehoudtenaanzienvandeconclusiesenverdiependevragen.

CijfersjeugdhulpzonderverblijfDegebruiktecijfers‘jeugdhulpzonderverblijf’(afbeelding2,inparagraaf1.1)onderscheidennietnaartypebegeleidingofbehandeling,nochnaardoelgroep.Bovendiengaathetomhetaantaljeugdhulptrajectenennietomhetaantal(unieke)cliënten.Dezecijferszeggendusalleenietsoverdetotaleomvangvandeambulantejeugdhulpdieisingezetpergemeente.Doordezecijfersterelaterenaanhetaantaljeugdigeinwonerspergemeentekunnendeonderzochtege-meentenmetelkaarwordenvergeleken,de'gewogen'omvangisuitgedruktinhetaantaljeugdhulptrajectenper1.000jeugdigen.Tweevandevieronderzochtegemeentenleverenrelatiefweinigambulantejeugdhulpendeanderetweerelatiefveel.

CijfersgebruikmethylfenidaatDecijfersmetbetrekkingtotmethylfenidaat(afbeelding1inparagraaf1.1)zijnuitgesplitstnaarWLZ-regio(n=31)ennietnaargemeente(n=390).Ookgaathetomhetaantaldoorapothekersuitgegevenrecepteninplaatsvanhetaantalgebruikersenhetgaatomverstrekkingenaanallegebruikers,dusnietalleenaanminderjarigen.Bovendienis,netalsbijdejeugdhulpcijfers,geenonderscheidgemaaktnaardoelgroep.Methylfenidaatwordtookomandereredenenvoor-geschrevendanADHD.Toenéénvandegeïnterviewdegemeente-ambtenarenaangafdathungemeentewaarschijnlijksterkafwijktvanenkeleanderegemeentendietotdezelfdeWLZ-regiobehoren,isbeslotendeSFKtevragenomeenanalyseperonderzochtegemeente.Indienadereanalyseishetaantalverstrekkingenookuitgesplitstnaarleeftijdzodateronderscheidwastemakentussenverstrekkingenaanvolwassenenenaanminderjarigen.Dezeanalyseresulteerdebijtweevandeonderzochtegemeentenineenverschuivingvanlaagnaarhoogenviceversa(zieafbeelding4inparagraaf1.3).

RelatietusseninzetjeugdhulpenvoorschrijvenmedicatieDeregionalecijfersvanzowelCBSalsSFKgevendusgeenreëelbeeldvandeverschillentussenindividuelegemeentenmetbetrekkingtothetleverenvanambulantejeugdhulpenhetvoor-schrijvenvanmedicatie(methylfenidaat)aankinderenmetADHD.Erkanopgrondvandezegegevensdusookgeenrelatiewordengelegdtussendietwee.


EersteuitgiftedoorhuisartsUitgesplitstnaareersteuitgifteenvervolguitgiftebleekdatgemiddeld1/3vandeeersteuitgiftesopbasisvaneenreceptvandehuisartswordtgedaan.Ditstrooktnietmethetbeelddatuitdeinterviewsnaarvorenkwam.NavraagbijdeSFKleerdedateeneersteuitgiftezoalsdeSFKdiemeet,nietaltijddestartvaneentherapieweergeeft.Ookvervolguitgifteswordensomsge-registreerdalseersteuitgifte.Ditgebeurtbijvoorbeeldalsdetoedieningsvormwijzigt.

2.2 KenmerkenvandevieronderzochtegemeentenInonderstaandoverzichtzijndeviergemeentenopdeonderzochtepuntenmetelkaarvergeleken.Alleendekenmerkendeverschillenenovereenkomstenstaanerin.

GemeenteA GemeenteB GemeenteC GemeenteD

Jeugdhulp(JH)versusmedicatie

VeelJH,weinigmedicatie

VeelJH,veelmedicatie

WeinigJH,weinigmedicatie(gecorrigeerdnaar:veelmedicatie)

WeinigJH,veelmedicatie(gecorrigeerdnaar:weinigmedicatie)

MedicatiezeldenalseerstedoorHA,altijdteronder-steuningJH.

MedicatiezeldendoorHA,altijdincombinatiemetJH.

Diffuusbeeld.(te)veelmedicatie?Altijdincombi-natiemetJH.ZeldenalseerstedoorHA.

JHincombinatiemetmedicatie,zeldenalseerstedoorHA.

Inkoop Regionaalingekocht,output-financiering(=>korterebehandel-duur).

Regionaalingekocht,geenziekenhuis,welkinderarts(weinigingezet).

Regionaalingekocht,welziekenhuis,medicatiecontrolenaarHAmetdeskundigheids-bevorderingdoorziekenhuis.

Regionaalingekocht,geenziekenhuisofkinderarts,enkeljGGZ.

Toegang Jeugdteammetbrededeskundig-heid,vanuitCJG.Vervolgindicatieviajeugdteami.p.v.huisarts.

Wijkteamalleleeftijden(i.p.v.CJG),brededeskundigheid.Inzetopsamen-werkinghuisarts/school,beperking2elijn.

Centraaltoegangs-enindicatiepunt,geenbegeleiding,enkelverhelderenhulpvraagenindicatie.CentraalexpertiseteamjGGZt.b.v.oudersenhuisartsen.

JeugdteamsvanuitCJG,brededes-kundigheid.GroteGGZ-instellingaanwezig.

Beschikbaaraanbod

GespecialiseerdADHD-centrum,voldoendecapa-citeit,wens-wachtenden.

Voldoendecapaciteit,wenswachtenden.

ADHD-poliinziekenhuis.

Doorwachtlijstenkinderenmogelijkonterechtnaarpoli.

WachtlijstenGGZ,maaraltijdalter-natiefbeschikbaar.


GemeenteA GemeenteB GemeenteC GemeenteD

SamenwerkingenMDO

VersterkingsamenwerkingHA,scholenenjeugd-teamin2016.MDOopcasus-niveau.InvullingPOH-jeugdi.s.m.jeugdteam.

Inzetopsamen-werkingwijkteammetHAenscholen.HA-maaktvakergebruikvanwijkteam.MDOflexibelingezet.InvullingfunctiePOH-jeugdi.s.m.wijkteam.

Geenspecialeafsprakenoversamenwerking.OndersteuningHAenPOHvanuitziekenhuis.

Vooralsamen-werkingmetVO-scholen,minderverwijzingenviaHA.

2.3 Bevindingeninterviewsendocumentatie

Indezeparagraafstaandebevindingenvandeonderzoekersnahetvoerenvangesprekkenmetbetrokkenenindeviergemeenten(enenkelerespondentendaarbuiten)enhetbestuderenvandebeschikbaredocumentatie.Ditgebeurtdoorhetbeantwoordenvandeonderzoeksvragen.Gezienhetverkennendeenoverwegendkwalitatievekaraktervanhetonderzoek,zijndatgeenonweerlegbareantwoorden.

Onderzoeksvraag1:ZijnerfactorendiehetverschillendvoorkomenvandediagnoseADHDverklarenintermenvanverschilleninbevolkingssamenstellingenbeschikbaarheidvanpassendjeugdhulpaanbod?

InhetonderzoekisgeenverbandaangetoondtussenhetaantalkerendateendiagnoseADHDwordtgesteldinrelatietotdepopulatiekenmerken.Dejuistegegevensontbrekendaarvoor.ErzijnindevieronderzochtegemeentenbijvoorbeeldgeengegevensbekendoverhetaantalkinderenmeteendiagnoseADHD.Aanderespondentenisgevraagdnaarhungedachtenovermogelijkeverbanden.Uitéénvandeonderzochtegemeentenkomthetsignaaldatoudersmeteenhogesocialestatus(opleiding,inkomen)vaakduidelijkwetenwatzewillenenwelkewegzemoetenbewandelenomditvoorelkaartekrijgen.Wellichtdatdoordiedruksomssnellerwordttoegegeveninhetstellenvaneendiagnoseen/ofhettoekennenvaneenbepaaldevormvanhulpen/ofmedicatieofjuisthetnietvoorschrijvenvanmedicatie.Dezehypotheseisbevestigddoorenkelegeïnterviewdehuisartsen(nietwerkzaaminéénvandeviergemeenten).OokdebeschikbaarheidvanpassendjeugdhulpaanbodlijktnietofnauwelijksvaninvloedtezijnopdematewaarineendiagnoseADHDwordtgestelden/ofgekozenwordtvooreenbepaaldeinvullingvandebehandeling:• IndetweegemeentenwaareenaanbiederisgevestigddiezichspecifiekrichtopdeADHD-

doelgroep,zoalseenADHD-poliinhetziekenhuisofeenzelfstandigbehandelcentrumvoorkindergeneeskunde,ziejegeensignificantgrotereinzetvanjeugdhulpofhetvakervoorschrijvenvanmedicatie.

• Ofeenkindbijeenkinderartsterechtkomtofbijeenkinderpsychiater(ofpsycholoog/orthopedagoog),maaktvoorhetvoorschrijvenvanmedicijnenenhetstellenvaneendiagnosegeenverschil.Kinderartsenlijkenterughoudenderinhetstellenvaneendiagnose.DezehypotheseisgebaseerdopuitsprakenvandegeïnterviewdehuisartsenenGGZ-


aanbieders,dieaangevendatnadoorverwijzingnaardeGGZinbijnaallegevallenookeendiagnoseADHDvolgt,terwijldegeïnterviewdekinderartsenaangevendatzijlangnietaltijdtotdiediagnosekomen.Ofdatfeitelijkookzoisenwelkeredenendaarvoorzijntegeven,zougetoetstmoetenwordendoormeermensenteinterviewenenbijhendoortevragennaardemogelijkeoorzaken.

• SindsdeinvoeringvanPassendOnderwijsiseendiagnosegeenvereistevoorextraonder-steuningopschool.Intweevandeviergemeentenwordtdatechterdoorscholennogwelgehanteerdalscriteriumomindividuelebegeleidingintezetten.Omtewetenwatdemotievendaarvoorzijn,zouhetonderzoekuitgebreidmoetenwordenonderscholen.

• IngemeenteBwaarrelatiefveeljeugdhulpenookrelatiefveelmedicatiewordtgeboden,speeltdebeschikbaarheidvanscholenvoorspeciaalonderwijsmogelijkweleenrolindematewaarinkinderenwordenaangemeldvooreendiagnoseADHD.Dehypotheseisdatindezegemeentehetreguliereonderwijsmindergewendisaan'moeilijke'kinderenindeklas.Deruimebeschikbaarheidvanspeciaalonderwijsinderegio,ismogelijkeenaanleidingomsnellerhungrenzenaantegeveneneensignaalaftegevenaanoudersomhunkindtelatendiagnosticeren.Eensignaaluitééngemeenteisteweinigomtekunnengeneraliseren,maarditiseenaandachtspuntvoorvervolgonderzoek.

• Inallevieronderzochtegemeentenbestaanerwachtlijsten,vooralvoorjeugd-GGZenookvoordiagnostieken/ofbehandelingvankinderenmetADHD.Tochspelendewachttijdenvolgensdegeïnterviewdennauwelijkseenrol.Indeonderzochtegemeenteniserfeitelijkwelvoldoendeaanbodbeschikbaarmaarnietbijelkeaanbieder.Ouderskiezensomsbewustvooreenbepaaldeaanbieder,enaccepterendaneenlangerewachttijd('wenswachtenden').Indiendesituatieurgentisofwordt,kanvrijwelaltijdsnelhulpgevondenworden,hetzijviavoorrangopdewachtlijst,hetzijbijeenandereaanbiedermeteenkorterewachttijd.Deachtergrondentussendemismatchtussen'wensouder'en'beschikbaaraanbod'isinhetonderzoeknietnaderonderzocht.

Onderzoeksvraag2:HoeverloopthetprocesvoorkinderenmetADHDbinneneengemeente?Waarwordendekinderengesignaleerd,waarwordenzeaangemeld,naarwiewordtdoorverwezen,wiesteltdediagnoseenhoezietdebehandelingeruit?

Globaalzijnerinelkegemeentevier'routes'teonderscheiden,diekinderenmetADHDkunnenvolgen,alnaargelangdeernstvandeproblematiek(metdaarbinnenvelevarianten).Designa-leringdateenkindmogelijkADHDheeftvindtmeestalopschoolplaats.Kinderen(enouders)meldenzichvervolgens(zonderverwijzing)bijdehuisartsofbijhetwijkteammethunprobleem.Bijlichteproblematiekwordenzijdoorhuisarts/praktijkondersteuner,wijkteamofeenaanbiedervanjeugd-enopvoedhulp(J&O)afdoendegeholpen(variant1of2).Zekunnenookvoordiagnos-tiekenbehandelingwordendoorverwezennaardejeugd-GGZ(meteenkinderpsychiater)ofnaareenkinderarts,aldannietincombinatiemeteenGZ-ofK&J-psycholoogofeenorthopedagoog(generalist)(variant3of4).Opdevolgendepaginazijndevierroutesschematischinbeeldgebracht.Omwillevandelees-baarheidzijnhierinandereverwijzers(zoalsjeugdarts,GI,medischespecialisten)nietexplicietmeegenomen.Dierouteszijnvergelijkbaarmetroute1(huisarts).EveneenskomendeJ&O-aanbiedersernietinvoor,dierouteisvergelijkbaarmetroute2(wijkteam).


Deroutenaardekindergeneeskunde(KGK)isdoorgaansgecombineerdmetdievandejeugd-GGZ(JGGZ),omdatdekinderartsvoordediagnostiekvaakookeenpsychologischonderzoekwenst.Inallegemeentenbleekdatdewensvanoudersvoorverwijzingnaardejeugd-GGZofnaareenkinderartseengroterolspeeltindegevolgderoute.Ingeenvandeonderzochtegemeentenisereen‘totaalplaatje’vandegevolgderoutesvoorkinderenmetADHD.Voorallejeugdhulptrajecten(nietalleenADHD)geldt,datalserverwezenwordtnaargespecialiseerdejeugdhulp(watvoorkinderenmetADHDnietaltijdaandeordeis,zieroute1en2),ditin20tot30%vandegevallenplaatsvindtdoordewijkteams(bron:CBS),derestdoorhuisartsenenandereverwijzers.Wehebbengeenredenomaantenemendatditinhetgevalvan(eenvermoedenvan)ADHDandersis.Eeninteressantevervolgvraagisoferopditpuntverschillenzijnpergemeente.DerolvandescholenisinbovenstaandeschetsvanderoutesvoorkinderenmetADHDbuitenbeschouwinggelaten.WellichtiserinhetkadervanPassendOnderwijsooknogeen5erouteteschetsendatvollediginhetonderwijsplaatsvindt,zonodigmetondersteuningvanexterneexpertise.Indezefasevanverkennendonderzoekenisdezerouteechternietinkaartgebracht.Onderzoeksvraag3:Hangthetgebruikvanmethylfenidaatsamenmettoeleidingnaardetweedelijn,doorouders,scholen,wijkteamsofhuisartsen?

RoloudersInalleviergemeentenisaangegevendatouderseenbelangrijkerolspeleninhetwelofnietvoorschrijvenvanmethylfenidaat.Artsenadviserenwelmaarlatendekeuzevaakoveraandeouders,tenzijzeervanovertuigdzijndathetkindgeenbaatheeftbijmedicatie.Erzijnoudersdietegenhetgebruikvanmethylfenidaatzijnenlieverkiezenvoorgeenmedicatieofeenalternatief(bv.homeopatischmiddel).Maarerzijnookoudersdiejuisthuntoevluchtzoekentotmedicatievanwegehetteverwachteneffect.RolscholenInalleonderzochtegemeentenwordenADHD-problemenmeestalvoorheteerstgesignaleerdinhetbasisonderwijs.Ophetmomentdatkinderenlerenlezen,schrijvenenrekenen,wordtvanhenverwachtdatzezichkunnenconcentrerenopdezetaken.Kinderendiedatnietkunnenlopendanvast.Oudersmeldenzichvervolgensbijhuisartsofwijkteam.Hetbeelddaterookdaadwerkelijkdrukwordtuitgeoefendrichtingdiagnose,indezinvandathetkindzonderbe-handelingnietindeklaskanblijven,werdinéénvandevieronderzochtegemeentenervaren.Dezegemeentezetmededaaromactiefinopsamenwerkingmetscholen.RolwijkteamDrievandevieronderzochtegemeentenzijnvoortvarendbezigmethetpositionerenvanhunwijk-ofjeugdteamsalslaagdrempeligevoorzieningvoorhetbegeleidenvankinderenmetADHD-achtigekenmerkenenhunouders.Demedewerkersvanzo'nteamkunnendaarbijookvaakterugvallenopadviesvaneenpsycholoog/orthopedagoogen/ofeenartsofpsychiater.Naarmatedeze'route'meeringeburgerdraaktbijhuisartsenenscholen,kanditweleenseenfactorzijndie


maaktdaterminderkinderendoorverwezenhoeventewordenenerdusookmindervaakgekozenwordtvoormedicatie.Dezetransformatieisechternogteprilomnualterugtezieninde(landelijke)cijfers.RolhuisartsenDecijfersvandeSFKgevenaanleidingteveronderstellendathuisartsenmetenigeregelmaatzelfstartenmethetvoorschrijvenvanmethylfenidaat.Datbeeldwerdtegengesprokendoordegeïnterviewdehuisartsen.Dezezeggenzeerterughoudendtezijninhetstartenmetmedicatie.Zijlatendithetliefstoveraaneenkinder-enjeugdpsychiaterofeenkinderarts.Slechtséénhuisartsmelddebijhogeuitzonderingwelmetmedicatietestarten.Ditbetekentdatalsernietwordtverwezennaarde2elijn(gespecialiseerdejeugdhulp),erveelalgeenmedicijnenwordenvoorgeschreven,althansgeenmethylfenidaat.Degeïnterviewdekinderartsenbevestigenditbeeld.Eenmaalstabielingesteldopmedicatie,nemende(geïnterviewde)huisartsendecontroleeneventueelafbouwwelovervandepsychiaterofkinderarts.Demeningenoverdewenselijkheiddaarvanverschillenevenalshetvertrouweninhuisartsendatzegoedtoegerustzijnvoordezetaakendezetaakookgoedinvullen.IndeADHD-richtlijnvoorhuisartsenzijnvoorwaardenopgenomenwaarondereenhuisartsdiagnostiekenhetvoorschrijvenvanmedicatiekandoen.RolvansamenwerkingIndrievandeviergemeentenwordtinmiddelsintensiefsamengewerktmetzoweldehuisartsenalsmetscholen.Kennisendeskundigheidvanuitdewijkteamswordtingezetindehuisartsen-praktijkenhetondersteuningsteamvanscholen.Indiegemeentenzijndeeersteeffectenzicht-baardatermindervaakverwezenwordtnaardetweedelijnendatdieverwijzingensteedsvakerdoorhetwijkteamgebeureninplaatsvandoordehuisarts.Endaarwaar'passendonderwijs'eenbetereinvullingkrijgtdoorsamenwerkingmetdeskundigenvanuiteenwijkteamenleerkrachtenzichhierdoorgesteundvoelen,isdeverwachtingbijdeonderzochtegemeentendatbijscholenderoepomeenklinischediagnoseenmedicatievandrukkekinderenzalafnemen.Onderzoeksvraag4:WatgebeurtermetdekinderendiewelwordenaangemeldmaardiegeendiagnoseADHDkrijgen?

ErzijngeengegevensoveraantallenaanmeldingenvooreendiagnosetrajectADHDbekendenooknietoverhoeveelvandieaanmeldingendaadwerkelijkleidentoteenADHD-diagnose.Debevindingenopditpuntzijnalleengebaseerdopdeinterviewsenrelevanteliteratuur.Wellichtdatdezebevindingenindetoekomstookgestaafdkunnenwordenmetcijfers.Kinderendienascreeningindejeugd-GGZen/ofeenkinderartsgeendiagnoseADHDkrijgen,wordenterugverwezennaardehuisartsofhetwijkteam(ofinhetalgemeen:naardeverwijzer).Hetisaanhenomsamenmethetkinden/ofdeoudersnategaanwelkepassendejeugd-ofgezinshulperdaningezetkanenmoetworden.Ditkanvariërenvaneenanderdiagnosetraject,totpsychologischehulp,opvoedondersteuning,begeleidingopschoolofietsandersenhangtafvandeproblematiek.Opdevraagofdanwordtovergegaantotmedicatiewerdnegatief


geantwoord.Daarvoorisinalleviergemeenteneenzorgvuldigescreeningendiagnosenodig,indiennietvoorADHDdanvooreenandereaandoening.VoorgemeentenishetnietbelangrijkofeenkindeenformelediagnoseADHDkrijgt.Deprobleemsituatiewordtalsuitgangspuntgenomenenerwordtbeoordeeldwatdaarvoornodigis.Ookwordtdeomgevingvanhetkindbetrokkenbijhetzoekennaareenoplossing.Eénvandegeïnterviewdegemeente-ambtenarenkreegsignalendatindiegemeenteindejeugd-GGZweleensgekozenwordtvooreendiagnoseADHDomdatdiediagnosemeermogelijkhedenbiedtomjeugdhulpintezetten.Hetbeelddatinhetonderzoeknaarvorenkwamisdatgemeentenmeermogelijkhedenzienompassendezorgintezettenzonderformelediagnosedaninde‘reguliere’zorgcircuits.Onderzoeksvraag5:WaarinverschiltdeinterventievoorADHDpergemeente(medicatie,behandelingzondermedicatie,danwelcombinatievaninterventies)?

Allevormenencombinatieskomenvoorbijalleonderzochtegemeenten.Eéngemeentewijktafindiezindatervanuithetwijkteamzelfgeenjeugdhulpgeleverdwordt.Onderzoeksvraag6:SpelenfinanciëleaspectenofdebeschikbaarheidvaneenspecifiekaanbodeenrolbijdegekozenbehandelingvoorADHD.Enzoja,welkhulpaanbodishieropvaninvloed?

Eénvandegemeentenzetsterkinophetzosnelmogelijkterugschalenvankinderendieonderbehandelingzijnvaneenkinderartsnaardehuisarts,vooralalshetommedicatiebegeleidinggaat.Tweeanderegemeentensturenopondersteuningindehuisartsenpraktijkdoorteinvesterenindeinzetvanpraktijkondersteunersmetdeskundigheidophetgebiedvanjeugd-GGZ(POH-JGGZ).Deverwachtingisdatdithulpaanboddekomendetijduitgebreidgaatworden.Naastinhoudelijkemotievendatdehulpaankinderenhetbestelaagdrempeligendichtbijge-organiseerdkanworden(éénvandedoelenvandedecentralisatie),spelenookfinanciëlemotievenhierbijeenrol.Huisartsenzorgisgoedkoperdangespecialiseerdezorg.Bovendienvaltdezezorgonderdezorgverzekeringswet(sturingopkosteno.a.viahoogtezorgpremie),terwijldejeugdhulpdoorkinderartsen(kindergeneeskunde,inclusiefmedicatiebegeleiding),ortho-pedagogen,psychologenenwijkteamsonderdeJeugdwetvaltendusgefinancierdwordtdoorgemeenten(collectievelasten).Eéngemeenteheeftoutputfinancieringgeïntroduceerdindevormvaneenbeperktaantalarrangementenmeteengemiddeldtarief.Aanbiedersvanjeugdhulpbepalenzelfdebenodigdeinzethiervanpercliënt.Erisdaneenprikkelomkritischnategaanwelkehulpnodigis,hoelangenwelkeexpertisedaarvoorvereistis.Hetzetaanbiedersvangespecialiseerdezorgeerderaantothetterugschalennaardehuisarts,1elijnshulpofondersteuningdievanuithetwijkteamgebodenkanworden.DitgeldtuiteraardvoorallekinderendiejeugdhulpnodighebbenmaarinhetbijzondervoorkinderenmetADHDomdatdiegedurendelangeretijdjeugdhulpnodighebben.


3. Conclusiesenaanbevelingen

Opgrondvanderesultatendieinhetvorigehoofdstukzijnbeschreven,wordenindithoofdstukdebelangrijkstebevindingensamengevatineenaantal(voorzichtige)conclusiesenaan-bevelingen.Dedoelstellingvanhetonderzoekishierbijalsuitgangspuntgenomen.Inditonderzoekzijndevragenkwalitatiefnaderonderzochtenbeantwoord.Hetonderzoekgeeftaanwaterbijdevieronderzochtegemeentenspeeltenhetnodigtuittothetstellenvanhypothesendiezelfweeromnaderonderzoekensomsookommeertijdvragen.Deresultatenkunnennietzomaarwordengeëxtrapoleerdnaaralle390gemeenten,meerhetonderzoekgeeftwelinzichtindeontwikkelingenenfactorendieeenrolspelenbijhetdiagnosticerenenbehandelenvanADHDbijjeugdigen.

3.1 ProcesvoorjeugdmetADHDenrolvandediversepartijen

1. Erzijnvier'hoofdroutes'teonderscheidenindeonderzochtegemeenten.Dezerouteskomeninalleviergemeentenvoor.Detweeroutesrichtinghuisartsenwijkteamleidenmeestaltothetuitsluitendinzettenvanjeugdhulpendetweeroutesrichtingjeugd-GGZenkinder-geneeskundeleidenmeestaltothet(aanvullend)voorschrijvenvanmedicatie.Scholenenoudersspeleneenbelangrijkerolindekeuzevanderoute.Derolvanpsychologen,ortho-pedagogenen(kleinere)aanbiedersvanjeugd-enopvoedhulpbinnendezeroutes,isnogonderbelicht.Aanbevolenwordtomouders,scholen,psychologenenorthopedagogenineenverdiependvervolgonderzoekexplicietmeetenemen.

2. Inditonderzoekisgeenverbandaangetoondtussenverschillenindetoegangeninrichting

vandejeugdhulpenhetmeerofmindervoorschrijvenvanmethylfenidaat.Datwiluiteraardnietzeggendatditverbandernietis.Inhetalgemeenwijzendeantwoordenvanderespon-dentenopeentendensdatmetdetransitieeenrichting‘naardevoordeur’isingeslagen:erwordt(meer)integraalenmultidisciplinairsamengewerktbinnendejeugdhulp.Erontstaanbeteresamenwerkingsrelatiestussenjeugdhulp,scholenen(huis)artsen,zowelopdewerk-vloeralsbeleidsmatig.Volgensderespondentenleidtdezeontwikkelingtotminderver-wijzingennaardetweedelijn(dusmeerroute1en2)endaarmeeookmindervaaktothetvoorschrijvenvanmedicatie,maardezetransformatieduurtnogtekortomdeeffectenervantekunnenmeten.

3. Inalleonderzochtegemeentenisgeconstateerddathetperspectiefenderolvanschoolmet

nameals‘probleemsignaleerder’vanbelangis.Inveelgevallen,zomeldenrespondenten,vormtdesituatieopschooldeaanleidingvooroudersomhulptegaanzoeken.Metdein-voeringvanhetpassendonderwijs(2014)iseropscholenookveelveranderd.Hetverdientdaaromaanbevelingomookhetprocesbinnenscholeninkaarttebrengeneninzichttekrijgenindebelemmeringendiedaarzijninhetomgaanmetdrukkeenimpulsievekinderenindeklasenhethandhavenvandezekindereninhetreguliereonderwijs.


3.2 Inzetjeugdhulpversusvoorschrijvenmedicatie(methylfenidaat)

1. Eenrelatietussendeinzetvanjeugdhulpenhetgebruikvanmedicatieisopbasisvanditonderzoeknietteleggen.Erzijnsignalendiewijzeninderichtingvaneendalingvandemedicatiemitservoldoendedeskundigejeugdhulpwordtingezet.Ofditwerkelijkhetgevalisofdathiergeldtdatdewensdevadervandegedachteis,moetblijkenuitnaderonderzoek.

2. EriseenopmerkelijkverschiltussendeSFK-cijfersendeinhetonderzoekverkregenant-

woordenvangeïnterviewdeartsenbetreffendedeeersteuitgiftevanmethylfenidaat.Artsenmeldendathuisartsennooit,ofslechtsbijhogeuitzondering,startenmetmedicatie.Volgensdecijfersgebeurtditin35%vandegevallen.Ookandererespondentendanartsenmeldentewetendathuisartsensomsstartenmetmedicatie.Hetverkennendeonderzoekwastebe-perktvanomvangomdezetegenstrijdigheidtekunnenverklaren.Daaromvolgentweeaanbevelingen:a) Duikdieperdecijfersinommeerinzichttekrijgeninregionaleenlokaleverschilleninhet

gebruikvanmethylfenidaat.GenereerdeSFK-cijfersop(80duizend+)gemeenteniveauenmaakdaarbijonderscheidin1euitgiftevoorminderjarigenenvoorvolwassenen.Achterhaalhoehetregistrerendoordeapothekenpreciesgebeurt,enrelateerdeaantallenvoorschriftenaanhetaantalpersonenvoorwiewordtvoorgeschreven(BSN-niveau).

b) Intervieweengroteregroepartsenopditonderwerp.3. Erbestaatvoorgemeentennaasteeninhoudelijkeookeenfinanciëleprikkelomtesturenop

medicatievoorschriften-controledoordehuisarts.Uithetonderzoekisnietnaarvorengekomendatdezeprikkelindeonderzochtegemeentenleidendisgeweestvoordekeuzedezetaakbijhuisartsenneerteleggen.Devraagdaarnaastofditinhoudelijk(vanuithetoogpuntvankwaliteit)eenverantwoordesituatieis,wordtdoorrespondentenverschillendbeantwoord.Deéénvindtditbijuitstekeenrolvoordehuisarts,deandervindtdatkinder-artsenbeterzijntoegerustomtebepalenofdemedicatienogvoldoetofaangepastmoetwordenenomhetmomenttebepalendatmetdeafbouwwordtgestart.Deachtergrondvandieverschillendestandpuntenzouineenvervolgonderzoekmeegenomenkunnenworden.

3.3 Relatiemedicijngebruikenwachttijdenvoorjeugdhulp

1. Ingeenvandeonderzochtegemeentenwordendewachttijdenvoormetnamejeugd-GGZalsproblematischervaren.Erisvoldoendejeugdhulpingekochtmaardewensvanoudersvooreenbepaaldeaanbiederisbijdeeneaanbiedergroter(duswachtlijst)danbijdeandere.Erisdanookgeenindicatiegevondenvoordesituatiedatvanwegedewachttijdenvoorjeugdhulperalvastgestartwordtmetmedicatie.Eendeelvandegeïnterviewdendenktdatditinciden-teelvoorkomt,maardegeïnterviewdehuisartsengevenaanditzelfniettedoen.

2. AlseendiagnosetrajectnietleidttotdediagnoseADHD,komthetkindweerbijdeverwijzer

terecht(huisarts,wijkteam,jeugdgezondheidszorg,psycholooge.d.).Opdatmomentmoetdeproblematiekopnieuwwordenbeoordeeldengezochtwordennaarpassendezorg.Uithetonderzoekisnietnaarvorengekomendatinzo'nsituatiemedicatieals(tijdelijke)oplossing


wordtgekozen.HetisonbekendhoevaakhetvoorkomtdatnaverwijzinggeendiagnoseADHDvolgtendesignaleninhetonderzoekzijnverschillend.Aanbevolenwordtineenver-volgonderzoekmeetenemenhoehiermeerinzichtinkanontstaan,bijvoorbeeldopgrondvanderegistratiesbijverwijzersenhulpverleners,alsmedewelkerolpsychologenenortho-pedagogenbijhetzoekennaarpassendezorgkunnenspelenenhoedeafstemming/samen-werkingmethetonderwijskanplaatsvinden.


Dankwoord

Wij(deonderzoekers)bedankenallepersonendiehebbenmeegewerktaanhetonderzoek.Zonderdemedewerkingvanonzerespondentenindeviergemeenten/regio'shaddenweniettotdeinzichtenkunnenkomendieindezerapportagestaanbeschreven.Vanwegedeanonimiteitvandeonderzochtegemeentenkunnenwehunidentiteitnietbekendmaken,maarwezijnhendankbaarvoordeopenhartigegesprekken,hetaanleverenvanverhelderendedocumentatie,hetmeelezenenzonodigcorrigerenenaanvullenvandeinterviewverslagenenhetaandragenvananderemensendieeenwaardevollebijdrageaanhetonderzoekzoudenkunnenleveren.WehopendatdeuitkomstenvanditonderzoekzullenbijdragenaaneenaantalverbeteringenindezorgvoorkinderenmetADHD.


Bijlage1:Achtergrondencijfers

B1.1 Gegevensoverjeugdhulpzonderverblijf(CBS)

UitdedatabasevanbijhetCBSopgeslagengegevenszijndevolgendeselectiesgemaakt:

Selectie1:• peildatum:1januari2015;• totaalaantalinwoners;• ingemeenten(n=390).

Ditleverdeeentabelopmetpergemeentehettotaalaantalinwoners(alleleeftijden)op1januari2015.Daaruitzijndegemeentengeselecteerdmetmeerdan80.000inwoners.Datzijner41.Metdiegemeentenzijndevolgendeselectiesgemaakt.Selectie2:• peildatum:1januari2015;• aantalinwonersjongerdan20jaar;• ingemeentenmetmeerdan80.000inwoners(n=41).

Ditleverdeeentabelopmetper80.000+gemeentehetaantalinwonersmeteenleeftijdjongerdan20op1januari2015.

Selectie3:• periode:2015(kalenderjaar);• aantaljongerenmetjeugdhulpzonderverblijfindeleeftijd0-23jaar;• ingemeentenmetmeerdan80.000inwoners(n=41).

Ditleverdeeentabelopmetper80.000+gemeentehetaantaljongerendatjeugdhulpzonderverblijfontvinginhetjaar2015.

Vervolgensismetbehulpvandetabellen2en3berekendhoeveeljongerenmetjeugdhulpzonderverblijferinelke80.000+gemeentezijnopelke1.000inwonersjongerdan20jaar.Dooropdezemanierhetaantaljongerenmetjeugdhulpzonderverblijfterelaterenaandetotalegroepjongeren,ishetmogelijkomdegemeentenmetelkaartevergelijken.

Opmerking:DegegevensbijhetCBSzijngegroepeerdinleeftijdsgroepenwaarvan0tot20eréénis.Daaromisvoordieselectiegekozenookalheefthetaantaljeugdigenmetjeugdhulpzonderverblijfbetrekkingopeenleeftijdtot23jaar.Desystematischefoutdiedaardoorontstaatisvoorliefgenomenomdathettenbehoevevanditonderzoekalleenmaareenhulpmiddelwasomdegemeentenvergelijkbaartemaken,zodatereengoedekeuzegemaaktkonwordenvandevierteonderzoekengemeenten.

Dezeanalyseleverdehetbeeldopdathetrelatieveaantaljeugdigenmetjeugdhulpzonderverblijfineengemeentemetmeerdan80.000inwonersvarieertvan60tot133per1.000jeugdigen.Metanderewoorden:ingemeentenmetmeerdan80.000inwonersontvangt6%tot13%vanallejeugdindeleeftijdscategorietot20jaarjeugdhulpzonderverblijf.Hieronderisditbeeldineengrafiekweergegeven.Dezegegevenszijngebruiktomtebepalenwelkegemeentenrelatiefveelenwelkerelatiefweinigkinderenhebbendiejeugdhulpzonderverblijfontvangen.


Afb.5Relatieveaantaljeugdigenmetjeugdhulpzonderverblijf(bron:CBS)

Bijdezeanalysemoetdevolgendekanttekeningwordengemaakt:Hetgaathieromdejeugdhulpzonderverblijfaanallekinderen,dusnietalleendekinderenmetADHD.Erisindecijfersnamelijkgeenonderscheidnaardiagnosetemaken.DieinformatieisnietvastgelegdbijhetCBS.VoorhetonderzoekisuitgegaanvandeaannamedathetaantaljeugdigenmetADHDindezecijfersinelkegemeenteeenevenredigdeeluitmaaktvanallejeugdigendieindebetreffendegemeentejeugdhulpkrijgen.Ditbetekentechterdatonderzoeksvraag1(ver-schilleninbevolkingssamenstellingenbeschikbaarheidpassendjeugdhulpaanbod)nietopbasisvandecijferskanwordenbeantwoord.

B1.2 Gegevensoveruitgiftesmethylfenidaat(SFK)

ApothekenleverenperiodiekgegevensoverhetaantalopreceptuitgegevenmedicijnenaanbijdeStichtingFarmaceutischeKengetallen(SFK).Dezecijferswordengeanonimiseerdgebruiktvoor(landelijke)beleidsinformatie.Zoisopgrondvandiecijferstezienhoehetaantalver-strekkingenvanmethylfenidaatzichontwikkeltdoordejarenheen.Ookishetmogelijkomtezienofereenverschuivingvanhetgebruikperleeftijdscategorieplaatsvindtenwieverant-woordelijkwasvoordeeersteuitgiftevanditmedicijn,ommaarwatmogelijkhedentenoemen.

Dezegegevensverzamelinghadvoorgebruikinhetonderzoekechtereenaantalbeperkingen:

• Hetgaatomhetaantalkerenineenjaardateenreceptmethylfenidaatisuitgeleverd,dusnietaanhoeveelpersonen.Inhetonderzoekisuitgegaanvandeaannamedathetgemiddeldaantaluitgiftespercliëntperjaarinallegemeentennagenoeghetzelfdeis.Alsditnietzoisdanzijndegegevenspergemeentenietmetelkaartevergelijken.

• Hetgaatomalleverstrekkingenmethylfenidaat,nietalleenvoorkinderenmetADHD;hetmiddelwordtbijvoorbeeldookaanvolwassenenvoorgeschrevenenvoormensenmetnarcolepsieofautisme.

• Decijferszijngegroepeerdnaarde32WLZ-regio's,nietnaarde390gemeenten.Erkunnenzodanigeverschillentussengemeentenbinnenzo'nregiozijn,datjenietkuntstellendatde

0

20

40

60

80

100

120

140

#jeugdigenmetjeugdhulpvanelke1.000inw.<20jaar


regiocijfersrepresentatiefzijnvoorallegemeentenbinnendieregio.Ditbleekuiteindelijkhetgevaltezijnbijtweevandevieronderzochtegemeenten(gemeenteCengemeenteD).Dezezoudenopgrondvaneennadereanalyseopgemeenteniveaufeitelijkomgewisseldmoetenworden(zietoelichtingindebeschrijvingenvandezegemeenteninBijlage2.)

• Erisdusookgeenrekeninggehoudenmethetwoonplaatsbeginselmaarerwordtvanuitgegaandatditeffectnietzogrootis(aanname:demeestekinderenmetADHDwonenthuisenhetreceptwordtbijdedichtstbijzijndeapotheekopgehaald).

• BijdeSFKwordengeengegevensverzameldvanapotheekhoudendehuisartsen.Insommigeregio'szijnrelatiefveelapotheekhoudendehuisartsen(bv.inFrieslandenZeeland)endaarklopthetbeelddusniet.

OpgrondvandecijfersdiezijningedeeldnaarWLZ-regiozijnineersteinstantiederegio'sonderlingvergelijkbaargemaaktdoorhetaantalverstrekkingenterelaterenaanhetaantalinwonersvandebetreffenderegio.Ditleverdehetvolgendebeeldop:

Afb6.RelatieveaantaluitgiftesmethylfenidaatindeWLZ-regio's(bron:SFK2015)

Opmerking:Deregio'smetrelatiefveelapotheekhoudendehuisartsenstaaninafbeelding6dusteveelaanderechterkant.Diezoudennaarlinksmoetenopschuiven.Deonderzochtegemeentenbevindenzichechternietinéénvandieregio's,zodatdezevertekeningvoorhennietspeelt.

HetbeeldperWLZ-regio(afb.6)isaanvankelijktoegeschrevenaanallegemeentenbinnendieregio(aannamedatergeengroteverschillentussengemeentenzijnbinnendieregioalshetgaatomdeuitgiftevanmethylfenidaat).Doorvervolgensafbeelding5(jeugdhulpveel/weinig)tecombinerenmetafbeelding6(methylfenidaatveel/weinig)iszoweldeX-asalsdeY-asvande

0

0,05

0,1

0,15

0,2

0,25

Flevoland

Noo

rdHolland

Noo

rdDe

lftW

estla

ndOostla

ndKe

nnem

erland

Zwolle

Dren

the

Zuid-Holland

Noo

rdArnh

emWest-Brabant

Utrecht

Midde

n-Ho

lland

Zuidho

lland

seEiland

enMidde

n-Brabant

Gron

ingen

Noo

rdoo

stBrabant

Waarden

land

Sted

endrieho

ekFriesla

ndNijm

egen

Haagland

enZuidoo

stBrabant

Twen

teZaanstreekW

aterland

Amstelland

ende

Meerla

nden

Rotterdam

Nieuw

eWaterweg-Noo

rdNoo

rd-Lim

burg

Zeeland

Zuid-Lim

burg

Amsterdam

tGoo

i

aantaluitgiftesmethylfenidaatperinwoner


matrixinparagraaf1.3ingevuldendaarmeekondendevierkwadrantengevuldwordenmetgemeentendieaandebetreffendecriteriavoldoen.

GecorrigeerdbeeldnaargemeentenTijdenshetonderzoekgroeideechterdetwijfelvandeaannamedathetbeeldperWLZ-regiorepresentatiefisvoorallegemeentenindieregio.Toenisbeslotenomopgrondvandeeersteviercijfersvandepostcodesvancliënten,eennadereanalysevandeSFK-cijfersuittevoeren.Voordevieronderzochtegemeentenismetbehulpvaneenlandelijkepostcodetabeleenselectiegemaaktvandegegevensdiebetrekkinghebbenopdezeviergemeenten.

Concreetbetekendediteenverschuivingindematrix.GemeenteCwisseltmetgemeenteDvanplaats.IndebeschrijvingvandegemeenteninBijlage2,isuitgegaanvandeoorspronkelijkeindelingomdatdiehetuitgangspuntvormdevoordegesprekken.

EersteuitgifteDeSFKheeftookinformatieoverhoevaakhetvoorkomtdatdehuisartsdeeerstevoorschrijverisvanmethylfenidaat.Datpercentageishoog(variërendvan27%tot46%)enstrooktnietmethetbeelddatuitdeinterviewsnaarvorenkwam.DitheefttemakenmetsituatieswaarinbijdedeSFKeenverstrekking(opnieuw)alseersteuitgiftewordtvastgelegd(zietoelichtingindelaatstealineavanparagraaf2.1).


Afb.7Overzicht1euitgiftedoorhuisartsperWLZ-regio(bron:SFK2015)

VerstrekkingenperleeftijdDelaatsteverdiepingindecijfersbetrefteenoverzichtnaarleeftijd.Deoorspronkelijkaan-geleverdecijferswarennietuitgesplitstnaarleeftijd.Hetgebruikvanmethylfenidaat(eigenlijkhet'aantalverstrekkingen')ishethoogstindeleeftijdsgroep8-15jaarenneemtdaarnageleide-lijkaf.

0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5

Amstelland/MeerlandenAmsterdam

ArnhemDelftWestlandOostland

DrentheFlevolandFriesland

GroningenHaaglanden

KennemerlandMidden-BrabantMidden-Holland

NieuweWaterweg-NoordNijmegen

NoordHollandNoordNoord-Limburg

NoordoostBrabantRotterdam

StedendriehoektGooi

TwenteUtrecht

WaardenlandWest-Brabant

ZaanstreekWaterlandZeeland

Zuid-HollandNoordZuidhollandseEilanden

Zuid-LimburgZuidoostBrabant

Zwolle

1euitgiftedoorhuisarts


Afb7.Overzichtmedicijngebruikperleeftijd(bron:SFK2014)

0

20000

40000

60000

80000

100000

0 3 6 9 1215182124273033363942454851545760636669727578818487909396

Verstrekkingenmethylfenidaatperleeftijd


Bijlage2:Achtergrondbeschrijvingpergemeente

Indezebijlagestaateenkortebeschrijvingvandeviergemeentendiezijngeselecteerdvoorhetonderzoek.DeverwijzingnaardecijfersvanhetCentraalBureauvoordeStatistiek(CBS)endeStichtingFarmaceutischeKengetallen(SFK)hebbenbetrekkingopdelandelijkgepubliceerdege-gevens,vooraanvangvanhetonderzoek.Dezegegevensvormdendebasisvoordeselectievandeviergemeenten.Daarwaartijdenshetonderzoekbleekdatdecijfersophetniveauvaneenindividuelegemeenteafwekenvanhetregionalebeeld,isdatindebeschrijvingvermeld.

B2.1 GemeenteA(veeljeugdhulp,weinigmedicatie)

DezegemeentekenmerktzichopgrondvandecijfersvanCBSenSFKdooreenrelatiefhogeinzetvanjeugdhulpzonderverblijfeneenrelatieflageuitgiftevanmedicijnenmetdewerkzamestofmethylfenidaat.Degemeenteherkenthetbeeldvanveeljeugdhulpmaarmoetgissennaardeoorzaak(socialestructuur,veelarbeidersmetlageinkomens?).DegemeenteweetnietofhetvoorschrijvenvanADHD-medicatierelatieflaagligttenopzichtevananderegemeentenenkandusooknietvaststellenofditbeeldkloptenverklarenhoedatkomt.InkoopDegemeenteheeftinregionaalverbandjeugdhulpingekocht(outputgerichtopbasisvaneengemiddeldeprijsperarrangement).Eris(te)ruimingekochtendegemeenteheeftdanookeentekortophetbudgetdatvoorjeugdhulpbeschikbaaris.Dekeuzevanoutputfinancieringlijktgunstigtezijnwanthetleidttoteenaanzienlijkkorterebehandelduur.Dateffectiszelfszosterkdatdegemeentezichafvraagtofditniettenkostevandekwaliteitvandegeleverdejeugdhulpgaat.ToegangDetoegangtotjeugdhulpgebeurtindezegemeenteo.a.viajeugdteams.DezemakenonderdeeluitvanhetCJG.DezeteamszijnsamengestelduitvoormaligemedewerkersvanBureauJeugd-zorg,aangevuldmetanderespecialismen(ergotherapeuten,sociaalwerkenden,GZ-psycholoog).Vanwegedebehoefteaaneenmeercontext-gerelateerdeaanpak,wordendezeteamsbinnenkortomgevormdtotbredesocialewijkteamsenkomendanrechtstreeksonderdege-meentetevallen.WaterdanmethetCJGgebeurtisnognietduidelijk.Verwijzingendieviadehuisartsverlopen,voltrekkenzichbuitenhetzichtvandegemeente.GGZ-instellingenwillengeeninformatiehieroveraanleverenenberoepenzichopdeprivacyvanhuncliënten.Degemeenteprobeertmeerinzichtengriphieroptekrijgendoornaafloopvanheteerstejeugdhulparrangement,oudersviahetjeugdteameeneventuelevervolgindicatietelatenaanvragen.Datkandannietviadehuisarts.Opdatmomentkomenkinderenalsnoginbeeldbijdegemeente.Beschikbaar(heid)aanbodInderegiois,naastjeugd-GGZ,eengespecialiseerdbehandelcentrumvoorkindergeneeskundigezorgbeschikbaar,waaroudersmeteenverwijzingterechtkunnenmeteenkindvanwiegedachtwordtdathetADHDheeft.Dekinderartseninditbehandelcentrumkunneneendiagnosestellenmaarraadplegendaarvoormeestaleenkinderpsycholoogof-psychiater,omhetbeeldcompleet


tekrijgen.KinderenkunneninhetbehandelcentrumterechtmeteenverwijzingvandehuisartsofvaneenGGZ-behandelaar.Inhetlaatstegevalheeftaleenpre-diagnostiekplaatsgevonden.Verwijzingnaarhetbehandelcentrumgebeurtindevolgendesituaties:v erisooksprakevansomatischeklachtenen/ofmedicijngebruik(comorbiditeit)waardoor

eenmedischediagnosenodigis;v erisnaastdejeugdhulpdieisingezetmedicatienodigterondersteuningvandezehulp;

huisartsenzijnterughoudendinhetzelfvoorschrijvenvanmethylfenidaatenookkinder-enjeugdpsychiaterslatenditlieveroveraaneenkinderarts;

v degangnaareenkinderartsisvoorsommigeouderslaagdrempeligerdannaareenpsycho-loogofpsychiater;zijzijngevoeligvoorhet'GGZ-stigma'enwillenlieverdathunkind'ziek'isdan'gek';ditideeleeftvooralvooronderallochtoneouders;

Indepraktijkvolgtnaeenverwijzingvooreendiagnose-trajectdoordekinderartslangnietaltijddediagnoseADHD(cijferszijnnietvrijgegeven).Indatgevalwordthetkindterugverwezennaardehuisartsofdejeugd-GGZ.Ookisereenmultidisciplinairoverlegenmedehierdoorwordtvakervoordeinzetvanjeugdhulpgekozenenmindervaakvoormedicatie.Erkandanookge-steldwordendatdeaanwezigheidvanditbehandelcentrumnietleidttoteenmeerklinischebenaderingvanADHDendedaarbijbehorendemedicalisering.Wachttijdenspelenindezegemeentegeenserieuzerol.Erisvoldoendecapaciteitbeschikbaar,ookvoorjeugd-GGZ,maarnietbijelkeaanbieder.Indiendeaanbiedervanhunvoorkeureenwachtlijstheeft,kunnenoudersalszedatwillenaltijdterechtbijeenandereaanbieder.JeugdhulpversusmedicatieMedicatieisnooitdeeerstekeuze,ouderswillenhetsteedsmindervaakenhuisartsenzijnhuiverigomhetzelfvoorteschrijven.Medicatiewordtalleeningezetterondersteuningvandebehandeling.SamenwerkingenMDODesamenwerkingmetscholenmoetnoggroeien.DegemeentezetgebiedscoördinatoreninvanuithetCJGdiedeverbindingtussenschoolengemeente/jeugdteamleggen.SamenwerkingmetdehuisartsengebeurtsindseenhalfjaarviaeenpilotwaarbijdegemeenteeenPOH-JGGZ(kinderpsycholoog)vanuithetCJGaanbiedtinzeshuisartsenpraktijken.Dezepilotwordtnualsuccesvolgeachtwant70-80%vandekinderendieonderbegeleidingzijnvandepraktijkondersteuner,hoevennietdoorverwezentewordennaarde2elijn(gespecialiseerdeGGZ),terwijlditanderswelwasgebeurd.Depilotheefteenlooptijdvantweejaarendeeersteevaluatievindtinnovembervanditjaar(2016)plaats.Degemeenteorganiseertadhocmultidisciplinairoverleg(MDO)opcasusniveauomdesamen-werkingtussenverschillendedeskundigentebevorderen.Hierdoorwordendemogelijkhedenompassendezorgintezettenbeterbenut.

B2.2 GemeenteB(veeljeugdhulp,veelmedicatie)

DezegemeentekenmerktzichopgrondvandecijfersvanCBSenSFKdooreenrelatiefhogeinzetvanjeugdhulpzonderverblijfenookeenrelatiefhogeuitgiftevanmedicijnenmetdewerkzamestofmethylfenidaat.Degemeenteherkentditbeeldendenkthetalsvolgttekunnenverklaren:


v erbestaatdeindrukdatonderhetvorigejeugdstelselouders/kinderenvrijsneleenindicatievoorjeugdhulpkregen,tweegeïnterviewden(éénvanuitdegemeenteenéénvanuiteenGGZ-aanbieder)hebbenditaangegevenmaarzeggenbeidenietzekertewetenofditookzois;

v erwordtdoorscholenveeldrukopoudersuitgeoefendomeendiagnosetelatenstellenenhunkindmedicatietelatenslikken;vanoudsherzijnerveelscholenvoorspeciaalonderwijsinderegio,duswellichtcreëertditaanboddevraagenzijnleerkrachtennietgewendomzelfomtegaanmet'lastige'kindereninhunklas.

InkoopDegemeenteheeftopregionaalniveaujeugdhulpingekocht.OpmerkelijkdaarbijisdatergeenziekenhuisisgecontracteerdvoorhetleverenvankindergeneeskundigezorgdieonderdeJeugdwetvalt.Inplaatsdaarvanisopregionaalniveauéénkinderartsingehuurdvoorbestaandecliënten(overgangssituatie)envooreventueelnieuwegevallenwaarvoordeinzetvaneenkinderartsnodigis.Ditlaatsteblijktechterindezegemeentenauwelijksvoortekomen,dusoverweegtmendezezorgaftebouwen.ToegangErzijnindezegemeentewijkteamswerkzaamvooralleleeftijden,meteenbrededeskundigheidwaarondereenGZ-psycholoogvoordeafwegingofbasis-ofgespecialiseerdeGGZnodigis.DemedewerkersvandewijkteamszijngedetacheerdvanuitverschillendemoederorganisatiesenhebbenbijdetransitieookdefunctievanhetCJGovergenomen.Dewijkteamsvallennunogonderdegemeente,maarerismomenteeleenherpositioneringstrajectaandegang,waarbijzemogelijkondereenzelfstandigestichtingkomentevallenofwordenondergebrachtbijéénvandeaangeslotenmoederorganisaties.DeaanleidingvooreenhulpaanvraagvooreenkindmetADHD-achtigeklachtenontstaatvaakopschool.Viadeouderswordtdoordeschooléénvandevolgenderoutesvoorgesteld:1. naardehuisartsvooreenverwijzingnaardegespecialiseerdejeugd-GGZvooreendiagnose

ADHD;huisartsenstellendezediagnosenietzelf,datgebeurtdooreenkinder-enjeugd-psychiater;vrijwelaltijdvolgtdanookdediagnoseADHD;

2. naarhetwijkteamalsermeeraandehandisinhetgezinendeproblematiekmeteenbredereinvalshoekmoetwordenbeoordeeld(scholenervarenditwelalseenomweg).

Degemeenteprobeertdeverwijscultuurnaarde2elijnteveranderendoor:v mindervaakeendiagnosetrajecttestarten;opgrondvandeproblemenwordtinoverleg

meteenkinderpsycholoogbepaaldwaternodigisenditleidtvaaktotdeinzetvanjeugd-hulpzonderADHD-diagnose;

v vakerhetwijkteamintezettenvoorhetbeoordelenvandesituatie;v samentewerkenmetscholenenhuisartsen.Beschikbaar(heid)aanbodErzijngeenwachtlijstenvoorjeugd-GGZ,welvoorspecifiekeGGZ-instellingen(wenswachten-den).Bijspoedmagvanhetbudgetplafondwordenafgeweken,enanderswordenoudersnaareenGGZ-instellingverwezendiewelcapaciteitheeft,duswachtlijstenhoevengeenbelemmeringtevormenvoordetoegang.JeugdhulpversusmedicatieHetopeigeninitiatiefvoorschrijvenvanmedicatie(methylfenidaat)doordehuisartsgebeurtzelden.Demeestehuisartsendoenditnietenlatenditoveraandekinder-enjeugdpsychiater.


Enkelehuisartsendoenhetwelmaaralleenineenvoudigeenstabielesituatiesenalleenincombinatiemetjeugdhulp.Ookdekinder-enjeugdpsychiaterschrijftinprincipealleenmedicatievoorincombinatiemetpsychologischebegeleiding.EenrespondentindeGGZgafwelhetsignaalafdatwenietmoetendoorslaaninhetnegatievebeelddataanhetvoorschrijvenvanmedicatiekleeft.VoorsommigekinderenmetADHDkanmedicatie(tijdelijk)eenzegenzijnomdatzelijdendoordecontinuekritiekwaaraanzeblootstaanopschool,deeenzaamheidomdatzegeenvriendjesmeerhebbendiemetzewillenspelenenhetvoortdurendbenedenhunniveaupres-terenomdatzezichmoeilijkkunnenconcentreren.SamenwerkingenMDODegemeentebevordertdesamenwerkingmetscholendoorhetinzettenvaneenschool-maatschappelijkwerkervanuithetsociaalwijkteaminhetondersteuningsteamvandeschool.Deschoolmaatschappelijkwerkervulthetwerkvandeinternbegeleidervandieschoolaanenzorgtvoordeverbindingmethetwijkteam.Dezesamenwerkingverlooptwisselend,bijsommigescholenheelgoedmaarinsommigegevallenkomtdesamenwerkingmoeizaamtotstandomdatdebetreffendeschooldebemoeienisvandegemeenteonnodigvindtendeinzetvanhetwijk-teamervaartalsextralusenduseenvertraging.Degemeenteinvesteertookinsamenwerkingmetdehuisartsenenhetgevenvangoedevoorlichtingaanhenoverdewerkwijzevanhetwijkteamendemogelijkemeerwaardevoorhuisartsenvanwegededaarbeschikbaredeskundigheid.Dezesamenwerkingbegintz'nvruchtenaftewerpenwanthuisartsenverwijzensteedsvakernaarhetwijkteamendegemeenteisgestartmethetbeschikbaarstellenvaneenPOH-JGGZvanuithetwijkteamindehuisartsen-praktijken.Multidisciplinairoverleg(MDO)wordtalsinstrumentflexibelingezet,wanneererbehoefteaanis,daarwaardevraagisontstaanenmetdemensendiebijdievraagbetrokkenzijn.

B2.3GemeenteC(weinigjeugdhulpenweinigmedicatie)DezegemeentekenmerktzichopgrondvandecijfersvanCBSenSFKdooreenrelatieflageinzetvanjeugdhulpzonderverblijfenookeenrelatieflageuitgiftevanmedicijnenmetdewerkzamestofmethylfenidaat.Degemeenteherkenthetbeeldvanweinigjeugdhulpmaargeeftaandatditbeeldvertekendkanzijnomdaterveelhoogopgeleideoudersindegemeentewonenmeteenhooginkomendiedejeugdhulpzelfbetalen.Dezeouderskiezenvaakvoorjeugd-GGZinplaatsvanjeugd-enopvoed-hulp(J&O)vanwegedebeeldvorming(bijjeugd-GGZligtdefocusvooralophetkind,bijJ&Oookophetgezinendaarwillenzelievernietaan).Degemeenteherkenthetbeeldvanweinigmedicatieniet,maarheeftdaarookgeeninzichtin.Degeïnterviewdedenktdathetzoukunnendatouderseenduurdermedicijnzelfbetalen,maarditmaaktechtervoordeanalysevandecijfersnietsuit.Zolanghetmedicijnmethylfenidaatbevat,isereenreceptvoornodigenkomenallevoorschriftenviadeapothekenbijdeSFKterecht,losvanwiederekeningbetaalt.EentweedemogelijkeverklaringdiehijgeeftisdathetkomtomdatdegegevensovermedicatieophetniveauvandeWLZ-regio'szijngegroepeerdenerbinnenhunregioaantoonbaargroteverschillenzijntussendegemeentenindieregio.Dezelaatsteveronderstellingblijktaardigtekloppenomdatbijeennadereanalysevandecijfersopgemeenteniveau,hetbeeldvandezegemeenteinderdaadverschuiftnaarrelatiefveelmedicatie.


InkoopDegemeenteheeftdejeugdhulpregionaalingekocht,zowelbijaanbiedersvanjeugd-GGZalsbijeenziekenhuismeteenADHD-poli.Maareendeelvandekinderenuitdegemeentegaannaareenanderziekenhuis,waardegemeente(nog)geencontractmeeheeftgesloten.Dejeugdhulpdiebijhetziekenhuisisingekochtisalleenbedoeldvoordevolgendesituaties:v wanneermedicatienodigis;v bijsomatischecomorbiditeit.Alsdemedicatiegoedisingeregelddoordekinderarts(stabielesituatie,juistedosering),moethetziekenhuishetkindterugverwijzennaardehuisarts.Dieisdanverantwoordelijkvoordeverderebegeleidingenhetzonodigverstrekkenvanvervolgrecepten.DitheeftdegemeentezoafgesprokenmaardeADHD-polihoudtdezekinderenlieveronderhaarhoedeomdaterdanzonodigookeenandermedicijningezetkanworden(metminderbijwerkingen)enerookeenmomentbepaaldkanwordendatmetdeafbouwvandemedicatiewordtgestart.HuisartsenzittenooknietzotespringenomdezeverantwoordelijkheidovertenemenomdatzeweinigexpertisehebbenopditvlakendezeexpertiseooknietkunnenopbouwenvanwegehetlageaantalkinderenmetADHDinhunpraktijk.Hetgemeentelijkbeleidiserechteropgerichtdathetkindzosnelmogelijkweeronderderegievandehuisartskomttevallen.Dezorgisdanweerdichtbijhetkindgeorganiseerd,enhetisookgoedkoper(bovendienkomendekostenvandehuisartsnietvoorrekeningvandegemeentemaarvoorrekeningvandezorgverzekeraar).Degemeenteheeftdanookcontractueelmethetziekenhuisafgesprokendateractiviteitenwordenuitgevoerdomdepsychologenenhuisartsenteondersteunenbijdebenodigdedeskundigheidsbevordering.Hetziekenhuisdoetditondermeerdoorstructureeloverlegmetdepsychologenpraktijkenennascholingstrajectenvoordehuisartsen.ToegangDezegemeenteheeftgeenwijk-ofjeugdteams.AlleaanvrageninhetkadervandeJeugdwet,deWmoendeParticipatiewetlopenviaeencentraaltoegangs-enindicatiepunt,datbijdege-meenteisondergebracht.HierwerkendemedewerkersvanhetvoormaligeBureauJeugdzorgenverderorthopedagogen,jeugdwelzijnswerkersenmaatschappelijkwerkenden.Erwordtgeenjeugdhulpdoordezemensengeleverd,zebrengenalleendehulpvraaginbeeld,verwijzennaarjeugdhulpenevaluerennaenkelemaandenbijdeoudershoehetgaat.Daarnaastheeftdegemeenteeencentraalexpertiseteamjeugd-GGZ(metjeugdartsen,klinischpsycholoog,orthopedagoogeneenkinder-enjeugdpsychiater)voorconsultatieenadviesaanoudersenhuisartsen.Ditteamlevertookjeugdhulpaankinderenmetpsychischeproblemendienietinaanmerkingkomenvoorbasis-ofgespecialiseerdeGGZ.DeinzetvandezehulpismetnamebedoeldvoordiehuisartsendienoggeenPOH-JGGZinhunpraktijkhebbendiedezetaakkanuitvoeren.ScholenvoerendrukuitopoudersomviadoorverwijzingvanhunhuisartseendiagnoseADHDtelatenstellen.Voordegemeenteiszo'ndiagnoseechtergeeneisvoorhetinzettenvanjeugdhulp.Diehanteertdeprobleemsituatiealsgegevenendoetwatervoornodigisomdiesituatieoptelossenofteverlichten.Huisartsenverwijzenkinderenmet(vermoedenvan)ADHDnaar:v dejeugd-GGZ;v deADHD-poli(kinderarts)inhetziekenhuisalserooksomatischeklachtenzijn;v hetgemeentelijkeexpertiseteamjeugd-GGZ,alszehiergoedeervaringenmeehebben.


Beschikbaar(heid)aanbodDeernstvandewachtlijstproblematiekisinhetonderzoeknietboventafelgekomen.Erzijnwelwachtlijstenvoorjeugd-GGZmaarwelkeinvloedditheeftopdedoelgroepkinderenmetADHDisonduidelijk.HetziekenhuisgeeftaanwelkinderenindeADHD-politeziendie,tegendeaf-sprakenin,formeelnietaandehierbovengenoemdecriteriavoorverwijzingvoldoen,maartochdoordehuisartszijndoorverwezenomdatdewachttijdvoordeADHD-polikorterisdandievoorjeugd-GGZ.JeugdhulpversusmedicatieHetbeeldindezegemeenteisdiffuus.Ookalspeeltookhierde'opdracht'omkinderenmetADHDnietonnodigtemedicaliseren,gaanerookgeluidenopdatditweldegelijkgebeurt.UiteenvoorlichtingsfoldervaneenGGZ-aanbiedervooroudersvankinderenmetADHDzoujekunnenopmakendatmedicijngebruikeenvanzelfsprekendonderdeelvandebehandelingis.Ookonderouderszijnerindezegemeente(uiteraard)voor-entegenstandersmaardegemeentekentrelatiefveelmondigeoudersdieophunstrepenstaanalshetomdeinzetvanjeugdhulpenmedicatievoorhunkindgaat.EnhetbehandelprotocolADHDwordtsomsookgevolgdvoorkinderenzonderADHDvanuithetstandpunt"baathetniet,danschaadthetniet".SamenwerkingenMDOEenwoordvoerdervanhettoegangsloketvandegemeentezegtdaterhetafgelopenjaarveelisgeïnvesteerdinhetversterkenvanderelatiemetdehuisartsen.Eenintensievesamenwerkingindevormzoalsdieindeandereonderzochtegemeentenaanwezigis,isindezegemeente(nog)nietaangetroffen.

B2.4 GemeenteD(weinigjeugdhulpenveelmedicatie)

DezegemeentekenmerktzichopgrondvandecijfersvanCBSenSFKdooreenrelatieflageinzetvanjeugdhulpzonderverblijfeneenrelatiefhogeuitgiftevanmedicijnenmetdewerkzamestofmethylfenidaat.Degemeenteherkenthetbeeldvanrelatiefweinigjeugdhulpmaarweetniethoeditkomt.Hetbeeldvanrelatiefveelmedicijngebruikisnieuwvoorze,daarhaddenzegeenzichtop.NadeanalysevandeSFK-gegevensopgemeenteniveau,blijktdezegemeenteechterookteverschuiven,inditgevalnaarweinigmedicatieinplaatsvanveel.InkoopDegemeentekooptdejeugdhulpinregionaalverbandinenderegioheeftgeenziekenhuisgecontracteerd.Erisweleenziekenhuismaardatrichtzichvooralopsomatischeproblematiekbijkinderen.Erbevindtzichookgeenzelfstandigbehandelcentrumvoorkindergeneeskundeinderegio.DitbetekentdatalsgespecialiseerdehulpnodigisvooreenkindmetADHDeruitsluitendeenberoepkanwordengedaanopdejeugd-GGZ.ToegangToegangtotjeugdhulpvindtindezegemeenteplaatsviajeugdteams.DiezijnondergebrachtbijhetCJG.HetCJGiseennetwerkorganisatie,waaraanookdeGGDisverbonden.Dithoudtindaterdusweleenjeugdartsbeschikbaarismochtdatnodigzijn.Deteamszijnsamengestelduitmensenmeteenbrededeskundigheidenenkelespecialisaties,waarondereengedrags-wetenschapper.Dejeugd-engezinscoachesinhetteamvoerennaastindicatiestellingenhettoeleidennaar1een2elijnsjeugdhulpookbegeleidings-enondersteuningstakenuitinhetgezin.


Alshetnodigisvindtverwijzingnaardejeugd-GGZplaats.HierkandediagnoseADHDwordengesteldenjeugdhulpingezetworden.Alsvoordediagnoseookeenkinderartsnodigis(vanwegecomorbiditeit)danwordtdejeugdartsvandeGGDgeraadpleegd.ErisinderegiovandezegemeenteeengroteGGZ-instellingdieeendominanterolspeelt.Datheeftvoordelen(combinatievanverschillendeexpertiseaanwezig)ennadelen(afhankelijkheid).ErzijnookhuisartsendiedediagnoseADHDstellen,maardiezijnindeminderheid.Eengeïnter-viewdehuisartsgeeftaandatdehuisartsenhunpoortwachtersfunctiegoedvervullenengoedkunneninschattenwanneerzemoetendoorverwijzen.Alsonderbouwinghiervanwerdgenoemddatnadoorverwijzingnaardejeugd-GGZbijnaaltijdeendiagnoseADHDvolgt.Ditkanechterookeenandereoorzaakhebben,bijvoorbeelddatinhetvoortrajectalveeleenvoudigegevallenwordenafgevangendoorhetjeugdteamenalleendezwaarderegevallenbijdehuisartsterecht-komen.Beschikbaar(heid)aanbodErbestaanwachtlijstenvoor(jeugd)-GGZmaardaarondervindenkinderenmetADHDvolgensdegeïnterviewdengeenhindervan.Doordaterzoveelaanbodisgecontracteerdisermeestalweleen,aldanniettijdelijk,alternatiefvoorhandenenalsdezorgvraagurgentis,krijgthetkindvoorrang.EnkelehuisartsenpraktijkenhebbeneenPOH-JGGZ,anderewachtenopgeldofinitiatiefvanuitdegemeente.JeugdhulpversusmedicatieVeelalwordtnaeendiagnoseADHDjeugdhulpingezetincombinatiemetmedicatie(teronder-steuningvandebehandeling).Datzouhetrelatiefhogeaantalmedicatievoorschriftenkunnenverklaren.SamenwerkingenMDODesamenwerkingvandezegemeentemetdescholen,vindtvooralplaatsinhetvoortgezetonderwijs.Vanuiteenspeciaalexpertteammetjeugd-engezinscoaches,zijnvastecontact-personentoegewezenaandeverschillendeonderwijsinstellingen.Dehuisartsenmerkendatoudersmindervaakbijhenkomenmeteenprobleemdatalleenopschoolspeelt.Ditwordtgezienalseenmogelijkeffectvandeinzetvandezeexpertisevanuitdegemeenteopscholen(vergelijkwathierbovenonderhetkopjeToeganghieroverisgezegd).Indatgevalishetbeoogdeeffectgerealiseerd.Hetkanookzijndatleerkrachtenermetdezeondersteuningsteedsbeterinslagenomindividueleaandachttegevenaanprobleemkindereninhunklas.Ookdatresulteertinminderverwijzingennaarde1een2elijn.Enalsertochdoorverwezenmoetworden,hoeftditnietviadehuisartsmaarkanhetrechtstreeksvanuithetjeugdteam.Huisartsengevenaandatze,nuhunrolkleinerwordtindetoegangtotjeugdhulp,behoeftehebbenaan(meer)terug-koppelingvanuitgemeente/jeugdteam,zodathunbeeldvandeproblematiekinhunwerkgebiedvoorhencompleetblijft.


Bijlage3:ADHDnadertoegelicht

ZondertevervallenineenuitputtendebeschrijvingvanalleswatmetADHD,dediagnoseendezorgaankinderenmetADHDtemakenheeft,hoorteenkortetoelichtingopdemateriewaaroverhetgaatwelthuisinditverkennendeonderzoek.Daaromwordtindezebijlageeenbeknoptetoelichtinggegevenophetonderwerp,debegripsdefinitieseneenpaarkengetallen.

BetekenisADHDADHDiseenafkortingvan'AttentionDeficit/HyperactivityDisorder',eenaandachtstekortstoornismethyperactiviteit.Hetbehoorttotdezogehetenexternaliserendepsychischestoornissen,waarbijhetverstorendeeffectvanhetgedragopdeomgevingcentraalstaat.VolgenshetdiagnostischeclassificatiesysteemDSM-IV-TRwordtdediagnosealleenbijkinderenenado-lescentengesteld(bron:richtlijnADHD).

Prevalentie3-5%vandekinderenbenedende16jaarlijdtaanADHDen2à3keerzoveeljongensdanmeisjeskrijgendediagnoseADHD.DatkanliggenaanhetfeitdatbijmeisjesdesymptomenverschillenvandiebijjongensmetADHD,waardoorhetbijmeisjesnietaltijdwordtonderkendalszijndeADHD.Die3-5%isgebaseerdopdeDSM-criteria,alsdeICD-10criteriawordengehanteerd,valthetaantallageruitomdatdaarinhetdisfunctionerenwordtmeegewogen(bron:rapportGezondheidsraad'medicatieenmaatschappij').

ADHDiseenchronischeaandoeningmaardeklachtenwordeninderegelmindernaarmateeenkindouderwordt.Tervergelijking:1-3%vandejongvolwassenenondervindtnogklachtenm.b.t.ADHDenditpercentageneemtmethetouderwordennogverderaf.

DiagnostiekADHDVoordatdediagnoseADHDgesteldmagworden,moetaandevolgendecriteriawordenvoldaan(bron:RichtlijnADHD):

• gezins-enschoolsituatieerbijbetrekken;• informatieuitmeerdan1bron;• medischeenpsychosocialedeskundigheidvereist;• onderzoekbestaanvancomorbiditeit:gedragsstoornis,depressie,angst.

EenhuisartsmagookdediagnosestellenmaarindeNHG-richtlijnwordenwelvoorwaardengesteldwaardehuisartsenpraktijkdanaanmoetvoldoen.

BehandeldoelenADHDDebehandelingvankinderenmetADHDisgerichtopdevolgendedoelen(bron:RichtlijnADHD):

• informatieverschaffingenpsycho-educatie;• bestrijdenofreducerenvandesymptomenenbelastendefactoren;• beperkenvandegevolgen;• verbeteren/herstellenvanhetsocialefunctioneren;• chroniciteitvoorkomen/opheffen.


BehandelingADHDDebehandelingvanADHDkanbestaanuitéénofmeervandevolgendeonderdelen(bron:Gezondheidsraad):

• medicatie(veelalmethylfenidaat);• psychosocialeinterventies,gerichtopkind,oudersen/ofleerkrachten;• multimodalebehandeling=combinatievanmedicatieentherapie;• neurocognitieveinterventies(cognitievetrainingenenneurofeedback);• aanpassingvoeding(meeromega-3enomega-6vetzuren,minderkunstmatigekleurstoffen).

BetekenisdemedicaliseringOplossingenzoekenbuitenhetmedischevlak.Eenalternatievetermis'gepastezorg'(bron:PvAGepasteZorg).

MethylfenidaatEenamfetamine-achtigestofdieonderdeOpiumwetvalt.Hetbehoorttotdegroeppsychostimulantia.EenveelvoorkomendemerknaamisRitalinmeteenwerkingsduurvan3-5uur,erisookeenlangerwerkendpreparaatmetgereguleerdeafgiftevandewerkzamestof,Concertameteenwerkingsduurvan8-12uur.Methylfenidaatisdeeerstekeuzealstotmedicatiewordtovergegaanvoorde'behandeling'vanADHD.Hetheeftgeengenezendewerkingmaarverlichtdesymptomenenditeffectisopdekortetermijnhetsterkst.Heteffectoplangetermijnisnognietduidelijk,alzijnop3augustusvanditjaardeeersteresultatenvaneenonderzoekdatdoorhetAMCisuitgevoerd,gepubliceerd.Ditonderzoekwordtnogvoortgezet.

Methylfenidaatwordtinderegelvoorgeschrevenaankinderenvanaf6jaar(metuitzonderingookaanjongerekinderen).InNederlandgebruiken127.000kinderenditmiddel(peildatum:2015).Hetduurtongeveerdriemaandentoteenhalfjaartotdemedicatieis'ingeregeld'.Afhankelijkvandegroei-/ontwikkelingsfasevaneenkindmoetdedoseringwordenaangepast.

Eenalternatiefdatookwelwordtvoorgeschreven,maarnietalseerstekeuze,isdexamfetamine.Ditmiddelbehoorttotdezelfdegroepvanpsychostimulantia.NogeenandermiddeldatbijADHDkanwordenvoorgeschrevenisatomoxetine,datbehoorttoteenanderegroepmedicijnen.

Inditonderzoekisalleenhetgebruikvanmethylfenidaatbeschouwd.


Bijlage4:Geraadpleegdebronnen

• CBSStatLine,databasemetgegevensoverjeugdhulp,verwijzers,regio's/gemeentenenz.• GegevensSFKoverdeuitgiftevanmethylfenidaatin2014en2015.• BriefStaatssecretarisOCWmetantwoordopKamervragenoveroudersdiezichdoor

scholenonderdrukvoelengezetvoelenomhunkindtemedicaliserentegenAHDH,19april2016.

• Gezamenlijkplanvanaanpakgepastezorgvoorkinderenmetdruk,impulsiefgedragenaandachtsproblemen,doorAJN,Balans,NVA,KNMP,LBBO,LHV,NHG,NVvP,NVO,NIP,NVK,dePO-enVO-raadendeministeriesvanOCWenVWS,2015-2016,november2015.

• StatementADHD-medicatiebijkinderen,Ned.VerenigingvoorPsychiatrie(NVvP),afd.Kinder-enJeugdpsychiatrie(KJP),16april2015.

• BriefMinisterVWSaandeTweedeKamermetstandpuntGezondheidsraadadviesADHDenmedicatie,8december2014.

• Gezondheidsraad.ADHD:medicatieenmaatschappij.DenHaag:Gezondheidsraad,2014;publicatienr.2014/19.ISBN978-94-6281-004-4.

• MultidisciplinairerichtlijnADHDbijkinderenenjeugdigen,versie1.0,Trimbos-instituut,2007.

• NHG-standaardADHDbijkinderen(M104).• DossierKRO/NCRVoverADHD-problematiek:http://demonitor.ncrv.nl/de-adhd-epidemie.• SteunpuntADHD(website)vandelandelijkeouderverenigingBalans,vooroudersvan

kinderenmetleer-en/ofgedragsstoornissen:http://www.steunpuntadhd.nl/.• Doordedeelnemendegemeentenbeschikbaargestelde,relevantedocumenten.

GEPASTE ZORG VOOR KINDEREN MET ADHD - jeugdmonitor.cbs.nl · ber 2015 is daartoe het Plan van...

Documents

Transcript of GEPASTE ZORG VOOR KINDEREN MET ADHD - jeugdmonitor.cbs.nl · ber 2015 is daartoe het Plan van...